1, 2. (a) Ẹvẹ o rẹ jọ esẹgbini jọ oma nọ ọmọ rai ọ tẹ ta nọ ọ gwọlọ họ-ame? (b) Fikieme a rẹ rọ nọ ahwo nọ a gwọlọ họ-ame sọ a roma mudhe kẹ Jihova no? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

EVAỌ iraro ọsẹgboni riẹ, ọmọtẹ ikpe izii jọ nọ ma ti se Maria o lele amọfa nọ a gwọlọ họ-ame kpama dikihẹ. Ọ tẹ kuyo do via vevẹ rọkẹ enọ ivẹ nọ oniọvo nọ o bi ru ẹme na ọ nọ. Kẹsena, ọ tẹ họ-ame.

² Eva e were ọsẹgboni Maria gaga nọ ọ rọ jiroro nọ ọ rẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. O make jọ ere na, oni riẹ ọ jẹ dina ruawa taure ọmọ na ọ tẹ te họ-ame. Ọ jẹ hae nọ omariẹ nọ: ‘Kọ Maria ọ gbẹ maha hrọ kẹ ame-ọhọ? Kọ ọ ginẹ riẹ nọ ame-ọhọ yọ oware evere he? Kọ u gbe ti woma re ma ta kẹe nọ ọ dina hẹrẹ omojọ taure ọ tẹ te họ-ame?’ Esẹgbini buobu a rẹ nọ omarai enọ nana nọ ọmọ rai ọ tẹ vuẹ ae nọ ọ gwọlọ họ-ame. (Ọtausi. 5:5) Yọ o thọ họ keme omauromudhe gbe ame-ọhọ họ eware nọ e mai wuzou nọ Oleleikristi o re ru.​—Rri ẹkpẹti na, “ Kọ Whọ Roma Mudhe kẹ Jihova No?”

3, 4. (a) Oriruo vẹ Pita ukọ na o ro dhesẹ epanọ ame-ọhọ o wuzou te? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ ame-ọhọ ọ wọhọ okọ nọ Noa o ku?

 ³ Nọ Pita ukọ na ọ jẹ ta kpahe ame-ọhọ, ọ fodẹ okọ nọ Noa o ku jẹ ta nọ: “Oware nọ o wọhọ oyena, koyehọ ame-ọhọ, u bi siwi owhai enẹna.” (Se 1 Pita 3:20, 21.) Okọ na o jọ oware oka nọ u dhesẹ vevẹ inọ Noa ọ roma kẹ oreva Ọghẹnẹ uruo. Noa ọ romatotọ ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na re ababọ ẹrọwọ riẹ nọ o whrehe. Avro ọ riẹ hẹ, okọ nọ Noa o ku ro dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ na u siwi rie avọ uviuwou riẹ nọ Owhe Ologbo na o ku ze. Eme họ otọ ọtadhesẹ Pita na?

⁴ Wọhọ epanọ okọ nọ Noa o ku na o kẹ imuẹro inọ o wo ẹrọwọ gaga na, iraro ahwo nọ ma rẹ jọ họ-ame yọ oka imuẹro inọ ma rehọ oma mudhe kẹ Jihova no. Eme onana u dhesẹ? U dhesẹ nọ Oleleikristi otiọye ọ roma mudhe kẹ Jihova no fiki ẹrọwọ nọ o fihọ Kristi. Wọhọ Noa, Oleleikristi nọ ọ roma mudhe no ọ rẹ roma totọ ru iruo nọ Jihova ọ kẹ riẹ, koyehọ iruo Uvie na. Wọhọ epanọ Jihova o siwi Noa evaọ oke Owhe Ologbo na, ere o ti siwi idibo riẹ nọ e họ-ame nọ e be ruabọhọ ru oreva riẹ evaọ okenọ ọ te raha akpọ omuomu nana. (Mak 13:10; Evia. 7:​9, 10) Onana u ru nọ omauromudhe gbe ame-ọhọ i ro wuzou gaga na. Ohwo ọ gbẹ be rọwo họ-ame he, kiyọ o bi gbabọkẹ uvẹ nọ ọ sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

5. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁵ Nọ orọnọ ame-ọhọ o wuzou gaga na, o gwọlọ nọ ma rẹ kiyo enọ esa nana. Eme Ebaibol na ọ ta kpahe ame-ọhọ? Eme o gwọlọ nọ ohwo o re ru taure ọ tẹ te họ-ame? Fikieme u ro fo re ma hae kareghẹhọ epanọ ame-ọhọ o wuzou te ẹsikpobi nọ ma te bi wuhrẹ emọ mai hayo emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai?

6, 7. (a) Ta kpahe oware nọ ame-ohọ Jọn u dhesẹ. (b) Ame-ọhọ ono ọ jọ ọrọ oghẹrẹsa, kọ fikieme?

⁶ Oria ọsosuọ nọ a jọ fodẹ ame-ọhọ evaọ Ebaibol na họ, okenọ Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ jẹ rọ họ ahwo ame evaọ ethẹ Jọdan. (Mat. 3:​1-6) Ahwo nọ Jọn ọ jẹ họ-ame na a jẹ rọ ame-ọhọ rai dhesẹ nọ a kurẹriẹ no izieraha rai no, enọ e wọso Uzi Mosis na. Rekọ ohwo nọ ọ mai wuzou nọ Jọn ọ họ-ame, orọnikọ fiki izieraha jọ nọ o kurẹriẹ no ọ rọ họ-ame he. Jọn o wo uvẹ-ọghọ nọ ọ rọ họ Jesu ame, Ọmọvo Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ gbagba. (Mat. 3:​13-17) Jesu ọ raha uzi ovo ho, fikiere u du gwọlọ nọ o re kurẹriẹ hẹ. (1 Pita 2:22) Ọ rọ ame-ọhọ riẹ dhesẹ nọ ọ roma mudhe no re o ru oreva Ọghẹnẹ.​—Hib. 10:7.

⁷ Evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ilele riẹ a jẹ họ ahwo ame re. (Jọn 3:22; 4:1, 2) Wọhọ epanọ Jọn o je ru, ahwo nọ ilele Jesu a jẹ họ-ame na, a jẹ họ-ame ro dhesẹ nọ a kurẹriẹ no izieraha rai nọ e wọso Uzi Mosis na. Rekọ uwhu Jesu gbe ẹkparomatha riẹ u ru nọ ame-ọhọ u ti ro wo otofa ofa kẹ ilele riẹ.

8. (a) Nọ Jesu ọ kparoma no, ujaje vẹ ọ kẹ ilele riẹ? (b) Ẹvẹ ame-ọhọ o wuzou te kẹ Ileleikristi?

⁸ Evaọ ukpe 33 C.E, Jesu nọ ọ kparoma no na ọ romavia kẹ ilele riẹ nọ i bu vi egba isoi (500), te ezae, te eyae gbe ẹsejọhọ emọ dede. O sae jọnọ oke nana Jesu ọ rọ ta nọ: “Wha nyai wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi re a zihe ruọ ilele, wha họ ae ame evaọ odẹ Ọsẹ na gbe Ọmọ na gbe ẹzi ọfuafo na, wha wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ me jie uzi rai kẹ owhai. Rri! Mẹ rrọ kugbe owhai edẹ na kpobi rite oke urere uyero-akpọ na.” (Mat. 28:19, 20; 1 Kọr. 15:6) O wọhọ nọ ilele Jesu buobu e jariẹ evaọ okenọ ọ kẹ ujaje na inọ jọ a wuhrẹ ahwo re a zihe ruọ ilele riẹ na. Jesu ọ rọ enẹ dhesẹ nọ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ jọ olele riẹ ọ rẹ họ-ame. (Mat. 11:​29, 30) Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ o re wo ovuhumuo kẹ iruo nọ Jesu o wo evaọ erugba ẹjiroro Jihova. Kẹsena ohwo na ọ vẹ họ-ame. Oghẹrẹ ame-ọhọ nana ọvo Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ rehọ. Ebaibol na ọ kẹ omai imuẹro inọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo nọ a zihe ruọ ilele Jesu obọ a wo otoriẹ epanọ ame-ọhọ o wuzou te. Yọ a je mu raha oke he, taure a tẹ te họ-ame.​—Iruẹru 2:41; 9:18; 16:14, 15, 32, 33.

