IZOGE buobu nọ ma gbẹ rrọ Ebẹtẹle a re se omẹ “Daddy” “Papa” gbe “Uncle.” Ikpe udhone gbizii mẹ rrọ na, yọ o rẹ were omẹ gaga nọ a te bi se omẹ ere. Me bi rri onana wọhọ edhere jọ nọ Jihova ọ be rọ ghale omẹ fiki oma nọ mẹ rọ kẹ iruo odibọgba oke-kpobi anwọ ikpe udhosa gbe ikpegbivẹ na. Ro no eware nọ mẹ rọ ẹro ruẹ evaọ iruo Uvie na ze, mẹ be sae robọ sudu ta kẹ omomọvo izoge nana nọ, “Whọ mọ oyẹlẹ hẹ, keme a te hwaosa iruo ra.”​—2 Irv. 15:7.

Ọsẹgboni mẹ a kwa no Ukraine kpohọ ẹwho nọ a re se Rossburn, ubrotọ Manitoba evaọ obọ Canada. Oni mẹ nọ ọ jọ yoyou gaga na o yẹ emezae eree gbe emetẹ eree, ọvuọvo ọ jọ ejime he. Mẹ họ ọmọ avọ ikpegbene. Ebaibol na ọ were ọsẹ mẹ gaga yọ ọ jẹ hai sei kẹ omai evaọ ohiohiẹ Ẹdoka kpobi, rekọ o rri egagọ wọhọ eki-ọthuọ. Ẹsibuobu ọ jẹ hae rọ eme-ehwẹ nọ inọ, “Ono ọ tubẹ hwa Jesu osa kẹ iruo nọ ọ jẹ hai ro wuhrẹ amọfa jẹ ta usiuwoma kẹ ae na?”

Nọ oke o be nyaharo na, inievo emetẹ ene gbe inievo emezae ene mẹ a tẹ jẹ uzẹme na rehọ. Oniọvo-ọmọtẹ mẹ nọ a re se Rose o ru iruo ọkobaro bọo ẹdẹ uwhu riẹ. Taure o te ti whu, ọ tuduhọ omai kpobi awọ nọ ma gaviezọ kẹ Ẹme Ọghẹnẹ, inọ ‘Ọ gwọlọ ruẹ omai evaọ akpọ ọkpokpọ na.’ Oniọvo ọmọzae mẹ nọ a re se Ted ọ jẹ hae ta usiuwoma erae-ehẹle. Ohiohiẹ Ẹdoka kpobi ọ jẹ hae jọ iredio ta usiuwoma, whowho nọ erahizi kpobi a te jọ erae-ehẹle to bẹdẹ bẹdẹ. Rekọ o zihe ruọ Osẹri Jihova uwhremu na.

Ẹdẹjọ nọ me no isukulu ze evaọ Azeza ukpe 1944, mẹ tẹ jọ emẹjẹ nọ ma rẹ jọ re emu ruẹ omobe jọ nọ uzoẹme riẹ o rrọ, The Coming World Regeneration (Akpọ Ọkpokpọ nọ Ọ be Tha Na). * Me te rovie ei je muhọ ese, o sai jomẹ fihotọ họ. Nọ me se omobe na kpobi re no, mẹ tẹ gbaemu nọ mẹ rẹ gọ Jihova wọhọ epanọ Jesu o ru.

Ẹvẹ omobe nana u ro te emẹjẹ mai? Oniọvo ọmọzae ọkpako mẹ nọ a re se Steve ọ ta nọ ezae ivẹ jọ nọ e rẹ “zẹ” ebe a ziọ uwou mai. Anọ, “Mẹ dẹ obe yena fikinọ o jọ kuẹku, enaera ikpegberee ọvo.” Ezae na a tẹ wariẹ zihe ziọ uwou mai Ẹdoka nọ o lele i rie. A vuẹ omai nọ, ae omarai yọ Isẹri Jihova, yọ a be rọ Ebaibol na kiyọ enọ nọ ahwo a  be nọ. Ẹme nọ a ta na ọ were omai gaga, keme notọ avọ otọ ze ọsẹgboni mai a ru omai wo adhẹẹ kẹ Ẹme Ọghẹnẹ. Ezae ivẹ na a tẹ vuẹ omai nọ Isẹri Jihova a ti ru okokohọ ubrotọ kẹle na evaọ Winnipeg, ẹwho nọ oniọvo ọmọtẹ mẹ nọ a re se Elsie ọ jẹ rria. Mẹ tẹ gbaemu nọ me re kpohọ okokohọ yena.

