1, 2. (a) Fikieme ahwo oke Pọl ukọ na a jẹ hae rọ ta ẹme kpahe igbo gbe ufuoma? (b) Ono Pọl o si iroro ahwo kpohọ inọ obọriẹ uvi ufuoma u re no ze?

ẸKWOTỌ Rom Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ rria, yọ ahwo Rom a jẹ hae robọ sudu inọ a wo obọdẹ izi nọ a bi koko, a riẹ uvi-oziẹ, je wo ufuoma. Ghele na, erigbo i ru eware buobu nọ e lẹliẹ uvie-ulogbo Rom viodẹ na. U wo okejọ dede nọ imasa evaọ udevie imakpe e jọ erigbo evaọ Rom. Ababọ avro, igbo avọ ufuoma e jọ oware nọ ahwo buobu a jẹ hae ta ẹme kpahe gaga, makọ Ileleikristi dede.

² Ileta nọ Pọl ukọ na o kere e ta eware buobu kpahe ufuoma. Dede na, orọnikọ epanọ ahwo a re ro yerikugbe ziezi hayo epanọ esuo egọmeti oke yena o re ro woma, ọ tẹrovi hi. Pọl ukọ na o rẹro nọ obọ ohwo-akpọ hayo ukoko ahwo-akpọ jọ ufuoma u ti no ze he, ukpoye Pọl avọ ibe Ileleikristi riẹ a jẹ daoma ta usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ kẹ ahwo je ru ai riẹ epanọ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi e ghare te. Pọl o je si iroro ahwo kpohọ oria nọ ma sae jọ wo uvi ufuoma. Wọhọ oriruo, evaọ ileta avivẹ nọ o kere se Ileleikristi obọ  Kọrint, ọ ta vevẹ nọ: “Jihova yọ Ẹzi, yọ oria nọ ẹzi Jihova ọ rrọ, ufuoma o rẹ jọ etẹe.”​—2 Kọr. 3:17.

3, 4. (a) Fikieme Pọl ọ rọ ta ẹme nọ ọ rrọ 2 Ahwo Kọrint 3:17 na? (b) Eme ma re ru re ma sae reawere ufuoma nọ u re no obọ Jihova ze?

³ Pọl ọ kake jọ ileta nana nọ o kere se ahwo Kọrint na ta kpahe oruaro Mosis evaọ okenọ Mosis o ro nwrotọ no ugbehru Saena ze, nọ o lele ukọ-odhiwu Ọghẹnẹ ta ẹme no. Nọ ahwo Izrẹl a ruẹ Mosis, ozọ u te je mu ai. Fikiere, Mosis o te si ubere hayo ohọ ruru ovao. (Ọny. 34:29, 30, 33; 2 Kọr. 3:7, 13) Pọl ọ ta nọ: “Rekọ nọ ohwo o te kurẹriẹ bru Jihova, ohọ na u gbe ruru udu riẹ hẹ.” (2 Kọr. 3:16) Eme họ otofa ẹme Pọl na?

⁴ Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, Jihova nọ ọ ma eware kpobi na ọvo họ Ọnọ o wo ufuoma nọ u wo ọnyaba ha. Onana u dhesẹ nọ “oria nọ ẹzi Jihova ọ rrọ” ufuoma o rẹ jọ etẹe. Re ma sae reawere ufuoma yena je wo erere noi ze, o gwọlọ nọ ma re “kurẹriẹ bru Jihova,” koyehọ ma re mu usu okpekpe kugbei. Ahwo Izrẹl a dhesẹ edẹro kẹ eware nọ Jihova o je ru kẹ ae evaọ obọ udhude he, keme a je wo eriwo Jihova ha. O jọ wọhọ ẹsenọ ohọ u ruru udu gbe iroro rai. Onana u ru nọ a rọ tẹrovi epanọ a rẹ rọ rehọ ufuoma nọ a wo no igbo Ijipti ru ẹgwọlọ obọrai.​—Hib. 3:​8-10.

5. (a) Oghẹrẹ ufuoma vẹ ẹzi Jihova o re ru omai wo? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ma tẹ make rrọ uwou-odi, ma rẹ sae gbẹ reawere ufuoma nọ Jihova ọ rẹ kẹ ghele? (c) Enọ vẹ o gwọlọ nọ ma rẹ kẹ iyo rai?

