O RẸ kẹ omosasọ gbe evawere gaga nọ a te dhesẹ uwowou kẹ ohwo. Ma tẹ riẹ nọ ohwo jọ ọ gwọlọ ewoma mai, u re ru eva were omai. Nọ orọnọ o rẹ were omai nọ a te dhesẹ uwowou kẹ omai na, ẹvẹ ma sai ro wo emamọ uruemu nana?

Ohwo nọ ọ rrọ wowou o re wo isiuru kpahe amọfa, yọ ọ rẹ rọ emamọ ẹmeunu gbe eware nọ o re ru kẹ amọfa ro dhesẹ iẹe via. Nọ orọnọ uwowou o rẹ wọ ohwo ru ewoma na, orọnikọ amọfa nọ ma rẹ whẹtiẹ họ oma ọvo họ uvi uwowou hu. Uyoyou gbe ọdawẹ nọ ma wo kẹ amọfa o rẹ wọ omai dhesẹ uvi uwowou. U te no ere no, oghẹrẹ uwowou utioye na yọ abọjọ ubi ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ nọ o gwọlọ nọ Oleleikristi kpobi o re wo. (Gal. 5:22, 23) U wuzou gaga re ma dhesẹ uwowou, fikiere joma ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova avọ Ọmọ riẹ a ro dhesẹ uruemu nana no gbe oghẹrẹ nọ ma sae rọ rehọ aro kele ai.

Jihova o re dhesẹ uwowou gbe ọdawẹ kẹ ahwo kpobi, makọ “enọ e kare uyere-ọghọ jẹ rrọ muomu.” (Luk 6:35) Wọhọ oriruo, Jihova “o bi ru ọre riẹ va ze kẹ ahwo oyoma gbe ahwo owoma, je bi ru oso rrọ kẹ ahwo okiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he.” (Mat. 5:45) Fikiere, makọ ahwo nọ a rehọ Jihova wọhọ Ọnọ ọ ma rai hi a be reawere eware buobu nọ i no obọ Ọghẹnẹ ze nọ i bi fiobọhọ kẹ ae jọ uzuazọ jẹ tubẹ wereva.

Ma rẹ ruẹ obọdẹ uwowou Jihova evaọ oware nọ o ru kẹ Adamu avọ Ivi. Nọ Adamu avọ Ivi a nwane raha uzi no, a te “ko ebe-ure fig kugbe, a jẹ rehọ ai zuo.” Rekọ Jihova ọ riẹ nọ oware ofa nọ u woma vi ebe ure u fo nọ a re ro zuo nọ a te no ọgbọ Idẹn no, oke nọ a te rria otọ nọ a bọwo ehao nọ “enwẹnwẹ avọ idhigbo e rẹ te dhẹ” no ze. Fikiere Jihova “ọ tẹ rehọ eviẹ arao ru iwu” kẹ ae fiki uwowou nọ o wo kẹ ae.​—Emu. 3:7, 17, 18, 21.

Dede nọ Jihova ọ rrọ wowou kẹ “ahwo oyoma gbe ahwo owoma,” idibo riẹ họ ahwo nọ ọ rẹ mai dhesẹ uwowou kẹ. Wọhọ oriruo, evaọ oke Zekaraya ọruẹaro na, o kẹ ukọ-odhiwu jọ uye gaga nọ ọ ruẹ nọ iruo etẹmpol Jerusalẹm nọ a jẹ wariẹ bọ i serihọ. Jihova ọ jẹ gaviezọ nọ ukọ-odhiwu na ọ jẹ ta oware nọ o be kẹe uye, kẹsena ọ tẹ rọ “aruoriwo gbe eme omosasọ” kẹe uyo. (Zek. 1:12, 13) Jihova o ru epọvo na kẹ Elaeja ọruẹaro na re. U wo oke jọ nọ ọruẹaro na ọ jọ ọkora, jẹ lẹ se Jihova nọ jọ o kpei no. Jihova o muẹrohọ oware nọ o jẹ kẹ Elaeja uye, kẹsena o te vi ukọ-odhiwu bru ei rọ bọe ga. Ofariẹ, Ọghẹnẹ ọ kẹ ọruẹaro na imuẹro nọ amọfa a riẹ nọ a bi kru ẹrọwọ rai re. Nọ Elaeja o yo eme iwowou nana gbe uduotahawọ hayo obufihọ nọ ọ gwọlọ no, ọ tẹ ruabọhọ iruo riẹ. (1 Iv. 19:1-18) Evaọ  usu idibo Ọghẹnẹ, ono ọ mai dhesẹ uwowou no?