Mẹ dhẹ ebasikoro mẹ nya ugbo nọ u te emaele egba ivẹ (200) kpobọ Winnipeg. Rekọ mẹ jọ edhere wẹriẹ ẹwho nọ a re se Kelwood, oria nọ Isẹri Jihova ivẹ nọ e ziọ uwou mai na a be rria. Nọ mẹ jọ etẹe, me lele i rai kpohọ ewuhrẹ jẹ riẹ oware nọ a re se ukoko. Me te je vuhumu inọ u fo nọ ohwo kpobi, te ọzae te aye gbe izoge a rẹ ta usiuwoma no uwou ruọ uwou wọhọ epanọ Jesu o ru.

Mẹ jọ Winnipeg ruẹ oniọvo ọkpako mẹ nọ a re se Jack, ọnọ o no obọ Ontario nọ o rrọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre ziọ okokohọ na re. Evaọ ẹdẹ ọsosuọ okokohọ na, oniọvo-ọmọzae jọ o ru owhowhovia inọ ahwo a te họ-ame. Mẹ avọ Jack ma tẹ họ-ame evaọ okokohọ na. Mẹ avọ iẹe ma gba riẹ mu nọ ma re mu iruo ọkobaro họ nọ ma tẹ nwane họ-ame no. Nọ ma nwane họ-ame no evaọ okokohọ yena, Jack o te mu iruo odibọgba oke-kpobi họ. Oke yena mẹ gbẹ jọ ikpe ikpegbezeza, yọ o gwọlọ nọ me re zihe kpohọ isukulu. Rekọ ukpe nọ u lele i rie, me te mu iruo ọkobaro oke-kpobi họ.

Mẹ avọ Stan Nicolson ma mu iruo ọkobaro họ evaọ ẹwho nọ a re se Souris, nọ o rrọ ubrotọ Manitoba. U kri hi, mẹ tẹ ruẹ nọ iruo ọkobaro e lọhọ te epanọ me roro ho. Ugho o jẹ hai re no omai obọ ẹsibuobu, rekiyọ ma be ruabọhọ iruo na. U wo ẹdẹjọ nọ ma ta usiuwoma okikpo, nọ ma kpozi, makọ usele dede o jọ omai obọ họ yọ ohọo u je kpe omai gaga. Rekọ ma te uwou ẹdẹ yena, ma tẹ ruẹ ẹkpa emu nọ a wọ fihọ unuẹthẹ mai, u gb’omai unu gaga! Rite inẹnẹ na, ma riẹ ohwo nọ ọ wọ riẹ fihọ iẹe he. Owọwọ ẹdẹ yena, ma re emu wọhọ eba gbe ivie. Onana yọ obọdẹ oghale jọ nọ u te omai fikinọ ma mọ oyẹlẹ hẹ! Uzẹme riẹ họ, urere amara yena, me weri vi epaọ anwẹdẹ kpobi.

Nọ emera jọ e ruemu no, a te dhe omai kpohọ ẹwho nọ a re se Gilbert Plains nọ o rehọ oware wọhọ emaele udhuhrẹ gbikpe (150) thabọ no ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Souris. Oke yena, ukoko kpobi o jẹ hai fi ebọdo họ eplatfọmo nọ a re kere iyẹrẹ usiuwoma ota ukoko na fihọ kamara kamara. Amara jọ nọ iyẹrẹ na i kpotọ gaga, mẹ kẹ ovuẹ jọ evaọ ukoko na jẹ ta nọ o gwọlọ nọ inievo ukoko na kpobi a daoma vi ere evaọ iruo Uvie na. Nọ ewuhrẹ na ọ fa no, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako no, ọ tẹ jẹ rrọ ọkobaro oke-kpobi, yọ ọzae riẹ ọ rrọ ukoko na ha, o te muhọ ẹviẹ jẹ ta kẹ omẹ nọ, “Mẹ daoma gaga, rekọ mẹ sai ru vrẹ epanọ me ru te na ha.” Irui oviẹ i te je su no omẹ aro ze re, kẹsena me te wounu kẹe.

