1-2. (a) Idhere vẹ Setan ọ be rọ viẹ ahwo họ? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

ANWỌ oke Adamu avọ Ivi ze Setan nọ ọ rrọ “ọsẹ ọrue” na ọ be rọ viẹ ahwo họ. (Jọn 8:44) Erue jọ nọ ọ be rọ viẹ ahwo họ họ, iwuhrẹ ethọthọ kpahe uwhu gbe oware nọ o rẹ via nọ ohwo o te whu. Iwuhrẹ nana e wha riẹ ze nọ ahwo a be rọ rọwo eware sa-sa je bi ru iruemu ẹwho sa-sa. Fiki onana, o tẹ gwọlọ nọ inievo mai a rẹ “họre gaga rọkẹ ẹrọwọ na” nọ ohwo uviuwou rai hayo ohwo ẹwho rai o te whu.​—Jud 3.

² A tẹ be gba owhẹ họ re who ru oghẹrẹ iruemu ẹwho itieye na, eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ dikihẹ kẹ oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe uwhu? (Ẹf. 6:11) Otẹrọno a bi tunyẹ oniọvo jọ re o ru iruemu ẹwho nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva, ẹvẹ whọ sae rọ sasa iẹe oma jẹ bọe ga? Uzoẹme nana o te ta kpahe ekpọvio nọ Jihova ọ kẹ omai no. Joma kake ta kpahe oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe uwhu.

3. Eme ọrue ọsosuọ na ọ wha ze?

³ Ọghẹnẹ ọ ma ahwo-akpọ re a whu hu. Rekọ re Adamu avọ Ivi a sae rria bẹdẹ bẹdẹ, o gwọlọ nọ a re yoẹme kẹ Jihova. Ọ kẹ rai uzi jọ nọ o rẹ bẹ ekoko ho, inọ: “Ure eriariẹ ewoma gbe eyoma na, whọ rẹ jariẹ re vievie he, keme evaọ ẹdẹ nọ whọ re riẹ who ti whu hrọ.” (Emu. 2:16, 17) Kẹsena Setan ọ tẹ suọ okpẹtu fihọ otọ. Ọ rọ araomuomu ta kẹ Ivi nọ: “Wha ti whu vievie he.” U yoma kẹhẹ inọ Ivi ọ rọwo erue yena ọ tẹ re ubi-ure na. Uwhremu na, ọzae riẹ ọ tẹ re  ubi-ure na re. (Emu. 3:4, 6) Enẹ uzioraha gbe uwhu e rọ ruọ akpọ na soso.​—Rom 5:12.

4-5. Oghẹrẹ vẹ Setan ọ be gbẹ rọ viẹ ahwo họ?

⁴ Adamu avọ Ivi a whu wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ ta. Rekọ Setan o gbe bi gu ọrue kpahe uwhu. Nọ oke o be nyaharo na, o te mu erue efa họ egu. Ojọ rai họ, uwuhrẹ na inọ ugboma ohwo-akpọ u te whu no, abọjọ oma na o rẹ gbẹ jọ uzuazọ evaọ obojọ. Setan ọ gbẹ be rọ uwuhrẹ yena gbe efa nọ e wọhọ e riẹ rọ viẹ ahwo buobu họ rite inẹnẹ.​—1 Tim. 4:1.

⁵ Fikieme ọ be rọ viẹ ahwo họ bu tere? Setan ọ riẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ omai oma nọ ohwo mai o te whu, ọ tẹ be rọ ere viẹ ahwo họ. Fikinọ Ọghẹnẹ ọ ma omai re ma rria bẹdẹ bẹdẹ, ohwo ọvo ọ gwọlọ whu hu. (Ọtausi. 3:11) Uwhu yọ ọwegrẹ mai.​—1 Kọr. 15:26.

6-7. (a) Kọ Setan ọ sae kuọ uzẹme na kpahe uwhu dhere? Ru ei vẹ. (b) Ẹvẹ iwuhrẹ Ebaibol i ro si ozọ ahwo nọ a whu no no omai ẹro?

