1-3. (a) Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 5:4-6, ẹvẹ Jihova o rri umuomu? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ “uzi Kristi na” o wọso uruemu emaha nọ a re lele wezẹ?

JIHOVA ỌGHẸNẸ o mukpahe oghẹrẹ umuomu kpobi. (Se Olezi 5:4-6.) O rrọ vevẹ nọ re a lele emaha wezẹ yọ oware nọ o rẹ tọtọ iẹe oma. Mai Isẹri Jihova ma be rọ aro kele iei, yọ emọ nọ a re lele wezẹ u re tu omai oma, a rẹ kuvẹ riẹ vievie he evaọ ukoko Ileleikristi na.​—Rom 12:9; Hib. 12:15, 16.

² “Uzi Kristi na” u mukpahe uruemu kpobi nọ u wobọ kpahe ọmọ nọ a re lele wezẹ. (Gal. 6:2) Fikieme ma rọ ta ere? Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, uzi Kristi na họ eware kpobi nọ Jesu ọ rọ ẹmeunu gbe uruemu wuhrẹ ahwo, yọ fiki uyoyou gbe uvioziẹ a ro jie uzi na. Fikinọ uvi Ileleikristi a bi koko uzi nana, a rẹ rẹrote emọ evaọ oghẹrẹ nọ emọ na a rẹ rọ riẹ nọ a you rai ziezi jẹ be thọ ae. Rekọ emọ nọ a re lele wezẹ hayo raha yọ ekpehre uruemu gaga nọ u fo ho, onọ o rẹ lẹliẹ emọ na roro nọ ohwo ọvo o you rai hayo be thọ ae he.

³ U yoma kẹhẹ inọ emọ nọ a re lele wezẹ yọ oware nọ o be via evaọ akpọ soso, yọ onana u bi kpomahọ uvi Ileleikristi. Fikieme? Keme “ahwo omuomu gbe eviẹahwohọ” e da oria kpobi fia, yọ ejọ e be gwọlọ epanọ a rẹ rọ ruọ ukoko na. (2 Tim. 3:13) U te no ere no, ejọ nọ e rọ oma da ukoko Jihova a kuvẹ kẹ isiuru etọtọ te epanọ u ro ru ai lele emaha wezẹ. Joma ta kpahe epanọ emaha nọ a re lele wezẹ o rọ rrọ umuomu ulogbo. Kẹsena ma vẹ ta kpahe oware nọ  ekpako ukoko a re ru nọ ohwo ọ tẹ raha uzi ulogbo jọ, wọhọ emọ nọ a re lele wezẹ, gbe epanọ esẹgbini a sae rọ thọ emọ rai. *

4-5. Fikieme ọmaha nọ a re lele wezẹ o rọ rrọ uzioraha wọso ọmọ na?

⁴ Ebẹbẹ nọ emaha nọ a re lele wezẹ o rẹ wha ze o rẹ kaki notọ họ. O rẹ wha uye se ọnọ oware na o via kẹ na, ahwo uviuwou riẹ, gbe inievo ukoko na. Ọmaha nọ a re lele wezẹ yọ uzioraha ulogbo.

⁵ Onana yọ uzioraha wọso ọnọ oware na o via kẹ na. * Onana yọ uzioraha nọ o rẹ wha edada gbe uye se amọfa. Wọhọ epanọ ma te ruẹ evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ohwo nọ o lele ọmọ wezẹ ọ wha uye avọ edada sei evaọ oghẹrẹ nọ a sae ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. Ohwo yena o fi awa họ ọmọ na oma te epanọ o rọ riẹe oma nọ ohwo ọvo ọ be thọe he. O gbahọ nọ ma rẹ thọ emaha no uruemu uyoma utioye na, yọ ahwo nọ o via kẹ no a gwọlọ omosasọ gbe obufihọ mi omai.​—1 Tẹs. 5:14.

6-7. Fikieme ọmaha nọ a re lele wezẹ o rọ rrọ uzioraha wọso ukoko na gbe egọmeti?

⁶ Onana yọ uzioraha wọso ukoko na. Nọ oniọvo jọ evaọ ukoko na o te lele ọmaha wezẹ, oyena o rẹ raha odẹ ukoko na. (Mat. 5:16; 1 Pita 2:12) Onana u yoma kẹhẹ keme ima ahwo buobu nọ e rrọ ukoko na a be daoma rai kpobi re a “họre gaga rọkẹ ẹrọwọ na”! (Jud 3) Ma rẹ nyasiọ ahwo nọ a bi ru eware imuomu nọ a be rọwo kurẹriẹ hẹ ba udevie mai vievie he re a raha emamọ odẹ mai evaọ ukoko na.

