1-2. (a) Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Ẹfisọs 6:16, fikieme o rọ gwọlọ nọ ma wo “ojese ologbo ẹrọwọ”? (b) Enọ vẹ ma te ta kpahe?

KỌ WHO wo “ojese ologbo ẹrọwọ”? (Se Ahwo Ẹfisọs 6:16.) Ababọ avro, who wo. Wọhọ epanọ ojese ologbo o rẹ thọ enwenọ oma na kpobi na, ere ẹrọwọ ra ọ rẹ thọ owhẹ no ọfariẹ-ogbe, ozighi, gbe iruemu iyoma efa nọ Ọghẹnẹ o mukpahe.

² “Edẹ urere” ma be rria na, fikiere u wo eware sa-sa nọ e rẹ sae dawo ẹrọwọ mai. (2 Tim. 3:1) Ẹvẹ whọ sae rọ romatotọ rri ojese ẹrọwọ ra sọ o ga ziezi? Kọ ẹvẹ whọ sai ro kru ojese ẹrọwọ ra ziezi? Joma ta kpahe iyo enọ yena.

3. Ẹvẹ egbaẹmo a re ru ojese rai, kọ fikieme?

³ Evaọ oke nọ a ro kere Ebaibol na, egbaẹmo a jẹ hae wha ejese nọ a rọ oviẹ-arao variẹ. Egbaẹmo a rẹ rọ ewhri wholo ojese na re oviẹ na o gbẹ raha ha, yọ ojese na u gbe mu ekagba gbe he. Nọ ọgbaẹmo o te muẹrohọ nọ ojese riẹ o be raha no, ọ rẹ ruẹrẹ iẹe re ọ sae ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹmo ọfa. Ẹvẹ oriruo yena o ro kiekpahe ẹrọwọ ra?

4. Fikieme o rọ gwọlọ nọ whọ rẹ kiẹ ojese ẹrọwọ ra riwi, kọ ẹvẹ whọ sai ro ru ei?

⁴ Wọhọ egbaẹmo oke anwae, o gwọlọ nọ whọ rẹ kiẹ ojese ẹrọwọ ra riwi ẹsikpobi jẹ ruẹrẹ iẹe re whọ sae ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹmo ẹsikpobi. Mai Ileleikristi ma rrọ ohọre kugbe izi imuomu. (Ẹf. 6:10-12) Omọfa ọ rẹ sae rẹrote  ojese ẹrọwọ ra kẹ owhẹ hẹ. Ẹvẹ whọ sae rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ edawọ? Orọ ọsosuọ, whọ rẹ lẹ se Ọghẹnẹ re o fiobọhọ kẹ owhẹ. Kẹsena whọ vẹ hai se Ẹme riẹ, onọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ whọ ginẹ rrọ. (Hib. 4:12) Ebaibol na ọ ta nọ: “Rehọ udu ra kpobi fievahọ Jihova, whọ rẹroso otoriẹ obọra ha.” (Itẹ 3:5, 6) Nọ o rrọ ere na, daoma wariẹ roro kpahe iroro jọ nọ whọ jẹ kẹle na. Wọhọ oriruo, kọ ugho o kare owhẹ kẹle na? Kọ eyaa Jihova nọ e rrọ obe Ahwo Hibru 13:5 e ziọ owhẹ iroro, nọ ọ ta nọ: “Mẹ te nyasiọ owhẹ ba vievie he, yọ me ti gbabọkẹ owhẹ vievie he”? Kọ eyaa yena i ru owhẹ wo imuẹro nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ? O tẹ rrọ ere, kiyọ whọ be rẹrote ojese ẹrọwọ ra ziezi.

5. Whọ tẹ kiẹ ẹrọwọ ra riwi, ẹsejọhọ eme whọ te ruẹ?

⁵ Whọ tẹ kiẹ ojese ẹrọwọ ra riwi, ẹsejọhọ oware nọ whọ te ruẹ u ti gbe owhẹ unu. Whọ sai muẹrohọ ẹbẹbẹ jọ nọ who ri rri mu anwẹdẹ hẹ. Wọhọ oriruo, whọ sae ruẹ nọ awaọruọ nọ ọ vrẹta, erue, gbe elọhoma e be rọ ẹmẹrera whrehe ẹrọwọ ra. Otẹrọnọ onana o be via kẹ owhẹ, eme who re ru re ẹrọwọ ra ọ seba ewhrehe?

