1-2. Ẹvẹ ma sai ro lele ohrẹ nọ o rrọ Itẹ 4:25 na? Kẹ oriruo jọ.

DAI roro kpahe iriruo nana. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako no ọ be kareghẹhọ emamọ eware nọ o ru evaọ oke nọ u kpemu. Dede nọ eware e lọhọ kẹe obọnana ha, ọ be daoma ru utho ẹgba riẹ evaọ egagọ Jihova. (1 Kọr. 15:58) Kẹdẹ kẹdẹ o re roro kpahe oghẹrẹ nọ akpọ ọ te were te nọ tei te ahwo uviuwou riẹ gbe egbẹnyusu riẹ a te jọ kugbe evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na. Oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ ọ kareghẹhọ nọ oniọvo jọ o ru rie oware nọ o da riẹ, rekọ ọ tẹ kpairoro vrẹ oware nọ a ru rie na. (Kọl. 3:13) Oniọvo-ọmọzae jọ ọ kareghẹhọ eware nọ o ru thọ evaọ oke nọ u kpemu, rekọ obọnana, oware nọ o riẹe oja họ epanọ o re ro ru eva were Jihova no umuo enẹna vrẹ.​—Ol. 51:10.

² Eme who muẹrohọ evaọ oma inievo esa nana? Aikpobi a be kareghẹhọ eware nọ e vrẹ no. Rekọ a bi roro kpahe eware nana ẹsikpobi hi, a be daoma kpairoro vrẹ rai. A bi “rri obaro kiọkiọkiọ.”​—Se Itẹ 4:25.

3. Fikieme u ro fo nọ ma “rri obaro kiọkiọkiọ”?

³ Fikieme o rọ roja gaga re ma “rri obaro kiọkiọkiọ”? Ohwo nọ ọ be nya onya ọ rẹ sae nya ososo ho nọ o te bi dhe emu errierri. Epọvo na re, ma sae nyaharo evaọ egagọ Jihova ha otẹrọnọ ma be hai roro kpahe eware nọ e via vrẹ no ẹsikpobi.​—Luk 9:62.

4. Eme ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe?

⁴ Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe eware esa nọ e rẹ sai ru omai roro kpahe eware nọ e via vrẹ no vrẹta. Eye họ: (1) nọ ma tẹ be hai roro kpahe eware iwoma nọ e vrẹ no ẹsikpobi, (2) nọ ma te fi oware nọ ohwo jọ o ru omai họ eva, (3) nọ udu u te bi brukpe omai kẹse kẹse. Ma te ta kpahe eware nana ọvuọvo, jẹ ruẹ epanọ ehrẹ Ebaibol e sai ro fiobọhọ kẹ omai “kpairoro vrẹ eware nọ e rrọ obemu” je “le eware nọ e rrọ obaro.”​—Fil. 3:13.

5. Eme obe Ọtausiuwoma Na 7:10 o ta nọ ma ru hu?

⁵ Se Ọtausiuwoma Na 7:10. Muẹrohọ nọ orọnikọ oria Ebaibol nana o be ta nọ o thọ họ re ma nọ inọ: “Fikieme edẹ nọ e vrẹ i ro woma tere?” Keme Jihova ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sae rọ kareghẹhọ eware nọ e via vrẹ no. Oware nọ oria nana o be ta na họ: “Whọ ta ha inọ, ‘Fikieme edẹ nọ e vrẹ no i ro woma vi enana?’” Onana u dhesẹ nọ, ma rẹ rọ oke nọ o vrẹ no kele oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ omai obọnana ha, re ma ta nọ oware uwoma ovuovo nọ u bi te omai obọ enẹna o rrọ họ. A jọ Ebaibol ọfa jọ fa ẹme nana enẹ: “Whọ ta vievie he inọ, ‘O, ẹvẹ eware anwae i ro woma gaga vi erọ enẹna?’ Keme onọ yena yọ onọ areghẹ hẹ.”