⁷ Onana yọ uzioraha wọso egọmeti. Ileleikristi a rẹ “romakpotọ kẹ enọ i wo udu-esuo okpehru.” (Rom 13:1) Ma re dhesẹ nọ ma bi yoẹme ẹkwoma izi orẹwho mai nọ ma re koko. Otẹrọnọ ohwo jọ evaọ ukoko na ọ raha uzi ulogbo jọ, wọhọ ọmaha nọ o lele wezẹ, yọ ọ raha uzi egọmeti. (Je rri Iruẹru Ikọ 25:8.) Dede nọ ekpako ukoko a wo udu nọ a rẹ rọ kẹ enọ e raha uzi egọmeti uye he, a rẹ ko ohwo ọvo nọ o lele ọmaha wezẹ dhere he re egọmeti ọ se iẹe uye ba ẹkẹ. (Rom 13:4) Oware nọ orumuomu na ọ kọ na, o re vu ei.​—Gal. 6:7.

8. Ẹvẹ Jihova o re rri uzi nọ a raha wọso ohwo-akpọ?

⁸ Maero, onana yọ uzioraha wọso Ọghẹnẹ. (Ol. 51:4) Nọ ohwo-akpọ ọ tẹ raha uzi wọso ohwo-akpọ ibe riẹ, yọ ọ raha uzi Jihova re. Joma ta kpahe oriruo jọ evaọ Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ ahwo Izrẹl. Uzi na o ta nọ ohwo nọ ọ rọ ogaga mi ọrivẹ riẹ oware hayo fi ei iwhayo, ohwo yena o “ru oware nọ u fo ho kpahe Jihova.” (Izerẹ 6:2-4) Fikiere, ohwo nọ ọ rrọ ukoko na o te lele ọmaha wezẹ, o ru nọ udu u gbe ro te ọmọ na otọ họ, yọ oware nọ u fo ho o ru kpahe Jihova na. Ohwo nọ o ru oware nana ọ raha odẹ Jihova. Mai kpobi ma re vuhumu nọ ọmaha nọ a re lele wezẹ yọ oware uyoma gaga, uzioraha ulogbo wọso Ọghẹnẹ.

9. Anwọ ikpe buobu ze na, evuẹ vẹ ukoko Jihova o kẹ omai no Ebaibol ze no, kọ fikieme?

⁹ Anwọ ikpe buobu ze na, ukoko Jihova  u kere eware buobu no kpahe oware nọ Ikereakere na e ta kpahe emaha nọ a re lele wezẹ. Wọhọ oriruo, izoẹme sa-sa evaọ Uwou-Eroro Na gbe Awake! e ta kpahe oware nọ enọ oware utioye o via kẹ no a rẹ sai ru ro thihakọ uye gbe edada nọ onana o wha ze, epanọ amọfa a sai ro fiobọhọ kẹ ae jẹ tuduhọ ae awọ, gbe epanọ esẹgbini a sae rọ thọ emọ rai. Ukoko na u dhesẹ eria Ebaibol sa-sa kẹ ekpako ukoko nọ u re fiobọhọ kẹ ae riẹ oware nọ a re ru nọ ohwo jọ o te lele ọmaha wezẹ. Noke toke ukoko Jihova o be hae kiẹ oghẹrẹ nọ ekpako ukoko a be hai ru kpahe ẹme nana riwi ziezi, re a ru oware nọ u fo. Fikieme? Re ma ruẹ nọ oghẹrẹ nọ ma bi ru ẹme emaha ilele wezẹ na o rọwokugbe uzi Kristi na.

10-12. (a) Nọ ekpako a tẹ keria be ta kpahe uzi ulogbo jọ nọ ohwo ọ raha, eme a re roro kpahe, kọ eme ọ rẹ jarae oja? (b) Wọhọ epanọ o rrọ Jemis 5:14, 15, eme ekpako ukoko a rẹ daoma ru?

¹⁰ Nọ ekpako a tẹ keria be ta ẹme kpahe uzi ulogbo jọ nọ ohwo ọ raha, a rẹ kareghẹhọ nọ uzi Kristi na o gwọlọ nọ a re dhesẹ uyoyou kẹ uthuru na je ru oware nọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ. Fiki onana, a re roro kpahe eware sa-sa nọ a te yo nọ ohwo jọ ọ raha uzi ulogbo. Oware nọ o rẹ mae jọ ekpako na oja họ, re a ru odẹ Ọghẹnẹ fo. (Izerẹ 22:31, 32; Mat. 6:9) O rẹ jẹ jarae oja re inievo ukoko na a wo emamọ usu kugbe Jihova, yọ a rẹ daoma fiobọhọ kẹ ohwo kpobi nọ uzioraha ulogbo na o wha uye se.