Okenọ Jesu ọ jọ iruo usi uwoma ota riẹ evaọ otọakpọ, ahwo a muẹrohọ nọ ọ jọ wowou gaga yọ o wo ororokẹ. O je dhuaro hayo gba amọfa họ ru eware he. Ọ jẹ rọ ọdawẹ zizie amọfa nọ: “Wha nya bru omẹ ze, whai kpobi nọ e be ruẹ uye, nọ ewha egbẹgbẹdẹ e rrọ uzou, mẹ te sasa owhai oma. . . . Keme owhowha mẹ o rẹ nyaoma ha.” (Mat. 11:​28-30) Fikinọ ọ jọ wowou, ahwo a je lele iei evaọ oria kpobi nọ ọ nya. Yọ fikinọ “ohrọ rai” o jẹ re iẹe, Jesu ọ ko rai, siwi eyao rai, je wuhrẹ ae “eware buobu” kpahe Ọsẹ riẹ.​—Mak 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38.

Oware nọ o kẹ imuẹro nọ ọ ginẹ jọ wowou gaga họ, ọ jẹ rọ orimuo gbe ororokẹ lele amọfa yeri. Nọ ahwo a tẹ make gwọlọ oware jọ mi ei hayo nyabru ei evaọ okenọ u kiehọ iẹe oma ha, Jesu o je dede ahwo kpobi nọ a gwọlọ obufihọ riẹ rehọ “sasasa.” (Luk 9:10, 11) Wọhọ oriruo, Jesu o doku aye jọ nọ o je hwẹ azẹ hẹ, nọ ọ nyabru ei jẹ rọ obọ te ozọ ewu riẹ re ẹyao riẹ ọ ruẹsi kpo, dede nọ ọ fo ho. (Izerẹ 15:25-28) Fiki ohrọ nọ o wo kẹ aye nana nọ ọ ruẹ uye ẹyao ikpe ikpegbivẹ soso no na, Jesu ọ ta kẹe nọ: “Ọmọtẹ, ẹrọwọ ra o siwi owhẹ no. Nya kpo tou, jọ ẹyao na ọ gbẹ lahiẹ owhẹ ofa ha.” (Mak 5:25-34) A rẹ ruẹ obọ odhesẹvia uwowou nana ha!

Evaọ iriruo nọ ma ta ẹme te na, ma ruẹ nọ iruo a re ro dhesẹ uvi uwowou via. Jesu o dhesẹ nọ uwowou o gwọlọ iruo evaọ ọtadhesẹ riẹ ọrọ ohwo Sameria nọ ọ rrọ emamọ ọrivẹ na. Dede nọ egrẹ ọ jọ udevie ahwo Sameria avọ ahwo Ju, ọzae Sameria nọ a fodẹ evaọ ọtadhesẹ na ọ re ohrọ ohwo nọ igbulegbu a kpe te uwhu evaọ edhere je mi eware. Uwowou nọ o wo kẹ ọzae nọ a kpe joma te uwhu na o wọ ohwo Sameria na ru oware jọ. Ohwo Sameria na ọ tẹ hwosa kẹ ohwo nọ ọ rẹ rẹrote uwou erara re ọ rẹrote ọzae nọ a nwoma na, jẹ tubẹ ta nọ ọ te hwa ugho ofa kpobi nọ ọ raha.​—Luk 10:29-37.