6. Fikieme o gbẹ rrọ oware areghẹ hẹ re ohwo o roro nọ oke nọ o vrẹ oye o mai woma? Kẹ oriruo jọ.

⁶ Fikieme o gbẹ rọ rrọ oware areghẹ hẹ re ma hai roro ẹsikpobi inọ oke nọ o vrẹ u woma vi oghẹrẹ nọ eware e rrọ obọnana? Iroro itieye e tẹ rrọ omai eva, ma gbẹ te kareghẹhọ nọ ma je wo ebẹbẹ oke yena ha, kọ abọ owoma na ọvo ma te kareghẹhọ. Ahwo Izrẹl a wo oghẹrẹ iroro itieye. Nọ a no Ijipti, u kri hi, oghẹrẹ nọ eware e jọ gaga kẹ ae evaọ obei o tẹ thọrọ ae ẹro. Emamọ emu nọ a jẹ re evaọ obei ọvo a jẹ kareghẹhọ. A jẹ ta nọ: “Ma kareghẹhọ epanọ ma jẹ rọ re iyei nyafu nyafu ọvọvẹ evaọ obọ Ijipti, te ikukumba, ewhọtamẹlọn, irubasa igrini, irubasa, gbe egaliki!” (Ik. 11:5) Kọ a jẹ ginẹ re eware nana “ọvọvẹ”? Vievie. Okolo oja ahwo Izrẹl a jẹ re evaọ obọ Ijipti hi. (Ọny. 1:13, 14; 3:6-9) Rekọ uwhremu na, a gbẹ jẹ kareghẹhọ oja nọ a gbe kẹ ae he, kọ emamọ eware nọ a jẹ re ọvo a jẹ kareghẹhọ. Ukpenọ a tẹrovi eware iwoma nọ Jihova o bi ru kẹ ae kọ akpọriọ oke nọ o vrẹ a je roro kpahe ẹsikpobi. Eva e were Jihova vievie he inọ a bi dhesẹ uruemu nana.​—Ik. 11:10.

7. Eme o fiobọhọ kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o gbe je ro roro kpahe eware iwoma nọ e vrẹ no ẹsikpobi hi?

⁷ Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai whaha oghẹrẹ iroro itiena? Joma ta kpahe  oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o mu iruo Ebẹtẹle họ evaọ Brooklyn evaọ 1945. Nọ ikpe jọ e vrẹ no, avọ oniọvo-ọmọzae jọ evaọ Ebẹtẹle a tẹ ruọ orọo. Aimava a te ru iruo evaọ Ebẹtẹle ikpe buobu. Rekọ evaọ 1976, ọzae riẹ o te kie ẹyao. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta nọ, nọ ọzae riẹ ọ ruẹ nọ o ti no ẹyao na ha, ọ tẹ kẹe obọdẹ ehrẹ jọ nọ i ti fiobọhọ kẹe nọ ọyomariẹ o te whu no. Ọzae riẹ ọ ta kẹe nọ: “Ma bi wo evawere evaọ orọo mai. Erọo buobu e rrọ ere he.” Kẹsena o te fibae nọ: “Mẹ riẹ nọ onana o te thọrọ owhẹ ẹro ho, rekọ who roro kpahe eware iwoma nana vrẹta ha. Ẹmẹrera na, who ti kru udu ga. Whọ whabọ họ uzou hu inọ iyẹ i yẹ owhẹ no. Jọ eva e were owhẹ inọ who yeri emamọ uzuazọ utiona. . . . Ọghẹnẹ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ kareghẹhọ emamọ eware nọ e vrẹ.” Ohrẹ nọ oniọvo nana ọ kẹ aye riẹ na u woma kẹhẹ!

8. Erere vẹ o te oniọvo-ọmọtẹ nọ o lele ohrẹ nọ ọzae riẹ ọ kẹ riẹ?

⁸ Oniọvo-ọmọtẹ na o lele ohrẹ nọ ọzae riẹ ọ kẹ riẹ na. O kru ẹrọwọ riẹ bẹsenọ o ro whu nọ ọ kpako te ikpe udhone gbe ikpegbivẹ no. Imikpe jọ taure o te ti whu ọ ta nọ: “Nọ me te roro te ikpe nọ e vrẹ udhosa-gbesa nọ mẹ rọ rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na, mẹ sae ta nọ me yeri emamọ uzuazọ.” Fikieme ọ rọ ta ere? Ọ ta nọ: “Oware nọ u re ru akpọ were họ, usu nọ ma wo kugbe inievo mai evaọ egagọ Jihova, gbe ẹruore nọ ma wo inọ mai kpobi ma te rria aparadase, ma vẹ te gọ Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na bẹdẹ bẹdẹ.” * Kọ u gbe fo re ma rọ aro kele oniọvo nana nọ o bi rri obaro kiọkiọkiọ na?

