1, 2. (a) Ẹvẹ izoge a be sae rọ kparobọ vi Setan avọ ikọ-imuomu riẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

PỌL ukọ na ọ rọ uzuazọ uyero Oleleikristi mai dhesẹ orọ alakpa-ẹmo. Dede na, orọnikọ ahwo-akpọ ma bi lele họre he. Setan avọ idhivẹri riẹ họ ewegrẹ mai nọ ma bi lele họre. A họre kri no, yọ a wo onaa ẹmo-ofio vi omai thethabọ. O wọhọ ẹsenọ ma rẹ sai fi ai kparobọ họ, maero nọ ma tẹ rrọ izoge. Kọ izoge a rẹ sai lele ogbaẹmo Setan avọ ikọ-imuomu riẹ họre avọ irẹro inọ a ti fi kparobọ? Ee, izoge i bi lele ae họre, je bi fi kparobọ! Ẹvẹ onana o be sae rọ lọhọ? Keme a be “hai wo ogaga no obọ Olori na ze.” Ofariẹ, wọhọ egbaẹmo nọ a wuhrẹ ziezi, a “whẹ ẹgọ-ẹmo ọsoso nọ o no obọ Ọghẹnẹ ze na họ oma.”​—Se Ahwo Ẹfisọs 6:​10-12.

² O wọhọ nọ ẹgọ-ẹmo nọ isoja ogbaẹmo Rom a re kuhọ Pọl o rri rọ kẹ oriruo na. (Iruẹru 28:16) Joma ta kpahe oriruo na, jẹ ruẹ epanọ o ro fo. Ma te jẹ ruẹ oware nọ izoge jọ a ta kpahe use-abọ gbe irere nọ i re noi ze nọ ohwo ọ tẹ whẹ ẹgọ-ẹmo na kpobi họ oma.

3, 4. Ẹvẹ eware nọ ma rẹ jọ Ebaibol na wuhrẹ e rọ wọhọ umueku alakpa-ẹmo Rom?

³ Se Ahwo Ẹfisọs 6:14. Umueku alakpa-ẹmo Rom u wo ayọno nọ o rẹ thọ eku riẹ, nọ ọ tẹ gbae mu no. Umueku na u re je ru nọ ẹgọ-igbama alakpa-ẹmo o gbe ro whrehe kpotọ họ. Ofariẹ, umueku na u wo oria nọ a rẹ jẹ ọgbọdọ gbe edaga họ. Alakpa-ẹmo o re dikihẹ fiẹmo avọ udu nọ ọ tẹ rọ umueku nana mu no.

⁴ Epọvo na re, uzẹme nọ ma wuhrẹ no Ebaibol na ze o rẹ thọ omai no enwoma iwuhrẹ erue. (Jọn 8:​31, 32; 1 Jọn 4:1) Yọ iwuhrẹ Ọghẹnẹ e tẹ be hae were omai ziezi, o te lọhọ kẹ omai re ma koko izi ikiẹrẹe Ọghẹnẹ, onọ a dhesẹ wọhọ “ẹgọ-ẹroo igbama” nọ ma re kuhọ oma. (Ol. 111:​7, 8; 1 Jọn 5:3) Ofariẹ, ma te wo otoriẹ eware nọ ma jọ Ebaibol na wuhrẹ ziezi, ma te hae rehọ ai wuhrẹ amọfa ududu nọ a tẹ be make wọso omai.​—1 Pita 3:15.