Dede nọ ẹsibuobu iruo a re ro dhesẹ uwowou, a rẹ jẹ rọ eme ororokẹ gbe eme nọ e rẹ kẹ uduotahawọ dhesẹ iẹe via. Fikiere, dede nọ “awaọruọ ọ rẹ rọ ohwo gbotọ,” Ebaibol na ọ ta nọ “ẹme ezi ọ rẹ kẹ ẹe eva ewerọ.” (Itẹ 12:25) Ma rẹ sai ru oma sasa amọfa nọ uwowou gbe ẹzi ewoma oruo o tẹ be wọ omai ta eme nọ e rẹ kẹ ae evawere. * Eme iwowou mai i re dhesẹ nọ ma gwọlọ ewoma rai. Eme uduotahawọ itieye na i re fiobọhọ kẹ ai thihakọ ebẹbẹ nọ a be rẹriẹ ovao dhe evaọ uzuazọ.​—Itẹ 16:24.

Fikinọ “Ọghẹnẹ ọ rehọ uwoho riẹ ma” omai, mai ahwo-akpọ ma rẹ sai dhesẹ uwowou. (Emu. 1:27) Wọhọ oriruo, ọgbaẹmo Rom nọ a re se Juliọs nọ ọ jẹ wha Pọl ukọ na kpobọ Rom “o dhesẹ uwowou kẹ Pọl, ọ kẹ riẹ uvẹ re ọ nya bru egbẹnyusu riẹ re a rẹrotei” evaọ okpẹwho Saedọn. (Iruẹru 27:3) Uwhremu na nọ okọ u zue Pọl avọ amọfa, nọ a jẹ daoma te okpa no, ahwo Mọlta “a dhesẹ uwowou kẹ [ae] evaọ edhere ologbo.” Ahwo ukoliko na a tube koko erae họ kẹ ahwo na fiki ekpahe nọ i je kpe ae. (Iruẹru 28:1, 2) Oware nọ a ru na u kiehọ gaga, rekọ ajọ o thọrọ omai ẹro ho inọ uvi uwowou yọ oware nọ a re dhesẹ kẹse kẹse, orọnikọ otiẹse ọvo ho.

Re ma sai ru eva were Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma re dhesẹ uwowou ẹsikpobi, o rẹ jọ ẹkẹ  uruemu mai. Oyejabọ nọ Jihova ọ rọ ta kẹ omai nọ ma “whẹ” uwowou “họ oma.” (Kọl. 3:12) Dede na, uzẹme na họ, o nwane lọhọ tere he re ma hai dhesẹ uwowou ẹsikpobi. Fikieme o rọ rrọ ere? O rrọ ere keme omovuọ, ozọ, gbe ọwọsuọ hayo oriobọ o rẹ sae whae ze nọ ma gbe ro dhesẹ uwowou ẹsejọ họ. O make rrọ ere na, ma rẹ sai fi ebẹbẹ nana kparobọ nọ ma tẹ rẹroso ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ jẹ be rọ aro kele oghẹrẹ nọ Jihova ọ be hai ro dhesẹ uwowou.​—1 Kọr. 2:12.

Kọ ma sai muẹrohọ ofẹ nọ o jọ gwọlọ nọ ma gbẹ daoma dhesẹ uwowou vi epaọ anwẹdẹ? Joma nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ yọ ohwo nọ ọ rẹ gaviezọ kẹ amọfa ziezi? Kọ mẹ be daoma muẹrohọ oware nọ amọfa a gwọlọ? Dẹvẹ kẹle me dhesẹ uwowou kẹ ohwo nọ ọ rrọ omoni mẹ hayo ogbẹnyusu ọkpekpe mẹ hẹ?’ Kẹsena ma ve fi utee họ, wọhọ oriruo inọ ma rẹ daoma riẹ ahwo nọ ma gbẹ rrọ oria, maero kọ ibe Ileleikristi mai. Enẹ ma sae rọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ ae gbe ẹgwọlọ rai. Kẹsena ma vẹ daoma ru oware nọ ma hae gwọlọ nọ amọfa a ru kẹ omai, otẹrọnọ ma rrọ uyero utioye. (Mat. 7:12) Jihova o re fiobọhọ kẹ omai jọ wowou nọ ma tẹ lẹ kẹ obufihọ riẹ.​—Luk 11:13.

