1. Uduotahawọ vẹ Jihova ọ kẹ ahwo-akpọ evaọ okenọ Adamu avọ Ivi a ghẹmeeyo no?

ANWỌ okenọ ohwo-akpọ ọ rọ thuzi jẹ reuku sebaẹgba, Jihova o dhesẹ via no inọ ọyomariẹ yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ uduotahawọ. Nọ Adamu avọ Ivi a nwane ghẹmeeyo no evaọ ọgbọ Idẹn, Jihova ọ ya eyaa jọ nọ e kẹ emọ Adamu uduotahawọ. Nọ ahwo-akpọ a te wo otoriẹ eyaa nọ e rrọ Emuhọ 3:15 na, a re wo ẹruore inọ oke o be tha nọ a te rọ raha Setan Ẹdhọ na, ọnọ a se “araomuomu anwae na” avọ iruo riẹ kpobi.​—Evia. 12:9; 1 Jọn 3:8.

2. Ẹvẹ Jihova ọ rọ tuduhọ Noa awọ?

² Noa ọ rria etoke nọ akpọ na ọ jọ yoyoma, yọ ahwo uviuwou riẹ ọvo a jẹ gọ Jihova. Udu o hai ti whrehe Noa fiki  ozighi gbe ọfariẹ-ogbe nọ ọ da oria kpobi fia evaọ oke yena. (Emu. 6:​4, 5, 11; Jud 6) Rekọ Jihova ọ vuẹ riẹ eme nọ e jọ uduotahawọ kẹe, onọ u fiobọhọ kẹe thihakọ jẹ ruabọhọ “lele Ọghẹnẹ nya.” (Emu. 6:9) Jihova ọ ta kẹ Noa nọ ọ te raha akpọ omuomu yena, jẹ vuẹe oware nọ o re ru re avọ uviuwou riẹ a ruẹse zọ. (Emu. 6:​13-18) Enẹ Jihova ọ rọ jọ Ọghẹnẹ uduotahawọ kẹ Noa.

3. Uduotahawọ vẹ Ọghẹnẹ ọ kẹ Joshua? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

³ Evaọ oke ofa jọ, a kẹ Joshua iruo ilogbo nọ o re ro su idibo Ọghẹnẹ ruọ Ẹkwotọ Eyaa na. Onana u dhesẹ nọ o re ti fi erẹwho avọ egbaẹmo egaga rai nọ e jẹ rria ẹkwotọ na kparobọ. Ozọ o rẹ sai mu Joshua fiki oyena. Fikiere Jihova ọ tẹ ta kẹ Mosis nọ, jọ ọ tuduhọ Joshua awọ. Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Rekọ whọ rẹ dabe ghrẹ Joshua, jẹ kẹ e udu gbe eri; keme ọye ọ rẹ te karo kẹ ahwo na, ọye o reti ru ai nọ a je ti wo otọ nọ whọ be te ruẹ na.” (Izie. 3:28) Taure Joshua o te mu iruo na họ, Jihova ọ tuduhọ iẹe awọ nọ: “Kọ ogbẹrọnọ mẹ kẹ owhẹ ujaje? Who wo udu avọ oma ukruga; whọ jọ ozọ u mu owhẹ hẹ, hayo oma o rọ owhẹ hẹ; keme ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ kugbe owhẹ evaọ koria koria kpobi no whọ rẹ nya.” (Jos. 1:​1, 9) A rẹ ruẹ oware nọ o kẹ uduotahawọ tenẹ hẹ!

4, 5. (a) Uduotahawọ vẹ Jihova ọ kẹ idibo riẹ evaọ oke anwae? (b) Ẹvẹ Jihova ọ rọ tuduhọ Ọmọ riẹ awọ?

