1. Eme Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a ru evaọ obe Matiu 28:18-20?

NỌ Jesu ọ kparoma ze no ọ tẹ romavia kẹ ilele riẹ nọ i kokohọ obọ Galili. O wo ẹme jọ nọ u wuzou gaga nọ ọ gwọlọ ta kẹ ae. Eme ọye? Ma rẹ ruẹ ẹme na evaọ obe Matiu 28:18-20.​—Sei.

2. Enọ vẹ ma te ta ẹme kpahe?

² Iruo nọ Jesu ọ kẹ omai inọ ma fiobọhọ kẹ amọfa zihe ruọ ilele na, idibo Ọghẹnẹ kpobi e rrọ kẹ. Fikiere joma ta kpahe enọ esa jọ nọ i kiekpahe iruo nana. Orọ ọsosuọ, u te no ẹme Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ amọfa no, eme ọfa ma re ru? Orọ avọ ivẹ, ẹvẹ iwhowho-uvie kpobi a re ro fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nyaharo? Orọ avọ esa, ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi mai nọ e siọ iruo Uvie na ba no re a wariẹ mu usi uwoma ota họ?

3. Eme ọfa Jesu ọ ta nọ ma ru, u te no ahwo nọ ma re wuhrẹ no?

³ Oware nọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma ru na o rrọ vevẹ. Ma re wuhrẹ ahwo eware nọ o jie uzi rai. Rekọ, joma kareghẹhọ oware ofa jọ evaọ iruo nọ ọ kẹ omai na. Orọnikọ Jesu ọ ta nọ: ‘Wha wuhrẹ ai eware kpobi nọ me jie uzi rai’ hi. Ukpoye ọ ta nọ: “Wha wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ me jie uzi rai kẹ owhai.” Re ma sai ru oware nana nọ Jesu ọ ta na orọnikọ ma re wuhrẹ ai ijaje Jesu ọvo ho, ma re je fiobọhọ kẹ ae re a riẹ oghẹrẹ nọ a re ro koko ijaje na. (Iruẹru 8:31) Fikieme o rọ rrọ ere?

4. Ẹvẹ a re wuhrẹ ohwo epanọ a re ru oware? Kẹ oriruo.

 ⁴ Ohwo o te bi “ru” oware nọ a ta kẹe u re dhesẹ nọ o bi yoẹme. Joma kẹ oriruo jọ nọ u re fiobọhọ kẹ omai riẹ epanọ ma re wuhrẹ ohwo re o ru oware nọ Jesu o jie uzi riẹ. Ẹvẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ omọfa epanọ a rẹ dhẹ omoto o re ro fiobọhọ kẹe riẹ epanọ a re ro koko izi edhere? Ọ sae jọ uwou wuhrẹ ohwo na izi edhere. Rekọ u wo eware efa nọ o re ru nọ ọ tẹ ginẹ gwọlọ fiobọhọ kẹe koko izi edhere ziezi. Ọ rẹ wha ọmọ-uwuhrẹ na kpobọ edhere nyae dhẹ. Nọ ọ be dhẹ na, yọ owuhrẹ na o bi rri rie je dhesẹ kẹe, ọ vẹ rọ ere wuhrẹ. Eme whọ rẹ sai wuhrẹ no oriruo nana ze?

5. (a) Wọhọ epanọ o rrọ Jọn 14:15 gbe 1 Jọn 2:3, eme u fo nọ ma re wuhrẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai re a ru? (b) Kẹ oriruo oghẹrẹ nọ ma sai ro fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai re a ru oware nọ o gba.

⁵ Ma te bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo, yọ ma bi wuhrẹ ae oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru. Rekọ orọnọ ere u re no kuhọ họ. Ma re je wuhrẹ ae oghẹrẹ nọ a re ro ru eware nọ ma bi wuhrẹ ae na evaọ uzuazọ rai kẹdẹ kẹdẹ. (Se Jọn 14:15; 1 Jọn 2:3.) A tẹ ruẹ nọ ma bi koko izi Ọghẹnẹ evaọ uzuazọ mai, a te rọ aro kele omai ru epọvo na nọ a te kpobọ isukulu, hayo iruo, gbe oke nọ a tẹ rrọ oria arozaha hayo ugheriwo. Ma rẹ sae jẹ vuẹe epanọ uzi Ọghẹnẹ nọ ma koko o rọ thọ omai ẹdẹ jọ. Ma tẹ nyai wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol mai, ma sae lẹ se Jihova re ọ rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹe jẹ emamọ iroro.​—Jọn 16:13.