⁶ Ghelọ epanọ Setan ọ daoma te kẹhẹ, ahwo a be riẹ uzẹme na kpahe uwhu. Enẹna, ahwo buobu a riẹ oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe ahwo nọ a whu no gbe ẹruore nọ ọ rrọ kẹ ae, a te je bi whowho usi nana kẹ amọfa. (Ọtausi. 9:5, 10; Iruẹru 24:15) Iwuhrẹ uzẹme nana e be sasa omai oma, ozọ u gbe bi mu omai hi yọ ma wo avro ho kpahe oware nọ o rẹ via nọ ohwo o te whu. Wọhọ oriruo, ma rẹ dhozọ ahwo nọ a whu no ho; yọ ma rẹ ruawa nọ oware uyoma jọ o be via kẹ ae he. Ma riẹ nọ a gbẹ rrọ uzuazọ họ, yọ a rẹ sae nwa ohwo ọvo oma ha. O wọhọ ẹsenọ a rrọ owezẹ udidi. (Jọn 11:11-14) Ma tẹ jẹ riẹ nọ ahwo nọ a whu no a riẹ hẹ sọ oke o be nya. Fikiere nọ a tẹ kpare ae ze, makọ enọ i whu anwọ ikpe buobu nọ i kpemu, oke yena soso nọ o vrẹ na o te jọ kẹ ae wọhọ emaharo.

⁷ Kọ whọ gbẹ ruẹ nọ uzẹme na kpahe uwhu o rrọ vevẹ, yọ o rẹ bada aro ho? U wo ohẹriẹ gaga no erue nọ Setan o bi ro reghe iroro ahwo. U te no ẹviẹhọ nọ ọ be rọ erue yena viẹ ahwo họ no, ọ be jẹ rehọ ae ta Ọghẹnẹ raha. Re ma riẹ oghẹrẹ nọ Setan ọ raha eware te no, joma ta kpahe enọ nana: Ẹvẹ erue Setan e be rọ raha odẹ Jihova? Ẹvẹ i bi ro ru ahwo gbolaro kẹ idhe ẹtanigbo Kristi na? Ẹvẹ e rọ wha uye-oruẹ gbe uweri se ahwo-akpọ vi epaọ anwẹdẹ no?

8. Wọhọ epanọ o rrọ Jerimaya 19:5, ẹvẹ erue nọ Setan o gu kpahe ahwo nọ a whu no e be rọ raha odẹ Jihova?

⁸ Erue Setan kpahe ahwo nọ a whu no e be raha odẹ Jihova. Erue itieye jọ họ iwuhrẹ inọ ahwo jọ nọ a whu no a be ruẹ uye evaọ erae ehẹle. Iwuhrẹ itieye na e be raha odẹ Ọghẹnẹ! Evaọ oghẹrẹ vẹ? I bi ru ahwo roro nọ Ọghẹnẹ oyoyou na o wo iruemu Ẹdhọ. (1 Jọn 4:8) Ẹvẹ onana o rrọ owhẹ oma? Maero na, ẹvẹ o rrọ Jihova oma? Whaọ oghẹrẹ evega kpobi e rẹ dha Jihova eva.​—Se Jerimaya 19:5.

9. Ẹvẹ erue Setan i bi ru ahwo rri idhe ẹtanigbo Jesu nọ a ta kpahe evaọ Jọn 3:16 gbe 15:13?

⁹ Erue Setan kpahe uwhu i bi ru ahwo gbolaro kẹ idhe ẹtanigbo Kristi. (Mat. 20:28) Erue ọfa nọ Setan o bi gu họ, ahwo-akpọ a wo ẹwẹ hayo uzuazọ nọ u re whu hu. Otẹrọnọ ere o ginẹ rrọ, kiyọ ohwo kpobi ọ rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ. O hae gbẹ gwọlọ nọ Jesu ọ rẹ rọ uzuazọ riẹ ta omai no igbo ho re ma te ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Kareghẹhọ nọ idhe ẹtanigbo Jesu na họ edhere nọ ọ mae rro nọ Jihova o ro dhesẹ uyoyou kẹ ahwo-akpọ no. (Se Jọn 3:16; 15:13.) Dai roro epanọ o rrọ Jihova avọ Jesu oma nọ a bi yo kpahe iwuhrẹ erue itieye nọ i bi ru ahwo gbolaro kẹ okẹ oghaghae yena!

10. Ẹvẹ erue Setan kpahe uwhu e be rọ wha uye gbe uweri ze?