⁴ Orọnikọ omomọvo ọvo Jihova ọ rẹ tuduhọ awọ họ, ọ rẹ tuduhọ idibo riẹ kpobi awọ re. Okenọ ahwo Ju a jọ igbo evaọ obọ Babilọn, Jihova ọ rọ eruẹaruẹ jọ kẹ ae omosasọ. Ọ ta nọ: “Ozọ umu owhẹ hẹ, keme mẹ avọ owhẹ a gbẹ rọ, who nyuhẹ hẹ, keme mẹ họ Ọghẹnẹ ra. Mẹ te kẹ owhẹ ogaga, me ti fiobọhọ kẹ owhẹ, mẹ te rehọ obokparọ mẹ kru owhẹ dikihẹ.” (Aiz. 41:10) Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a wo uduotahawọ nana, yọ ere omai nẹnẹ re.​—Se 2 Ahwo Kọrint 1:​3, 4.

⁵ Jihova ọ kẹ Jesu Ọmọ riẹ uduotahawọ re. Evaọ oke ame-ọhọ Jesu, urru Jihova u no obọ odhiwu ze nọ o ta nọ: “Ọnana họ Ọmọ mẹ, oyoyou mẹ na, ọnọ mẹ jẹrehọ.” (Mat. 3:17) Avro ọ riẹ hẹ, eme nana e jọ uduotahawọ ulogbo kẹ Jesu evaọ etoke usiuwoma ota riẹ kpobi!

6. Ẹvẹ ọtadhesẹ etalẹnte na o rọ rrọ uduotahawọ?

⁶ Jesu ọ rọ aro kele Ọsẹ riẹ. Evaọ ọtadhesẹ etalẹnte nọ Jesu ọ jọ ta oware nọ o te via evaọ urere akpọ na, ọ rọ uduotahawọ kẹ ilele riẹ nọ i kru oma ga evaọ iruo Uvie na. Olori na o jiri idibo riẹ nọ i kru obọ ga na inọ: “Whẹ kobiruo, emamọ ọrigbo nọ a re fievahọ! Whọ riẹ ru evaọ umutho eware nọ a muhọ owhẹ obọ. Me ti mu eware buobu họ owhẹ obọ. Nyaze te reawere oghọghọ olori ra.” (Mat. 25:​21, 23) Onana ginọ uduotahawọ nọ u re fiobọhọ kẹ ohwo kru oma ga evaọ iruo Uvie na!

7. Uduotahawọ vẹ Jesu ọ kẹ ikọ riẹ, maero kọ Pita?

⁷ Ikọ Jesu a jẹ hae whọ ẹsikpobi kpahe ohwo nọ ọ mae rro evaọ udevie rai, rekọ Jesu ọ jẹ rọ odiri tuduhọ ae awọ inọ jọ a wo omaurokpotọ re a jọ wọhọ idibo kẹ ohwohwo, orọnikọ ilori hi. (Luk 22:​24-26) Ẹsibuobu Pita o ru oware nọ o kẹ Jesu uye gaga. (Mat. 16: 21-23; 26:​31-35, 75) Rekọ Jesu ọ siọ Pita ha, ukpoye ọ tuduhọ iẹe awọ jẹ tubẹ kẹe owha-iruo inọ jọ ọ bọ ibe Ileleikristi riẹ ga.​—Jọn 21:16.

8. Ẹvẹ Hẹzikaya ọ rọ tuduhọ iletu ogbaẹmo riẹ gbe ahwo Juda awọ?

⁸ Makọ taure Jesu ọ tẹ te ziọ otọakpọ je fi oriruo ọgbagba hotọ kẹ omai kpahe uduotahawọ nọ a rẹ kẹ amọfa, idibo Jihova a riẹ nọ u fo re a kẹ amọfa uduotahawọ. Evaọ okenọ ogbaẹmo Asiria a wọ ẹmo ze, Hẹzikaya o koko iletu ogbaẹmo riẹ gbe ahwo Juda họ jẹ tuduhọ ae awọ. “Ahwo na kpobi udu o tẹ ro ae awọ fiki ẹme Hẹzẹkaya.”​—Se 2 Iruẹru-Ivie 32:​6-8.