6. Eme ọfa Jesu ọ ta nọ ma ru, nọ u fo nọ ma re wuhrẹ amọfa?

⁶ Oware ofa vẹ Jesu ọ ta nọ ma ru, nọ u fo nọ ma re wuhrẹ amọfa? Ma rẹ daoma wuhrẹ ae evaọ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ gwọlọ nọ a rẹ ta usi uwoma. Usi uwoma ota u re mu emọ-uwuhrẹ Ebaibol jọ ozọ gaga. Fikiere ma rẹ daoma wo odiri kẹ ae jẹ rọ ẹmẹrera wuhrẹ ae bẹsenọ eware nọ ma bi wuhrẹ ai na i re ro duobọte ai te epanọ a rẹ rọ ta ae kẹ amọfa. Ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ ai re usi uwoma ota na o were ai?

7. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ohwo nọ ma bi wuhrẹ re usi uwoma ota o were iẹe?

⁷ Ma rẹ sae nọ ọmọ-uwuhrẹ mai enọ wọhọ: “Ẹvẹ usi uwoma na nọ whọ gaviezọ kẹ u ro fiobọhọ kẹ owhẹ no? Kọ who gbe roro nọ u fo re ma ta usi uwoma na kẹ amọfa re? Ẹvẹ whọ sai ro ru onana?” (Itẹ 3:27; Mat. 9:37, 38) Dhesẹ emebe-evẹvẹ nọ ma wo evaọ Ẹkpẹti Ekwakwa Ewuhrẹ mai na kẹe, jẹ nọe re ọ fodẹ enọ o roro nọ e te were imoni riẹ, egbẹnyusu riẹ, gbe ahwo nọ o bi lele ru iruo. Kẹ ọmọ-uwuhrẹ na emebe-evẹvẹ mai jọ. Wuhrẹ iẹe oghẹrẹ nọ ọ sae rọ rehọ emebe-evẹvẹ na kẹ ohwo. Ru wọhọ nọ whẹ ọ be te ta usi uwoma kẹ na, re ọ rọ omobe-ovẹvẹ na kẹ owhẹ. Rekọ kareghẹhọ nọ, nọ a tẹ rehọ iẹe mu owhowho-uvie no, who re lele iei kpohọ usi uwoma re whọ hai gbe dhesẹ kẹe.​—Ọtausi. 4:9, 10; Luk 6:40.

8. Fikieme u ro wuzou gaga re ohwo nọ ma bi wuhrẹ o you Ọghẹnẹ gbe amọfa ziezi? (Rri ẹkpẹti na re, “ Epanọ Ma Sai ro Fiobọhọ kẹ Ohwo nọ Ma bi Wuhrẹ re O You Ọghẹnẹ Ziezi.”)

⁸ Kareghẹhọ nọ Jesu ọ ta kẹ omai nọ ma wuhrẹ ahwo “re a ru eware kpobi” nọ o jie uzi rai. Usu eware jọ nọ o jie uzi rai họ ijaje ivẹ nọ e mae rro na, koyehọ uyoyou nọ ma re wo kẹ Ọghẹnẹ gbe erivẹ mai. Ohwo nọ ma bi wuhrẹ kugbe o te koko ijaje ivẹ nana, ẹsiẹe ọ sae rọ ta usi uwoma na ziezi. (Mat. 22:37-39) Ẹvẹ ijaje  ivẹ nana i ro wobọ kugbe usi uwoma ota? Ugogo oware nọ o rẹ wọ omai ta usi uwoma na họ, uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ gbe erivẹ mai. O make rrọ ere na, usi uwoma ota o rẹ sai mu emọ-uwuhrẹ Ebaibol jọ ozọ. Rekọ, ma sae ta kẹ ae nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ ae. Ozọ na o vẹ te rọ ẹmẹrera no ai ẹro. (Ol. 18:1-3; Itẹ 29:25) Ẹkpẹti nọ ọ rrọ uzoẹme nana o fodẹ eware nọ ma re ru re ma fiobọhọ kẹ ohwo nọ ma bi wuhrẹ you Ọghẹnẹ ziezi. Obọnana, joma ta kpahe oware nọ ahwo nọ a rrọ ukoko na kpobi a re ru re a fiobọhọ kẹ ahwo nọ a bi kurẹriẹ ze obọ you Ọghẹnẹ gbe erivẹ rai ziezi.

9. Ẹvẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ omoto ọ sae rọ riẹ epanọ a rẹ dhẹ omoto ziezi?

