KỌ WHO bi rẹro owha-iruo jọ evaọ ukoko na nọ whọ rẹ sai wo obọnana ha? Ẹsejọhọ whọ riẹ omọfa nọ o wo owha-iruo nana. Hayo o sae jọnọ who wo owha-iruo yena evaọ okenọ u kpemu. Rekọ fiki epanọ whọ kpako te no, ẹyao, ẹgaga akpọ, hayo ewha-iruo uviuwou u ru nọ owha-iruo nana u ro no owhẹ obọ. O sae jẹ jọnọ inwene nọ e romavia evaọ ukoko na i ru nọ owha-iruo jọ nọ who wo kri no u ro no owhẹ obọ. Oware kpobi nọ o wha riẹ ze kẹhẹ, o sae jọ owhẹ oma nọ who gbe bi ru te epanọ whọ gwọlọ họ evaọ egagọ Ọghẹnẹ. O tẹ via enẹ, o rẹ sae ginẹ kẹ owhẹ uye. O make rrọ ere na, eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ nọ udu u gbe ro whrehe owhẹ hẹ, nọ whọ gbẹ rọ dheva hayo fi ẹgo họ eva ha? Ẹvẹ whọ sai ro gbe wo evawere?

Oriruo Jọn Ọhọahwo-Ame na o sai fiobọhọ kẹ omai gbe wo evawere evaọ egagọ Jihova. Ọghẹnẹ ọ kẹ Jọn obọdẹ ewha-iruo evaọ oke yena. Ghele na, o wọhọ nọ o rẹro vievie he inọ uzuazọ riẹ evaọ egagọ Jihova o te jọ oghẹrẹ nọ o jọ kẹe na. Whaọ oke nọ Jọn ọ rria uwou-odi u bu vi oke nọ o ro ru iruo odibọgba riẹ; ọ riẹ hẹ inọ ere o te jọ. Ghele na, Jọn ọ gbẹ jẹ wereva evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Eme o fiobọhọ kẹe? Ẹvẹ ma sae rọ wereva ghele nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye.

Evaọ oware wọhọ amara Ane ọrọ 29 C.E. Jọn o ro mu iruo nọ Jihova ọ kẹ riẹ họ, inọ ọ ruẹrẹ ahwo họ kẹ Mesaya na. Ọ jẹ ta nọ: “Wha kurẹriẹ, keme Uvie odhiwu o kẹle no.” (Mat. 3:2; Luk 1:12-17) Ahwo buobu a gaviezọ kẹe. Ogbotu ahwo a no eria sa-sa ze makọ eria nọ i thabọ, re a yo ovuẹ riẹ. Ovuẹ na u duobọte ahwo buobu te epanọ a ro kurẹriẹ jẹ họ-ame. Ofariẹ, Jọn ọ jẹ vẹvẹ isu egagọ nọ i je rri omarai inọ a kiẹrẹe na unu, inọ ẹdhoguo Jihova ọ be tha nọ a gbe kurẹriẹ hẹ. (Mat. 3:5-12) Evaọ oware wọhọ amara Akpe ọrọ 29 C.E. o ru oware jọ nọ u wuzou gaga evaọ odibọgba riẹ, ọ họ Jesu ame. No umuo oke yena vrẹ, Jọn ọ tẹ jẹ kpọ ahwo bru Jesu, Mesaya nọ a ya eyaa riẹ na.​—Jọn 1:32-37.

 Obọdẹ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ rọ Jọn ru na o wha riẹ ze nọ Jesu ọ rọ ta nọ: “Evaọ usu ahwo nọ eyae i yẹ, ọnọ ọ rro vi Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ rrọ họ.” (Mat. 11:11) O rẹ sai mu omai ẹro nọ eva e were Jọn rọkẹ eghale nọ o wo na. Wọhọ Jọn, u wo inievo buobu nọ Jihova ọ ghale no nẹnẹ. Ọjọ rai họ oniọvo-ọmọzae nọ a re se Terry. Avọ aye riẹ Sandra a rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na vrẹ ikpe udhuvẹ-gbikpe no. Terry ọ ta nọ: “Me wo uvẹ-ọghọ buobu no. Mẹ jọ ọkobaro, ohwo uviuwou Ebẹtẹle, ọkobaro obọdẹ, ọsẹro okogho, ọsẹro ubrotọ, yọ obọnana mẹ wariẹ rrọ ọkobaro obọdẹ.” O rẹ kẹ evawere gaga nọ a tẹ kẹ omai ewha-iruo evaọ ukoko Ọghẹnẹ, rekọ wọhọ epanọ ma ti wuhrẹ no oriruo Jọn ze na, re ma sae gbẹ wereva nọ eware i te nwene kẹ omai, o gwọlọ omodawọ.

