1, 2. Fikieme o rọ gba omai họ nọ ma wuhrẹ amọfa re a te kẹ ewha-iruo evaọ ukoko na?

USIUWOMA ota Uvie na họ iruo nọ e mae jọ Jesu oja. Dede na, ọ romatotọ wuhrẹ amọfa re a te kẹ esẹro gbe iwuhrẹ. (Mat. 10:5-7) Dede nọ Filip ọ jọ iruo usiuwoma ota na oke kpobi, ọ rọ okejọ fiobọhọ kẹ emetẹ ene riẹ, onọ a rọ riẹ epanọ a re wuhrẹ amọfa ẹme Ọghẹnẹ ziezi. (Iruẹru 21:8, 9) Ẹvẹ ewuhrẹ otiọye o wuzou te nẹnẹ?

² Ahwo nọ a be jẹ emamọ usi na rehọ evaọ akpọ-soso a bi dhe ebuebu. O gwọlọ nọ ahwo ọkpokpọ nọ a re te họ-ame he a riẹ inọ uwuhrẹ Ebaibol omobọ-ohwo u wuzou gaga. O tẹ jẹ gwọlọ nọ a re wuhrẹ ae epanọ a rẹ rọ ta usiuwoma kẹ amọfa je wuhrẹ amọfa uzẹme na. O gwọlọ nọ ma rẹ tuduhọ inievo-emezae nọ e rrọ ukoko mai awọ re a daoma te kẹ idibo iruiruo gbe ekpako ukoko. Ileleikristi nọ i kri ukoko na no je wo onaa ziezi, a rẹ sae rọ ‘emamọ uwuhrẹ’ nọ o rrọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ ahwo ọkpokpọ re a sai wo ẹnyaharo evaọ egagọ Jihova.—Itẹ 4:2.

3, 4. (a) Ẹvẹ Pọl o ro dhesẹ nọ uwuhrẹ Ebaibol u wobọ kugbe onaa usiuwoma ota mai? (b) Re ma tẹ te tuduhọ emọ-uwuhrẹ mai awọ re a wuhrẹ Ebaibol na kẹ omarai, eme ma re ru tao?

³ Ẹvẹ uwuhrẹ omobọ-ohwo nọ a re ru ẹsikpobi u wuzou te? Ma rẹ sae ruẹ uyo na evaọ ẹme nọ Pọl ukọ na o kere se ibe Ileleikristi riẹ nọ e jọ Kọlọsi. O kere nọ: “Ma re siọ olẹ ba ẹlẹ kẹ owhai vievie he jẹ be yare nọ jọ eriariẹ egbagba erọ oreva [Ọghẹnẹ] e da owhai oma fia re wha wo areghẹ kpobi gbe otoriẹ nọ ẹzi riẹ ọ rẹ kẹ, re wha ruẹsi yeri uzuazọ nọ u fo evaọ aro Jihova jẹ ruẹsi ru ei eva were ziezi nọ wha be ruabọhọ ru iruo iwoma kpobi jẹ be nyaharo evaọ ewo eriariẹ egbagba Ọghẹnẹ na.” (Kọl. 1:9, 10) Eriariẹ egbagba itieye na i ti fiobọhọ kẹ Ileleikristi obọ Kọlọsi na “yeri uzuazọ nọ u fo evaọ aro Jihova [je] ru ei eva were ziezi.” Onana u ve ti ru nọ a te rọ ruabọhọ “ru iruo iwoma kpobi,” maero kọ evaọ usiuwoma ota na. Re Oleleikristi ọ sae gọ Ọghẹnẹ ziezi, o gwọlọ nọ o re wuhrẹ Ebaibol na ẹsikpobi. U fo nọ ma daoma fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai riẹ onana.

⁴ Re ma sai fiobọhọ kẹ amọfa wo erere no uwuhrẹ omobọ-ohwo ze, o gwọlọ nọ mai omamai ma rẹ riẹ epanọ u wuzou te. O gba omai họ nọ ma rẹ hai wuhrẹ Ebaibol na kẹse kẹse. Fikiere whọ sae nọ omara nọ: ‘Nọ ohwo nọ mẹ be ta usiuwoma kẹ ọ tẹ ta ẹme jọ nọ ọ rọwokugbe uwuhrẹ Ebaibol ho, hayo nọ omẹ enọ egaga jọ, kọ mẹ rẹ sae kẹe iyo no Ebaibol na ze? Me te bi se kpahe oghẹrẹ nọ Jesu, Pọl, gbe amọfa a rọ ruabọhọ iruo usiuwoma ota na ghelọ ebẹbẹ, kọ mẹ be hai roro didi kpahe epanọ u fo nọ onana u re kpomahọ egagọ mẹ?’ Mai kpobi ma gwọlọ eriariẹ gbe uthubro Ebaibol na. Yọ ma tẹ be hae vuẹ amọfa kpahe erere nọ ma bi wo no uwuhrẹ omobọ mai ze, o rẹ sae tuduhọ ae awọ wuhrẹ Ebaibol na ziezi re ae omarai a wo erere re.