⁹ Joma wariẹ ta kpahe oriruo ohwo nọ o bi wuhrẹ omoto na. Nọ avọ ohwo nọ o bi wuhrẹ iẹe a be jọ edhere dhẹ na, ẹvẹ ọ sai ro wuhrẹ eware jọ nọ i re fiobọhọ kẹe riẹ omoto dhẹ ziezi? Ọ rẹ gaviezọ kẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ iẹe na, o ve je muẹrohọ amọfa nọ a be dhẹ ziezi evaọ edhere na. Wọhọ oriruo, ohwo nọ o bi wuhrẹ iẹe na, ọ sai dhesẹ omọfa kẹe nọ ọ hẹrẹ re edraeva ọfa nọ ọ rrọ akotọ ọ ruọ aro riẹ. Hayo ọ sai dhesẹ omọfa kẹe nọ o ru ikpẹ riẹ kpotọ re i gbe lo mu edraeva efa aro ho. Iriruo itienana e rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ omoto na re ọ sae riẹ dhẹ ziezi.

10. Eme o re fiobọhọ kẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ Ebaibol re ọ nyaharo ziezi?

¹⁰ Epọvo na re, ohwo nọ a bi wuhrẹ Ebaibol nọ ọ ruọ edhere uzuazọ na obọ, orọnikọ ohwo nọ o bi wuhrẹ iẹe na ọvo o re wuhrẹ mi hi, rekọ te amọfa nọ a be gọ Jihova ziezi evaọ ukoko na. Kọ eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo nọ o bi wuhrẹ Ebaibol re ọ nyaharo ziezi? Ọ rẹ nyaharo nọ ọ tẹ be hae ziọ ewuhrẹ. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Eware nọ a bi wuhrẹ evaọ obọ ewuhrẹ na e rẹ sai fiobọhọ kẹe riẹ Jihova ziezi, ru ẹrọwọ riẹ ga, je fiobọhọ kẹe you Jihova vi epaọ ọsosuọ. (Iruẹru 15:30-32) U te no ere no, ọ tẹ nyaziọ ewuhrẹ ọ rẹ ruẹ inievo efa nọ e wọhọ e riẹ evaọ ukoko na. Eme ohwo nọ o bi wuhrẹ Ebaibol ọ rẹ sai muẹrohọ nọ u re fiobọhọ kẹe ruẹ vevẹ nọ uyoyou o ginẹ rrọ ukoko Jihova? Joma kẹ iriruo jọ.

11. Oghẹrẹ ahwo vẹ ohwo nọ ọ be ziọ ukoko na obọ ọ rẹ sai muẹrohọ, kọ ẹvẹ onana o sai ro fiobọhọ kẹe?

¹¹ Ohwo nọ a bi wuhrẹ Ebaibol nọ ọye ọvo ọ be rẹrote emọ riẹ ọ tẹ ziọ ewuhrẹ, ọ sai muẹrohọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọye ọvo ọ be rẹrote emọ riẹ re. Nọ ohwo na ọ tẹ ruẹ nọ oniọvo-ọmọtẹ na ọ be daoma hae wha emọ riẹ ziọ ewuhrẹ ẹsikpobi, ọyomariẹ ọ sae daoma ru epọvo na re. Ohwo nọ a bi wuhrẹ Ebaibol nọ ọ be daoma re ọ siọ isigareti ba evovo ọ tẹ ziọ ewuhrẹ, ọ sae nyaku oniọvo nọ o je vovo vẹre nọ ọ seba no. Oniọvo na ọ sae vuẹ ohwo na epanọ uyoyou nọ o wo kẹ Jihova u ro ru ei siọ isigareti ba evovo. (2 Kọr. 7:1; Fil. 4:13) Nọ ọ tẹ vuẹe ere no, ọ sae ta kẹe nọ, “Whẹ omara, whọ sae seba evovo re.” Yọ onana o te whae ze nọ ohwo na ọ te rọ daoma re ọ siọ isigareti ba evovo. Ọmọtẹ nọ o mu Ebaibol họ ewuhrẹ obọ ọ tẹ ziọ ewuhrẹ, ọ sae ruẹ ọmọtẹ ibe riẹ nọ ọ be gọ Jihova avọ evawere. O te muẹrohọ onana, ọ sae gwọlọ riẹ oware nọ o be lẹliẹ oniọvo na wereva.

12. Fikieme ma rọ ta nọ mai kpobi ma sae tuduhọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nọ e be ziọ ewuhrẹ awọ?