Izoge nọ e rrọ jaka jaka a rẹ sae ta thọ, kẹsena a ve brukpe omarai wọhọ epanọ o via kẹ omẹ na. Rekọ mẹ ruẹ vuhumu nọ ukpenọ mẹ rẹ mọ oyẹlẹ, u fo nọ me re wuhrẹ no ethobọ mẹ ze, jẹ kareghẹhọ oware nọ me wuhrẹ na ẹsikpobi nọ mẹ be ruabọhọ iruo Uvie na. Jomẹ ta kpahe iruo efa nọ mẹ jọ ruẹ oghale Ọghẹnẹ.

O jọ uvẹ-ọghọ ulogbo kẹ omẹ inọ me kpohọ eklase avọ ikpegbene ọrọ Isukulu Giliad nọ mẹ jọ ikpe udhegbọvo, yọ ma nwrotọ no isukulu na evaọ Ava ọrọ ukpe 1950! A dhe enwenọ abọvo ọrọ abane ahwo nọ ma gbẹ jọ eklase na kpohọ ubrotọ Quebec, obọ Canada nọ a rẹ jọ ta ẹvẹrẹ French. Yọ a rẹ jọ oria nana kpokpo Isẹri Jihova gaga. A dhe omẹ kpohọ ẹwho nọ a re se Val-d’Or, nọ a rẹ jọ tọ igoru. Ẹdẹjọ utu mai o nyae ta usiuwoma evaọ iwhre ekẹloma jọ nọ a re se Val-Senneville. Ozerẹ ichọche nọ ọ rrọ iwhre na ọ tẹ ta nọ ọ rẹ họre omai nọ ma gbe no iwhre na vẹrẹ vẹrẹ hẹ. Onana u ru nọ me ro tu ei ẹdhọ kpohọ okọto. A te hoi. *

Oware yena nọ o via na gbe ebẹbẹ itiena efa e jọ usu eware nọ a jẹ hai se “Ohọre obọ Quebec.” Ichọche Kathọlik i su ubrotọ Quebec vrẹ ikpe egba esa (300). Ilorida ichọche na gbe otu nọ a  gbẹ jọ ogba isuẹsu a kpokpo Isẹri Jihova gaga. O lọhọ kẹ inievo na vievie he, yọ ma bu tere he; rekọ ma mọ oyẹlẹ hẹ. Ahwo Quebec jọ nọ a wo emamọ eva a kurẹriẹ ziọ ukoko na. Me wuhrẹ ejọ rai nọ i dede uzẹme na rehọ. Me wuhrẹ Ebaibol kugbe uviuwou jọ nọ imakpe e jọ. Yọ aikpobi a dede egagọ uzẹme na rehọ. Emamọ oriruo ahwo nana gbe udu nọ a wo u ru nọ amọfa a ro no ichọche Katọlik. Ma ruabọhọ iruo usiuwoma ota na ghelọ ebẹbẹ na, ukuhọ riẹ a gbe je kpokpo omai hi.

Evaọ 1956, a te dhe omẹ kpobọ Haiti. Imishọnare buobu nọ e jọ obei, a jẹ daoma gaga re a sai wuhrẹ ẹvẹrẹ French. Imishọnare na jọ nọ a re se Stanley Boggus ọ ta nọ, “U gbe omai unu gaga inọ ahwo a je fiobọhọ kẹ omai re ma sae rọ ẹvẹrẹ na lele ai ta ẹme.” Oke ọsosuọ, o dina lọhọ kẹ omẹ keme me wuhrẹ ẹvẹrẹ French no vẹre evaọ obọ Quebec. Rekọ u kri hi, ma tẹ te ruẹ nọ ahwo ẹkwotọ na buobu, ẹvẹrẹ Creole ọrọ ahwo Haiti a be mae ta. Fikiere, otẹrọnọ mai imishọnare na ma re wo ẹvi evaọ iruo na, o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ ẹvẹrẹ ahwo ẹkwotọ na. Ere ma ru, yọ emamọ iyẹrẹ i no omodawọ mai na ze.