9. Wọhọ epanọ o rrọ Iruo-Izerẹ 19:18, ono o rẹ mae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma rọvrẹ?

⁹ Se Iruo-Izerẹ 19:18. Nọ oniọvo jọ evaọ ukoko na, ogbẹnyusu ọkpekpe mai, hayo ohwo uwou mai o te ru omai thọ, o  rẹ da omai te ẹzi. O rẹ sae jọ bẹbẹ re ma si oware na no eva. Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ jẹ ta nọ oniọvo-ọmọtẹ ọfa o tho ugho riẹ. Uwhremu na, a tẹ ruẹ nọ kpakọ obọ riẹ u te he. Ọnọ ọ jẹ ta nọ a tho ugho riẹ na o te wounu kẹ oniọvo na. Rekọ oware na o da oniọvo nọ a wọ eku họ uzou na gaga. U je noi iroro ho. Kọ a ru owhẹ oware odada no ẹdẹ jọ, nọ whọ jẹ kareghẹhọ ẹsikpobi? O tẹ make rọnọ ọkpọ oware nọ o via kẹ oniọvo na oye o via kẹ owhẹ hẹ, o sae jọnọ ohwo jọ o ru owhẹ oware odada no ẹdẹ jọ, whọ tẹ ta nọ whọ sae rọvrẹ riẹ vievie he.

10. Nọ a te ru omai oware odada, eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai si ẹme na no eva?

¹⁰ Nọ a te ru omai oware odada, eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai si ẹme na no eva? Oware jọ nọ ma rẹ kareghẹhọ họ, Jihova ọ be ruẹ eware kpobi nọ e be via kẹ omai. Ọ riẹ uye nọ o be bẹ omai. Yọ otẹrọnọ a ru omai oware jọ nọ o kẹ omai uye gaga, ọ be ruẹ e riẹ re. (Hib. 4:13) O rẹ kẹe uye nọ ohwo jọ o te ru omai oware odada. (Aiz. 63:9) Yọ ọ ya eyaa nọ o ti si edada kpobi nọ oware utioye o wha se omai no otọ.​—Evia. 21:3, 4.

11. Ẹvẹ u ro woma re ma kpairoro vrẹ eware nọ a ru omai thọ?

¹¹ Oware ofa nọ ma rẹ kareghẹhọ họ, ma tẹ rọvrẹ ohwo, orọnikọ ohwo na ọvo eva e rẹ were he. Eva e rẹ were omai re. Nwanọ ere o jọ kẹ oniọvo nọ a wọ eku họ uzou nọ ma ta ẹme kpahe ẹsiẹ na. Nọ u te oke jọ no, o te si ẹme na no eva. Ọ kareghẹhọ nọ ma tẹ be rọvrẹ amọfa, ẹsiẹe Jihova ọ rẹ rọvrẹ omai. (Mat. 6:14) Ọ riẹ nọ oware nọ oniọvo-ọmọtẹ na o ru rie na u gine yoma, rekọ ọ rọvrẹ riẹ ghele, o te si ẹme na no eva. Onana u ru nọ ọ jẹ rọ gọ Jihova vrẹ avọ evawere.

12. Eme 1 Jọn 3:19, 20 u wuhrẹ omai?

¹² Se 1 Jọn 3:19, 20. Mai ọvuọvo nọ udu u re brukpe ẹsejọ họ ọ rrọ họ. Wọhọ oriruo, udu u re brukpe ahwo jọ fiki eware nọ a ru taure a te ti kurẹriẹ ziọ ukoko na. U wo amọfa nọ udu u re brukpe fiki eware nọ a ru thọ nọ a họ-ame no. (Rom 3:23) Dede nọ ma gwọlọ ru oware nọ u kiehọ evaọ aro Jihova, “mai kpobi ma re zoruẹ unuẹse buobu.” (Jem. 3:2; Rom 7:21-23) Ohwo ọvo nọ eva e rẹ were nọ udu u te bi brukpei ọ rrọ họ, rekọ udu nọ u re brukpe ohwo na u re fiobọhọ evaọ abọjọ. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Keme udu u te bi brukpe ohwo fiki oware nọ o ru thọ, o rẹ whae ze nọ o re ro siobọno oware uyoma na jẹ gbaemu nọ ọ rẹ gbẹ wariẹe he.​—Hib. 12:12, 13.

