1. Fikieme ma rẹ rọ kẹ uyo evaọ ewuhrẹ?

 FIKIEME ma be hai ro kpohọ ewuhrẹ? Oware nọ o be mae lẹliẹ omai kpohọ ewuhrẹ họ re ma jiri Jihova. (Ol. 26:12; 111:1) U te no ere no, fikinọ ma be rria oke ogaga, nọ ma te kpohọ ewuhrẹ ma rẹ jẹ rọ uvẹ yena tuduhọ ohwohwo awọ. (1 Tẹs. 5:11) Re ma sai ru ere, o gwọlọ nọ ma rẹ jọ ewuhrẹ kpare obọ re ma kẹ uyo.

2. Uvẹ vẹ ma wo nọ ma sae rọ kẹ uyo nọ ma te kpohọ ewuhrẹ?

² Koka koka, ma re wo uvẹ nọ ma rẹ rọ kẹ uyo nọ ma te kpohọ ewuhrẹ. Wọhọ oriruo, evaọ ewuhrẹ Ẹdoka, ma rẹ sae kẹ uyo nọ a te bi ru Uwuhrẹ Uwou-Eroro. Yọ evaọ udevie oka, ma rẹ sae kẹ uyo re nọ a te bi ru ẹme eware aghae nọ whọ kiẹ via, Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko, gbe eme efa nọ ma rẹ sae kpahe fihọ.

3. Fikieme o gbẹ rọ lọhọ ẹsejọ họ re ma kẹ uyo, kọ ẹvẹ obe Ahwo Hibru 10:24, 25 o sai ro fiobọhọ kẹ omai?

³ Mai kpobi ma gwọlọ jiri Jihova jẹ tuduhọ ohwohwo awọ. Rekọ ẹsejọ nọ ma tẹ gwọlọ kẹ uyo, udu o sai bru omai, hayo ma be kpare obọ unuẹse buobu, rekọ a bi se omai tere he. Kọ oware utionana o tẹ be via, eme ma rẹ sai ru? Ẹme nọ Pọl ukọ na ọ vuẹ inievo nọ e jọ ahwo Hibru evaọ ileta nọ o kere se ai o sai fiobọhọ kẹ omai. Nọ ọ jẹ ta kpahe epanọ o rọ roja re ma hai kpohọ ewuhrẹ, ọ ta nọ oware nọ o rẹ  mae jọ omai oja họ re ma “tuduhọ ohwohwo awọ.” (Se Ahwo Hibru 10:24, 25.) Otẹrọnọ udu u re bru omai re ma kẹ uyo, joma kareghẹhọ nọ o tẹ make rọnọ uyo okpẹkpẹe ma kẹ, ma rẹ sae rọ ere tuduhọ inievo mai awọ. Yọ ma tẹ kpare obọ, a gbe se omai hi, jọ eva e dha omai hi keme o te lẹliẹ amọfa wo uvẹ nọ a rẹ rọ kẹ uyo re.—1 Pita 3:8.

4. Eware esa vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Evaọ uzoẹme nana, ma te kake ta kpahe epanọ ma sae rọ tuduhọ ohwohwo awọ evaọ ukoko nọ ahwo a jọ bu tere he. Ma vẹ te jẹ ruẹ epanọ ma sae rọ tuduhọ ohwohwo awọ otẹrọnọ ukoko nọ ahwo a jo bu gaga ma rrọ. Ukuhọ riẹ ma vẹ te ta kpahe epanọ ma sae rọ ruẹrẹ iyo mai họ ziezi re e sae ginẹ bọ amọfa ga.

5. Ẹvẹ ma sae rọ tuduhọ ohwohwo awọ nọ ma tẹ rrọ ukoko nọ ahwo a jọ bu tere he?

