1. Idhere sa-sa vẹ ma sai ro lele Jihova ru iruo?

O JỌ ẹgwọlọ Jihova re ahwo-akpọ nọ ọ ma gbagba a lele iei ru iruo nọ u re fiobọhọ ru ẹjiroro riẹ gba. Dede nọ ahwo-akpọ a gba nẹnẹ hẹ, idibo Ọghẹnẹ a rẹ sai gbe lele iei ru iruo kẹdẹ kẹdẹ ghele. Wọhọ oriruo, ma rẹ jọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ” nọ ma tẹ be ta usiuwoma Uvie na kẹ amọfa je wuhrẹ ai re a zihe ruọ ilele Jesu. (1 Kọr. 3:5-9) Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma bi ro ru iruo kugbe Ọghẹnẹ Erumeru nọ ọ ma idhiwu gbe akpọ na. Iruo nana i wuzou kẹe gaga! Dede na, orọnikọ iruo usiuwoma ota na gbe ahwo nọ ma re wuhrẹ zihe ruọ ilele ọvo họ edhere nọ ma re ro lele Jihova ru iruo ho. Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe idhere efa nọ ma sai ro lele Jihova ru iruo. Eye họ, obọ nọ ma re fihọ kẹ ahwo uviuwou gbe ibe Ileleikristi mai, ọghọ nọ ma re ru amọfa hayo amọfa nọ ma re dede rehọ, oma nọ ma rẹ rọ kẹ iruo ebabọ ukoko na, gbe unevaze nọ ma re ro kpohọ oria ofa kpobi nọ a jọ gwọlọ obufihọ mai evaọ iruo Uvie na.​—Kọl. 3:23.

2. Fikieme u gbe ro fo ho, re ma rehọ epanọ ma bi ru te evaọ iruo Uvie na rọ wawo orọ amọfa?

² Nọ ma bi wuhrẹ uzoẹme nana, who du rọ omara wawo ibe Ileleikristi ra ha evaọ umutho nọ whọ be sai ru kẹ Jihova. Kareghẹhọ nọ ahwo jọ a kpako vi ejọ, oma o ga otujọ tere he, ẹgba otujọ o vi ọrọ otujọ, uyero ahwo u te je wo ohẹriẹ. Pọl ukọ na o kere nọ: “Jọ omomọvo ọ kiẹ iruo obọriẹ riwi, kẹsena o ve ti  wo oghọghọ no iruo obọriẹ ọvo ze, orọnikọ ọ rẹ rehọ omariẹ wawo omọfa ha.”​—Gal. 6:4.

3. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ohwo o bi ru oware nọ o rọwo kugbe oreva Ọghẹnẹ nọ ọ tẹ be rẹrote uviuwou riẹ?

³ Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ kpobi a rẹ rẹrote iviuwou rai. Wọhọ oriruo, ohwo o re ru iruo re ọ sae ruẹ ugho nọ ọ rẹ rọ rẹrote uviuwou riẹ. Ini buobu a rẹ jọ uwou re a sae rẹrote emọ eboba rai. Yọ emọ nọ i te ahwo no a rẹ sae jẹ rẹrote esẹgbini rai nọ oma o ga te he. Enana yọ iruo nọ u fo nọ ma re ru. Ebaibol na ọ ta nọ: “Otẹrọnọ ohwo jọ ọ be rẹrote ahwo riẹ hẹ, maero enọ e rrọ ahwo uviuwou riẹ, yọ ọ vro ẹrọwọ na no je yoma vi ohwo nọ o wo ẹrọwọ họ.” (1 Tim. 5:8) Owha-iruo utiona o tẹ rrọ owhẹ uzou, o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ raha oke ziezi fihọ iruo Uvie na wọhọ epanọ whọ ginẹ gwọlọ. Rekọ whọ jọ udu u whrehe owhẹ hẹ! O rẹ were Jihova nọ whọ tẹ be rẹrote uviuwou ra.​—1 Kọr. 10:31.