13. Fikieme ma gbẹ kuvẹ re udu mai o hai brukpe omai kẹse kẹse he?

¹³ Nọ Jihova ọ tẹ rọ oware nọ ma ru thọ vrẹ omai no, udu o sai gbe brukpe omai ghele. O rẹ sae whae ze nọ ma gbe ro kruga evaọ egagọ Jihova ha. (Ol. 31:10; 38:3, 4) Ere o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ udu u je brukpe fiki eware iyoma jọ nọ o ru evaọ oke nọ u kpemu. Ọ ta nọ: “O rẹ jọ omẹ oma ẹsikpobi nọ me gbe du lahiẹ oma ha evaọ egagọ Jihova, keme eware nọ me bi ru kpobi ivrẹvru.” Mai ahwo buobu ma sai wo iroro itieye na. Rekọ ma rẹ kuvẹ vievie he re udu mai o hai brukpe omai kẹse kẹse. Eva e rẹ were Setan gaga nọ ma te rri omamai inọ ma te ohwo nọ ọ rẹ sae gbẹ gọ Jihova ha, dede nọ Jihova o rri omai ere he.​—Je rri 2 Ahwo Kọrint 2:5-7, 11.

14. Ẹvẹ ohwo ọ rẹ rọ riẹ nọ Jihova o ri gbolo iei kufiẹ hẹ?

¹⁴ Ghele na, onọ jọ o sae gbẹ jọ omai udu, inọ “Ẹvẹ mẹ rẹ rọ riẹ nọ Jihova o ri gbolo omẹ kufiẹ hẹ, inọ ọ rọvrẹ omẹ no?” Onọ utioye o tẹ rrọ owhẹ udu, kiyọ whọ  riẹ nọ oware nọ who ru na o thọ, yọ Jihova ọ sae rọvrẹ owhẹ. Ikpe buobu nọ i kpemu, Uwou-Eroro Na o ta nọ: “[O sae jọnọ] eware iyoma jọ nọ ma je ru vẹre nọ e reria omai obọ no, nọ ma roro nọ ma siobọno e rẹ va omai abọ ẹsejọ. . . . Whọ nwani roro nọ Ọghẹnẹ ọ sae gbẹ rọvrẹ owhẹ hẹ hẹ. Setan ọ gwọlọ nọ who roro nọ uzi nọ whọ raha na yọ uzi nọ u wo erọvrẹ hẹ. Rekọ who du roro ere he. Otẹrọnọ oware nọ who ru na o be da owhẹ ghegheghe, u dhesẹ nọ whẹ yọ ekpehre ohwo ho. Jihova ọ sae rọvrẹ owhẹ. Gbẹ hae lẹ se Jihova re ọ rọvrẹ owhẹ je fiobọhọ kẹ owhẹ siobọno ekpehre uruemu kpobi nọ o rẹ dhae eva. Wọhọ epanọ ọmọ ọ rẹ nyabru ọsẹ riẹ kẹse kẹse nọ o te wo ẹbẹbẹ re o fiobọhọ kẹe na, ere whọ rẹ hae lẹ se Jihova kẹse kẹse, o tẹ make rọnọ fiki oware ovona nọ o be thọ owhẹ obọ na whọ be rọ lẹ sei. O ti fiobọhọ kẹ owhẹ keme o re rri ohwo aro gaga.” *

15-16. Ẹvẹ o rrọ inievo jọ oma enẹna nọ a ruẹ nọ Jihova o gbolo i rai kufiẹ hẹ?

¹⁵ Idibo Jihova buobu a ruẹ nọ Jihova o ri gbolo ai kufiẹ hẹ, yọ onana o be lẹliẹ eva were ae gaga. Wọhọ oriruo, ikpe jọ nọ i kpemu, oniọvo-ọmọzae jọ o se iku oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a kere fihọ uzoẹme “Ebaibol O re Nwene Uzuazọ Ohwo” na, yọ iku na i duobọtei gaga. Evaọ iku na, oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta nọ fiki eware nọ e via kẹe evaọ oke emaha, ọ jẹ kake rọwo ho inọ Jihova ọ sai you rie. Nọ ọ make họ-ame te ikpe buobu no, o gbe je roro ere. Rekọ nọ o ti roro didi kpahe ẹtanigbo na, ọ tẹ te ruẹ nọ Jihova ọ sai gbe you rie. *