¹¹ U te no ere no, otẹrọnọ ohwo nọ ọ raha uzi na ọ rrọ ukoko na, ekpako ukoko a rẹ daoma fiobọhọ kẹe ruẹrẹ usu riẹ họ kugbe Jihova, otẹrọnọ o kurẹriẹ. (Se Jemis 5:14, 15.) Oleleikristi nọ ikpehre isiuru i su nyae raha uzi ulogbo ọ wọhọ ohwo nọ ọ be mọ ẹyao. Onana u dhesẹ nọ o gbe wo emamọ usu kugbe Jihova ha. * Ekpako ukoko a wọhọ edọkita. A re fiobọhọ kẹ “ọnọ ọ be mọ na [koyehọ ọnọ ọ raha uzi, re oma riẹ o] ga.” Ehrẹ nọ a te kẹe no Ebaibol ze e sai fiobọhọ kẹe ruẹrẹ usu riẹ họ kugbe Ọghẹnẹ, rekọ re onana o sae lọhọ, ohwo na o re kurẹriẹ no eva ze.​—Iruẹru 3:19; 2 Kọr. 2:5-10.

¹² O rrọ vevẹ nọ ekpako ukoko a wo owha-iruo ulogbo. A be sẹro uthuru nọ Ọghẹnẹ o mu họ ae obọ. (1 Pita 5:1-3) A gwọlọ nọ udu u re te inievo na otọ evaọ ukoko na. Fikiere, a rẹ jowọ kpata kpata nọ a te yo nọ ohwo jọ ọ raha uzi ulogbo, wọhọ ọmaha nọ a lele wezẹ. Joma ta kpahe enọ nọ e rrọ emuhọ edhe-ẹme avọ 13, 15, gbe 17 na.

13-14. Kọ ekpako ukoko a te yo nọ ohwo jọ o lele ọmaha wezẹ, a re ru lele izi egọmeti nọ e ta nọ a rẹ vuẹ egọmeti? Ru ei vẹ.

¹³ Kọ ekpako ukoko a te yo nọ ohwo jọ o lele ọmaha wezẹ, a re ru lele izi egọmeti nọ e ta nọ a rẹ vuẹ egọmeti? Ee. Evaọ erẹwho nọ i wo izi itieye, ekpako ukoko a re ru lele izi egọmeti nọ e ta nọ a rẹ niyẹrẹ ohwo nọ a ta nọ o lele ọmaha wezẹ. (Rom 13:1) Izi itieye na e wọso uzi Ọghẹnẹ hẹ. (Iruẹru 5:28, 29) Fikiere nọ a te yo oware utioye jọ, ekpako na a rẹ jowọ kpata kpata lele oghẹrẹ nọ uzi egọmeti o ta nọ a rẹ rọ niyẹrẹ kpahe oware nọ o via na.

¹⁴ Ekpako na a rẹ vuẹ ọnọ oware na o via kẹ na gbe ọsẹgboni riẹ, te ohwo kpobi nọ ọ riẹ kpahe oware na inọ a sae vuẹ  egọmeti kpahe oware nọ o via na. Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ohwo nọ a niyẹrẹ riẹ kẹ egọmeti na ọ rrọ ukoko na, yọ onana u ru nọ ahwo buobu a ro yo kpahe oware nọ o via na evaọ ẹwho na? Kọ o rẹ jọ oniọvo nọ ọ niyẹrẹ na oma inọ ọ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ? Ijo. Ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ na họ ọnọ ọ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ.

15-16. (a) Wọhọ epanọ o rrọ 1 Timoti 5:19, fikieme o rọ gwọlọ isẹri imava, o tẹ kawo, taure ekpako na a tẹ te rọ ohwo guẹdhọ? (b) Eme ekpako ukoko a re ru nọ a te yo nọ ohwo jọ evaọ ukoko na o lele ọmaha wezẹ?

¹⁵ Evaọ ukoko na, taure ekpako na a tẹ te rọ ohwo guẹdhọ fiki uzioraha ulogbo jọ, fikieme o rọ gwọlọ isẹri imava, o tẹ kawo? Keme Ebaibol na ọ ta nọ enẹ u fo nọ a re ru. Otẹrọnọ ohwo nọ ọ raha uzi ulogbo na ọvo ọ feva ha, o gwọlọ isẹri imava re a ginẹ riẹ nọ oware utioye o via, kẹsena ekpako na a vẹ sai wo udu nọ a rẹ rọ rehọ ohwo na guẹdhọ. (Izie. 19:15; Mat. 18:16; se 1 Timoti 5:19.) Kọ onana u dhesẹ nọ taure a tẹ te niyẹrẹ ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ kẹ egọmeti, o gwọlọ isẹri imava? Ijo. U du gwọlọ isẹri imava ha taure ekpako ukoko hayo omọfa jọ kpobi ọ tẹ te niyẹrẹ kẹ egọmeti nọ ohwo jọ ọ tẹ thuzi egọmeti.