4. Ẹvẹ esẹgbini a sae rọ rehọ ẹgwọlọ Uvie na karo, kọ eme o re no onana ze?

⁴ Nọ esẹgbini a te bi fiobọhọ kẹ emọ rai fi itee họ evaọ ukoko na yọ edhere jọ nọ a bi ro ru lele ẹjiroro Jihova. Esẹgbini buobu nọ i ru onana a ruẹ nọ uwhremu na emọ rai a romakẹ iruo odibọgba oke-kpobi na evaọ ekwotọ efa. Ejọ rai e rrọ iruo imishọnare; efa e rrọ iruo ọkobaro oke-kpobi evaọ ekwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie; yọ efa a rrọ iruo Ebẹtẹle. Onọ u dhesẹ nọ inievo nana a rẹ gbẹ sae raha oke kugbe iviuwou rai noke toke he, wọhọ epanọ a hai ti ru. O make rrọ ere na, esẹgbini nọ i wo ẹzi oriobọ họ a be tuduhọ emọ rai awọ inọ a ruabọhọ iruo nọ a salọ na. Fikieme? Keme o be kẹ ae evawere inọ emọ rai a rehọ iruo Uvie na karo. (3 Jọn 4) Ẹsejọhọ oma o be were esẹgbini nana buobu wọhọ Hana, ọnọ ọ ta nọ ọ ‘rehọ’ ọmọ riẹ Samuẹle kẹ Jihova no. Esẹgbini nana a bi rri uvẹ nọ a bi ro lele Jihova ru iruo na wọhọ obọdẹ uvẹ-ọghọ. O rrọ iroro rai hi, inọ oware ofa jọ o riẹ nọ o hai ti woma te onana.​—1 Sam. 1:28.

5. Eme whọ rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ obufihọ evaọ ukoko ra? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁵ Otẹrọnọ who wo ewha-iruo uviuwou tere he, kọ whọ sai fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi ra nọ e be rẹrote ohwo uviuwou rai jọ nọ ọ be mọ, nọ ọ kpako no hayo nọ ọ gwọlọ oghẹrẹ obufihọ ofa jọ? Whọ sae roma totọ rri ukoko ra wariẹ je muẹrohọ ohwo nọ ọ gwọlọ obufihọ. Whọ sae raha oke kugbe ọsẹ hayo oni ọrọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ e kpako no, re oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ be rẹrote ai na ọ sai wo uvẹ ru eware efa jọ. Hayo whọ sai fiobọhọ wọ inievo jọ nọ e gwọlọ obufihọ kpohọ ewuhrẹ, kpohọ eware-edẹ, nya uwou kẹ ai hayo fiobọhọ kẹ ai weze bru ohwo nọ ọ rrọ ẹsipito. Who te ru enẹ, ẹsejọhọ Jihova who bi lele ru iruo rọ kuyo olẹ ohwo jọ na.​—Se Ahwo 1 Kọrint 10:24.

6. Eme ọghoruo hayo omọfa nọ a re dede rehọ u dhesẹ?

⁶ Ọghoruo hayo amọfa nọ ma re dede rehọ yọ oware jọ nọ a rọ riẹ ibe iruiruo Ọghẹnẹ. Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, ẹme na “ọrara-odederehọ” u dhesẹ “ewoma nọ a re ru kẹ erara.”(Hib. 13:2; ẹme-obotọ.) Iku buobu e rrọ Ebaibol na nọ i wuhrẹ omai nọ u fo re ma hai dhesẹ uyoyou. (Emu. 18:1-5) Ma rẹ sai fiobọhọ kẹ amọfa, yọ u fo nọ ma hai ru ere kẹ ahwo kpobi noke toke, te “enọ ma gbẹ rrọ ẹrọwọ na” hayo enọ e make rrọ ẹrọwọ na ha.​—Gal. 6:10.