⁵ Dede na, ufuoma nọ ẹzi Jihova o re ru omai wo, u vi onọ ohwo o re wo nọ o te no igbo nọ a mu rie kpohọ ze. Ẹzi Jihova o re si ohwo no igbo uzioraha gbe uwhu, je si ohwo no igbo egagọ erue avọ iruẹru rai kpobi. Ohwo-akpọ ọvuọvo ọ rẹ sai ru onana ha. (Rom 6:23; 8:2) A rẹ ruẹ obọ ufuoma nọ u te ere he! Ohwo ọ rẹ sae reawere ufuoma nana nọ ọ tẹ make rrọ uwou-odi hayo nọ a te mu ei kpohọ igbo. (Emu. 39:​20-23) Ere o jọ kẹ Sista Nancy Yuen avọ Brọda Harold King nọ a jọ uwou-odi ikpe buobu fiki ẹrọwọ rai. Whọ rẹ sae jọ JW Broadcasting rri jẹ gaviezọ kẹ ikuigbe rai. (Rri oria ọ EKIẸRIWO GBE IKU AHWO > THIHAKỌ EDAWỌ.) Dede na, ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ ma rri ufuoma nọ ma wo na ghaghae? Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ ufuoma nana ru oware uwoma?

6. Ẹvẹ ahwo Izrẹl a ro dhesẹ nọ a wo edẹro kẹ ufuoma nọ Jihova ọ kẹ rai hi?

⁶ A tẹ kẹ omai okẹ oghaghae jọ, nọ ma jẹ riẹ epanọ okẹ na o ginẹ ghare te, u re ru omai wo edẹro kẹ ohwo nọ ọ kẹ omai okẹ utioye na. Ahwo Izrẹl a dhesẹ edẹro kẹ ufuoma nọ Jihova ọ kẹ rai hi, no o si ai no igbo Ijipti no. Nọ emerae jọ ọvo e ruemu no, a te je roro kpahe emu nọ a jẹ jọ obọ Ijipti re. A je bruenu kpahe emu nọ Jihova ọ jẹ kẹ ae, jẹ tubẹ gwọlọ epanọ a re ro zihe kpobọ Ijipti. Dai roro iei, ahwo na a rri ‘iyei, kukumba, iroro, arubasa-ẹri, arubasa, gbe galik’ ghare vi ufuoma hayo uvẹ nọ a wo nọ a rẹ rọ gọ Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na. Agbẹta nọ Jihova o ro muofu gaga kẹ idibo riẹ yena! (Ik. 11:​5, 6, 10; 14:​3, 4) Onana yọ unuovẹvẹ ulogbo kẹ omai!

7. Ẹvẹ Pọl o ro ru lele ohrẹ riẹ nọ o rrọ 2 Ahwo Kọrint 6:1 na, kọ ẹvẹ ma sai ro ru epọvo na re?

⁷ Pọl ukọ na ọ tuduhọ Ileleikristi kpobi awọ inọ jọ a du rri ufuoma nọ  Jihova ọ rọ ẹkwoma Jesu kẹ ae na evevere he. (Se 2 Ahwo Kọrint 6:1.) Kareghẹhọ nọ Pọl ọ jẹ vioja nọ ọyomariẹ o fioka ha, fiki igbo uzioraha gbe uwhu nọ ọ jọ. Ghele na, ọ ta avọ evawere nọ: “Uyere u te Ọghẹnẹ ẹkwoma Jesu Kristi Olori mai!” Fikieme? O ru ẹme na vẹ kẹ ibe Ileleikristi riẹ nọ: “Keme uzi ẹzi ọfuafo na nọ o rẹ rọ uzuazọ kẹ enọ e rrọ usu kugbe Kristi Jesu na u si owhai no igbo uzi uzioraha gbe orọ uwhu no.” (Rom 7:​24, 25; 8:2) Wọhọ Pọl, Jihova ọ rọ azẹ Jesu ta omai no igbo uzioraha gbe uwhu no, ajọ ma rri ufuoma nana vo vievie he. Fiki idhe ẹtanigbo na, ma rẹ sae rọ evawere gọ Ọghẹnẹ avọ obruoziẹ iroro ọfuafo.​—Ol. 40:8.

