1, 2. (a) Ẹvẹ eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Aizaya 60:22 na i bi ro rugba evaọ edẹ urere nana? (b) Enẹna, ẹgwọlọ vẹ ọ rrọ abọ ukoko Jihova nọ ọ rrọ otọakpọ na?

‘EKAKAO na i re ti zihe ruọ okpẹwho, yọ enọ e mae kao i re ti zihe ruọ orẹwho ulogbo.’ (Aiz. 60:22) Eruẹaruẹ yena i bi rugba evaọ edẹ urere nana. Evaọ ukpe 2015, unu iwhowho-uvie nọ e jọ akpọ na soso ta usiuwoma a bu te ima eree, idu egba ivẹ gbe udhe, gbe ẹgba ọvo gbe isoi (8,220,105). U fo nọ Oleleikristi kpobi o re se abọ urere eruẹaruẹ yena gboja gaga, keme Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ ta nọ: “me re ti ru ei vẹrẹ nọ u te ezi riẹ.” Ahwo nọ a rrọ omoto a rẹ riẹ, nọ omoto na o te muhọ ẹdhẹ vẹrẹ vi epanọ ọ jẹ dhẹ vẹre. Epọvo na re, ma be ruẹ ẹnyaharo ologbo nọ ọ be romavia evaọ iruo usiuwoma ota na. Eme mai omomọvo ma bi ru kpahe ẹnyaharo nana? Kọ ma be daoma kpobi rọ ajọwha ta usiuwoma na? Inievo buobu a bi fi odẹ hotọ kẹ iruo ọkobaro oke-kpobi hayo ọrọ obufihọ. Yọ eva e be were omai gaga inọ inievo buobu a be nyae ta usiuwoma na evaọ ekwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie, hayo wobọ evaọ abọ ọfa iruẹru Uvie na.

² Evaọ oke ovona, ma be ruẹ nọ iruo na e gbẹ gwọlọ iruiruo efa. Kukpe kukpe, a be to ikoko nọ i bu te oware wọhọ idu ivẹ (2,000) họ. Otẹrọnọ ekpako 5 e rẹ jọ ukoko okpokpọ kpobi nọ  a tohọ, kiyọ o gwọlọ nọ idibo iruiruo nọ i bu te idu ikpe (10,000) a re te kẹ ekpako ukoko kukpe kukpe. Onana u dhesẹ inọ o gwọlọ re idu inievo-emezae buobu a nyate itee nọ e rrọ Ikereakere na re a sai te kẹ idibo iruiruo. Ofariẹ, te ma rrọ inievo emezae hayo emetẹ, u wo “iruo buobu nọ [ma] re ru evaọ iruo Olori na.”—1 Kọr. 15:58.

3, 4. Re a wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ eme u dhesẹ?

³ Se 1 Timoti 3:1. Ẹme Griki nọ a fa “daoma re [a] te” na u dhesẹ epanọ ohwo o re nioma re ọ sae jobọ kru oware, ẹsejọhọ oware nọ obọ riẹ o rẹ sai te he nọ o gbe nioma ha. Ẹme Pọl yena u dhesẹ nọ o gwọlọ omodawọ re ohwo ọ sai wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Dae rehọ oriruo oniọvo-ọmọzae nọ o bi roro kpahe epanọ ọ te jọ nọ o te kri no evaọ ukoko na. O sae jọnọ ọ rrọ odibo oruiruo obọnana ha, rekọ o muẹrohọ nọ o gwọlọ nọ o re wo emamọ iruemu Oleleikristi. Fikiere, ọ tẹ daoma ziezi te epanọ o ro te odibo oruiruo. Nọ oke o be nyaharo na, o bi rẹro nọ o ti te ọkpako ukoko ẹdẹjọ. Oniọvo nana ọ daoma ru eware nọ i re fiobọhọ kẹe te kẹ owha-iruo ofa evaọ ukoko na.

⁴ Epọvo na re, inievo emezae gbe emetẹ nọ e gwọlọ ru iruo ọkobaro, iruo Ebẹtẹle, hayo fialoma via kẹ ebabọ Egwa Uvie, a rẹ daoma gaga re a sae nyate itee nọ onana o gwọlọ. Joma ta kpahe epanọ Ebaibol na ọ rọ tuduhọ omai kpobi awọ inọ ma hai wo ẹnyaharo evaọ egagọ uzẹme.