9, 10. Eme iku ọzae Ẹtiopia nọ o zihe ruọ Oleleikristi gbe Pọl ukọ na i ru omai riẹ kpahe ame-ọhọ?

⁹ Se Iruẹru Ikọ 8:35, 36. Roro kpahe oriruo ọzae Ẹtiopia nọ o zihe ruọ olele Jesu na, ọnọ o je no etẹmpol obọ Jerusalẹm zihe kpo. Ukọ odhiwu o ru nọ Filip ọ rọ nyabru ọzae na je “whowho usi uwoma kpahe Jesu kẹe.” Kọ eme ọzae Ẹtiopia na o ru? Oware nọ o ru u dhesẹ nọ o gine wo edẹro kẹ uzẹme nọ o wuhrẹ na. U no rie udu ze nọ o re ru lele ọruẹrẹfihotọ Jihova, fikiere ọ tẹ họ-ame ababọ oke-oraha.

¹⁰ Omọfa jọ họ, ọzae Ju jọ nọ ọ jẹ wọso Ileleikristi. Orẹwho nọ o roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ a jọ yẹi. Rekọ ahwo Ju na a raha obọdẹ usu nọ a wo kugbe Jihova no. Ọzae na o wo ajọwha gaga kẹ egagọ Ju vẹre, rekọ uwhremu na oware jọ o tẹ via kẹe nọ u rovie i rie aro. Jesu nọ ọ kparoma no uwhu ze kpohọ odhiwu no ọ ta ẹme kẹe. Kọ eme ọzae na o ru? Ọ jẹ obufihọ rehọ mi Oleleikristi nọ  a re se Ananayas. Ebaibol na ọ ta kẹ omai kpahe ọzae na nọ: “Ọ tẹ kpama, a tẹ họe ame.” (Iruẹru 9:​17, 18; Gal. 1:14) Ohwo nọ a se Pọl ukọ na uwhremu na họ ọzae Ju nana. Rekọ kareghẹhọ nọ Pọl o ru oware nọ u fo, evaọ okenọ ọ riẹ uzẹme na no kpahe oware nọ Jesu o bi ru re ẹjiroro Ọghẹnẹ ọ ruẹsi rugba. Ọ họ-ame ababọ okioraha.​—Se Iruẹru Ikọ 22:12-16.

11. (a) Eme ọ be lẹliẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol họ-ame nẹnẹ? (b) Ẹvẹ o be hae jọ omai oma nọ ma tẹ ruẹ ahwo nọ a be họ-ame?

¹¹ Epọvo na o rrọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nẹnẹ re, te emaha te ekpako. Ahwo nọ a wo ẹrọwọ je gine wo evawere kpahe uzẹme na a rẹ gwọlọ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame ababọ okioraha. Ovuẹ ame-ọhọ nọ a rẹ kẹ nọ ahwo nọ a be te họ-ame a rẹ romatotọ gaviezọ kẹ yọ abọjọ nọ o wuzou gaga evaọ okokohọ kpobi. Eva e rẹ were Isẹri Jihova gaga nọ ohwo o te wuhrẹ Ebaibol na je wo ẹnyaharo te epanọ ọ rọ roma mudhe jẹ họ-ame. A gbe du ta ha epanọ eva e rẹ were esẹgbini te, nọ a te bi rri emọ rai nọ e rrọ usu ahwo nọ a be họ-ame! Evaọ ukpe iruo 2017, ahwo nọ a bu vi idu egba ivẹ gbe udhone gbene (284,000) “nọ a wo emamọ eva” a roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. (Iruẹru 13:48) O rrọ vevẹ, ahwo ọkpokpọ nana a riẹ inọ o gwọlọ nọ Oleleikristi kpobi ọ rẹ họ-ame. Eware jọ vẹ a ru nọ a sai ro te kẹ ame-ọhọ?