¹² Nọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol a tẹ be ruẹ inievo sa-sa nọ i kruga ziezi evaọ ukoko na, onana u re fiobọhọ kẹ ai koko  ujaje Jesu nọ o ta nọ, jọ a you Ọghẹnẹ gbe erivẹ rai. (Jọn 13:35; 1 Tim. 4:12) Yọ, wọhọ epanọ ma ta ẹsiẹ na, nọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol e tẹ ruẹ inievo nọ i wo ọkpọ ebẹbẹ rai yọ a be gọ Ọghẹnẹ ghele, o rẹ lẹliẹ ai kruga. Onana o sai fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ na ruẹ nọ ọyomariẹ ọ sai fi ebẹbẹ nọ o wo kparobọ re ọ sae jọ olele Jesu. (Izie. 30:11) Ohwo kpobi evaọ ukoko na ọ sai ru oware nọ u re fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nyaharo. (Mat. 5:16) Eme whọ be hai ru rọ tuduhọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nọ e be ziọ ewuhrẹ awọ?

13-14. Eme Jesu o ru nọ ẹrọwọ ikọ riẹ o whrehe?

¹³ Ma gwọlọ fiobọhọ kẹ inievo mai nọ e siọ iruo Uvie na ba no re a wariẹ mu ujaje Jesu na họ ekoko inọ ma fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele. Ma rẹ sai ru ọkpọ oware nọ Jesu o ru okenọ ikọ riẹ a siuke kpemu.

¹⁴ Okenọ Jesu o ku iruo odibọgba riẹ evaọ otọakpọ họ no, nọ uwhu riẹ o kẹle no, ikọ na “kpobi e tẹ dhẹ se iẹe ba.” (Mak 14:50; Jọn 16:32) Eme Jesu o ru nọ ẹrọwọ ikọ riẹ o whrehe evaọ oke yena? Nọ ọ nwane kparoma no uwhu ze no, ọ ta kẹ ilele riẹ jọ nọ: “Ozọ u mu owhai hi! Wha nyae vuẹ inievo mẹ [inọ mẹ kparoma no].” (Mat. 28:10a) Jesu o kiukeku ikọ riẹ hẹ. Dede nọ a dhẹ siọ iẹe ba, o gbe se ai “inievo mẹ.” Jesu ọ re ohrọ rai, ọ tẹ rọvrẹ rai wọhọ epanọ Jihova ọsẹ riẹ o re ru na.​—2 Iv. 13:23.

15. Ẹvẹ ma re rri ahwo nọ a siọ usi uwoma ota ba no?

¹⁵ Epọvo na ma be daezọ inievo nọ e siọ usi uwoma ota na ba no. Inievo mai a rrọ, yọ ma you rai. Ma gbẹ be kareghẹhọ epanọ a jẹ daoma te evaọ egagọ Jihova evaọ oke nọ u kpemu. (Hib. 6:10) Ẹro rai o bi vo omai gaga! (Luk 15:4-7) Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu tuduhọ ae awọ re a wariẹ mu iruo nana họ?

16. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma bi roro kpahe inievo nọ e siọ iruo Uvie na ba no?

¹⁶ Zizie ai ziọ ewuhrẹ. Edhere jọ nọ Jesu o ro fiobọhọ kẹ ikọ riẹ nọ i siuke kpemu họ, ọ ta kẹ ae nọ a kokohọ oria jọ nọ ọ te nyaze te jọ ruẹ e rai. (Mat. 28:10b; 1 Kọr. 15:6) Ma sai ru ọkpọ oware utioye na nẹnẹ re. Ma sai zizie enọ e siọ iruo Uvie na ba no re a wariẹ mu iwuhrẹ họ. Ma riẹ nọ ẹsejọhọ o te gwọlọ nọ ma zizie ai unuẹse buobu re a tẹ wariẹ muhọ. Rekọ onana u te oware nọ ma rẹ daoma fihọ. Ma riẹ nọ eva e te were Jesu gaga nọ ilele riẹ a kokohọ oria nọ o dhesẹ kẹ ae na.​—Je rri Matiu 28:16 gbe Luk 15:6.