9. Eme obe Job u wuhrẹ omai kpahe uduotahawọ nọ a rẹ kẹ amọfa?

⁹ Dede nọ uyero Job u ru nọ ọ rọ gwọlọ uduotahawọ, Job omariẹ o wuhrẹ egbẹnyusu esa riẹ nọ e jọ “uweri ero” epanọ u fo nọ a rẹ kẹ uduotahawọ. Ọ ta kẹ ae nọ, ọ hae jọ ẹta rai, ọ hae te rọ ‘unu riẹ bọ ae ga, jẹ rọ awere igbenu riẹ ru edada rai kpotọ.’ (Job 16:​1-5) Uwhremu na, Elaihu gbe Jihova omariẹ a tẹ tuduhọ Job awọ.​—Job 33:​24, 25; 36:​1, 11; 42:​7, 10.

10, 11. (a) Fikieme o rọ gwọlọ nọ a kẹ ọmọtẹ Jẹfta uduotahawọ? (b) Amono a gwọlọ uduotahawọ utioye nẹnẹ re?

¹⁰ Oriruo omọfa jọ nọ ọ gwọlọ uduotahawọ evaọ oke anwae họ, ọmọtẹ Jẹfta. Taure Jẹfta nọ ọ jọ obruoziẹ evaọ Izrẹl ọ tẹ te nyai fi ẹmo kugbe ahwo Amọn, ọ ya eyaa kẹ Jihova nọ o te fi kparobọ, ohwo ọsosuọ nọ o no uwou riẹ ze ti zere iei ọ te rehọ iẹe kẹ Jihova re ọ gbodibo evaọ oria aruẹri riẹ. Nọ o no ẹmo na te uwou, ọmọ ọvo nọ o wo họ ohwo nọ ọ ghọghọ bru ei. Onana o da riẹ gaga. Rekọ o koko eyaa riẹ je vi ọmọtẹ riẹ na kpohọ uwou-udhu egagọ Ọghẹnẹ evaọ obọ Shailo re ọ jọ obei ru iruo evaọ etoke uzuazọ riẹ kpobi.​—Ibr. 11:​30-35.

¹¹ Oghẹrẹ kpobi nọ onana o da Jẹfta te kẹhẹ, ọmọtẹ riẹ nọ ọ rọwokugbe eyaa ọsẹ riẹ na o te mae da. (Ibr. 11:​36, 37) Onana u ru nọ ọmọtẹ na ọ rọ kpairoro vrẹ orọo, emọ nọ ọ hai ti yẹ, gbe ukuoriọ ọsẹ riẹ nọ ọ hai ti wo. Fikiere, ọ ginẹ gwọlọ uduotahawọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “O tẹ jọ uruemu evaọ Izrẹl, nọ emetẹ Izrẹl e jẹhẹ [nyai yere, NW ] ọmọtẹ Jẹfta ohwo Giliad na edẹ ene kukpe kukpe.” (Ibr. 11:​39, 40) U wo inievo buobu nọ e rọo nẹnẹ hẹ re a sae tẹrovi iruo Uvie na hayo “eware Olori na,” kọ o gbẹ gwọlọ nọ ma kẹ inievo nana uduotahawọ?​—1 Kọr. 7:​32-35.

12, 13. Ẹvẹ Pita ọ rọ ‘bọ inievo riẹ ga’?

¹² Evaọ aso taure Jesu o te ti whu, ọ ta kẹ Pita ukọ na nọ: “Saemọn, Saemọn, rri! Setan ọ yare nọ ọ rẹ rehọ owhai kpobi re o voro owhai wọhọ eka. Rekọ mẹ lẹ kpahe owhẹ no re ẹrọwọ ra ọ seba ewhrehe; yọ who te no odawọ na ze no, bọ inievo ra ga.”​—Luk 22:​31, 32.