8, 9. (a) Eme Pita ukọ na ọ ta kpahe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ufuoma mai ruiruo? (b) Ẹbẹbẹ vẹ ma rẹriẹ ovao dhe nẹnẹ?

⁸ U te no edẹro nọ ma re dhesẹ no, o gwọlọ nọ ma rẹ yọroma re ma siọ obọdẹ ufuoma nọ ma wo na ba eroruiruo thọthọ. Pita ukọ na ọ vẹvẹ omai unu inọ joma du rọ ufuoma nọ ma wo na foma ru eyoma ha. (Se 1 Pita 2:16.) Kọ unuovẹvẹ nana o gbẹ kareghẹhọ owhẹ oware nọ o via kẹ ahwo Izrẹl evaọ udhude na? Oware yena o rẹ sae via kẹ omai re, yọ omai o rẹ sai tube yoma vi orọ ahwo Izrẹl dede. Setan avọ akpọ riẹ a bi ru eware sa-sa nọ i re si omai urru, wọhọ emuosẹ, emuore, idi, oghẹrẹ erozaha sa-sa gbe eware itieye na efa. Otu nọ o wo onaa eware iwhowho a rẹ rehọ ahwo nọ a wo erru ziezi ghoro eware, onọ u re ru ohwo roro nọ o gbe wo ai hi oja. O rrọ lọlọhọ re ohwo o kie kẹ ahwo otiọye jẹ rọ uvi ufuoma riẹ ruiruo thọthọ.

⁹ Ohrẹ Pita na u kiekpahe eware efa nọ i wuzou gaga re evaọ uzuazọ, wọhọ isukulu nọ ma gwọlọ kpohọ, iruo, hayo oware nọ ma gwọlọ rọ uzuazọ mai ru. Wọhọ oriruo, a be hae tuduhọ izoge nọ e gbẹ rrọ ekọleji nẹnẹ awọ re a daoma epanọ a sae rọ ruọ iyunivasiti nọ e mai woma. A rẹ vuẹ ae inọ ohwo o te kpohọ isukulu ikpehru, u re fiobọhọ kẹe ruẹ iruo nọ a rẹ jọ hwae okposa. Ẹsibuobu, a re dhesẹ ohẹriẹ ulogbo nọ o rrọ osa nọ ahwo nọ a kpohọ isukulu ikpehru itiena a bi wo, gbe onọ ahwo nọ a nyaba ekọleji ọvo a bi wo. Uzoge ọ tẹ rẹriẹ ovao dhe iroro-ejẹ itiena nọ o rri nọ e rẹ sai nwene uzuazọ riẹ wowoma, obei ọvo iroro riẹ e rẹ gwọlọ jọ. Eme u fo nọ izoge itiena avọ esẹgbini rai a re wo họ iroro?

10. Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ ma tẹ be rọ ufuoma nọ ma wo jiroro kẹ omobọ mai?

¹⁰ Ahwo jọ a rẹ sai roro inọ, nọ orọnọ iroro-ejẹ nana yọ ẹme obọ ohwo na, u fo nọ a re wo ufuoma nọ a rẹ rọ salọ oware nọ o were rai nọ u gbe kpokpo obruoziẹ-iroro rai hi. O sae jọnọ ẹme nọ Pọl ọ ta kẹ Ileleikristi obọ Kọrint kpahe emu na, a wo họ iroro. Pọl ọ ta nọ, ‘Fikieme ohwo jọ ọ rẹ rọ rehọ obruoziẹ-iroro riẹ gu omẹ ẹdhọ fiki ufuoma mẹ?’ (1 Kọr. 10:29) Dede nọ isukulu nọ ohwo ọ gwọlọ kpohọ hayo iruo nọ ọ gwọlọ ru yọ ẹme obọ ohwo, ma rẹ kareghẹhọ nọ ufuoma iroro-ejẹ mai u wo ọnyaba, yọ iroro nọ ma jẹ kpobi oware jọ u re noi ze. Fikiere taure Pọl ọ tẹ ta ẹme yena, ọ ta nọ: “Uzi o kuvẹ eware kpobi; rekọ orọnọ eware kpobi e rẹ kẹ erere he. Uzi o kuvẹ eware kpobi, rekọ orọnọ eware kpobi e rẹ bọ ohwo ga ha.” (1 Kọr. 10:23) Ẹme nana o fiobọhọ kẹ omai ruẹ nọ evaọ kabọ kabọ uzuazọ, eware jọ e riẹ nọ i wuzou vi ẹgwọlọ mai nọ ma tẹ be make rọ ufuoma nọ ma wo jiroro kẹ omobọ mai.