5. Fikieme u ro fo re ma hae ta uzẹme na?

⁵ Ma tẹ be hai se Ebaibol na kẹse kẹse, u ti ru nọ ma ti ro ru lele ehri-izi riẹ, jẹ ta uzẹme na ẹsikpobi.. Fikieme ma jẹ whaha ọrue-ọta? Keme ọrue yọ okwakwa ẹmo jọ nọ Setan ọ be rọ họre ahwo gaga. Ọrue ọ rẹ raha ohwo nọ ọ be ta ae, gbe ọnọ ọ rọwo riẹ. (Jọn 8:44) Fikiere, ma rẹ daoma kpobi re ma ruẹ nọ ma whaha ọrue-ọta. (Ẹf. 4:25) Dede na, onana o nwane lọhọ tere he. Abigail nọ ọ rrọ ikpe ikpegberee ọ ta nọ: “Ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ erere ọ riẹ tere he re ohwo ọ ta uzẹme, maero nọ otẹrọnọ u re si ohwo no ẹbẹbẹ jọ nọ o te gu ọrue.” Rekọ fikieme oniọvo-ọmọtẹ nana ọ be hae rọ daoma ta uzẹme ẹsikpobi ghele? Ọ ta nọ: “Mẹ tẹ ta uzẹme, u re ru omẹ wo emamọ obruoziẹ-iroro evaọ aro Jihova. Yọ ọsẹgboni mẹ gbe egbẹnyusu mẹ a riẹ nọ a rẹ sai fievahọ omẹ.” Victoria nọ ọ rrọ ikpe udhegbesa ọ ta nọ: “Whọ tẹ ta uzẹme na je dikihẹ kẹ ẹrọwọ ra, ahwo a rẹ sae wọso owhẹ. Rekọ ukuhọ riẹ, obọdẹ irere buobu i re te owhẹ. Who re wo udu, si kẹle Jihova viere, yọ ahwo nọ a you owhẹ a rẹ kẹ owhẹ adhẹẹ.” Avro ọ riẹ hẹ, eghale buobu e riẹ nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ “umueku uzẹme na . . . gba eku” ẹsikpobi.

6, 7. Fikieme a rọ rehọ itee ikiẹrẹe Jihova dhesẹ ẹgọ-igbama?

⁶ Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, eyọno ekpakpala a jẹ hai ro ru ẹgọ-igbama nọ elakpa-ẹmo Rom a jẹ hai kuhọ. A jẹ hae gẹle eyọno ekpakpala nana evaọ oghẹrẹ nọ e sai ro ruru ete-oma na, kẹsena a vẹ rọ ifi eviẹ-arao gbe epoto ayọno thuru ai kugbe. Epọvo na a re ru enọ i re ruru igbama na. Ẹgọ-ẹmo nana o rẹ sai ru nọ alakpa-ẹmo o gbe ro siawọ te epanọ ọ gwọlọ họ, yọ o re rri eyọno ekpakpala nana ẹsikpobi re ọ ruẹ nọ e rrọ oria rai. Ẹgọ-ẹmo nana ọ rẹ thọ ete-oma na, nọ ọgbọdọ hayo ose o gbe ro duwu ruẹe lafi obọ irue hayo ubiudu hu.

⁷ Oriruo nana o gine dhesẹ oghẹrẹ nọ izi ikiẹrẹe Jihova e rẹ rọ thọ udu ẹwoho mai. (Itẹ 4:23) Wọhọ epanọ o te were alakpa-ẹmo re ọ rọ ẹgọ-igbama ayọno nwene ọrọ aluminiọno ho na, ere ma re gbabọnyẹ itee Jihova jẹ rẹroso udu obọmai hi. Ma wo orimuo te epanọ ma rẹ rọ jiroro kẹ omamai kpahe oware nọ u yoma gbe onọ u woma ha. (Itẹ 3:​5, 6) Fikiere, o gwọlọ nọ ma rẹ rọ itee ikiẹrẹe Jihova, koyehọ “ẹgọ-ẹroo igbama” nọ ọ kẹ omai na kiẹ omamai rri ẹsikpobi.

8. Fikieme o mai ro woma re ma ru lele itee ikiẹrẹe Jihova?

⁸ Kọ who re roro ẹsejọ nọ itee ikiẹrẹe Jihova yọ owha ogbẹgbẹdẹ kẹ owhẹ, hayo e be whaha owhẹ eware jọ? Daniel  nọ ọ rrọ ikpe udhegbọvo ọ ta nọ: “Iticha avọ ibe emọ-isukulu mẹ a rẹ gwọlọ se omẹ ẹkoko fiki izi Ebaibol nọ me bi ru lele. Onana o wha omovuọ avọ ọkora fihọ omẹ oma okejọ.” Eme o fiobọhọ kẹe? Oniọvo-ọmọzae nana ọ ta nọ, “Uwhremu na mẹ ruẹ erere nọ o re noi ze nọ ma te bi ru lele izi Jihova. Ibe emọ-isukulu mẹ jọ a jẹ rehọ imu-egaga; yọ efa e sae nya isukulu na te urere he. O da omẹ gaga nọ mẹ ruẹ epanọ uzuazọ rai u ro kuhọ. Jihova ọ be ginẹ thọ omai.” Madison nọ ọ rrọ ikpe ikpegbisoi ọ ta nọ: “O be hae jọ bẹbẹ kẹ omẹ gaga re me ru lele itee Jihova ẹsikpobi, re mẹ jẹ whaha eware nọ ehwa mẹ a roro nọ o rẹ kẹ omawere.” Ẹvẹ oniọvo-ọmọtẹ nana ọ sai ro fi ẹbẹbẹ na kparobọ? Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ kareghẹhọ omamẹ ẹsikpobi inọ a be rọ odẹ Jihova se omẹ, yọ Setan ọ be gwọlọ rọ edawọ gele omẹ kie. Oke kpobi nọ me kru ẹgbakiete mẹ, eva e rẹ were omẹ gaga.”