7. Fikieme u ro fo re who roro kpahe epanọ who re ro zizie inievo nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi ziọ uwou ra?

 ⁷ Edhere ọfa jọ nọ whọ sai ro lele Ọghẹnẹ ru iruo họ, nọ whọ tẹ be hai zizie inievo nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi ziọ uwou ra. (Se 3 Jọn 5, 8.) Onana u re ru uvẹ fihọ nọ wha rẹ rọ “tuduhọ ohwohwo awọ.” (Rom 1:11, 12) Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Olaf ọ ta nọ ikpe buobu nọ i kpemu, o lọhọ kẹ uvumọ ohwo evaọ ukoko rai hi re a fi ọsẹro okogho họ uwou rai, dede nọ o ri ti wo aye he. Olaf ọ tẹ nọ ọsẹgboni riẹ nọ a jọ Isẹri Jihova ha sọ a sae kuvẹ re ọsẹro okogho na ọ jọ uwou rai. A rọwo, rekọ a tẹ ta nọ agbara othethei nọ ọ rrọ uwou na Olaf ọ te hai kiẹzẹ evaọ etoke iweze na. Ere Olaf o gine ru, enwene nana nọ o ru na u fiobọhọ gaga. Ọ ta nọ: “Eva e were omẹ kẹhẹ evaọ oka na soso! Mẹ avọ ọsẹro okogho na ma rẹ kpama irioke, je gbiku kugbe kpahe eware nọ e were omai, rri bẹsenọ ma rẹ tubẹ re emu ohiohiẹ no. Uduotahawọ nọ me wo no onana ze u ru nọ me ro fi obe họ kẹ iruo odibọgba oke-kpobi.” Enẹna, Olaf ọ rrọ iruo imishọnare te ikpe udhuvẹ no.

8. Ẹjiroro vẹ ma wo nọ ma rẹ rọ jọ wowou, o tẹ make wọhọ nọ ahwo a se ewoma nọ ma ru gboware ovo ho? Kẹ oriruo.

⁸ U wo idhere buobu nọ whọ sai ro dhesẹ uyoyou kẹ erara hayo amọfa, o tẹ make rọnọ a bi wo edẹro kẹ onana oke ọsosuọ họ. Roro kpahe oriruo nana. Evaọ okenọ oniọvo-ọmọtẹ jọ o je wuhrẹ obe kugbe ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol riẹ nọ a re se Yesica nọ o no obọ Ecuador ze, o te muẹrohọ nọ irui-oviẹ i bi no ọmọtẹ na aro ze. Oniọvo na ọ tẹ nọ Yesica oware nọ o be lẹliẹe viẹ. Yesica ọ tẹ ta nọ taure ọ tẹ te kwa ze, eware e jọ gaga kẹe te epanọ emu ọ rọ kare iẹe ẹdẹjọ. Ame ọvo họ oware nọ o jariẹ nọ ọ rẹ sae kẹ ọmọ riẹ. Yesica o te je whrehe ọmọ na, be daoma epanọ owezẹ u re ro su ei yọ ọyomariẹ ọ be lẹ. U gbe kri hi, imava Isẹri Jihova jọ a tẹ nya bru ei ze rekọ ọ riẹ ẹme kpahe kẹ ae he. Ọ tubẹ bẹre emagazini nọ inievo-emetẹ ivẹ na a kẹ riẹ jẹ ta nọ: “Kọ onana họ emu nọ wha gwọlọ nọ mẹ kẹ ọmọtẹ mẹ re i?” Inievo-emetẹ ivẹ na a daoma bẹ re a sasa iẹe oma, rekọ omodawọ rai u wiruo ho. Uwhremu na, inievo-emetẹ na a te fi emu họ ekete wọ fihọ aro ẹthẹ riẹ. Oware nọ a ru na u te duobọte Yesica, o tẹ dae gaga inọ Ọghẹnẹ ọ rehọ inievo-emetẹ ivẹ na kpahe fihọ olẹ riẹ rekọ ọ daezọ họ. Rekọ obọnana, ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ gọ Jihova. Ma gbẹ ruẹ emamọ iyẹrẹ nọ i no ọghoruo ze?​—Ọtausi. 11:1, 6.