¹³ Pita ukọ na ọ jọ odẹẹ hayo ọnọ ọ jẹ kobaro evaọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ. (Gal. 2:9) Oware nọ o ru evaọ Pẹntikọst gbe oke ofa o tuduhọ ibe Ileleikristi riẹ awọ gaga. Evaọ ubrobọ urere usiuwoma ota riẹ, o kere ileta jọ se ibe Ileleikristi riẹ. Ọ ta  nọ: “[Me] kere umutho eme nana se owhai, re mẹ tuduhọ owhai awọ je se isẹri uzẹme inọ onana họ uwowou ulogbo Ọghẹnẹ. Wha dikihẹ ga evaọ eva riẹ.” (1 Pita 5:12) Ileta nọ Pita o kere e jọ uduotahawọ kẹ ahwo oke yena, yọ epọvo na o rrọ kẹ omai nẹnẹ re. Ma gwọlọ uduotahawọ nana gaga, nọ ma be hẹrẹ okenọ eyaa Jihova i ti ro rugba na.​—2 Pita 3:13.

14, 15. Ẹvẹ ileta nọ Jọn ukọ na o kere e rọ rrọ uduotahawọ kẹ Ileleikristi makọ rite inẹnẹ?

¹⁴ Jọn ukọ na ọ jọ odẹẹ hayo ọnọ ọ jẹ kobaro re evaọ ukoko ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ikuigbe usiuwoma Jesu nọ Jọn o kere o jọ uduotahawọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, yọ epọvo na e be kẹ omai uduotahawọ re. Wọhọ oriruo, obe Usiuwoma Jọn ọvo ma sae jọ ruẹ ẹme Jesu nọ ọ ta inọ uyoyou họ oka nọ a re ro vuhu Ileleikristi uzẹme.​—Se Jọn 13:​34, 35.

¹⁵ Ma rẹ sae jọ ileta esa nọ Jọn o kere na ruẹ obọdẹ eware efa. Nọ izi nọ ma thọ evaọ okenọ u kpemu e tẹ be kẹ omai uye, ẹvẹ o be hae jọ omai oma nọ ma te se 1 Jọn 1:7 nọ o ta nọ: “Azẹ Jesu . . . o re ru omai fo no izieraha kpobi”? Udu u te gbe bi brukpe omai, oma o rẹ sai voro omai nọ ma te se 1 Jọn 3:20 nọ ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ rro vi udu mai jẹ riẹ eware kpobi.” Jọn ọvo họ ọnọ o kere nọ “Ọghẹnẹ họ uyoyou.” (1 Jọn 4:​8, 16) Ọ jọ ileta avivẹ gbe ọrọ avesa riẹ rọ uduotahawọ kẹ Ileleikristi nọ e be ruabọhọ “nya evaọ uzẹme na.”​—2 Jọn 4; 3 Jọn 3, 4. 

16, 17. Uduotahawọ vẹ Pọl ukọ na ọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ?

¹⁶ O wọhọ nọ Pọl ukọ na họ ohwo nọ ọ mae tuduhọ ibe Ileleikristi riẹ awọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ẹsejọhọ nọ ukoko Ileleikristi na u muhọ  obọ, ikọ na buobu a jẹ rria Jerusalẹm, yọ obei utu ẹruorote na o jọ. (Iruẹru 8:14; 15:2) Ileleikristi nọ e jọ Judia a jẹ ta usiuwoma kpahe Kristi kẹ ahwo nọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọvo ọ rrọ fiki egagọ Ju nọ e jọ oria kpobi oke yena. Evaọ abọdekọ riẹ, Jihova ọ rọ ẹzi riẹ vi Pọl ukọ na re ọ ta usiuwoma kẹ ahwo erẹwho nọ e jọ otọ esuo Griki gbe Rom, enọ e jẹ gọ eghẹnẹ sa-sa.​—Gal. 2:​7-9; 1 Tim. 2:7.