9-11. (a) Eviẹ ẹwoho vẹ Ileleikristi a re kuhọ nẹnẹ? (b) Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai rọ evawere ta usiuwoma?

⁹ Se Ahwo Ẹfisọs 6:15. Nọ Alakpa-ẹmo Rom o gbe ri ti fi eviẹ riẹ họ awọ họ, yọ ọ re ruẹrẹ oma kpahe kẹ onya ẹmo ho. Ibutu alakpa-ẹmo Rom ọ rẹ wọhọ eviẹ-ifi, yọ o wo idhe-esa nọ a whẹhọ kugbe nọ u re fiobọhọ kẹ ohwo thihi otọ ziezi. A ru eviẹ na evaọ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ tọ je kiehọ ohwo awọ ziezi.

¹⁰ Dede nọ alakpa-ẹmo Rom ọ rẹ wha eviẹ riẹ kpohọ ẹmo-ofio, eviẹ ẹwoho Oleleikristi i re fiobọhọ kẹe whowho ovuẹ udhedhẹ. (Aiz. 52:7; Rom 10:15) O make rrọ ere na, o rẹ sae gwọlọ udu re ohwo ọ ta usiuwoma na nọ uvẹ u te rovie fihọ. Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Bo nọ ọ rrọ ikpe udhe ọ ta nọ: “Ozọ ọ jẹ hai mu omẹ re mẹ ta usiuwoma kẹ emọ-eklase mẹ. Me roro nọ omovuọ o wha onana ze. Me te roro kpemu, mẹ rẹ fo omamẹ nọ, mẹ hae fare unu hu. Enẹna, eve e be were omẹ inọ mẹ be ta usiuwoma kẹ ehwa mẹ.”

¹¹ Izoge buobu a ruẹ nọ, a tẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ usiuwoma ota, ẹsiẹe a rẹ rọ evawere ta usiuwoma. Eme whọ rẹ sai ru rọ ruẹrẹ oma kpahe? Julia nọ ọ rrọ ikpe ikpegbezeza ọ ta nọ: “Me re fi ebe ukoko na họ ẹkpa isukulu mẹ, yọ mẹ rẹ gaviezọ ziezi nọ emọ-eklase mẹ a tẹ be ta eriwo rai gbe eware nọ a rọwo. Me re ru onana, re mẹ sai roro kpahe oware nọ u ti fiobọhọ kẹ ae. Kẹsena mẹ jẹ ruẹrẹ oma kpahe no, mẹ vẹ vuẹ ae ugogo oware nọ o te kẹ ae erere.” Makenzie nọ ọ rrọ ikpe udhegbesa ọ ta nọ: “Whọ tẹ rrọ wowou jẹ be hae gaviezọ ziezi, whọ te riẹ oware jọ kpahe ebẹbẹ nọ e be kẹ ehwa ra uye. Mẹ rẹ daoma se eware kpobi nọ ukoko na u kere kẹ izoge. Ere mẹ sae rọ kpọ iroro ehwa mẹ kpohọ oria jọ evaọ Ebaibol na hayo jw.org nọ o rẹ jọ obufihọ kẹ ae.”

12, 13. Ebẹbẹ vẹ Setan o re ro te omai wọhọ ‘ese nọ e be ware erae’?

¹² Se Ahwo Ẹfisọs 6:16. “Ojese ologbo” nọ alakpa-ẹmo Rom ọ rẹ wha o rẹ gbada je theri te epanọ u re ro ruru iei no ikoko rite ighilawọ. O rẹ thọe nọ a tẹ be rọ ese sa ae hayo rọ egbọdọ họre iẹe.