Oware nọ u fiobọhọ kẹ Jọn Ọhọahwo-Ame na jẹ wereva ẹsikpobi họ, edẹro nọ o wo kẹ ewha-iruo nọ a kẹ riẹ. Joma ta kpahe oriruo jọ. Nọ Jesu ọ họ-ame no, iruo odibọgba Jọn i te je kpotọ, yọ erọ Jesu i bi dhe evievihọ. Onana o kẹ ilele Jọn uye, a tẹ nyabru Jọn ze jẹ ta kẹe nọ: “Ọ be họ ahwo ame, yọ ahwo kpobi a be nyabru ei.” (Jọn 3:26) Jọn ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Ohwo kpobi nọ o wo ọmọtibobo na họ ọva na. Rekọ ogbẹnyusu ọva na nọ o dikihẹ etẹe je yo urru riẹ, ọ rẹ ghọghọ gaga fiki urru ọva na nọ o yo na. Fikiere oghọghọ mẹ o gbunu no.” (Jọn 3:29) Jọn ọ re Jesu ihri hi; yọ o roro ẹdẹvo ho inọ iruo riẹ i fioka ha fikinọ iruo Jesu e mai wuzou. Ukpoye, Jọn ọ gbẹ jẹ wereva keme o rri rie fihọ uvẹ-ọghọ ulogbo nọ ọ rọ rrọ “ogbẹnyusu ọva na.”

Edẹro nọ Jọn o wo u ru nọ ọ gbẹ jẹ rọ wereva, dede nọ iruo riẹ e lọhọ tere he. Wọhọ oriruo, Jọn ọ jọ Nazaraet no oke eyẹ riẹ ze, fikiere ọ rẹ da enwaene he. (Luk 1:15) Jesu ọ ta kpahe eware jọ nọ Jọn ọ gbọ omariẹ inọ: “Jọn ọ nyaze, ọ be re hayo da wọhọ ahwo edekọ họ.” Evaọ abọdekọ riẹ, Jesu avọ ilele riẹ a je yeri uzuazọ utioye he, a jẹ gbọ omarai eware jọ wọhọ Jọn he. (Mat. 11:18, 19) Ofariẹ, dede nọ Jọn o ru iruo igbunu evuevo ho, ọ riẹ nọ a kẹ ilele Jesu, te enọ e jọ ilele ọyomariẹ vẹre ogaga nọ a re ro ru iruo igbunu. (Mat. 10:1; Jọn 10:41) Jọn ọ kuvẹ hẹ re eware nana i si iroro riẹ no iruo riẹ, ukpoye ọ tẹrovi iruo nọ Jihova ọ kẹ riẹ na.

Ma te rri iruo nọ ma wo evaọ ukoko Jihova enẹna ghaghae wọhọ Jọn, ma te hae gbẹ wereva. Terry nọ ma ta kpahe ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Mẹ jẹ hae tẹrovi iruo kpobi nọ a kẹ omẹ.” Nọ o roro kpahe iruo odibọgba oke-kpobi nọ o ru evaọ okenọ u kpemu, ọ ta nọ: “Mẹ be vioja vievie he, oware nọ mẹ be kareghẹhọ kpobi họ evawere nọ mẹ jọ iruo na wo.”

Oware nọ u re ru omai wo evawere ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ họ, nọ ma tẹ be hai roro didi kpahe oware nọ o lẹliẹ odibọgba mai rrọ obọdẹ iruo. Oyehọ uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ.” (1 Kọr. 3:9) Oware oghaghae nọ who wo kpobi u re gbe wo erru nọ whọ tẹ be rẹrotei. Epọvo na, ma tẹ be hai roro didi kpahe uvẹ nọ ma rọ rrọ idibo Ọghẹnẹ, o rẹ whae ze nọ evawere mai i gbe ro kpotọ họ. Yọ ma te rọ iruo mai kele erọ amọfa ha. Ma ti roro nọ iruo amọfa i woma vi emai hi evaọ ukoko na.​—Gal. 6:4.