9, 10. (a) Iyero vẹ a ta ẹme te evaọ Ebaibol nọ o jọ gwọlọ nọ idibo Ọghẹnẹ a fialoma via kẹ iruo? (b) Iruo vẹ o gwọlọ nọ inievo-emezae a rẹ jọ fialoma via kẹ obufihọ evaọ ukoko na nẹnẹ?

⁹ U wo etoke sa-sa evaọ ikuigbe ahwo Izrẹl nọ o jọ gwọlọ nọ ahwo a rẹ fialoma via kẹ iruo. (Ọny. 36:2; 1 Irv. 29:5; Neh. 11:2) Who wo uvẹ sa-sa nọ whọ rẹ rọ rehọ oke, eyero, gbe onaa ra fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi ra nẹnẹ. Who ti wo evawere gbe eghale efa buobu nọ who te bi ru onana.

¹⁰ Ebaibol na ọ tuduhọ inievo-emezae awọ inọ a daoma wo ẹnyaharo evaọ ukoko na te epanọ a re ro te kẹ ewha-iruo gbe esẹro re a rọ enẹ lele Jihova ru iruo. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Pita 5:2, 3) Inievo nọ i te kẹ ewha-iruo itiena, a re ru eware sa-sa ro fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai je ru ai kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ. (Iruẹru 6:​1-4) Kọ ekpako ukoko ra a nọ owhẹ no ẹdẹjọ sọ whọ sai fiobọhọ kele ahwo evaọ etoke ewuhrẹ, rẹrote ebe, rẹrote omaa ẹkwotọ nọ a re kpohọ kẹ usiuwoma ota, aruẹrẹ hayo iruo itieye na efa? Inievo nọ i ru iruo itiena no a rẹ sae vuẹ owhẹ nọ o rẹ kẹ evawere gaga re ohwo o fiobọhọ kẹ amọfa.

11. Erere vẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ o wo fiki usu nọ o mu evaọ etoke ebabọ ukoko na jọ?

 ¹¹ Inievo nọ e fialoma via kẹ iruo ebabọ ukoko na a re mu egbẹnyusu ekpokpọ. Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Margie o ru iruo ebabọ Egwa Uvie te ikpe ikpegberee. O se inievo-emetẹ emaha buobu gboma no je wuhrẹ ae eware sa-sa no evaọ etoke ikpe nana. Ọ ruẹ nọ onana yọ obọdẹ edhere nọ ma rẹ rọ tuduhọ ohwohwo awọ evaọ ukoko na. (Rom 1:12) Evaọ etoke sa-sa nọ Margie ọ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ uzuazọ, egbẹnyusu nọ o mu evaọ etoke ebabọ na a kẹ riẹ uduotahawọ gaga. Kọ who ru iruo ebabọ ukoko na no ẹdẹjọ? Whọ maki wo onaa jọ hayo who wo ho, whọ sae fialoma via kẹ obufihọ.

12. Ẹvẹ whọ sai ro fiobọhọ nọ oware okpẹtu o tẹ romavia?