5. Dhesẹ idhere jọ nọ a sai ro fiobọhọ kẹ ohwo ọkpokpọ wuhrẹ Ebaibol na kẹ omobọ riẹ ẹsikpobi.

⁵ Whọ sae nọ inọ, ‘Ẹvẹ mẹ sai ro wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ mẹ re ọ hai wuhrẹ Ebaibol na kẹ omariẹ ẹsikpobi?’ Obọdẹ edhere jọ nọ who re ro muhọ họ, dhesẹ epanọ ọ sae rọ ruẹrẹ obe nọ who bi wuhrẹ iẹe na kpahe. Whọ sae vuẹe nọ o se oria ẹme-ofiba nọ o rrọ obe na, Eme Ebaibol na O Gine Wuhrẹ? gbe eria ikere nọ a fodẹ. Fiobọhọ kẹe ruẹrẹ oma kpahe kẹ iwuhrẹ ukoko re ọ sae jarae kẹ iyo. Tuduhọ iẹe awọ re ọ hai se uvitha Uwou-Eroro Na gbe Awake! nọ o kpozi kpobi. Otẹrọnọ a jọ ẹvẹrẹ riẹ wo Watchtower Library hayo UWOU-EBE ITANẸTE orọ Watchtower, whọ sai dhesẹ epanọ  ọ rẹ rọ jariẹ ruẹ iyo enọ Ebaibol kẹe. Who te bi ru onana, ẹsejọhọ u ti kri hi uwuhrẹ Ebaibol omobọ-ohwo o vẹ te were iẹe.

6. (a) Ẹvẹ whọ sai ro fiobọhọ kẹ ọmọ uwuhrẹ ra wo isiuru kẹ Ebaibol na? (b) Nọ ọmọ uwuhrẹ o te wo isiuru kẹ Ebaibol na, eme onana o rẹ sae lẹliẹe ru?

⁶ Uzẹme o rrọ, u fo ho re ma gba ohwo jọ họ se hayo wuhrẹ Ebaibol na. Ukpoye, joma rehọ eware sa-sa nọ ukoko na u ru no ro fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ mai wo isiuru kẹ Ebaibol na. Nọ oke o be nyaharo na, ọmọ-uwuhrẹ nọ o wo emamọ eva ọ sai wo ọkpọ eriwo ọso-ilezi na, ọnọ ọ so nọ: “Uwoma kẹ omẹ re me sikẹle Ọghẹnẹ; me ru Ọnowo ỌGHẸNẸ mẹ họ adhẹzọ mẹ.” (Ol. 73:28) Ẹzi Jihova o ti fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol otiọye na.

7. Ẹvẹ Jesu o ro wuhrẹ ilele riẹ kẹ iruo usiuwoma ota na? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁷ Evaọ obe Matiu uzou avọ 10, Jesu ọ kẹ ikọ 12 riẹ ekpọvio sa-sa. Orọnikọ Jesu ọ ta ẹme na erueru hu, ukpoye, o dhunu te igogo eware jọ. ^[1] Ikọ na a romatotọ gaviezọ nọ Jesu o je wuhrẹ ai epanọ a rẹ rọ ta usiuwoma na ziezi. Kẹsena a tẹ nyae ta usiuwoma. Fikinọ a muẹrohọ onaa nọ Jesu ọ jẹ rọ ta usiuwoma, o raha oke he, a te je wuhrẹ amọfa ẹme Ọghẹnẹ ziezi. (Mat. 11:1) Ma sai fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai jọ iwhowho-uvie nọ i wo onaa ziezi re. Joma ta kpahe idhere ivẹ jọ nọ ma sai ro ru ere.