Re ma gbẹ sai fiobọhọ kẹ inievo na, Utu Ẹruorote Na u te kuenu kẹ omai nọ ma fa Uwou-Eroro Na gbe ebe efa fihọ ẹvẹrẹ Creole ọrọ ahwo Haiti na. Onana u ru nọ unu ahwo nọ a jẹ ziọ ewuhrẹ u ro kpehru. Evaọ 1950, iwhowho-uvie udhone gbe ikpegbizii e jọ Haiti, rekọ a te ti bu te egba eree (800) evaọ 1960. A zizie omẹ kpohọ iruo Ebẹtẹle evaọ oke nana. Evaọ 1961, a zizie omẹ re mẹ jọ omọvo iwuhrẹ Isukulu Odibọgba Uvie na. Ma wuhrẹ ekpako ukoko udhuvẹ gbe ekobaro obọdẹ. Evaọ okokohọ ubrotọ nọ a ru evaọ Ọvo ọrọ 1962, ma tuduhọ inievo nọ e rrọ ẹkwotọ yena awọ re a gbẹ daoma ru viere evaọ iruo Uvie na, yọ onana u ru nọ a rọ rehọ ejọ rai mu ekobaro obọdẹ uwhremu na. Onana o nwani kiehọ gaga, keme u kri hi ukpokpoma o tẹ romavia.

Evaọ edẹ 23 Ọvo ọrọ 1962, nọ ma nwani ru okokohọ ubrotọ na no, a te mu omẹ avọ imishọnare nọ a re se Andrew D’Amico evaọ uwou ogha nọ ma jọ, a tẹ jẹ wọ Awake! Ọvo 8, 1962 (ọrọ ẹvẹrẹ French) evaọ uwou ogha na. A jọ Awake! yena wariẹ ẹme obe-usi French jọ nọ o niyẹrẹ nọ a be jọ Haiti ru oghẹrẹ iruẹru imizi jọ. Ẹme na ọ were ahwo jọ họ, a tẹ jẹ ta nọ uwou ogha na ma jo kere  oware na. Eka jọ nọ i lele i rie, a te le imishọnare nọ e jọ Haiti no ẹkwotọ na. * Rekọ inievo ẹkwotọ na nọ ma wuhrẹ no a ruabọhọ iruo na je ru ai ziezi. Ithihakọ rai gbe ẹnyaharo nọ a wo no evaọ egagọ Ọghẹnẹ, o be kẹ omẹ evawere gaga nẹnẹ. A tube wo Ebaibol New World Translation of the Holy Scriptures na evaọ ẹvẹrẹ Creole ọrọ ahwo Haiti na no nẹnẹ. Onana yọ oware nọ ma tubẹ wezẹ ewezẹ riẹ hẹ evaọ oke yena.

Nọ mẹ rria Haiti omoke jọ no, a te dhe omẹ kpohọ iruo imishọnare evaọ Central African Republic. Uwhremu na, a te vi omẹ kpohọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ kẹsena a tẹ jẹ kẹ omẹ iruo ẹruorote uwou ogha.