6. Oghẹrẹ awaọruọ vẹ o yoma ha?

⁶ U wo oghẹrẹ awaọruọ jọ nọ o yoma ha. Wọhọ oriruo, u fo re ma ruawa epanọ ma re ro ru Jihova avọ Jesu eva were. (1 Kọr. 7:32) Ma tẹ thuzi ulogbo jọ, ma rẹ ruawa epanọ ma rẹ rọ ruẹrẹ usu mai họ kugbe Ọghẹnẹ. (Ol. 38:18) Ma rẹ jẹ ruawa epanọ ma re ro ru eva were ọzae hayo aye mai, gbe epanọ ma rẹ rọ rẹrote ahwo uviuwou gbe ibe Ileleikristi mai.​—1 Kọr. 7:33; 2 Kọr. 11:28.

7. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 29:25, fikieme ma gbẹ rọ dhozọ ahwo-akpọ họ?

⁷ Evaọ abọdekọ riẹ, awaọruọ nọ ọ vrẹta ọ rẹ sai whrehe ẹrọwọ mai. Wọhọ oriruo, ma sae ruawa ẹsikpobi kpahe epanọ ma rẹ rọ re eva vọ je ku emamọ ewu họ. (Mat. 6:31, 32) Onana o sae whae ze nọ ma re ro mu efe họ ele. Onana o sai tube ru omai wo uyoyou ugho. Ma tẹ kuvẹ kẹ onana, ẹrọwọ nọ ma fihọ Jihova ọ sai muhọ ewhrehe, yọ onana o sae raha usu mai kugbe Jihova. (Mak 4:19; 1 Tim. 6:10) Ma sai je kie ruọ oghẹrẹ awaọruọ ọfa. Ma gbẹ yọroma ha, ma sae dhogbo epanọ ma re ro ru amọfa eva were. Onana u ve ru nọ ma re ro ru oware nọ u fo ho fikinọ ahwo a ti se omai ẹkoko hayo kpokpo omai viukpenọ ma rẹ dhozọ Jihova. Re ma sae thọ omamai no enana kpobi, o gwọlọ nọ ma rẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai wo ẹrọwọ avọ udu nọ ma re ro mugba kẹ ebẹbẹ itiena.​—Se Itẹ 29:25; Luk 17:5.

8. Eme ma re ru nọ ma te yo ẹme nọ ọ rrọ ọrue?

⁸ Setan nọ ọ rrọ “ọsẹ ọrue” na ọ be rọ ahwo nọ a rrọ otọ riẹ gu erue kpahe Jihova gbe ibe Ileleikristi mai. (Jọn 8:44) Wọhọ oriruo, ahwo nọ a kie no ẹrọwọ na no a re gu erue jẹ ta eme ẹghẹ nọ a re ro su ahwo thọ kpahe ukoko Jihova evaọ itanẹte, etẹlẹvisiọno, gbe ebe usi. Erue yena e rrọ usu ‘ese nọ e be ware erae’ nọ Setan ọ be sa. (Ẹf. 6:16) Eme ma re ru nọ ma te yo erue itieye na? Ma rẹ siọ ae riẹriẹriẹ! Fikieme? Keme ma fi ẹrọwọ họ Jihova je fievahọ inievo mai. Ma re lele enọ i kie no ẹrọwọ no ta ẹme vievie he. Ma re lele ai vro avro vievie he hayo  ta kpahe oware jọ fikinọ ma gwọlọ riẹ oware nọ o rrọ ae udu.

9. Eme elọhoma e rẹ sae wha ze?

⁹ Elọhoma e rẹ sai whrehe ẹrọwọ mai. Ma sae kpairoro vrẹ ebẹbẹ mai riẹriẹriẹ hẹ. Ma te ru ere, kiyọ ma bi se eware gboja ha. Ghele na, ebẹbẹ nana e sae wha elọhoma se omai ẹsejọ. Rekọ u fo ho re ma hai roro kpahe ebẹbẹ mai ẹsikpobi. Ma te bi ru ere, o sai ru nọ obọdẹ ẹruore nọ Jihova ọ kẹ omai na ọ rẹ rọ thọrọ omai ẹro. (Evia. 21:3, 4) Elọhoma yena i ve ru nọ ma gbe ro wo ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ egagọ Jihova ha. (Itẹ 24:10) Ma rẹ kuvẹ re onana o via kẹ omai hi.