8, 9. (a) Ẹvẹ Jesu ọ rọ ta ẹme kẹ ahwo evaọ usiuwoma ota riẹ? (b) Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ iwhowho-uvie ekpokpọ lele ahwo ta ẹme wọhọ Jesu?

⁸ Lele ahwo ta ẹme. Jesu ọ jẹ hae ta kẹ ahwo kpahe Uvie na. Wọhọ oriruo, o lele aye jọ ta ẹme evaọ akotọ ozae Jekọp nọ o kẹle ẹwho Saeka, yọ emamọ iyẹrẹ i no onana ze. (Jọn 4:5-30) O te je lele Matiu Livai nọ ọ jọ omiazọhọ ta ẹme. Umutho ẹme ọvo ma rẹ jọ ebe Usi Uwoma na ruẹ kpahe ẹmeọta nana, rekọ Matiu ọ jẹ uzizie Jesu rehọ je zihe ruọ olele riẹ. Matiu gbe amọfa a gaviezọ kẹ eme efa buobu nọ Jesu ọ ta evaọ ehaa nọ a jọ uwou Matiu ru.—Mat. 9:9; Luk 5:27-39.

⁹ Evaọ oke ofa, Jesu o lele Nataniẹl ta ẹme wọhọ ogbẹnyusu, dede nọ Nataniẹl o wo eriwo ọthọthọ kpahe ahwo Nazarẹt. Yọ onana u ru nọ Nataniẹl o ro nwene eriwo riẹ. Ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ gbẹ riẹ kpahe oware nọ Jesu, ohwo Nazarẹt na o je wuhrẹ. (Jọn 1:46-51) Fikiere ma wo obọdẹ ẹjiroro nọ ma re ro wuhrẹ iwhowho-uvie ekpokpọ re a romatotọ lele ahwo ta ẹme avọ onaa. ^[2] Inievo nọ ma wuhrẹ enẹ, a te wereva okenọ a te ruẹ ahwo nọ a be gaviezọ kẹ usiuwoma na ziezi fiki eme iwowolẹ rai gbe isiuru nọ a bi dhesẹ kẹ amọfa.

10-12. (a) Ẹvẹ Jesu o ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a dhesẹ isiuru kẹ emamọ usi na? (b) Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ iwhowho-uvie ekpokpọ wo onaa nọ a re ro wuhrẹ amọfa Ebaibol ziezi?

¹⁰ Fiobọhọ kẹ ahwo nọ a wo isiuru. Umutho oke ọvo Jesu o wo kẹ usiuwoma ota riẹ evaọ otọakpọ. Ghele na, ọ raha oke fiobọhọ kẹ ahwo nọ a dhesẹ isiuru kẹ emamọ usi na. Wọhọ oriruo, Jesu ọ jọ okọ wuhrẹ ogbotu jọ. Evaọ oke yena, ọ rọ ogaga igbunu riẹ ru nọ Pita ọ sai ro kpe iyei buobu, kẹsena ọ tẹ ta kẹe nọ: “No enẹna vrẹ whọ te hai mu ahwo ọkpokpọ.” Eme u no ẹme nọ Jesu ọ ta gbe oware nọ o ru na ze? Pita avọ egbẹnyusu riẹ “a te bi ekọ na zihe ziọ okpa, a tẹ nyasiọ eware kpobi ba a te lele [Jesu].”—Luk 5:1-11.

¹¹ Omọfa jọ nọ o dhesẹ isiuru kẹ iwuhrẹ Jesu họ, Nikodimọs nọ ọ jọ omọvo Sanhẹdrin. Ọ gwọlọ nọ o re gbe wuhrẹ haro, rekọ ozọ u je mu ei fiki oware nọ amọfa a  te ta nọ a tẹ ruẹ e riẹ nọ o bi lele Jesu ta ẹme evaọ ẹgbede. Jesu ọ rọ oke riẹ gbogbọ họ, ọ kuvẹ re Nikodimọs o lele iei ta ẹme evaọ aso nọ ohwo ọvo ọ jariẹ hẹ. (Jọn 3:1, 2) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe nana ze? Jesu ọ rehọ oke obọriẹ bọ ẹrọwọ amọfa ga. Kọ u gbe fo re ma hae rọ ajọwha zihe bru ahwo nọ a dhesẹ isiuru je wuhrẹ Ebaibol na kugbe ai?