5. Ẹvẹ izoge a sae rọ rehọ ẹgba rai ru iruo Uvie na?

⁵ Izoge a wo ẹgba nọ a sai ro ru eware buobu evaọ egagọ Jihova. (Se Itẹ 20:29.) Inievo-emezae jọ nọ e rrọ izoge evaọ Ebẹtẹle a bi ruiruo evaọ oria nọ a rẹ jọ printi Ebaibol gbe ebe efa. Izoge efa buobu, te emetẹ te emezae a bi wobọ evaọ ebabọ gbe ẹruorote Egwa Uvie. Nọ okpẹtu ọ tẹ romavia, izoge buobu a be hai kuomagbe inievo nọ i wo onaa ziezi dhogbo obufihọ bru inievo nọ okpẹtu o te oma na. Yọ ekobaro buobu nọ e rrọ izoge a be rọ ọwhọ ta usiuwoma na evaọ ẹkwotọ rai gbe ekwotọ nọ a be jọ ta evẹrẹ efa.

6-8. (a) Ẹvẹ uzoge jọ o ro nwene eriwo riẹ kpahe egagọ Ọghẹnẹ, kọ eme u no rie ze? (b) Ẹvẹ ma sae rọ ‘jawo, jẹ ruẹ nọ ỌNOWO na o woma’?

⁶ U muẹro nọ whọ riẹ nọ u wuzou re ohwo ọ rọ eva riẹ kpobi gọ Jihova. Dede na, kọ ẹvẹ otẹrọnọ egagọ Jihova e rrọ owhẹ oma wọhọ epanọ o jọ kẹ oniọvo-ọmọzae nọ a re se Aaron? Dede nọ ọsẹgboni riẹ a rrọ ukoko na, ọ ta nọ, “Iwuhrẹ enya gbe usiuwoma ota e jẹ hai fou omẹ ehoo.” Aaron ọ gwọlọ nọ ọ rẹ gọ Jihova avọ evawere, rekọ ọ riẹ oware nọ o jẹ whaha iẹe evawere he. Kọ eme o ru?

⁷ Aaron ọ tẹ jẹ hai ru eware nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ kẹse kẹse, onọ u kugbe Ebaibol riẹ nọ ọ jẹ hai se, oma nọ ọ jẹ hae ruẹrẹ kpahe kẹ iwuhrẹ, jẹ kuyo evaọ iwuhrẹ na. Ọ tẹ jẹ hae lẹ ẹsikpobi re. Onana u ru nọ uyoyou riẹ kẹ Jihova o rọ ga vi epanọ ojọ, o te mu ẹnyaharo họ ewo ziezi evaọ ukoko na. No umuo oke yena ze, Aaron o ru iruo ọkobaro oke-kpobi no, o kuobọgbe inievo efa evaọ iruo ogbodhẹ obufihọ nọ okpẹtu ọ tẹ romavia no, jẹ ta usiuwoma evaọ ẹkwotọ ẹvẹrẹ ọfa no. Yọ enẹna, o bi ru iruo evaọ Ebẹtẹle, ọ tẹ jẹ rrọ ọkpako ukoko. Ẹvẹ o rri owọ nọ ọ jẹ na? Aaron ọ ta nọ: “Mẹ ‘jawo no, jẹ ruẹ nọ ỌNOWO na o woma!’ Eghale riẹ nọ me wo no, u ru nọ me bi ro wobọ ziezi evaọ egagọ riẹ, onọ o be jẹ wha eghale efa se omẹ.”

 ⁸ Ọso-ilezi na ọ so nọ: “Ahwo nọ a be gwọlọ ỌNOWO oware uwoma ovo, o rẹ kare ae he.” (Se Olezi 34:8-10.) Uzẹme, Jihova o re ru oma vo idibo riẹ nọ e be rọ ajọwha gọe he. Nọ ma bi ru utho ẹgba mai evaọ egagọ riẹ na, ma be ‘jawo, jẹ ruẹ nọ ỌNOWO na o woma.’ Yọ ma tẹ rọ eva mai kpobi gọ Jihova, ma re wo evawere nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ.

9, 10. Fikieme u ro wuzou re who wo ẹzi ‘ohẹrẹ’?