Evaọ oke yena, eware nọ a rẹ sae ruẹ kuẹku a rọ bọ Egwa Uvie buobu. Me wuhrẹ epanọ a rẹ nyae gwọlọ ebiesa evaọ obọ ẹwọ je zu ai fihọ ehru uwou wọhọ idhe. O jẹ hai gbe ahwo nọ a be nyavrẹ unu gaga nọ a tẹ ruẹ omẹ nọ me bi ru onana. Onana o tẹ jẹ tuduhọ inievo na awọ nọ a bi ro kuobọgbe bọ jẹ ruẹrẹ Egwa Uvie rai. Isu egagọ a jẹ hwẹ omai keme a ruẹ nọ idhe a rọ tehe ichọche rai yọ ma be rehọ ebiesa ru Egwa Uvie mai. Onana u ru udu whrehe omai hi, ma ruabọhọ iruo ebiesa nọ ma jẹ rọ bọ na. Rekọ ehwẹ rai i serihọ nọ ofou ọwhibo jọ o fou evaọ ẹkwotọ Bangui nọ ọ rrọ ubrotọ esuo rai. Ofou na ọ wọ idhe ichọche jọ nyai gbolo fihọ iyẹrẹ. Rekọ ebiesa nọ ma ro ru idhe evaọ Egwa Uvie mai, oware ovo u ru rai hi. Re a sae rẹrote Egwa Uvie na ziezi, ma bọ uwou ogha okpokpọ gbe uwou imishọnare, yọ emerae isoi ọvo onana o rehọ omai. *

Evaọ 1976, a fi awhaha họ iruo Uvie na evaọ Central African Republic, a te dhe omẹ kpobọ N’Djamena nọ o rrọ ubrotọ esuo Chad nọ o kẹle ẹkwotọ nọ a dhe omẹ no ze na. Mẹ jọ ẹkwotọ nana ruẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Happy, ohwo Cameroon yọ o wo ajọwha gaga kẹ iruo Uvie na. Ma tẹ ruọ orọo evaọ Ane 1, 1978. Evaọ amara ọvo yena, ẹmo o duwu lahwe, ma tẹ dhẹ kpohọ ofẹ obọze ovatha-ọre orẹwho na yọ ere amọfa buobu a ru re. Nọ ẹmo na o kuhọ no, ma te zihe kpo jẹ ruẹ nọ uwou mai u zihe ruọ oria nọ utu ogbaẹmo jọ o be rria. Eware nọ ma dhẹ seba kpobi i vru, te ebe mai, iwu ehaa-orọo aye mẹ gbe ekẹ nọ a kẹ omai kpobi. Rekọ ma kuvẹ re onana u fi oyẹlẹ họ omai oma vievie he. Uzuazọ mai o gbẹ riẹ, yọ ma wo irẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te gbẹ rọ omai ru iruo.

Oware wọhọ ikpe ivẹ nọ i lele i rie, a te si awhaha no iruo Uvie na evaọ Central African Republic. Ma te zihe je mu iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ. Omoto mai họ uwou mai yọ ehwa nọ a re kpiri e jariẹ eva gbe akana nọ ame nọ o bu te ilita egba ivẹ (200) e rẹ vọ, te ifriji egase gbe oware egase nọ a re ro there ẹbẹ. Onya ọsẹro ọnyawariẹ o jẹ hae jọ bẹbẹ oke yena. Evaọ ukoko jọ nọ ma je weze bru, iporisi e jọ edhere da omai ji unuẹse nọ u bu te ẹgba ọvo gbe ikpegbihrẹ (117).

Ẹkwotọ na ọ jẹ hae rrorro gaga. O jẹ hae jọ bẹbẹ re ma ruẹ ame nọ a sae rọ họ ahwo ame evaọ ikokohọ. Fikiere inievo na a rẹ tọ ọgọdọ fihọ ethẹ nọ ọ kpọ no, a vẹ jariẹ jẹ ame fihọ odrọmu bẹsenọ o re te epanọ a sae rọ jariẹ họ ohwo ame.