11. Ẹjiroro vẹ Jihova ọ rọ ta omai no igbo?

¹¹ Nọ Pita ọ jẹ kẹ unuovẹvẹ kpahe ufuoma nọ a sai ro ruiruo thọthọ, ọ ta oware nọ u fo nọ ma rẹ rehọ iẹe ru. Ọ ta nọ ma rọ ufuoma na ru iruo “wọhọ erigbo Ọghẹnẹ.” Fikiere, ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ rehọ Jesu ta omai no igbo uzioraha gbe uwhu họ, re ma rọ uzuazọ mai mudhe “wọhọ erigbo Ọghẹnẹ.”

12. Oriruo vẹ Noa avọ uviuwou riẹ a fihotọ kẹ omai?

¹² Egagọ Ọghẹnẹ nọ ma rẹ rọ karo họ edhere nọ ọ mai woma nọ ma rẹ rọ rehọ ufuoma mai ruiruo. Onana u re ru nọ ma gbẹ rọ jọ erigbo kẹ isiuru akpọ na ha. (Gal. 5:16) Wọhọ oriruo, roro kpahe Noa avọ uviuwou riẹ. A jẹ rria akpọ nọ emuemu gbe ozighi ọ da fia. Ghele na, a roma kẹ eware nọ ahwo oke rai a je ru hu. Ẹvẹ a sai ro kru ẹgbakiete rai? A jẹ rọ oke rai ru eware nọ Jihova ọ ta kẹ ai nọ a ru, a jẹ bọ okọ, koko emu họ kẹ omarai gbe erao na, jẹ ta usiuwoma rọ vẹvẹ ahwo unu. “Noa o [ru] eware kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ e.” (Emu. 6:22) Eme o no rie ze? Noa avọ uviuwou riẹ a zọ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ raha akpọ oke yena.​—Hib. 11:7.

13. Iruo vẹ Jesu o wo, nọ ọ ta nọ ilele riẹ a re ru re?

¹³ Eme Jihova ọ vuẹ omai nọ ma ru nẹnẹ? Nọ ma rrọ ilele Jesu na, ma riẹ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai. (Se Luk 4:​18, 19.) Setan nọ ọ rrọ ọghẹnẹ uyerakpọ nana o gbe wuhu iroro ahwo buobu di, onọ u ru nọ a rọ rrọ igbo evaọ ofẹ egagọ, ekiọthuọ, gbe isuẹsu. (2 Kọr. 4:4) Uvẹ-ọghọ o rrọ kẹ omai re ma rọ aro kele Jesu fiobọhọ kẹ ahwo nyaze te riẹ jẹ gọ Jihova, Ọghẹnẹ ufuoma na. (Mat. 28:​19, 20) Onana yọ okolo iruo ho, yọ ise-abọ buobu e riẹ. Evaọ erẹwho jọ, ahwo nọ a gwọlọ gaviezọ kẹ usi uwoma na ha a bi dhe ebuebu, yọ ejọ rai dede a re dhuaro. Onọ nọ u fo nọ ma rẹ nọ omamai họ:  ‘Kọ mẹ sae rọ ufuoma mẹ na jiroro inọ mẹ rẹ roma kẹ iruo Uvie na vi epaọ anwẹdẹ?’

14, 15. Eme idibo Jihova buobu a bi ru re a sai wobọ ziezi evaọ iruo usiuwoma ota na? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁴ U woma gaga inọ idibo Ọghẹnẹ a riẹ vevẹ nọ ekuhọ akpọ na ọ kẹle gaga no, onọ u ru nọ inievo buobu a ro siobọno eware jọ evaọ uzuazọ jẹ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi. (1 Kọr. 9:​19, 23) Ejọ rai a rrọ iruo nana evaọ ẹkwotọ rai, efa e kwa kpohọ ẹkwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie. Iyẹrẹ i dhesẹ nọ evaọ ikpe isoi nọ i kpemu na, inievo nọ i bu vi idu egba ivẹ gbe udhuvẹ gbikpe (250,000) e ruọ iruo ọkobaro oke-kpobi, yọ enẹna ma wo ekobaro oke-kpobi nọ i bu vi ima ọvo gbe odu ẹgba ọvo (1,100,000). Onana ginọ obọdẹ edhere nọ ma rẹ rọ rehọ ufuoma mai gọ Jihova!​—Ol. 110:3.