¹² Ma tẹ be hai lele iwhowho-uvie ekpokpọ kpohọ usiuwoma ota, ai omarai a ti wo onaa ziezi nọ a ti ro wuhrẹ amọfa Ebaibol na. Ma rẹ sai fiobọhọ kẹ ai zihe bru ahwo nọ a maki dhesẹ imisiuru dede. Ma rẹ sai zizie iwhowho-uvie ekpokpọ re a lele omai kpohọ izihebro gbe ebe-iwuhrẹ Ebaibol mai. Ma tẹ be rọ edhere otiọna wuhrẹ iwhowho-uvie ekpokpọ jẹ tuduhọ ae awọ, u ti ru nọ a te rọ gwọlọ zihe bru ahwo nọ a dhesẹ isiuru je wuhrẹ Ebaibol na kugbe ai. A te jẹ riẹ epanọ a rẹ rọ ruabọhọ usiuwoma ota na avọ ithihakọ.—Gal. 5:22; rri ẹkpẹti na, “ Ithihakọ I Wuzou.”

13, 14. (a) Ẹvẹ who rri iriruo ahwo nọ a fiobọhọ kẹ amọfa nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na? (b) Eme whọ rẹ sai ru nọ u re wuhrẹ iwhowho-uvie ekpokpọ gbe emaha re a dhesẹ uyoyou kẹ inievo ukoko na?

¹³ Ikuigbe Ebaibol i ru omai riẹ inọ uvẹ-ọghọ o rrọ re ma dhesẹ “uyoyou-inievo” je fiobọhọ kẹ ohwohwo. (Se 1 Pita 1:22; Luk 22:24-27.) Jesu Ọmọ Ọghẹnẹ ọ rehọ eware nọ o wo kpobi, makọ uzuazọ riẹ gbodibo kẹ amọfa. (Mat. 20:28) “Ewoma oruo gbe ekẹ ohrọ nọ [Dọkas] ọ jẹ kẹ e da riẹ oma fia.” (Iruẹru 9:36, 39) Oleleikristi jọ nọ ọ jọ Rom nọ a re se Meri o “ru iruo gaga” rọkẹ ibe ileleikristi riẹ. (Rom 16:6) Ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ ahwo ọkpokpọ riẹ epanọ u wuzou te re a fiobọhọ kẹ inievo nọ a gbẹ rrọ ukoko?

¹⁴ Isẹri Jihova nọ i kri ukoko na no a sai zizie ahwo ọkpokpọ re a kuomagbe ae nyae ruẹ ahwo nọ a be mọ hayo enọ e kpako no. U te fo, esẹgbini a sae wha emọ rai lele oma kpohọ iweze itieye na. Ekpako ukoko a sai ru ọruẹrẹfihotọ kugbe inievo efa, re a ruẹ nọ Ileleikristi nọ e kpako no a wo emamọ emu yọ oria nọ a be rria o rrọ ziezi. Nọ emaha gbe ahwo ọkpokpọ a te bi wobọ evaọ iruẹru itieye na, o rẹ sai wuhrẹ ae epanọ a re ro fiobọhọ hayo ru eware kẹ amọfa. U wo ọkpako ukoko jọ nọ ọ rẹ wẹriẹ nyae ruẹ inievo nọ e rrọ ẹkwotọ riẹ evaọ etoke usiuwoma ota re ọ riẹ epanọ a rrọ. Onana u ru nọ oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ uzoge nọ ọ jẹ hai lele iei ọ rọ ruẹ nọ u wuzou re ma ru inievo ukoko na kpobi riẹ nọ ma you rai.—Rom 12:10.

15. Fikieme u ro wuzou re ekpako ukoko a fiobọhọ kẹ inievo-emezae nọ e rrọ ukoko na wo ẹnyaharo?

¹⁵ Nọ orọnọ ezae Jihova o bi ro wuhrẹ idibo riẹ evaọ ukoko na, o roja re inievo-emezae a wo onaa ẹmeọta ziezi. Otẹrọnọ whẹ yọ ọkpako ukoko, kọ whọ sae gaviezọ kẹ odibo oruiruo re o ru ẹme riẹ kẹ owhẹ? Whọ rẹ sai fiobọhọ kẹe wo onaa ewuhrẹ ọrọ Ẹme Ọghẹnẹ ziezi.—Neh. 8:8. ^[3]

16, 17. (a) Ẹvẹ Pọl o ro fiobọhọ kẹ Timoti wo ẹnyaharo? (b) Ẹvẹ ekpako ukoko a sai ro wuhrẹ inievo-emezae nọ i ti te kẹ esẹro evaọ obaro?