¹⁷ Pọl o kpohọ eria sa-sa evaọ ẹkwotọ nọ a bi se Turkey enẹna, gbe Grisi avọ Italy, jẹ to ikoko họ ekwotọ nọ ahwo rai a jọ ahwo Ju hu. Ileleikristi nana nọ i kurẹriẹ obọ na a “jọ obọ ahwo orẹwho rai ruẹ uye” gaga, onọ u ru nọ a rọ gwọlọ uduotahawọ. (1 Tẹs. 2:14) Oware wọhọ ukpe 50 C.E., Pọl o te kere se ukoko obọ Tẹsalonika nọ a tohọ obọ na inọ: “Ma re yere Ọghẹnẹ ẹsikpobi nọ ma tẹ be fodẹ owhai kpobi evaọ elẹ mai, keme ma be hae kareghẹhọ iruo nọ wha bi ru avọ ẹrọwọ gbe iruo egaga nọ wha bi ru fiki uyoyou, gbe ithihakọ rai.” (1 Tẹs. 1:​2, 3) Ọ tẹ jẹ ta kẹ ae nọ: “Wha gbẹ hae tuduhọ ohwohwo awọ jẹ hae bọ ohwohwo ga.”​—1 Tẹs. 5:11.

18. Ẹvẹ utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ a rọ tuduhọ Filip awọ?

¹⁸ Utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ na o jọ uduotahawọ ulogbo kẹ inievo nọ e jẹ kobaro evaọ iruo usiuwoma ota oke yena gbe ibe Ileleikristi rai kpobi. Okenọ Filip ọ jẹ ta usiuwoma kpahe Kristi kẹ ahwo Sameria, ikọ nọ e jọ utu ẹruorote na a tha riẹ uke re. A jọ usu rai vi Pọl avọ Jọn nyae lẹ kẹ Ileleikristi nọ i bi kurẹriẹ ze obọ re ẹzi ọfuafo na ọ ruẹsi te ae obọ. (Iruẹru 8:5, 14-17) Avro ọ riẹ hẹ, Filip avọ ahwo nọ ọ ta usiuwoma kẹ nọ i kurẹriẹ na a gine wo obọdẹ uduotahawọ no obọ utu ẹruorote na ze.

19. Nọ utu ẹruorote u vi ileta se ikoko sa-sa evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, eme o no rie ze?

¹⁹ Uwhremu na, a vi inievo jọ bru utu ẹruorote na re o jiroro sọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju hu a rẹ yawo wọhọ epanọ uzi Mosis o ta nọ ahwo Ju a re ru. (Iruẹru 15:​1, 2) Utu ẹruorote na o tẹ rọ Ikereakere nọ a kiẹriwi ziezi gbe obufihọ ẹzi ọfuafo na jiroro inọ o gbẹ gba ohwo họ nọ ọ rẹ yawo ho. Kẹsena a te kere ileta se ikoko na kpahe onana. Uwhremu na, utu ẹruorote na u te vi inievo jọ re a wha ileta na kpohọ ikoko sa-sa. Kọ eme o no onana ze? “Nọ a se ileta na no, a tẹ ghọghọ fiki uduotahawọ na.”​—Iruẹru 15:​27-32.

20. (a) Uduotahawọ vẹ Utu Ẹruorote na o be kẹ idibo Jihova nẹnẹ? (b) Onọ vẹ ma te kẹ uyo riẹ evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²⁰ Nẹnẹ, Utu Ẹruorote Isẹri Jihova o rẹ rọ uduotahawọ kẹ inievo nọ e rrọ iruo Ebẹtẹle, enọ e rrọ abọ sa-sa iruo odibọgba oke-kpobi, makọ te inievo akpọ-soso mai. Uduotahawọ nana o be kẹ omai kpobi evawere, nwane wọhọ epanọ o jọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na! U te no onana no, utu ẹruorote na u kere ibroshọ na, Zihe Bru Jihova Ze evaọ 2015, onọ o rrọ obọdẹ uduotahawọ kẹ inievo buobu wariẹ akpọ na soso họ. Dede na, kọ esẹro nọ e rrọ ukoko na ọvo a rẹ rọ aro kele Jihova kẹ amọfa uduotahawọ? Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te kẹ uyo onọ nana.