¹³ Eware jọ nọ Setan ọ sae rọ họre owhẹ wọhọ ‘ese nọ e be ware erae’ họ, erue nọ o re gu kpahe Jihova inọ o you owhẹ hẹ yọ ọ be daezọ ra ha. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Ida nọ ọ rrọ ikpe ikpegbizii ọ ta nọ: “Ẹsibuobu o rẹ jọ omẹ oma nọ Jihova o thabọ no omẹ, yọ ọ gwọlọ jọ ogbẹnyusu mẹ hẹ.” Ẹvẹ o ro fi ẹbẹbẹ  nana kparobọ? Ọ ta nọ: “Iwuhrẹ ukoko na e bọ ẹrọwọ mẹ ga, mẹ jẹ hae keria kpoko ababọ uyo nọ mẹ rẹ kẹ. Mẹ jẹ hai roro nọ ohwo ọvuọvo ọ te gaviezọ kẹ uyo nọ mẹ te kẹ hẹ. Rekọ enẹna, mẹ be ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ jẹ daoma kuyo te isiava hayo isiasa. Dede nọ o rẹ nwane jọ lọlọhọ kẹ omẹ ẹsikpobi hi, oma u re voro omẹ nọ mẹ tẹ kuyo. Yọ inievo na a be tuduhọ omẹ awọ gaga. Ẹsikpobi nọ me te no ewuhrẹ ze, o rẹ jọ omẹ oma nọ Jihova o gine you omẹ.”

14. Eme oware nọ o via kẹ Ida na u ru omai riẹ?

¹⁴ Oware nọ o via kẹ Ida na u ru omai riẹ ugogo oware jọ. O kareghẹhọ omai nọ, ojese alakpa-ẹmo Rom o rẹ rro vi epanọ a ru rie he. Rekọ ẹrọwọ mai nọ o wọhọ ojese na o rẹ sae rro haro hayo kawo vi epanọ o jọ. Otẹrọnọ ẹrọwọ mai ọ te ga hayo whrehe, mai ẹme na ọ rrọ obọ. (Mat. 14:31; 2 Tẹs. 1:3) Fikiere, u wuzou re ma ru oware nọ o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga!

15, 16. Ẹvẹ ẹruore ọ rọ wọhọ etu esiwo?

¹⁵ Se Ahwo Ẹfisọs 6:17. A ru etu alakpa-ẹmo Rom evaọ oghẹrẹ nọ ese hayo ọgbọdọ i gbe ro te uzou, uriohọ hayo ovao riẹ hẹ. Itu nana jọ i re wo obọ nọ a rẹ rọ wha ae, nọ alakpa-ẹmo ọ tẹ gwọlọ kru rie i họ obọ.

¹⁶ Wọhọ epanọ etu alakpa-ẹmo Rom o rẹ thọ ẹvori riẹ na, ere “ẹruore esiwo” mai na o rẹ thọ ẹgba-iroro mai. (1 Tẹs. 5:8; Itẹ 3:21) Ẹruore o re ru omai tẹrovi eyaa Ọghẹnẹ je fiobọhọ kẹ omai thihakọ  nọ ma tẹ be make rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ. (Ol. 27:​1, 14; Iruẹru 24:15) Rekọ ma tẹ gwọlọ nọ “etu” mai ọ thọ omai ziezi, ma re ku ei họ, orọnikọ ma re kru rie i họ obọ họ.

17, 18. (a) Ẹvẹ Setan ọ rẹ rọ gwọlọ ru omai ba etu mai no uzou? (b) Kọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma ri kie kẹ eviẹhọ Setan he?

¹⁷ Ẹvẹ Setan ọ rẹ rọ gwọlọ ru omai ba etu na no uzou? Roro kpahe oware jọ nọ o ru Jesu. Setan ọ riẹ nọ okejọ o be tha nọ Jesu o ti ro mu akpọ na họ esuo. Rekọ o gwọlọ nọ Jesu ọ rẹ hẹrẹ bẹsenọ Jihova ọ te rọ rehọ iẹe mu. Yọ taure oke yena u te ti te, Jesu ọ te ruẹ uye je whu tao. Fikiere, Setan o te ru uvẹ jọ fihọ nọ Jesu ọ sai ro su taure okenọ Ọghẹnẹ o fihọ kẹe u te ti te. Ọ ta kẹ Jesu nọ o te kigwẹ gọe, ọ rẹ te rehọ isuẹsu akpọ na kpobi kẹe ẹsiẹsiẹe. (Luk 4:​5-7) Epọvo na re, Setan ọ riẹ nọ Jihova ọ te rọ eyero akpọ ghale omai evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ ya eyaa riẹ na. Rekọ taure oke yena u te ti te, o gwọlọ nọ ma rẹ hẹrẹ, jẹ tubẹ rẹriẹ ovao dhe ẹgaga uyerakpọ na tao. Fikiere Setan ọ be rọ uvẹ nọ ma rẹ rọ riakpọ kuoma enẹna dawo omai. Ọ gwọlọ nọ ma rọ efe akpọ na karo, re ma woi tobọ enẹna. Setan ọ be tuduhọ omai awọ nọ ma fi iruo Uvie na họ oria avivẹ.​—Mat. 6:​31-33.