¹⁰ Erue Setan e wha uye-oruẹ gbe uweri se ahwo vi epaọ anwẹdẹ no. Ahwo a sae ta kẹ ọsẹgboni nọ ọmọ o whu ku inọ Ọghẹnẹ ọ rehọ ọmọ na, ẹsejọhọ re ọ jọ ukọ-odhiwu. Kọ ọrue Setan nana o re ru oma sasa ọsẹgboni na manikọ o re ru uweri rai ga? A be rọ uwuhrẹ othọthọ orọ erae ehẹle na foma ro gboja kẹ ahwo nẹnẹ, be tubẹ kare ahwo nọ a wọso iwuhrẹ ichọche fihọ ure mahe kpe. U wo obe jọ nọ a kere kpahe okọto nọ a rẹ jọ kiotọ ahwo jẹ kẹ ae uye evaọ Spain. A jọ obe na ta nọ, ahwo jọ nọ a je gboja kẹ amọfa a roro nọ a jẹ rehọ ere fiobọhọ kẹ ahwo nọ a je gboja kẹ na “riẹ oghẹrẹ nọ erae ehẹle e te jọ” re a sai kurẹriẹ taure a te ti whu, re a gbe kpohọ ehẹle he. Evaọ erẹwho buobu, a roro nọ o gbahọ nọ a rẹ gọ esemọ, kẹ ae ọghọ, jẹ yare eghale mi ai. Amọfa a rẹ gwọlọ kiofu esemọ na re e gbẹ kẹ ae uye he. Whaọ erue yena nọ a rọwo na e rẹ wha uvi omosasọ ze he. Ukpoye kọ awaọruọ gbe ozọ.

11. Ẹvẹ imoni gbe egbẹnyusu mai a sae rọ gwọlọ lẹliẹ omai ru oware nọ o wọso Ebaibol?

¹¹ Uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ gbe Ebaibol na u re ru omai yoẹme kẹ Jihova o tẹ make rọnọ imoni hayo egbẹnyusu nọ i wo emamọ eva kpahe omai a be gwọlọ nọ ma wobọ evaọ iruẹru uwhori nọ e rọwokugbe Ebaibol na ha. A sai kpomovuọ họ omai oma, ẹsejọhọ tubẹ ta nọ ma wo uyoyou hayo adhẹẹ kẹ ohwo nọ o whu na ha. Hayo a sae ta nọ owojẹ mai na u ti ru nọ ohwo nọ o whu na ọ te rọ wha ẹbẹbẹ se enọ e rrọ uzuazọ. Ẹvẹ ma sai ro dikihẹ kẹ oware nọ Ebaibol o wuhrẹ? Joma ta kpahe epanọ whọ sai ro fi ehri-izi Ebaibol họ iruo.

12. Uruemu vẹ ahwo a wo kpahe enọ i whu no nọ o rọwokugbe iwuhrẹ Ebaibol ho?

¹² Gbaemu nọ whọ rẹ “hẹriẹ oma no” orọwọ gbe iruẹru nọ e rọwokugbe Ebaibol ho. (2 Kọr. 6:17) Evaọ orẹwho Caribbean jọ, ahwo buobu a rọwo nọ ohwo o te whu, “ẹzi” riẹ ọ rẹ gbẹ jọ udevie ahwo jẹ rọ uye kẹ ahwo nọ a gboja kẹe. Obe jọ o ta nọ “ẹzi” nana ọ sai tube “si uye se ẹwho soso.” O tubẹ rrọ uruemu ewho jọ evaọ  Africa inọ ohwo o te whu, a rẹ jọ uwou riẹ ruru ighẹgbe kpobi, jẹ vẹ ifoto kpobi tu igbẹhẹ. Fikieme? Ahwo jọ a ta nọ oware aghọ o rrọ nọ ahwo nọ a whu no a tẹ ruẹ omarai! Mai idibo Jihova ma rẹ rọwo iwuhrẹ erue vievie he, yọ ma re ru oware ovo nọ u wobọ kugbe iruẹru nọ a be rọ wha erue Setan haro na ha!​—1 Kọr. 10:​21, 22.

13. Whọ gbẹ riẹ onọ who re ru kpahe iruemu ẹwho jọ họ, eme who re ru, wọhọ epanọ o rrọ Jemis 1:5?

¹³ Nọ whọ gbẹ riẹ onọ who re ru kpahe iruẹru hayo iruemu ẹwho jọ họ, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ areghẹ. (Se Jemis 1:5.) Kẹsena whọ vẹ jọ ebe ukoko na ru ekiakiẹ. Whọ sai je lele ekpako ukoko ra ta ẹme nọ o tẹ gwọlọ ere. A te vuẹ owhẹ onọ who re ru hu, rekọ a sai dhesẹ ehri-izi Ebaibol nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ, wọhọ enọ ma fodẹ evaọ uzoẹme nana. Who te bi ru enẹ, yọ who bi wuhrẹ “ẹgba orimuo” ra, onọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ “sai vuhu oware uwoma gbe uyoma.”​—Hib. 5:14.