¹⁵ Eme o fiobọhọ kẹ inievo nana rọ ufuoma rai ruiruo ziezi? Joma ta kpahe John avọ Judith nọ a jọ erẹwho sa-sa ru iruo odibọgba oke-kpobi na te ikpe ọgba no. A ta nọ evaọ 1977 nọ Isukulu Ekobaro i ro muhọ, ukoko na o jẹ tuduhọ inievo awọ re a fialoma ze kpohọ iruo usiuwoma ota na evaọ ekwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie. John ọ ta nọ re ọ sai le utee nana tobọ, o nwene iruo riẹ unuẹse buobu re ọ sai wo oke ziezi. Uwhremu na, nọ a kwa kpohọ ẹkwotọ ọfa no, a ruẹ nọ olẹ gbe ẹro nọ a rọ so Jihova u fiobọhọ kẹ ai wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ, riẹ kpahe uruemu okegbe ọkpokpọ, je thihakọ ẹrrorro hayo edhedhẹ ẹkwotọ nọ a jọ dede nọ o jọ bẹbẹ. Ẹvẹ iruo odibọgba nọ a ru ikpe nana kpobi na e jarai oma? John ọ ta nọ: “Iruo nọ e mai woma mẹ roma kẹ na. U ru nọ usu mẹ avọ Jihova o rọ kpekpe gaga, wọhọ Ọsẹ oyoyou avọ ọmọ riẹ. Enẹna me wo otoriẹ ẹme nọ ọ rrọ Jemis 4:8 na ziezi, nọ o ta nọ: ‘Si kẹle Ọghẹnẹ, o re ti si kẹle owhẹ.’ Me duku uzuazọ evawere gbe evevọwẹ nọ mẹ jẹ gwọlọ no.”

16. Ẹvẹ inievo buobu a rọ rehọ ufuoma rai ruiruo wọhọ epanọ uyero rai o kẹ rai uvẹ te?

¹⁶ Wo ohẹriẹ no John avọ Judith, inievo efa e riẹ nọ uyero rai o kẹ uvẹ tere he, rekọ a sai ru iruo odibọgba oke-kpobi na evaọ etoke jọ. Ibuobu rai a be fialoma via kẹ iruo ebabọ ukoko na sa-sa wariẹ akpọ na họ. Wọhọ oriruo, evaọ okenọ a jẹ bọ oria nọ u wuzou iruẹru Isẹri Jihova evaọ Warwick obọ New York, inievo emetẹ gbe emezae nọ i bu te idu udhegbihrẹ (27,000) a fialoma via kẹ iruo na. Ejọ i ru iruo na eka ivẹ, efa i ru te ẹgbukpe hayo viere. Ibuobu rai a siobọno oware ofa kpobi nọ a je ru fiki iruo nana. A rẹ ruẹ obọ edhere nọ o woma te enẹ hẹ, nọ ohwo ọ rẹ rọ rehọ ufuoma riẹ ru iruo nọ e rẹ wha ujiro se Jihova, Ọghẹnẹ ufuoma na!

17. Eme ahwo nọ a rọ ufuoma nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ na ruiruo ziezi a re rẹro riẹ?

¹⁷ Eva e be were omai gaga inọ ma riẹ Jihova, je wo ufuoma nọ egagọ uzẹme u re ru ohwo wo. Ajọ ma rọ iroro-ejẹ mai dhesẹ via nọ ma rri ufuoma nọ ma wo na ghaghae. Ukpenọ ma rehọ iẹe ruiruo thọthọ, ajọ ma rehọ iẹe gọ Jihova te epanọ o rẹ sae lọhọ te kpobi. Ma te ru ere, ma te reawere eghale nọ Jihova ọ ya eyaa rai okenọ eruẹaruẹ nana i te rugba no: “Emama na omarai re a ti no igbo egbogbo je wo ufuoma oruaro ọrọ emọ Ọghẹnẹ.”​—Rom 8:21.