¹⁸ Oniọvo-ọmọtẹ mai nọ a re se Kiana nọ ọ rrọ ikpe udhe o kie kẹ eviẹhọ Setan nana ha. Ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo o te sai ku ebẹbẹ mai kpobi họ.” Ẹvẹ ẹruore riẹ nana u bi kpomahọ iroro-ejẹ gbe oghẹrẹ nọ o bi yeri uzuazọ riẹ? Ọ ta nọ: “Ẹruore Aparadase na u bi fiobọhọ kẹ omẹ wo eriwo nọ o fo kpahe itee obọ akpọ. Mẹ be daoma le onaa nọ me wo kpobi te oka ha hayo ru re mẹ jọ ohwo ọsosuọ evaọ oware kpobi hi. Ukpoye, mẹ be rọ oke gbe ẹgba mẹ ru eware sa-sa evaọ ukoko Ọghẹnẹ.”

19, 20. Ẹvẹ ma sai ro wo onaa ziezi evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ rehọ Ebaibol na ruiruo?

¹⁹ Ọgbọdọ alakpa-ẹmo Rom o theri te oware wọhọ irula ivẹ. Elakpa-ẹmo Rom a riẹ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ rehọ ọgbọdọ nana fi ẹmo ziezi keme a rẹ rehọ iẹe wuhrẹ kẹdẹ kẹdẹ.

²⁰ Pọl ọ ta nọ Ẹme Ọghẹnẹ hayo Ebaibol na ọ wọhọ ọgbọdọ nọ Jihova ọ kẹ omai. Rekọ o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ rehọ iẹe ruiruo avọ onaa, nọ ma tẹ be thọ ẹrọwọ mai hayo kpọ eriwo mai vi. (2 Kọr. 10:​4, 5; 2 Tim. 2:15) Eme ma re ru re ma sai wo onaa vi epaọ anwẹdẹ? Sebastian nọ ọ rrọ ikpe udhegbọvo ọ ta nọ: “Evaọ uzou Ebaibol nọ me se kpobi, mẹ be hai kere owọ ikere ovo jọ nọ o were omẹ gaga fihotọ. Onana u bi fiobọhọ kẹ omẹ wo ọkpọ iroro Jihova.” Daniel nọ ma ta ẹme te no vẹre na ọ ta nọ: “Me te bi ru isase Ebaibol mẹ, me re kere oria Ebaibol nọ me roro nọ mẹ sai ro fiobọhọ kẹ ahwo evaọ usiuwoma ota rehọ. Mẹ ruẹ nọ, ahwo a rẹ gaviezọ ziezi nọ a tẹ riẹ nọ Ebaibol na o bi gine duobọte owhẹ, yọ whọ be daoma epanọ whọ rẹ rọ rehọ iẹe fiobọhọ kẹ ae.”

21. Fikieme ozọ Setan avọ idhivẹri riẹ u gbe ro mu omai hi?

²¹ Eware nọ e via kẹ izoge nọ ma fodẹ evaọ uzoẹme nana u ru omai riẹ nọ, u du fo re ma dhozọ Setan avọ idhivẹri riẹ hẹ. Ginọ uzẹme inọ a rrọ gaga, rekọ oyena u dhesẹ hẹ inọ a rẹ sai fi ae kparobọ họ. A rẹ sai whu. Kẹlena, a ti mi ai ogaga kpobi no evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe Kristi na, kẹsena a vẹ te raha ae kufiẹ. (Evia. 20:​1-3, 7-10) Ma riẹ ọwegrẹ mai, ma riẹ eghẹ riẹ, ma tẹ jẹ riẹ omaa riẹ. Avọ obufihọ Jihova, ma rẹ sai dikihẹ ga wọso iẹe!