⁵ Evaọ ikoko esese hayo itu, nọ a tẹ nọ onọ, ahwo nọ a rẹ kpare obọ a re tulo ho. Ẹsejọ dede oniọvo nọ o bi ru ẹme na ọ rẹ kake ruẹ ohwo nọ ọ rẹ kpare obọ re ọ kẹ uyo ho. Yọ onana o rẹ so ẹe ze nọ ewuhrẹ na ọ gbẹ rọ jaja ha. Eme whọ rẹ sai ru re ewuhrẹ na ọ jọ sasasa? Hae kpare obọ ẹkpẹkpare. Nọ whọ be kpare obọ re whọ kẹ uyo na, o sae lẹliẹ amọfa rọ aro kele owhẹ.

6-7. Eme ma sai ru re udu u gbe bru omai ga hrọ họ nọ ma tẹ gwọlọ kẹ uyo?

⁶ Eme whọ rẹ sai ru otẹrọnọ udu u re bru owhẹ gaga nọ whọ tẹ gwọlọ kẹ uyo? Riẹ nọ whẹ ọvo o rrọ ere kẹ hẹ. Re whọ sae tuduhọ inievo ra awọ, daoma hai ru eware nọ i re ru nọ ozọ u gbe ro mu owhẹ ga hrọ họ nọ whọ tẹ gwọlọ kẹ uyo. Eware jọ vẹ whọ rẹ sai ru?

⁷ A jọ izoẹme Uwou-Eroro jọ nọ e vrẹ fodẹ eware jọ nọ i re fiobọhọ kẹ omai kẹ uyo ziezi. b Who te se ai, i ti fiobọhọ kẹ owhẹ. Oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ gaga họ, hae ruẹrẹ oma kpahe ziezi. (Itẹ 21:5) Nọ whọ tẹ riẹ oware nọ a bi ti wuhrẹ na ziezi, ozọ u ti gbe mu owhẹ ga hrọ họ re whọ kpare obọ. Oware ọfa họ, jọ iyo ra e jọ kpẹkpẹe (Itẹ 15:23; 17:27) Nọ uyo nọ whọ gwọlọ kẹ o tẹ rrọ kpẹkpẹe, udu u re bru owhẹ tere he. Oye u re ru nọ inievo na a rẹ rọ tubẹ riẹ otọ ẹme nọ ma be ta lọlọhọ. Uyo nọ ọ rrọ thethei o rẹ tubẹ lẹliẹ ahwo reghe no. Ere ọvo ho, nọ ma tẹ be rọ ẹme obọmai kẹ uyo, je bru ẹme na kpẹre, u re dhesẹ nọ ma ruẹrẹ oma kpahe ziezi, ma tẹ jẹ riẹ otọ oware nọ a bi wuhrẹ na.

8. Ẹvẹ Jihova o re rri omai nọ ma tẹ be daoma re ma kẹ uyo?

⁸ Kọ otẹrọnọ who ru eware nọ ma be ta na kpobi no, yọ udu u gbe bi bru owhẹ, eme whọ rẹ kareghẹhọ? Kareghẹhọ nọ eva e be were Jihova inọ whọ be dawo utho ẹgba ra kpobi. (Luk 21:1-4) Ọ riẹ utho ẹgba ra, yọ ọ gwọlọ nọ who kpe oma ra no ho fikinọ whọ gwọlọ kẹ uyo. (Fil. 4:5) Riẹ enọ nọ whọ sae kẹ uyo rai gbe unuẹse nọ whọ sae kẹ uyo. Lẹ se Ọghẹnẹ re udu o se owhẹ ba ebru oke nọ whọ te kẹ uyo nọ whọ ruẹrẹ kpahe no. Whọ sae rehọ uyo okpẹkpẹe muhọ.