17. Eme ma re ru nọ oniọvo nọ ọ siọ iruo Uvie na ba no ọ tẹ nyaziọ ewuhrẹ?

¹⁷ Dede ai rehọ ziezi. Nọ ilele Jesu a kokohọ oria nọ ọ ta kẹ ae nọ a kokohọ na, ọ nyabru ai re o lele ai ta ẹme. Orọnikọ ọ hẹrẹ re a nyabru ei hi. (Mat. 28:18) Eme ma re ru nọ ma tẹ ruẹ ohwo nọ ọ siọ iruo Uvie na ba no nọ ọ ziọ ewuhrẹ? Ma re dede iei rehọ ziezi. Ẹsejọhọ ma te riẹ ẹme nọ ma rẹ ta kẹe he. Rekọ ma tẹ tubẹ ta kẹe ọvo nọ eva e were omai gaga nọ ma rọ ruẹ e riẹ, jẹ ta ẹme na evaọ oghẹrẹ nọ oma o gbẹ rọ vuọ ẹe he, onana u ti woma ziezi.

18. Oghẹrẹ vẹ ma sae rọ tuduhọ inievo nọ e siọ iruo Uvie na ba no awọ?

¹⁸ Tuduhọ ae awọ ziezi. O sae jọnọ ozọ epanọ a te rọ ta usi uwoma na nya akpọ na soso duwu u je mu ilele Jesu. Jesu ọ tuduhọ ae awọ nọ: “Mẹ rrọ kugbe owhai edẹ na kpobi.” (Mat. 28:20) Kọ ẹme na o  te ilele riẹ udu? Ẹhẹ. U kri hi, a te je “wuhrẹ ahwo ababọ eriosehọ je whowho usi uwoma na.” (Iruẹru 5:42) Epọvo na o gwọlọ nọ ma rẹ tuduhọ inievo nọ e siọ iruo Uvie na ba no awọ. Ẹsejọhọ, ozọ epanọ a te rọ wariẹ mu usi uwoma họ u bi mu ai. Ma sae tuduhọ ae awọ nọ orọnikọ ae ọvo a ti kpohọ usi uwoma ha, inọ ma ti lele ai nya. Ma ve gine kuomagbe ai kpohọ usi uwoma oke kpobi nọ a gwọlọ nya. Eva e te were ae inọ ma kuomagbe ai nọ a tẹ wariẹ muhọ no. Ma te dhesẹ kẹ enọ e siọ iruo Uvie na ba no inọ a gbẹ rrọ inievo mai, eva e te were ae gaga, yọ onana o te wha emamọ iyẹrẹ ziọ ukoko na soso.

19. Eme ma gba riẹ mu nọ ma re ru, kọ fikieme?

¹⁹ Ẹvẹ ma ti ru iruo usi uwoma ota na kri te? Ma te ruabọhọ iruo na rite oke urere uyero-akpọ na. (Mat. 28:20; rri uzoẹme na “Oke urere uyero-akpọ na” evaọ oria Otofa Eme Ebaibol.) Kọ ma te ginẹ sae ta usi uwoma na je fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele ri bọo oke nọ Jesu ọ ta na? Ma gba riẹ mu nọ ma ti ru ere! U no omai eva ze nọ ma rẹ rehọ oke mai, ẹgba mai, gbe eyero mai gwọlọ ahwo nọ “a wo emamọ eva, nọ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Iruẹru 13:48) Ma te ru ere, yọ ma be rọ aro kele Jesu. Ọ ta nọ: “Emu mẹ họ re me ru oreva ọnọ o vi omẹ ze je ru iruo riẹ re.” (Jọn 4:34; 17:4) Ere mai omamai ma gba riẹ mu nọ ma re ru re. Ma gwọlọ ru iruo nọ a mu họ omai obọ na te urere. (Jọn 20:21) Ma tẹ jẹ gwọlọ nọ amọfa a re kuomagbe omai ru iruo na te urere, te enọ e tubẹ siọ iruo Uvie na ba no.​—Mat. 24:13.

20. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Filipai 4:13, fikieme ma te sai ro ru iruo nọ Jesu ọ kẹ omai na te urere?

²⁰ Ma riẹ nọ re ma sai ru iruo nọ Jesu ọ kẹ omai na o nwane lọhọ tere he. Rekọ ẹgba obọmai ma te sai ro ru iruo na ha. Jesu ọ ya eyaa kẹ omai nọ ọ te jọ kugbe omai. Ebaibol ọ ta nọ mai yọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ” nọ ma bi fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele na, ma tẹ jẹ rrọ “usu kugbe Kristi.” (1 Kọr. 3:9; 2 Kọr. 2:17) Fikiere ma sai gine ru iruo na te urere. Eva e be were omai gaga inọ ma bi ru iruo nana, ma te bi je fiobọhọ kẹ amọfa ru epọvo na!​—Se Ahwo Filipai 4:13.