⁹ Nọ whọ be daoma le itee ra tobọ na, wo ẹzi ‘ohẹrẹ’ hayo ithihakọ. (Mae. 7:7) Jihova o re fiobọhọ kẹ idibo riẹ kpobi, dede nọ ọ rẹ kuvẹ re a hẹrẹ omojọ taure a te ti wo uvẹ-iruo hayo re eware i te ti kiehọ kẹ ae. Ọ ya eyaa kẹ Abraham nọ ọ te kẹe ọmọ, rekọ o gwọlọ nọ Abraham o re dhesẹ via nọ o wo ẹrọwọ gbe ithihakọ. (Hib. 6:12-15) Dede nọ Abraham ọ hẹrẹ ikpe buobu taure o te ti yẹ Aiziki, udu u whrehe i rie he, yọ Jihova o ru oma vo ẹe he.—Emu. 15:3, 4; 21:5.

¹⁰ Re ohwo ọ hẹrẹ, o nwane lọhọ tere he. (Itẹ 13:12) Ma tẹ tẹrovi eware nọ e via epanọ ma rẹro rai hi, udu o rẹ sai whrehe omai. Ukpoye, u ti woma gaga re ma rọ oke mai ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai nyate utee mai. Joma ta kpahe idhere esa jọ nọ ma sai ro ru ere.

11. Emamọ iruemu Oleleikristi vẹ ma rẹ sae daoma wo, kọ fikieme i ro wuzou?

¹¹ Daoma wo emamọ iruemu Oleleikristi. Ma te bi se Ebaibol na je roro didi kpahe iẹe, ma rẹ sai wo areghẹ, orimuo, uvi oziẹobro, eriariẹ, gbe iroro egbagba.  Iruemu yena i wuzou gaga rọkẹ inievo nọ e be kobaro evaọ egagọ Ọghẹnẹ. (Itẹ 1:1-4; Tait. 1:7-9) Yọ ma tẹ be hai se ebe ukoko na, ma rẹ sae riẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o re roro kpahe iyero sa-sa. Kẹdẹ kẹdẹ, ma rẹ rẹriẹ ovao dhe eware ẹkeriotọ nọ o jọ gwọlọ nọ ma rẹ salọ, oghẹrẹ ẹgọ gbe osẹ nọ ma rẹ wha, epanọ ma rẹ raha ugho, gbe epanọ ma re yeri kugbe amọfa. Ma te bi fi eware nọ ma wuhrẹ evaọ Ebaibol hiruo, ma rẹ sae jiroro nọ e rẹ were Jihova.

12. Ẹvẹ inievo ukoko na a sai ro dhesẹ nọ a rrọ ahwo nọ a re fievahọ?

¹² Daoma jọ ohwo nọ a re fievahọ. Te ma rrọ inievo emezae hayo erọ emetẹ, o gwọlọ nọ ma rẹ daoma gaga ru iruo kpobi nọ a kẹ omai evaọ ukoko na. Okenọ Nehemaya ọ jọ osu orẹwho Izrẹl, ọ rọ ahwo jọ mu rọkẹ iruo sa-sa. Oghẹrẹ ahwo vẹ Nehemaya o ro mu? Ahwo nọ a wo ozodhẹ Ọghẹnẹ, nọ a re fievahọ, nọ i kiẹrẹe. (Neh. 7:2; 13:12, 13) Epọvo na o rrọ nẹnẹ, “oware nọ a gwọlọ mi irieyero họ, a rẹ jọ ahwo nọ a re fievahọ.” (1 Kọr. 4:2) Amọfa a re muẹrohọ iruo iwoma nọ ma bi ru.—Se 1 Timoti 5:25.

13. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Josẹf nọ amọfa a te ru owhẹ thọ?

¹³ Jọ Jihova o ru owhẹ woma. Eme whọ rẹ sai ru nọ amọfa a te ru owhẹ thọ? Ẹsejọhọ whọ sai ru oware jọ kpahe ẹme na ẹsiẹsiẹe re o sai kuhọ. Rekọ ẹsejọ, whọ tẹ rọ ogaga ru ẹme na o tẹ make rọnọ a ru owhẹ thọ, u re ru nọ ẹbẹbẹ na o re ro yoma ga. Inievo Josẹf a gboja kẹe, rekọ o fi ẹgo họ eva ha. Evaọ oke ofa, a gu ọrue fihọ Josẹf uzou je fi ei họ uwou-odi ekueku. Ghele na, ọ kẹ Jihova uvẹ re ọ kpọe evaọ etoke obẹbẹ yena. Eme o no rie ze? “Ẹme ỌNOWO na ọ tẹ dawo iẹe” hayo ru ei woma. (Ol. 105:19) Nọ edawọ sa-sa nọ i je tei na i kuhọ no, Josẹf o te te kẹ obọdẹ iruo jọ. (Emu. 41:37-44; 45:4-8) Nọ who bi thihakọ ebẹbẹ sa-sa na, lẹ kẹ areghẹ, hae jọ wowou evaọ ẹmeọta gbe owojẹ ra, jẹ hae yare Ọghẹnẹ kẹ ẹgba. Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ.—Se 1 Pita 5:10.