¹² Nọ eware okpẹtu e tẹ romavia, idibo Ọghẹnẹ a wo uvẹ nọ a re ro fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai, jẹ rọ ere lele Ọghẹnẹ ru iruo. Wọhọ oriruo, a sae rọ ugho fiobọhọ kẹ inievo nọ okpẹtu na o te oma. (Jọn 13:34, 35; Iruẹru 11:27-30) A sai je fiobọhọ wozẹ, hayo ririe iwou rai, jẹ wariẹ ae bọ nọ o tẹ gwọlọ ere. Ame ọ raha uwou oniọvo-ọmọtẹ obọ Poland jọ nọ a re se Gabriela, rekọ oma o sasa oniọvo nana gaga evaọ okenọ inievo-emezae a no ukoko ekẹloma ze ti fiobọhọ kẹe. Gabriela ọ ta nọ: “Mẹ gwọlọ ta kpahe eware mẹ nọ i vru hu, enana yọ ekwakwa eyerakpọ gheghe. Ukpoye, mẹ gwọlọ ta kpahe erere nọ mẹ jọ onana wo. Oware nọ o via na o kẹ omẹ imuẹro inọ ukoko Ọghẹnẹ nọ mẹ rrọ na yọ uvẹ-ọghọ ulogbo, o tẹ be jẹ kẹ omẹ oghọghọ gbe evawere.” Inievo buobu nọ a fiobọhọ kẹ no evaọ etoke okpẹtu a ta nọ oware nọ o via kẹ ae na u tube ru ai wo evawere vi epaọ anwẹdẹ. Yọ inievo nọ i lele Jihova ru iruo obufihọ utiona, a bi wo evawere gaga re.​—Se Iruẹru Ikọ 20:35; 2 Ahwo Kọrint 9:6, 7.

13. Ẹvẹ oma nọ ma rẹ rọ kẹ iruo obufihọ o sai ro ru usu mai kugbe Jihova ga? Kẹ oriruo.

¹³ Stephanie gbe iwhowho-uvie efa jọ a fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai nọ e dhẹ kpobọ America fiki eware okpẹtu nọ e rrọ ẹkwotọ rai via, yọ onana o kẹ rai evawere keme Ọghẹnẹ a lele ru iruo na. A fiobọhọ kẹ inievo nana nọ ẹmo o le no oria rai na  gwọlọ jẹ ruẹrẹ iwou nọ a rẹ rria. Stephanie ọ ta nọ: “Eva nọ e were rai gbe edẹro nọ a dhesẹ rọkẹ obufihọ inievo akpọ-soso nana u duobọte omai gaga.” Ọ ta re nọ: “Uviuwou na u roro nọ mai họ ahwo nọ a fiobọhọ kẹ ae, rekọ evaọ uzẹme ae họ ahwo nọ a mai fiobọhọ kẹ omai. Ma rọ ẹro ruẹ odhesẹvia uyoyou, okugbe, ẹrọwọ, gbe eva nọ a re fihọ Jihova, onọ u ru omai you Jihova vi epaọ anwẹdẹ. U te je ru omai wo edẹro gaga kẹ eware nọ ukoko Ọghẹnẹ u bi ru kẹ omai.”

14, 15. (a) Oghẹrẹ ẹzi vẹ Aizaya ọruẹaro na o dhesẹ? (b) Ẹvẹ iwhowho-uvie a sae rọ rehọ aro kele Aizaya nẹnẹ?

¹⁴ Kọ whọ gwọlọ lele Jihova ru iruo vi epaọ anwẹdẹ? Kọ o te were owhẹ re whọ kwa kpohọ oria nọ a jọ mae gwọlọ iruiruo evaọ ukoko Ọghẹnẹ? Ginẹ uzẹme inọ, idibo Ọghẹnẹ a re du kpohọ ugbothabọ re a te ru ewoma kẹ amọfa ha. Rekọ uyero inievo jọ o rẹ sae kẹ ai uvẹ kpohọ ugbothabọ kẹ obufihọ. A wo ọkpọ uruemu Aizaya ọruẹaro na. Nọ Jihova ọ nọ inọ, “Ono me re viẹ, ono ọ rẹ nya kẹ omai?” Aizaya ọ kuyo nọ: “Mẹ na! Vi omẹ!” (Aiz. 6:8) Kọ uyero ra o rẹ sae kẹ owhẹ uvẹ, o tẹ jẹ rrọ isiuru ra nọ who re kpohọ ugbothabọ kẹ obufihọ? Oghẹrẹ obufihọ vẹ a gwọlọ evaọ ukoko na?