Ẹsejọhọ Jọn ọ riẹ nọ iruo odibọgba riẹ i ti gbe lehie he, rekọ o sae jọnọ ọ riẹ nọ e te nwani kuhọ kpregede he. (Jọn 3:30) Ukpe 30 C.E, koyehọ nọ Jesu ọ họ-ame no, nọ emerae ezeza e jẹ ruọ emu no, Herọd ovie na o te mu Jọn fihọ uwou-odi. Ghele na, Jọn ọ jẹ daoma re ọ ruẹ nọ ọ ruabọhọ usi uwoma ota riẹ. (Mak 6:17-20) Eme o je fiobọhọ kẹe wereva ghelọ inwene nana? Ọ tẹrovi eware nọ i wuzou kẹ Ọghẹnẹ.

Nọ Jọn ọ gbẹ jọ uwou-odi, o te yo nọ iruo odibọgba Jesu e be nyaharo ziezi. (Mat. 11:2; Luk 7:18) U mu Jọn ẹro nọ Jesu họ Mesaya na rekọ o sae jọnọ u je gbei unu epanọ Jesu o ti ro ru eware kpobi nọ Ikereakere na  e ta kpahe Mesaya na gba. Nọ orọnọ Mesaya na ọ te jọ ovie na, kọ o sae jọnọ esuo Jesu o ti muhọ kẹle? Kọ onana o te whae ze nọ a ti ro si Jọn no uwou-odi? Fikinọ Jọn ọ gwọlọ gbẹ riẹ kpahe eware nọ Jesu o ti ru, o te vi ilele ivẹ riẹ nyae nọ Jesu nọ: “Kọ whẹ họ Ọnọ Ọ be Nyaze na, manikọ ma rẹro omọfa jọ?” (Luk 7:19) Nọ a zihe ze, u muẹro nọ Jọn ọ gaviezọ ziezi nọ a jẹ vuẹe eware igbunu nọ Jesu o ru gbe epanọ Jesu o ro vi ai zihe inọ jọ a ta kẹ Jọn nọ: “Enọ i tuaro i mu ude họ ẹruẹ no, enọ e ko e be nya, a bi ru emoti fo, enọ i diezọ i bi yo ẹme, a be kpare enọ i whu no ze, yọ a be ta usi uwoma na kẹ iyogbe.”​—Luk 7:20-22.

Avro ọ riẹ hẹ, iyẹrẹ nana e bọ Jọn ga. I dhesẹ vevẹ nọ eruẹaruẹ nọ i kiekpahe Mesaya na i bi gine rugba evaọ oma Jesu. Dede nọ ẹtha Mesaya na u ti ru nọ a ti ro si Jọn no uwou-odi hi, Jọn ọ riẹ nọ iruo riẹ e rrọ uvrẹvru hu. Ghelọ ebẹbẹ nọ i te rie na, ọ gbẹ jẹ wereva.

Ma tẹ tẹrovi eware nọ i wuzou kẹ Jihova wọhọ epanọ Jọn o ru, ma te sai thihakọ avọ oghọghọ gbe odiri. (Kọl. 1:9-11) Ma te sai thihakọ nọ ma tẹ be hai se Ebaibol na je roro didi kpahe oware nọ ma se, onọ u ti ru omai kareghẹhọ nọ iruo mai evaọ ukoko Ọghẹnẹ e rrọ uvrẹvru vievie he. (1 Kọr. 15:58) Sandra ọ ta nọ: “Uzou Ebaibol ovuovo nọ mẹ be hai se kẹdẹ kẹdẹ u bi fiobọhọ kẹ omẹ si kẹle Jihova. U bi fiobọhọ kẹ omẹ tẹrovi Jihova orọnikọ omobọ mẹ hẹ.” Ma sai je roro kpahe iyẹrẹ iruo Uvie na, onọ u re fiobọhọ kẹ omai kpairoro vrẹ ebẹbẹ mai jẹ tẹrovi obọdẹ eware nọ Jihova o bi ru. Sandra ọ ta nọ: “Ividio JW Broadcasting^® kamara kamara na i bi si omai kẹle ohwohwo evaọ ukoko na, i te je bi fiobọhọ kẹ omai wereva evaọ iruo mai.”

Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ rọ “ẹzi gbe ogaga Elaejah” ru iruo odibọgba riẹ evaọ umutho oke nọ o wo, yọ wọhọ Elaejah, Jọn “ọ jọ ohwo wọhọ omai.” (Luk 1:17; Jem. 5:17) Ma tẹ be hai dhesẹ edẹro jẹ tẹrovi eware nọ i wuzou kẹ Jihova wọhọ epanọ Jọn o ru, ma te wereva re evaọ egagọ Ọghẹnẹ ghelọ epanọ eware e rrọ kẹ omai kẹhẹ.