14, 15. (a) Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma “muẹrohọ” oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma? (b) Ẹvẹ whọ sai ro nwene lele uyero ahwo? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na gbe ẹkpẹti na, “Kọ Whọ Sae rọ Edhere Ọfa Ta Usiuwoma Na?”)

¹⁴ Pọl ọ tuduhọ Timoti awọ inọ: “Gbẹ hae roma kẹ isase ẹgbede, hae kẹ uduotahawọ je wuhrẹ ahwo. Hai muẹrohọ omara gbe ewuhrẹ ra ẹsikpobi.” (1 Tim. 4:13, 16) Evaọ oke nana, yọ Timoti ọ jọ ọtausiwoma nọ o wo onaa ziezi no. Ghele na, o ti gbe fiobọhọ kẹ ahwo ziezi evaọ iruo usiuwoma ota riẹ nọ o te “muẹrohọ” ewuhrẹ riẹ. Dede na, orọnikọ ahwo a te gaviezọ họ họ nọ ọ tẹ rọ onaa usiuwoma ota ovona ta ẹme kẹ ae. Rekọ re usiuwoma riẹ o ruẹsi te ai udu ẹsikpobi, o gwọlọ nọ o re nwene onaa iwuhrẹ riẹ lele uyero ahwo na. O gwọlọ nọ ma re ru epọvo na re evaọ usiuwoma ota mai.

¹⁵ Ẹsibuobu nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota nuwou ruọ uwou, ma re di ahwo họ iwou hu. Evaọ eria jọ, u wo ighẹ gbe ekwotọ nọ a di ogba wariẹ nọ ma rẹ sae ro ho. Otẹrọnọ ere ẹkwotọ ra ọ rrọ, kọ u gbe ti woma re who roro kpahe idhere efa nọ whọ sae rọ ta usiuwoma na?

16. Ẹvẹ usiuwoma ota ẹgbede mai o sae rọ jọ ziezi?

¹⁶ Usiuwoma ota ẹgbede yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro whowho emamọ usi na. Inievo buobu a be reawere edhere usiuwoma ota nana, yọ a wo irere buobu no. A fi oke họ nọ a rẹ rọ nyabru ahwo evaọ oria nọ itreni gbe imoto ilogbo e rẹ kpahe, eria eki, gbe eria efa nọ i re zurie.  Oniọvo ọ sae rọ orimuo mu ẹme họ kugbe ohwo nọ ọ tẹ ta kpahe iyẹrẹ jọ nọ a yo kẹle na, jiri emọ ohwo na, hayo nọe kpahe iruo riẹ. Nọ a be ta ẹme na haro na, owhowho-uvie na ọ sae ta kpahe oria ikere jọ jẹ nọ ohwo na onọ. Ẹsibuobu uyo nọ ohwo na ọ kẹ o rẹ sai ru nọ a rẹ rọ ta ẹme kpahe Ebaibol na.

17, 18. (a) Ẹvẹ whọ sai ro wo udu nọ whọ rẹ rọ ta usiuwoma evaọ ẹgbede? (b) Fikieme u ro wuzou re who wo ọkpọ ẹzi Devidi evaọ usiuwoma ota ra?

¹⁷ Otẹrọnọ o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ ta usiuwoma evaọ ẹgbede, whọ jọ udu u whrehe owhẹ hẹ. Ọkobaro jọ evaọ obọ New York nọ a re se Eddie, ọ jẹ hae kake rọwo ta usiuwoma kẹ ahwo evaọ ẹgbede he. Rekọ u kri hi, o te ti wo udu. Eme o fiobọhọ kẹe? Eddie ọ ta no: “Evaọ etoke egagọ uviuwou mai, mẹ avọ aye mẹ ma re ru ekiakiẹ kpahe iyo enọ nọ ahwo a rẹ nọ gbe eriwo rai. Ma rẹ jẹ nọ inievo efa kpahe idhere nọ a roro nọ u re fiobọhọ.” Enẹna, usiuwoma ota ẹgbede o be were Eddie gaga.