12. Eme ọmọ-wuhrẹ Ebaibol o re ru hrọ taure ọ tẹ te họ-ame?

¹² Taure ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọ tẹ họ-ame, ọ rẹ kaki wo eriariẹ egbagba kpahe Ọghẹnẹ, ẹjiroro Riẹ, gbe ọruẹrẹfihotọ Riẹ kẹ esiwo, kẹsena onana u ve ru ei wo uvi ẹrọwọ. (1 Tim. 2:3-6) Ẹrọwọ otiọna ọ rẹ wọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol kẹnoma kẹ iruemu nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva, je ru lele izi Jihova. (Iruẹru 3:19) O rrọ vevẹ inọ ohwo ọ rẹ sae ta nọ ọ ginẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ hẹ, nọ o te bi ru eware nọ e rẹ sae whaha iẹe Uvie Ọghẹnẹ evaọ oke ovona. (1 Kọr. 6:​9, 10) Rekọ orọnọ ohwo ọ tẹ be hai koko izi Jihova ọvo yọ u re no ho. O gwọlọ nọ ohwo nọ o bi le ẹrẹreokie o re kpohọ iwuhrẹ ukoko na, je wobọ ziezi evaọ usiuwoma ota na. Jesu ọ ta nọ Ileleikristi uzẹme a ti ru iruo nana. (Iruẹru 1:8) Nọ Oleleikristi o te mu eware nana họ eru no, ẹsiẹe ọ sae rọ rehọ oma mudhe kẹ Jihova evaọ olẹ jẹ họ-ame evaọ iraro ahwo ro dhesẹ omauromudhe nana via.

13. Fikieme oniọvo nọ o bi wuhrẹ amọfa obe ọ rẹ rọ kareghẹhọ inọ Oleleikristi kpobi ọ rẹ họ-ame?

¹³ Nọ ma bi fiobọhọ kẹ emọ mai gbe emọ-uwuhrẹ Ebaibol efa wo ẹnyaharo na, ma rẹ kareghẹhọ nọ re a sae jọ uvi olele Jesu o gwọlọ nọ a rẹ họ-ame. Onana u ti fiobọhọ kẹ omai vuẹ ae oware nọ u fo nọ a re ru re a sai te kẹ ame-ọhọ. Ma te hae jọ oke nọ u fo ta kẹ ae kpahe epanọ ame-ọhọ gbe omauromudhe i wuzou te. Avro ọ riẹ hẹ, ma gwọlọ nọ emọ mai gbe amọfa nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol na kugbe a re wo ẹnyaharo te epanọ a rẹ rọ họ-ame!

14. Fikieme ma gbẹ rọ gba uvumọ ohwo họ họ-ame he?

¹⁴ Ajọ ọyewọ, owuhrẹ hayo omọfa jọ evaọ ukoko na ọ gba ohwo jọ họ họ-ame he. Jihova ọ rẹ gba uvumọ ohwo họ gọe he. (1 Jọn 4:8) Ukpoye, nọ ma te bi wuhrẹ ohwo obe, ma hae ta kẹe epanọ u wuzou te re o mu usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Epanọ ọmọ-uwuhrẹ na o wo evawere kpahe uwuhrẹ na te, nọ u te je  noi eva ze inọ o re yeri uzuazọ Oleleikristi o rẹ wọe roma mudhe jẹ họ-ame.​—2 Kọr. 5:14, 15.

15, 16. (a) Kọ u wo umuo ikpe nọ ohwo ọ rẹ kpako te taure ọ tẹ họ-ame? Ru ei vẹ. (b) Fikieme ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọ rẹ rọ wariẹ họ-ame o tẹ make rọnọ ọ họ-ame evaọ egagọ efa no vẹre?