Evaọ 1980, a te vi omai kpobọ Nigeria. Ma rria obei ikpe ivẹ gbe ubro je fiobọhọ ruẹrẹ eware họ kẹ ebabọ uwou ogha okpokpọ. Inievo na a dẹ uwou-ehru nọ a rẹ jọ rawo eware, onọ a rẹ sae rra fihotọ jẹ whẹhọ. O gwọlọ nọ ma rẹ rra uwou-ehru na fihotọ jẹ rehọ iẹe kpohọ oria ebabọ na, kẹsena ma vẹ jọ obei whẹe họ. Ohiohiẹ ẹdẹjọ, mẹ tẹ gadiẹ uwou-ehru na bi kuobọgbe inievo na rrae fihotọ. Nọ me ru iruo kẹle oke uvo no, mẹ tẹ jẹ rọ oria nọ mẹ rọ gadiẹ na je nwrotọ. Kpakọ a rra eware no oria nọ mẹ rọ gadiẹ kpehru na, mẹ riẹ hẹ, me te fi owọ họ oria nọ oware ovo o rrọ họ onọ u ru nọ me ro kie. Ekie na ọ jọ gaga, rekọ nọ a jọ ẹsipito rọ eware nọ a re ro rri obeva ohwo rri oma na, edọkita  ọ tẹ ta kẹ Happy aye mẹ nọ: “Whọ daezọ họ. O nwani yoma tere he, umutho iriẹ jọ ọvo ekie na o kpomahọ yọ i ti kpo ruẹrẹhọ nọ eka jọ e tẹ vrẹ no.”

Evaọ 1986, a te vi omai kpobọ Côte d’Ivoire, ma tẹ jọ obei mu iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ. Iruo na e wọ omai kpohọ orẹwho Burkina Faso nọ o kẹle omai. Evaọ ikpe buobu nọ i kpemu, me roro vievie he inọ Burkina Faso o te jọ oria nọ ma te rria ẹdẹjọ.

Me no Canada evaọ 1956, kẹsena evaọ 2003 nọ ikpe udhuvẹ gbe ihrẹ e vrẹ no, me te zihe kpohọ Ebẹtẹle obọ Canada kugbe Happy aye mẹ. Ebe mai i dhesẹ nọ mai yọ ahwo Canada, rekọ o rrọ omai oma nọ mai yọ ahwo Africa.

Kẹsena evaọ 2007 nọ mẹ jọ ikpe udhosa gbe ikpegbizii, me te zihe kpobọ Africa. A te dhe omẹ kpobọ Burkina Faso, mẹ tẹ jọ obei jọ omọvo Ogbẹgwae Orẹwho na. Uwhremu na a te zihe ọfisi nọ ma jọ na ruọ ọfisi efafa nọ uwou ogha Benin Republic o jẹ rẹrote. Evaọ Aria 2013 a te dhe omai kpohọ uwou ogha Benin Republic.

Dede nọ oma mẹ o gbẹ be ga tere he, iruo usiuwoma ota na e gbẹ be were omẹ gaga. Evaọ ikpe esa nọ i kpemu na, ekpako ukoko na gbe aye mẹ a fiobọhọ kẹ omẹ nọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol ivẹ mẹ nọ a re se Gédéon avọ Frégis a rọ họ-ame. A be gọ Jihova ziezi enẹna.

Enẹna, a vi omẹ avọ aye mẹ kpobọ uwou ogha South Africa, oria nọ inievo uwou ogha a be jọ rẹrote omamẹ nọ o ga tere he na. South Africa họ orẹwho avọ ihrẹ nọ ukoko u vi omẹ kpohọ no evaọ Africa. Kẹsena evaọ Akpe 2017, a tẹ kẹ omai uvẹ-ọghọ ulogbo jọ. A zizie omai kpohọ Warwick, New York rọkẹ eromudhe oria okpokpọ nọ u wuzou iruẹru Isẹri Jihova evaọ akpọ soso. Oware nọ ma jọ obei ruẹ o rẹ thọrọ omai ẹro vievie he!

Obe na, 1994 Yearbook of Jehovah’s Witnesses o ta evaọ ẹwẹ-obe avọ 255 inọ: “Ma be tuduhọ ahwo kpobi nọ a ru iruo Uvie na ikpe buobu no inọ: ‘Kru ẹro ra ga! Whọ mọ oyẹlẹ hẹ, keme a te hwaosa iruo ra.’​—2 Irv. 15:7.” Mẹ avọ aye mẹ Happy ma gba riẹ mu nọ ma re ru lele uduotahawọ nana, yọ ma be tuduhọ amọfa awọ nọ jọ a ru epọvo na.