14. Idhere vẹ ma sae rọ whaha amọfa nọ ma re ru zoruẹ?

¹⁴ “Wha ru eware kpobi rọ kẹ Ọghẹnẹ oruaro. Wha whaha oware nọ o rẹ wha ezoruẹ se ahwo.” (1 Kọr. 10:31, 32) Ma te bi roro sọ ma re wobọ evaọ iruẹru ẹwho, u fo nọ ma roro kpahe oghẹrẹ nọ iroro-ejẹ mai e rẹ sai kpomahọ obruoziẹ-iroro amọfa, maero kọ ibe Ileleikristi mai. Ajọ ma ru oware nọ u re ru omọfa zoruẹ vievie he! (Mak 9:42) Ma rẹ jẹ whaha oware nọ u re ru eva dha ahwo nọ a rrọ Isẹri Jihova ha. Uyoyou u re ru omai ta ẹme kẹ ae avọ adhẹẹ, yọ onana o rẹ wha orro se Jihova. Ma re lele ahwo whọ họ, yọ ma rẹ rọ iruẹru ẹwho rai se ae ẹkoko ho. Kareghẹhọ nọ uyoyou u wo ẹgba gaga! Ma tẹ be rọ ororokẹ gbe adhẹẹ dhesẹ nọ ma you rai, o rẹ sai tube ru udu enọ e be wọso omai lọhọ.

15-16. (a) Ẹvẹ o rọ rrọ oware areghẹ re ma vuẹ amọfa kpahe orọwọ mai? Kẹ oriruo. (b) Ẹvẹ ẹme Pọl nọ ọ rrọ Ahwo Rom 1:16 o ro kiekpahe omai?

¹⁵ Jọ ahwo ẹwho ra riẹ nọ whẹ yọ Osẹri Jihova. (Aiz. 43:10) Nọ imoni gbe ahwo ẹwho ra a tẹ riẹ nọ whẹ yọ Osẹri Jihova, eware e rẹ lọhọ kẹ owhẹ omojọ nọ eva e tẹ be make dha ae. Francisco nọ ọ be rria Mozambique o kere nọ: “Nọ mẹ avọ Carolina aye mẹ ma wuhrẹ uzẹme na, ma vuẹ ahwo uviuwou mai nọ ma te gbẹ gọ ahwo nọ a whu no ho. Onana o wha  ẹbẹbẹ ze evaọ okenọ oniọvo aye mẹ o whu. Uruemu ẹwho mai jọ họ, a rẹ họ ori na, kẹsena ahwo nọ a mae kpekpe ohwo nọ o whu na oma a ve kiẹzẹ oria nọ a kpare ame ori na fihọ edẹ esa. A ta nọ enẹ a re ro kiofu ẹzi ohwo nọ o whu na. Ahwo uviuwou Carolina a je rẹro nọ ọ te jọ usu ahwo nọ a ti kiẹzẹ oria na.”

¹⁶ Eme Francisco avọ aye riẹ a ru? Francisco ọ ta nọ: “Fikinọ ma you Jihova jẹ gwọlọ ru ei eva were, ma rọwo ru oware yena ha. Eva e dha ahwo uviuwou Carolina gaga. A tẹ jẹ fo omai nọ ma wo adhẹẹ kẹ ohwo nọ o whu na ha, jẹ ta nọ ahwo uviuwou na a gbe ti weze bru omai ze hayo fiobọhọ kẹ omai hi. Fikinọ ma ta kẹ ae kpahe orọwọ mai no vẹre, ma gbe lele ae ta ẹme na ha evaọ okenọ eva e jẹ rọ dha ae na. Ahwo uviuwou na jọ dede a jọ abọ mai, be ta nọ ma vuẹ rai oware nọ ma rọwo no vẹre. Nọ oke o be nyaharo na, ofu ahwo uviuwou Carolina o te kpotọ, ma te ku ẹme na họ dhedhẹ. Ejọ evaọ uviuwou na a tubẹ nyaziọ uwou mai no dede inọ ma kẹ ae ebe mai jọ.” Jọ oma o vuọ omai vievie he re ma dikihẹ kẹ uzẹme na kpahe uwhu.​—Se Ahwo Rom 1:16.

17. Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai jọ emamọ ogbẹnyusu kẹ oniọvo nọ ọ rrọ uweri?

¹⁷ Nọ ohwo o te whu ku ibe Oleleikristi mai, joma daoma jọ “emamọ ogbẹnyusu . . . , oniọvo nọ a yẹ fiki oke idhọvẹ.” (Itẹ 17:17) Ẹvẹ ma sae rọ jọ “emamọ ogbẹnyusu,” maero nọ a tẹ be ta kẹ ibe Oleleikristi mai nọ ohwo o whu ku inọ o ru oware jọ nọ o rọwokugbe Ikereakere na ha? Joma ta kpahe ehri-izi Ebaibol ivẹ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai sasa ohwo nọ ọ rrọ uweri oma.

18. Eme ọ lẹliẹ Jesu viẹ, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze?

¹⁸ “Lele enọ e be viẹ viẹ.” (Rom 12:15) O sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma riẹ ẹme nọ ma rẹ ta kẹ ohwo nọ uweri o da oma fia. Ẹsejọ, ma te lele ohwo na viẹ, u re tube duobọtei vi ẹme nọ ma ta. Okenọ ogbẹnyusu Jesu nọ a re se Lazarọs o whu, Meri, Mata, gbe amọfa a viẹ oniọvo hayo ogbẹnyusu  oyoyou rai na. Edẹ ene e vrẹ no, nọ Jesu o te etẹe “irui-oviẹ i te [noi] aro ze,” dede nọ ọ riẹ nọ ọ be te kpare Lazarọs no uwhu ze. (Jọn 11:17, 33-35) Irui-oviẹ nọ i no Jesu aro ze na i dhesẹ oghẹrẹ nọ oware na o jọ Ọsẹ riẹ oma. I te je dhesẹ nọ Jesu o you ahwo uviuwou na, yọ onana o jọ omosasọ kẹ Meri avọ Mata. Epọvo na re, nọ ibe Ileleikristi mai a tẹ riẹ nọ ma you rai je wo ọdawẹ kẹ ae, o rẹ jarae oma nọ egbẹnyusu nọ i you rai nọ e be tha ae uke a rrọ kugbe ai.

19. Ma tẹ be sasa oniọvo nọ ọ rrọ uweri oma, idhere vẹ ma sai ro fi ẹme nọ ọ rrọ Ọtausiuwoma Na 3:7 hiruo?

¹⁹ “Oke nọ a re ro fibo gbe oke nọ a rẹ rọ ta ẹme.” (Ọtausi. 3:7) Edhere ọfa nọ ma rẹ rọ sasa ibe Oleleikristi mai oma họ, nọ ma te fibo gaviezọ kẹe. Ma rẹ kuvẹ re oniọvo na ọ ta eva riẹ kpobi kẹ omai, yọ o rẹ kẹ omai uye he nọ ọ tẹ make ta “eme izuehọ” jọ. (Job 6:2, 3) Ghelọ uweri na, o sae jọnọ imoni riẹ nọ e rrọ Isẹri Jihova ha a be gbae họ nọ o ru eware jọ. Fikiere, kuomagbei lẹ. Lẹ se “Ọnọ o re yo olẹ” na re ọ kẹe udu gbe iroro egbagba. (Ol. 65:2) O tẹ lọhọ, se oria Ebaibol jọ kugbei. Whọ sai je se obe ukoko na jọ nọ o rẹ sae kẹe uduotahawọ, wọhọ ikuigbe uzuazọ oniọvo jọ nọ e rẹ kẹe ọbọga.

20. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²⁰ Eva e were omai kẹhẹ nọ ma rọ riẹ uzẹme na kpahe enọ i whu no gbe obọdẹ ẹruore nọ ọ rrọ kẹ enọ e rrọ uki ekareghẹhọ! (Jọn 5:28, 29) Fikiere, joma rọ ẹmeunu gbe uruemu mai dikihẹ kẹ uzẹme Ebaibol ududu, re ma jẹ rọ uvẹ kpobi dhesẹ iẹe kẹ amọfa. Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe edhere ọfa nọ Setan ọ be rọ daoma kuọ uzẹme na dhere ahwo, oyehọ iruẹru-imizi. Ma te ruẹ oware nọ u ro fo re ma whaha iruẹru gbe eware arozaha kpobi nọ i wobọ kugbe izi imuomu.