9. Nọ whọ tẹ rrọ ukoko nọ ahwo a jẹ rrọ buobu, eme ọ rẹ sae via?

⁹ Otẹrọnọ ukoko nọ ahwo a rrọ buobu whọ rrọ, ẹsejọhọ o te lọhọ re whọ kẹ uyo ẹsikpobi hi. Ẹsejọhọ a rẹ kaki se owhẹ hẹ  keme ahwo nọ a rẹ kpare obọ ẹsiẹvo a rẹ jọ buobu. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Danielle ọ jẹ hae kẹ uyo gaga evaọ ukoko nọ ọ jọ, yọ eva e jẹ hae were iẹe gaga. c Oniọvo na o rri nọ iyo nọ ọ rẹ kẹ evaọ ewuhrẹ na yọ edhere jọ nọ ọ be rọ gọ Jihova. Yọ ọ be rọ ere tuduhọ inievo na awọ re. Ere ọvo ho, o be lẹliẹ eware nọ ọ riẹ evaọ Ebaibol mu ei ẹro viere. Rekọ nọ o je ti kpohọ ukoko ọfa nọ ahwo a jẹ rrọ buobu, ọ tẹ kpare obọ a rẹ kaki sei hi. Ẹsejọ a re sei dede he bẹsenọ ewuhrẹ na o re ro kuhọ. Oniọvo na ọ ta nọ: “Oware na o jẹ kẹ omẹ uye gaga. Me rri nọ okpoware jọ nọ me je ru vẹre oye mẹ gbẹ be sai ru hu na. Ẹsejọ nọ whọ tẹ kpare obọ te ogbe, nọ a gbe bi se owhẹ hẹ, who re roro nọ ohwo na o bi keke aro fihọ ru ei.”

10. Eware jọ vẹ ma rẹ sai ru re ma sae kẹ uyo?

¹⁰ Kọ oware nọ o via kẹ Sista Danielle na o be hae via kẹ owhẹ? O tẹ rrọ ere, o sae lẹliẹ owhẹ ta nọ, ‘Me gbe du lahiẹ oma kpare obọ họ, mẹ tubẹ gaviezọ ọvo.’ Rekọ who ru ere he. Ukpoye, taure who te ti kpohọ ewuhrẹ, daoma ruẹrẹ iyo enọ buobu họ. Nọ a gbe se owhẹ evaọ ọjọ họ, a sai se owhẹ evaọ ọfa. Whọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ Uwuhrẹ Uwou-Eroro na, roro kpahe epanọ ẹme nọ ọ rrọ edhe-ẹme kpobi o ro wobọ kugbe uzoẹme nọ a bi wuhrẹ na. Who te ru ere, whọ te ruẹ ẹme jọ ta evaọ edhe-ẹme kpobi nọ wha rrọ evaọ uzoẹme na. U te no ere no, whọ sae jẹ ruẹrẹ oma kpahe re whọ kpare obọ evaọ edhe-ẹme nọ a jọ ta kpahe eware ididi jọ evaọ Ebaibol na. (1 Kọr. 2:10) Fikieme? Keme ẹsejọhọ ahwo nọ a te kpare obọ evaọ edhe-ẹme otiọye na a ti tulo ho. Kọ who te ru eware nana kpobi no, whọ kpare obọ nẹnẹ, a se owhẹ hẹ, ẹdẹfa epọvo na, yọ o via ere te ibrẹse no, eme who re ru? Whọ tẹ ruẹrẹ uyo jọ kpahe no, whọ sae vuẹ oniọvo nọ o re ru Uwuhrẹ Uwou-Eroro na inọ whọ gwọlọ kẹ uyo onọ edhe-ẹme yena.

11. Eme obe Ahwo Filipai 2:4 o rẹ lẹliẹ omai kareghẹhọ nọ ma te kpohọ ewuhrẹ?

¹¹ Se Ahwo Filipai 2:4. Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ kpọ Pọl ukọ na kere se Ileleikristi nọ jọ a hae gwọlọ ewoma amọfa. Eme ẹme yena  nọ Pọl ọ ta na ọ rẹ lẹliẹ omai kareghẹhọ nọ ma te kpohọ ewuhrẹ? O te lẹliẹ omai kareghẹhọ nọ epanọ ma gwọlọ kẹ uyo na, ere amọfa a gwọlọ kẹ uyo re.