10. Eme who wuhrẹ no ileta oniọvo-ọmọtẹ na ze?

¹⁰ Roro kpahe epanọ oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ America ọ be sai ro kru ẹrọwọ riẹ dede nọ ọ be rẹrote ọzae riẹ nọ o kie okpẹyao. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ jọ ileta nọ o kere kpobọ ehri ukoko ta nọ: “Ẹbẹbẹ mai ọ be kẹ omai uye gaga, yọ o rẹ lẹliẹ udu whrehe omai ẹsejọ, rekọ ẹruore mai ọ rrọ gaga. Eware nọ Jihova o bi wuhrẹ omai re ma sai kru ẹrọwọ mai je wo uduotahawọ e be were omẹ gaga. Ma ginẹ gwọlọ uthubro gbe uduotahawọ nana. I bi fiobọhọ kẹ omai thihakọ edawọ nọ Setan ọ be rọ gwọlọ gele omai kie.” Ẹme oniọvo nana o ru omai riẹ nọ ma rẹ sai fi elọhoma kparobọ! Ẹvẹ ma sai ro ru ei? Kareghẹhọ nọ ebẹbẹ ra yọ edawọ nọ i bi no obọ Setan ze. Vuhumu nọ Jihova họ Ọnọ ọ rẹ sae sasa omai oma. Re who je wo edẹro kẹ eware nọ Jihova ọ be rọ ukoko riẹ wuhrẹ omai.

11. Re ma sae riẹ epanọ ẹrọwọ mai ọ rrọ, enọ vẹ ma rẹ nọ omamai?

¹¹ Kọ whọ ruẹ eria jọ evaọ ojese ẹrọwọ ra nọ u fo nọ whọ rẹ ruẹrẹ? Evaọ emerae jọ nọ i kpemu na, kọ whọ sae whaha awaọruọ nọ ọ vrẹta? Kọ whọ se riẹriẹriẹ inọ whọ rẹ gaviezọ kẹ enọ i kie no ẹrọwọ họ, hayo lele ai vro avro ho? Kọ whọ sai fi elọhoma kparobọ? O tẹ rrọ ere, kiyọ ẹrọwọ ra o bi ru iruo ziezi. Rekọ ma rẹ  yọroma keme Setan o wo ekwakwa ẹmo efa nọ ọ rẹ rọ gwọlọ họre omai. Joma ta kpahe ọjọ rai.

12. Eme isiuru efe o rẹ sae lẹliẹ omai ru?

¹² Isiuru efe o rẹ sai ru nọ ma re ro gbabọkẹ ojese ẹrọwọ mai. Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ rrọ osoja o re dhomahọ ekiọthuọ akpọ họ, re ọ ruẹsi wo ọjẹrehọ ọnọ o fi odẹ riẹ hotọ re ọ jọ osoja.” (2 Tim. 2:4) Evaọ oke anwae, a jẹ hae kuvẹ hẹ re ọgbaẹmo Rom o dhomahọ ekiọthuọ. Eme ọ rẹ sae via otẹrọnọ osoja o lele uthubro yena ha?

13. Fikieme osoja o gbe ro dhomahọ ekiọthuọ họ?

¹³ Dai roro onana. Ma rehọ iẹe nọ ohiohiẹ ẹdẹ jọ utu isoja a bi wuhrẹ epanọ a rẹ rọ rehọ egbọdọ rai fi ẹmo, rekọ omọvo rai jọ ọ rrọ usu na ha. Osoja yena ọ nyae zẹ ekwakwa emu evaọ obọ eki. Evaọ owọwọ, isoja na a tẹ be kiẹ ejese rai riwi jẹ be thọ egbọdọ rai. Rekọ ọnọ o wo uwou-eki na ọ be dhogbo epanọ ọ te rọ zẹ eki riẹ evaọ okiokiọ riẹ. Nọ ohiohiẹ o te, ewegrẹ a tẹ wọ ohọre ze idudhe. Osoja vẹ who roro nọ ọ te sae họre ziezi, ọ vẹ rọ ere ru oware nọ o rẹ were ọnọ o wuzou riẹ? Kọ osoja vẹ whọ te gwọlọ nọ o dikihẹ kẹle owhẹ evaọ ẹmo na, ọnọ ọ ruẹrẹ oma kpahe manikọ ọnọ ọ jẹ thueki na?

14. Eme o mai wuzou kẹ omai isoja Kristi?

¹⁴ Wọhọ emamọ isoja, ma re si iroro no oware nọ o mai wuzou kẹ omai hi, oyehọ epanọ ma re ro ru Jihova avọ Jesu nọ i wuzou mai eva were. Oye o mae roja kẹ omai vi ekwakwa akpọ Setan nọ ma re wo. Ma rẹ ruẹ nọ ma wo oke ziezi gbe ẹgba nọ ma rẹ rọ gọ Jihova jẹ rẹrote ojese ẹrọwọ mai gbe abọ sa-sa ẹgọ-ẹmo mai.