¹⁵ Jesu ọ ta kpahe iruo nọ ma be rọ ta usiuwoma je wuhrẹ ahwo re a zihe ruọ ilele riẹ na inọ: “Ivuẹvu na e rrọ ruaro, rekọ iruiruo na e rrọ kakao. Fikiere, wha lẹ Olori ivuẹvu na re o vi iruiruo ziọ ivuẹvu riẹ.” (Mat. 9:37, 38) Kọ whọ sai kpohọ ẹkwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie, re whọ jọ obei ru iruo ọkobaro nọ o tẹ lọhọ? Hayo kọ, whọ sai fiobọhọ kẹ omọfa ru ere? O rrọ inievo buobu oma inọ, edhere nọ o mai fo nọ a sai ro dhesẹ nọ a you Jihova gbe erivẹ rai họ, ọkobaro nọ a rẹ jọ evaọ oria hayo ẹkwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie. Kọ whọ sai roro ku idhere efa nọ whọ rẹ rọ daoma vi epaọ anwẹdẹ evaọ iruo Uvie na? Eva e te were owhẹ gaga nọ who te ru ere.

16, 17. Whọ tẹ gwọlọ gbe ru iruo efa evaọ ukoko na, uvẹ vẹ u rovie kẹ owhẹ?

¹⁶ Kọ o te were owhẹ re who kpohọ iruo Ebẹtẹle hayo fiobọhọ evaọ ebabọ ukoko na jọ? Kọ who wo uvẹ nọ whọ sai ro ru onana ubroke, hayo tubẹ hai no uwou ra nya? Noke toke, ukoko o be gwọlọ inievo nọ e rẹ sai kpohọ oria kpobi nọ a vi rai nya kẹ iruo Uvie na, gbe inievo nọ e rẹ sai ru iruo kpobi nọ a kẹ rai. O sae gwọlọ nọ a ru iruo evaọ akọ iruo nọ ukoko o jọ gwọlọ oghẹrẹ obufihọ jọ dẹẹ, o tẹ make rọnọ oghẹrẹ onaa ofa jọ inievo itienana a wo. O make rrọ ere na, ẹzi nọ inievo itiena a bi dhesẹ o be da Jihova ẹro fia.​—Ol. 110:3.

¹⁷ Kọ whọ gwọlọ nọ a gbe wuhrẹ owhẹ evaọ ofẹ iruo Uvie na jọ, re whọ sae ruabọhọ iruo na ziezi? O tẹ rrọ ere, kiyọ whọ sai fi obe họ kẹ Isukulu Rọkẹ Etausiuwoma Uvie Na. A rẹ jọ isukulu nana wuhrẹ inievo emetẹ gbe emezae nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi re a sai wobọ vi epaọ anwẹdẹ evaọ iruo Uvie na. U re no inievo nana eva ze inọ a bi fi obe họ kẹ isukulu na, ukoko o sai vi ai kpohọ ofẹ iruo Uvie na kpobi nọ a te nwrotọ no. Kọ whọ sai fi obe họ kẹ isukulu nana nọ i re rovie uvẹ iruo efa fihọ kẹ owhẹ evaọ ukoko na?​—1 Kọr. 9:23.

18. Irere vẹ who re wo nọ who te bi lele Jihova ru iruo kẹdẹ kẹdẹ?

¹⁸ Mai idibo Jihova ma rrọ wowou, ma re ru ọghọ gbe ewoma kẹ amọfa. Ma be daezọ amọfa kẹdẹ kẹdẹ. Onana o be lẹliẹ omai wo udhedhẹ gbe evawere. (Gal. 5:22, 23) Oghẹrẹ nọ uyero ra o rrọ kpobi kẹhẹ, who rẹ sai wo evawere nọ whọ tẹ be hae rọ aro kele Jihova ru ọghọ je lele iei ru iruo.​—Itẹ 3:​9, 10.