¹⁶ Ẹvẹ iku na i ro fiobọhọ kẹ oniọvo-ọmọzae na? O kere nọ: “Oke nọ mẹ jọ ọmaha, me je rri ifoto-ẹbẹba gbe ifimu ọfariẹ-ogbe te epanọ e rọ reria omẹ oma no. Kẹsena mẹ tẹ te siọ uruemu na ba. Rekọ kẹle na o tẹ jẹ va omẹ abọ. Mẹ nyabru ekpako ukoko re a fiobọhọ kẹ omẹ, yọ enẹna mẹ be daoma gaga re mẹ siọ uruemu na ba riẹriẹriẹ. Ekpako na a vuẹ omẹ nọ Ọghẹnẹ o you omẹ, yọ o ti fiobọhọ kẹ omẹ. Ghele na, ẹsejọ me re gbe roro nọ me fioka ohwo ho, inọ Jihova o you omẹ  hẹ. Iku oniọvo-ọmọtẹ nana nọ me se na i fiobọhọ kẹ omẹ gaga. Obọnana me vuhumu no inọ me te bi roro nọ Ọghẹnẹ ọ sae rọvrẹ omẹ hẹ, kiyọ mẹ be ta nọ idhe ẹtanigbo Ọmọ riẹ na i te oware nọ o re rri ọ vẹ rọ izieraha mẹ vrẹ omẹ hẹ. Mẹ biẹ iku oniọvo nana lahwe re oke kpobi nọ me te bi rri omamẹ nọ me fioka ha, me ve se iku na je roro didi kpahe iẹe.”

17. Eme o fiobọhọ kẹ Pọl ukọ na nọ udu riẹ u gbe je ro brukpei kẹse kẹse he?

¹⁷ Iku inievo nana e kareghẹhọ omai Pọl ukọ na. Taure o te ti kurẹriẹ, o ru eware nọ i yoma gaga. Pọl ọ kareghẹhọ eware yena nọ o ru na, rekọ o je dhe ai ererorokpahe he. (1 Tim. 1:12-15) Ọ riẹ nọ Jesu o whu kẹe, fikiere Ọghẹnẹ ọ sae rọvrẹ riẹ. (Gal. 2:20) Pọl ọ kuvẹ re udu riẹ o hai brukpei kẹse kẹse he, rekọ ọ tẹrovi epanọ o re ro ru oreva Jihova no umuo oke nọ o ro kurẹriẹ na vrẹ.

18. Eme ma wuhrẹ no evaọ uzoẹme nana?

¹⁸ Eme ma wuhrẹ no evaọ uzoẹme nana? (1) Jihova ọ riẹ ru nọ ọ rọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ kareghẹhọ eware nọ e via vrẹ no; rekọ ghelọ oghẹrẹ nọ uzuazọ nọ ma yeri vrẹ no u woma te kẹhẹ, onọ ma ti yeri evaọ akpọ ọkpokpọ na u ti woma vi ei kpekufiẹ. (2) Ahwo a sai ru oware nọ o rẹ da omai, rekọ ma tẹ be rọvrẹ no eva ze, u re ru nọ ma rẹ rọ nyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. (3) Udu mai o tẹ be hai brukpe omai ẹsikpobi fiki eware nọ e thọ omai obọ evaọ oke nọ u kpemu, o rẹ sai ru nọ ma gbe ro wo evawere he evaọ egagọ Jihova. Fikiere, jọ u mu omai ẹro nọ Jihova ọ rọvrẹ omai no wọhọ epanọ u mu Pọl ẹro na.

19. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ evaọ akpọ ọkpokpọ na ma gbẹ te kareghẹhọ eware nọ ma rẹ vioja rai hi?

¹⁹ Ma wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹhọ kẹ omai na no, ma gbẹ te kareghẹhọ eware evuevo nọ ma rẹ vioja rai hi. Ebaibol ọ ta kpahe oke yena nọ: “A gbẹ te kareghẹhọ eware anwae na ha.” (Aiz. 65:17) Uzuazọ o te were kẹhẹ evaọ oke yena! Evaọ akpọ ọkpokpọ na, inievo nọ e kpako no a te wariẹ maha. (Job 33:25) Fikiere, joma kpairoro vrẹ eware nọ e vrẹ no, re ma tẹrovi akpọ ọkpokpọ na kiọkiọkiọ je ru oreva Jihova.