Nọ Pọl ukọ na o je kele eware nọ i ru ahwo riẹ nọ ọyomariẹ yọ ọgbodibo Ọghẹnẹ, ọ fodẹ “uwowou.” (2 Kọr. 6:3-6) Ahwo a je bi kẹle iẹe fiki ọdawẹ nọ o wo kẹ ae, onọ ọ jẹ rọ iruo gbe ẹmeunu dhesẹ via. (Iruẹru 28:30, 31) Epọvo na re, ma tẹ be hai dhesẹ uwowou kẹ amọfa u re si ai ze ukoko na. Ma tẹ be hai dhesẹ uwowou kẹ ahwo kpobi, makọ otu nọ ọ be wọso omai, onana o rẹ sae were ae je ru ai nwene iroro. (Rom 12:20) A rẹ sai tube dede ovuẹ Ebaibol na rehọ nọ oke o be nyaharo na.

Evaọ Aparadase nọ ma bi rẹro riẹ na, o te were ahwo buobu nọ a te kpare no uwhu ze gaga nọ a te ruẹ nọ uvi uwowou o da oria kpobi fia. Yọ o sae jọ nọ oyena o be te jọ orọ ọsosuọ nọ a dhesẹ uwowou kẹ ae no. Evawere nọ onana o te wha se ai u ve ti ru nọ a ti ro dhesẹ uwowou kẹ amọfa re. Ohwo kpobi nọ ọ te jariẹ oke yena nọ o wo uwowou kẹ amọfa ha, ọ te jọ otọ Uvie Ọghẹnẹ bẹdẹ bẹdẹ hẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ te kuvẹ re a rria bẹdẹ bẹdẹ, a te rọ uwowou lele amọfa yeri. (Ol. 37:9-11) Omofọwẹ gbe udhedhẹ nọ o te jọ akpọ oke yena u ti wo umuo ho! Rekọ taure oke yena u te ti te, irere vẹ ma rẹ sai wo nọ ma tẹ be hai dhesẹ uwowou nẹnẹ?

Ebaibol na ọ ta nọ: “Ohwo oyoyou o re wo erere kẹ oma riẹ.” (Itẹ 11:17) Ahwo a re bi kẹle ohwo nọ ọ rrọ wowou yọ a rẹ gwọlọ jọ wowou kẹ ohwo otiọye na re. Jesu ọ ta nọ: “Owawọ nọ wha be rọ wawo kẹ amọfa a te rọ wawo kẹ owhai re.” (Luk 6:38) Fikiere, ohwo nọ ọ rrọ wowou o re wo emamọ egbẹnyusu, yọ usu rai o rẹ tọ.

Pọl ukọ na ọ tuduhọ inievo ukoko nọ o rrọ Ẹfisọs awọ nọ: “Wha dhesẹ uwowou kẹ ohwohwo, wo ohrọ-oriọ, wha rọvrẹ ohwohwo no eva ze.” (Ẹf. 4:32) Erere o re te ohwo kpobi evaọ ukoko otẹrọnọ inievo ukoko na a bi dhesẹ uwowou je fiobọhọ kẹ ohwohwo. Inievo itieye a re dhuaro ho, yọ a rẹ ta ẹme ọgaga kẹ ahwo hayo la ahwo eka ha. A re gu iguẹgu hu, ukpoye a rẹ ta eme nọ e rẹ bọ amọfa ga. (Itẹ 12:18) Onana u re ru nọ ukoko na u re ro kruga ziezi.

Uzẹme, uwowou yọ uvi uruemu nọ a rẹ rọ iruo gbe ẹmeunu dhesẹ via. Ma tẹ rrọ wowou, yọ ma be rọ aro kele Jihova, Ọghẹnẹ mai nọ o re ru ọghọ jẹ rrọ wowou nọ ahwo a rẹ dhẹ bru lọlọhọ na. (Ẹf. 5:1) Onana u ti ru nọ ma te rọ bọ ibe Ileleikristi mai ga je si amọfa ziọ egagọ uzẹme. Ajọ ma jọ ahwo nọ a re dhesẹ uwowou ẹsikpobi!