12. Emamọ edhere vẹ ma sae rọ tuduhọ inievo na awọ nọ ma te kpohọ ewuhrẹ? (Rri uwoho na re.)

¹² Joma rehọ oriruo jọ dhesẹ iẹe. Dae rehọ iẹe nọ whẹ avọ egbẹnyusu ra wha bi gbiku. Kọ whẹ ọvo ọ te hae ta ẹme, binikọ whọ tẹ ta omojọ, ae omarai a vẹ jẹ ta re? Ma riẹ nọ whọ te kẹ ae uvẹ re a ta re. Epọvo na re, nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, ma rẹ daoma kẹ amọfa uvẹ re a kẹ uyo re. Ma tẹ be hae kẹ inievo mai uvẹ re a kẹ uyo evaọ ewuhrẹ, yọ emamọ edhere jọ nọ ma rẹ rọ tuduhọ ae awọ. (1 Kọr. 10:24) Obọnana joma ta kpahe oware nọ ma rẹ sai ru re amọfa a sae kẹ uyo evaọ ewuhrẹ.

13. Eme ma re ru re amọfa a sae kẹ uyo?

¹³ Oware jọ nọ ma sai ru họ, jọ iyo mai e jọ kpẹkpee. Ma tẹ be kẹ iyo ekpẹkpẹe o rẹ whae ze nọ uvẹ o rẹ rọ jariẹ nọ a re ro se amọfa. Ekpako ukoko gbe inievo nọ i wo eriariẹ ziezi a tẹ be hae kẹ iyo ekpẹkpẹe, amọfa a sae rọ aro kele ai. Nọ whọ tẹ be kẹ uyo, who kele eware buobu hu. Whọ tẹ fodẹ eware nọ a jọ edhe-ẹme na ta ẹme te kpobi no, o te jọ bẹbẹ re amọfa a ruẹ ẹme nọ a rẹ ta. Wọhọ oriruo, evaọ edhe-ẹme nana nọ ma rrọ na, eware ivẹ a jariẹ ta. Orọ ọsosuọ họ, hae kẹ iyo ekpẹkpẹe. Orọ avọ ivẹ, who kele eware buobu hu. Fikiere otẹrọnọ whẹ họ ohwo ọsosuọ nọ a se re ọ kẹ uyo, whọ sai dhunu te ọvo.

14. Eme ọfa ma rẹ sai ru re a hai se amọfa nọ a be kpare obọ? (Rri uwoho na re.)

¹⁴ Oware ofa họ, ma tẹ kẹ uyo jọ no, u ti woma re ma gbe dhe obọ ẹkpẹkpare he. Ma tẹ be kpare obọ ẹkpẹkpare, o sae lẹliẹ ohwo nọ o bi ru ewuhrẹ na se omai esese kpakiyọ amọfa a riẹ nọ a re kẹ uyo ẹsiẹvo ho. Yọ onana o sai ru nọ amọfa a gbẹ rọ gwọlọ kpare obọ họ.—Ọtausi. 3:7.

15. (a) Eme ma re ru hu nọ a gbe se omai evaọ ewuhrẹ hẹ? (b) Eme ohwo nọ o bi ru ewuhrẹ na o re ru re ahwo a sae kẹ uyo ziezi? (Rri ẹkpẹti na “ Who te bi Ru Ẹme Enọ gbe Iyo.”)

¹⁵ Nọ inievo buobu a tẹ be kpare obọ evaọ ewuhrẹ, a ti se omai te epanọ ma gwọlọ họ. Ẹsejọhọ a ti se omai vievie he. Ma riẹ nọ a gbe se omai evaọ ewuhrẹ hẹ o rẹ sae kẹ ohwo uye, rekọ joma nwane rehọ oyena mu ofu hu.—Ọtausi. 7:9.