¹⁸ Nọ who bi wo onaa gbe udu ziezi evaọ usiuwoma ota na, ahwo a ti muẹrohọ ẹnyaharo ra. (Se 1 Timoti 4:15.) Ofariẹ, o te kẹ owhẹ uvẹ nọ who ti ro jiri Jihova wọhọ Devidi ọso-ilezi na, ọnọ ọ so nọ: “Me re jiri ỌNOWO ẹsikpobi; ajiri riẹ o re no omẹ unu hu. Ẹzi mẹ ọ rẹ yaoma evaọ ỌNOWO na; jọ [otu omarokpotọ, NW] a yo, a jẹ ghọghọ.” (Ol. 34:1, 2) Yọ ẹsejọhọ usiuwoma ota ra u ti ru nọ ahwo omarokpotọ buobu a ti ro kuomagbe owhẹ evaọ egagọ uzẹme.

19. Nọ odibo Jihova ọ tẹ make rrọ uyero obẹbẹ, fikieme u ro fo re ọ wereva ghele?

¹⁹ Devidi ọ so re nọ: “Iruo ra kpobi i re jiri owhẹ O ỌNOWO, jegbe erezi ra kpobi i re ti jiri owhẹ! A rẹ te ta ẹme oruaro uvie ra, jegbe ogaga ra. Re a ruẹse ru iruo ogaga via kẹ emọ ahwo, avọ oruaro urirẹ uvie riẹ.” (Ol. 145:10-12) Eme yena i gine dhesẹ eriwo nọ Isẹri Jihova kpobi a wo. Dede na, kọ ẹvẹ otẹrọnọ owho hayo ẹyao u ru nọ ma gbẹ be sai ru te epanọ ma hai ti ru te he evaọ usiuwoma ota na? Jọ u mu owhẹ ẹro inọ, nọ whọ be ta usiuwoma kẹ ahwo nọ a be rẹrote owhẹ gbe amọfa na, iruo ra e be rọ orro kẹ Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na. Otẹrọnọ a fi owhẹ họ uwou-odi fiki ẹrọwọ ra, ababọ avro, whọ be hae ta kpahe uzẹme na oke kpobi nọ uyero ra o kẹ uvẹ riẹ, yọ oyena u bi ru eva were Jihova. (Itẹ 27:11) Yọ o rẹ sae jọ bẹbẹ re nọ ahwo uviuwou ra jọ a gbẹ rrọ ukoko na ha. Rekọ ruabọhọ iruẹru egagọ Jihova ẹsikpobi. (1 Pita 3:1-4) Makọ evaọ otọ uyero obẹbẹ dede, whọ sai jiri Jihova je wo ẹnyaharo evaọ egagọ riẹ.

20, 21. Ẹvẹ iruo efa nọ whọ rẹ gbẹ roma kẹ evaọ ukoko na o sae rọ wha erere se amọfa?

²⁰ Whọ tẹ be daoma wo ẹnyaharo noke toke evaọ egagọ Ọghẹnẹ, Jihova ọ te ghale owhẹ. Ẹsejọhọ who te ru inwene jọ kakao evaọ iruẹru hayo uzuazọ uyero ra, whọ te sai wo uvẹ nọ who re ro whowho emamọ usi na kẹ ahwo buobu nọ a gwọlọ ẹruore. Ofariẹ, ẹnyaharo nọ who bi wo evaọ egagọ Ọghẹnẹ gbe obọ nọ who bi fihọ kẹ amọfa, o sae jọ erere kẹ ibe Ileleikristi ra. Yọ omodawọ ra evaọ ukoko na gbe uruemu omaurokpotọ ra, u ti ru nọ inievo ukoko na a ti ro you owhẹ, jiri owhẹ, jẹ tha owhẹ uke.

²¹ Te ma gọ Jihova te ikpe buobu no hayo ma mu ei họ ẹgọ obọ, mai kpobi ma rẹ sai wo ẹnyaharo evaọ ukoko na. Rekọ ẹvẹ inievo nọ i kri ukoko na no je kruga ziezi a sai ro fiobọhọ kẹ inievo nọ e be ziọ ukoko na obọ wo ẹnyaharo evaọ egagọ Jihova? Ma te ta kpahe onana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.