15. Didi unuovẹvẹ Pọl ọ kẹ omai, kọ fikieme?

¹⁵ Ma re fiomahọ otọ vievie he! Fikieme? Pọl ukọ na ọ vẹvẹ omai unu nọ “ahwo nọ a gba riẹ mu nọ a re fe” a ti  “reghe no ẹrọwọ na no.” (1 Tim. 6:9, 10) Ẹme na “reghe” u dhesẹ nọ ma tẹ be dhogbo epanọ ma re ro wo ekwakwa efe, u re si iroro mai no egagọ Jihova. O rẹ sai tube ru nọ “isiuru igheghẹ gbe erọ enwoma buobu” e rẹ rọ ruọ udu mai. Ukpenọ ma rẹ kuvẹ kẹ isiuru itieye na re e ruọ udu mai, ma rẹ kareghẹhọ nọ eware nana e rẹ nwa omai oma.

16. Enọ vẹ iku nọ e rrọ Mak 10:17-22 na i re ru omai roro kpahe?

¹⁶ Kọ ma te wo igho nọ ma rẹ rọ dẹ eware buobu, oware jọ o thọ otẹrọnọ ma dẹ eware nọ i si omai urru rekinọ e ginẹ roja kẹ omai hi? Oware ovo o nwane jariẹ thọ họ. Rekọ, roro kpahe enọ nana: O tẹ make rọnọ ma wo ugho nọ ma rẹ rọ dẹ oware jọ, kọ ma wo oke gbe ẹgba nọ ma rẹ rọ rehọ iẹe ru iruo jẹ rẹrotei? U te no ere no, kọ onana u gbe ti ru nọ ma re ro mu uyoyou họ ewo kẹ ekwakwa eyero nọ ma wo? Kọ ma te wo uyoyou utioye, ma gbe ti ru wọhọ ọmoha nọ ọ siọ uzizie Jesu na inọ o kuomagbei ru iruo Ọghẹnẹ? (Se Mak 10:17-22.) O te mai woma kẹ omai re ma siobọno eware jọ evaọ uzuazọ re ma ruẹse raha oke gbe ẹgba ziezi fihọ iruo Ọghẹnẹ.

17. Eme ma rẹ kareghẹhọ ẹsikpobi?

¹⁷ Jọ o thọrọ omai ẹro vievie he inọ ma rrọ udevie ẹmo, yọ o roja nọ ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹdẹ kẹdẹ. (Evia. 12:17) Ibe Ileleikristi mai a rẹ sai kru ojese ẹrọwọ mai kẹ omai hi. Omomọvo o re kru ọriẹ ziezi.

18. Fikieme ọgbaẹmo oke anwae o re ro kru ojese riẹ ziezi?

¹⁸ Evaọ oke anwae, osoja nọ ọ rẹ rọ udu dhe ẹmo-ofio a rẹ kẹe ọghọ gaga. Rekọ o te no ẹmo ze ababọ ojese riẹ yọ oware omovuọ ulogbo. Ogbiku Rom nọ a re se Tacitus o kere nọ: “Ohwo ọ tẹ dhẹ siọ ojese riẹ ba, a rẹ ruẹ obọ omovuọ riẹ hẹ.” Onana yọ ẹjiroro jọ nọ ọgbaẹmo ọ rẹ rọ daoma kru ojese riẹ ziezi.

19. Ẹvẹ ma sai ro kru ojese ẹrọwọ mai ziezi?

¹⁹ Ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ, jẹ ta usi uwoma kẹ amọfa kpahe Jihova gbe Uvie riẹ ẹsikpobi, u re dhesẹ nọ ma kru ojese ẹrọwọ mai ziezi. (Hib. 10:23-25) U te no ere no, ma rẹ lẹ je se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, ma ve je fi ehrẹ Ebaibol na họ iruo evaọ oware kpobi nọ ma bi ru. (2 Tim. 3:16, 17) Ma te bi ru ere, okwakwa ẹmo ovuọvo nọ Setan ọ gale vi omai nọ o te wha enwoma ebẹdẹ bẹdẹ se omai o rrọ họ. (Aiz. 54:17) “Ojese ologbo ẹrọwọ” mai o te thọ omai. Ma ti dikihẹ ga kugbe ibe Ileleikristi mai. Ma te sai fi ẹmo nọ ma be rẹriẹ ovao dhe kẹdẹ kẹdẹ kparobọ. U te no ere no, ma te jọ abọ Jesu evaọ okenọ o ti fi Setan avọ ẹgba riẹ kpobi kparobọ.​—Evia. 17:14; 20:10.