16. Edhere ọfa vẹ ma sae rọ tuduhọ inievo na awọ?

¹⁶ Otẹrọnọ whọ be kpare obọ rekọ a bi se owhẹ tere he, eme whọ rẹ sai ru? Daoma gaviezọ ziezi nọ amọfa a tẹ be kẹ uyo, who ve jiri ai nọ ewuhrẹ na o te kuhọ no. Whọ gbẹ sae kẹ uyo ho, who te jiri inievo na, yọ edhere ọfa jọ nọ whọ rẹ rọ tuduhọ ae awọ.—Itẹ 10:21.

17. (a) Eme esẹgbini a re ru re emọ rai a sae kẹ uyo? (b) Eware ene vẹ a jọ ividio na ta nọ i re fiobọhọ kẹ omai ruẹrẹ iyo mai kpahe? (Rri ẹme-obotọ na.)

¹⁷ Edhere ọfa vẹ ma sae rọ tuduhọ inievo na awọ nọ ma te kpohọ ewuhrẹ? Whai esẹgbini, wha wuhrẹ emọ rai iyo jọ nọ emaha a rẹ sae kẹ. (Mat. 21:16) Ẹsejọ ma rẹ jọ ewuhrẹ ta ẹme kpahe ebẹbẹ nọ e rrọ orọo hayo uruemu nọ u fo nọ ma re wo. O tẹ make rọnọ ahwo nọ a kpako no ẹme na ọ mai kiekpahe, u ti wo edhe-ẹme ọvo hayo ivẹ jọ nọ emaha a sae kpahe ẹme fihọ. U te no  ere no, vuẹ emọ ra inọ orọnikọ ẹsikpobi nọ a tẹ kpare obọ a ti se ai hi, re eva e gbẹ dha ae he nọ a te se amọfa se ae ba.—1 Tim. 6:18. d

18. Eme ma re ru hu nọ ma tẹ be kẹ uyo? (Itẹ 27:2)

¹⁸ Mai kpobi ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe re ma kẹ iyo nọ e rẹ wha ujiro se Jihova, ma vẹ jẹ rọ ere tuduhọ inievo mai awọ. (Itẹ 25:11) Ẹsejọ ma sae gwọlọ ta kpahe oware nọ o via kẹ omai nọ ma tẹ be kẹ uyo, rekọ joma yọroma re ma gbẹ ta ẹme kpahe omamai ga hrọ họ. (Se Itẹ 27:2; 2 Kọr. 10:18) Ukpoye, joma hae kẹ iyo nọ e rẹ lẹliẹ ahwo roro kpahe Jihova, Ebaibol na, gbe inievo mai kpobi. (Evia. 4:11) Ẹsejọ onọ edhe-ẹme jọ o rẹ gwọlọ nọ ma ta ẹme na kpahe omamai. O tẹ rrọ ere, ma sai ru ere. Ma te ruẹ onọ otiọye na evaọ usu enọ edhe-ẹme avọ ikpegbizii.

19. (a) Erere vẹ o re te omai nọ ma tẹ be kẹ amọfa uvẹ re a kẹ uyo evaọ ewuhrẹ? (Ahwo Rom 1:11, 12) (b) Fikieme uyo nọ a rẹ kẹ evaọ ewuhrẹ o rọ were owhẹ?

¹⁹ Dede nọ a kpe utu mu oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ kẹ uyo ho, joma daoma hae kẹ iyo nọ e rẹ bọ amọfa ga. Otẹrọnọ ukoko nọ ahwo a bu tere he ma rrọ, joma hae kpare obọ sasasa. O jẹ rọnọ ukoko nọ ahwo a jẹ rrọ buobu, nọ ma tẹ kẹ uyo jọ no, ma sae kẹ amọfa uvẹ re a jẹ kẹ re. Jọ eva e were omai inọ amọfa a be kpare obọ. Ma tẹ be hai roro kpahe inievo mai nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, ma te rọ ere “tuduhọ ohwohwo awọ,” yọ eva e te were omai kpobi.—Se Ahwo Rom 1:11, 12.