¹⁵ U wo umuo ikpe nọ a fihọ nọ ohwo o re te re ọ tẹ họ-ame he. Ẹnyaharo emọ-uwuhrẹ Ebaibol i wo ohẹriẹ no ohwohwo. Ibuobu rai a rẹ họ-ame nọ a gbẹ rrọ emaha, jẹ ruabọhọ egagọ Jihova avọ ẹrọwọ. Amọfa a riẹ nọ a re dede uzẹme na rehọ evaọ okenọ a kpako no, kẹsena a vẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. Ejọ rai dede e rẹ kpako vrẹ ikpe udhusoi (100) no taure a tẹ te họ-ame.

¹⁶ U wo ẹdẹjọ nọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol jọ nọ ọ kpako gaga no ọ nọ oniọvo nọ o je wuhrẹ obe kugbei sọ u du gwọlọ nọ ọ rẹ wariẹ họ-ame, keme anwọ ikpe buobu ze ọ họ-ame evaọ egagọ sa-sa no. Oniọvo na ọ rehọ eria ikere sa-sa fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol na. Ọmọ-uwuhrẹ na o te wo otoriẹ itee nọ e rrọ Ebaibol na kẹ ohwo nọ ọ gwọlọ họ-ame, kẹsena ọ tẹ họ-ame. Dede nọ ọ joma kpako te ikpe udhone no oke yena, ọ ruẹ nọ u wuzou re ọ họ-ame. Ẹhẹ, ame-ọhọ nọ Jihova ọ rẹ jẹrehọ họ, onọ ma jọ riẹ uzẹme na gbagba kpahe oreva Jihova taure ma tẹ te họ-ame. Fikiere o tẹ make rọnọ ohwo ọ họ-ame no evaọ egagọ efa taure o te ti kuomagbe Isẹri Jihova, o gwọlọ nọ ọ rẹ wariẹ họ-ame.​—Se Iruẹru Ikọ 19:​3-5.

17. Eme u fo nọ ohwo o re roro kpahe evaọ ẹdẹ ame-ọhọ riẹ?

¹⁷ Ẹdẹ nọ ohwo ọ rẹ rọ họ-ame o rẹ jọ ẹdẹ evawere kẹe gaga. O rẹ jẹ jọ ẹdẹ nọ o re ro roro didi kpahe owojẹ riẹ na. Re ohwo ọ sae rria te eyaa omauromudhe riẹ yọ owha-iruo ulogbo. Onana o soriẹ nọ Jesu ọ rọ rehọ iruo usiuwoma ota na dhesẹ owhowha. O gba ilele Jesu họ nọ a rẹ gbẹ “rria kẹ omobọ rai hi, rekọ rọkẹ ọnọ o whu kẹ ae nọ a kpare ze.”​—2 Kọr. 5:15; Mat. 16:24.

18. Enọ vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁸ Oni Maria o wo onana họ iroro evaọ okenọ ọ nọ omariẹ enọ nọ ma wariẹ evaọ obọ emuhọ na. Otẹrọnọ whẹ yọ ọyewọ, ẹsejọhọ whọ nọ omara no ẹdẹjọ inọ: ‘Kọ ọmọ mẹ o gine te ohwo nọ ọ rẹ họ-ame no? Kọ ọ riẹ uzẹme na te epanọ ọ sae ginẹ rọ roma mudhe kẹ Jihova? Kọ ọmọ mẹ o re kpohọ emamọ isukulu jọ no hayo wo iruo no taure ọ tẹ te họ-ame? Kọ otẹrọnọ ọmọ mẹ ọ họ-ame, nọ ọ jẹ thuzi ulogbo jọ uwhremu na?’ Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe enọ nana, gbe epanọ esẹgbini Ileleikristi a sai ro wo eriwo owowa kpahe ame-ọhọ.