¹⁶ Ma ginẹ gwọlọ esẹro evaọ ukoko na gaga, yọ enẹna, o gwọlọ nọ a rẹ hai wuhrẹ inievo-emezae nọ i ti te kẹ owha-iruo nana evaọ obaro. Pọl ukọ na o dhesẹ oghẹrẹ nọ a re ro wuhrẹ amọfa nọ ọ ta kẹ Timoti nọ: “Whẹ ọmọ mẹ, jọ uwowou ulogbo nọ Ọghẹnẹ o re dhesẹ kẹ enọ e rrọ usu kugbe Kristi Jesu o hae kẹ owhẹ ogaga; yọ kpahe eware nọ who yo mi omẹ, enọ ahwo buobu a se isẹri kpahe na, rehọ ae kẹ ezae nọ i wo ẹrọwọ, re ae omarai  a sai te ziezi epanọ a re ro wuhrẹ amọfa.” (2 Tim. 2:1, 2) Usu nọ Timoti ọ jẹ hae jọ kugbe Pọl evaọ usiuwoma ota u fiobọhọ kẹe wuhrẹ eware buobu. Kẹsena Timoti ọ tẹ rọ aro kele oriruo Pọl evaọ usiuwoma ota riẹ gbe abọfa iruo Uvie na.—2 Tim. 3:10-12.

¹⁷ Pọl o roro ho inọ okenọ uvẹ o riẹ ọvo o re ro wuhrẹ Timoti. Ukpoye, ọ jẹ hae wha Timoti lele oma evaọ erẹ usiuwoma ota riẹ. (Iruẹru 16:1-5) Ekpako ukoko a sae rọ aro kele oriruo Pọl. O gwọlọ nọ a rẹ wha idibo iruiruo nọ i te ziezi lele oma kpohọ iweze ekpako evaọ okenọ u te fo. A rẹ sae rọ enẹ dhesẹ kẹ idibo iruiruo inọ o gwọlọ nọ ekpako ukoko a re wo onaa uwuhrẹ ziezi, o tẹ jẹ gwọlọ nọ a re wo ẹrọwọ, odiri, gbe uyoyou. Onana yọ edhere jọ nọ a re ro wuhrẹ inievo-emezae nọ i ti te kẹ esẹro “uthuru Ọghẹnẹ” evaọ obaro.—1 Pita 5:2.

18. Fikieme u ro fo nọ ma se amọfa owuhrẹ gboja gaga evaọ ukoko na?

¹⁸ U wuzou gaga re a wuhrẹ amọfa fiki ẹvi nọ ọ be romavia evaọ ukoko na gbe uvẹ sa-sa nọ ma sae rọ gọ Jihova. Oriruo oghẹrẹ nọ Jesu avọ Pọl a ro wuhrẹ amọfa u gbe wo iruo kẹ omai nẹnẹ. Jihova ọ gwọlọ nọ a wuhrẹ idibo riẹ nẹnẹ ziezi re a sae rẹrote ewha-iruo rai evaọ ukoko na. Ọghẹnẹ ọ kẹ omai uvẹ-ọghọ nọ ma re ro fiobọhọ kẹ ahwo ọkpokpọ wo onaa ziezi nọ a re ro ru iruo evaọ ukoko na. Akpọ na o bi dhe eyeyoma, yọ uvẹ sa-sa u bi rovie nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma na. Fikiere, ewuhrẹ otiọye ọ roja gaga, o tẹ jẹ rrọ oware nọ o gwọlọ nọ a re ru ababọ okioraha.

19. Fikieme u re ro mu owhẹ ẹro inọ whọ te sai wuhrẹ amọfa evaọ egagọ Jihova?

¹⁹ Uzẹme o rrọ inọ o gwọlọ oke gbe omodawọ re a sai wuhrẹ amọfa. Rekọ Jihova avọ Ọmọ oyoyou riẹ a ti fiobọhọ kẹ omai jẹ kẹ omai areghẹ nọ ma sai ro wuhrẹ amọfa. Eva e te were omai gaga nọ ma tẹ ruẹ nọ ahwo nọ ma fiobọhọ kẹ a bi “ru iruo gaga jẹ be daoma [rai] kpobi.” (1 Tim. 4:10) Ajọ mai omamai ma ruabọhọ wo ẹnyaharo evaọ egagọ Jihova.