¹⁶ Nọ ekpako na a te yo nọ ohwo jọ evaọ ukoko na o lele ọmaha wezẹ, a re ru lele uzi egọmeti kpobi nọ o ta nọ a niyẹrẹ ẹme na, kẹsena a vẹ kiẹ kpahe ẹme na jẹ jiroro sọ a rẹ keria kẹ ẹme na. Otẹrọnọ ohwo na ọ ta nọ oware utioye o via ha, ekpako na a ve yo mi ahwo nọ a rẹ sai se isẹri oware nọ o via na. Nọ imava i te se isẹri oware na, koyehọ ọnọ ọ ruẹ oware nọ o via na gbe omọfa nọ ọ ta nọ ohwo na o gine lele ọmọ yena hayo ọmọ ọfa wezẹ, ugboma ekpako na a rẹ rọ ekpako jọ mu re a guẹdhọ na. * Otẹrọnọ a ruẹ osẹri avọ ivẹ hẹ, oyena u dhesẹ hẹ inọ osẹri ọsosuọ na ọ ta ọrue. O tẹ make rọnọ isẹri na e gba imava ha fikiere a sai lele mu ohwo na ha, ekpako na a re vuhumu ghele inọ o sae jọnọ ohwo na ọ raha uzi ulogbo, onọ o wha uye se amọfa. Ekpako na a rẹ gbẹ kẹ ohwo nọ uzioraha na o wha uye se na omosasọ gbe uduotahawọ noke toke. U te no ere no, ekpako na a rẹ yọroma je muẹrohotọ kpahe ohwo nọ a ta nọ o lele ọmaha wezẹ na re a thọ ukoko na no oware uyoma nọ o rẹ sae via.​—Iruẹru 20:28.

17-18. Eme họ iruo ekpako nọ i bi guẹdhọ na?

¹⁷ Eme họ iruo ekpako nọ i bi guẹdhọ na? Orọnikọ a bi “guẹdhọ” sọ egọmeti ọ rẹ rọ uye kẹ ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ na ha fikinọ ọ raha uzi egọmeti. Ekpako ukoko họ enọ e rẹ jiroro epanọ a rẹ rọ kẹ ohwo nọ ọ thuzi egọmeti uye he; a rẹ nyasiọ ẹme yena ba kẹ egọmeti. (Rom 13:2-4; Tait. 3:1) Oware nọ ekpako na a bi guẹdhọ riẹ na họ, sọ ohwo nọ ọ raha uzi na ọ sae gbẹ jọ ukoko na.

¹⁸ Nọ ekpako a tẹ be rọ ohwo guẹdhọ, abọ nọ o kiekpahe usu ohwo na kugbe Ọghẹnẹ gbe inievo ukoko na efa oye a rẹ ta kpahe. Ikereakere na i re fiobọhọ kẹ ae riẹ sọ ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ na o wo oma ekurẹriẹ hayo o wo ho. Otẹrọnọ o dhesẹ nọ o kurẹriẹ hẹ, a rẹ ta kẹe nọ a si rie no ukoko, kẹsena a ve ru owhowhovia kẹ ukoko na. (1 Kọr. 5:11-13) Otẹrọnọ o kurẹriẹ, ọ sae gbẹ jọ ukoko na. Ghele na, ekpako na a rẹ vuẹe nọ ọ rẹ sai gbe te kẹ owha-iruo ọvuọvo evaọ ukoko na ha  evaọ ikpe buobu, hayo ẹsejọhọ evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. U wo eware sa-sa nọ ekpako na a rẹ sai ru rọ thọ emaha na evaọ ukoko na. A sae jọ emu vẹvẹ esẹgbini nọ i wo emọboba unu re a yọroma nọ emọ rai a tẹ be kẹle ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ na. Nọ ekpako na a be daoma thọ ukoko na, a rẹ fodẹ ọmọ nọ ohwo na o lele wezẹ na ha, hayo amọfa nọ uzioraha na o wha uye se.

19-22. Eme esẹgbini a rẹ sai ru rọ thọ emọ rai? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹⁹ Amono a wo owha-iruo nọ a rẹ rọ thọ emọ? Esẹgbini. * Emọ yọ okẹ oghaghae, “ukuoriọ nọ u no obọ Jihova ze.” (Ol. 127:3) Whai esẹgbini, owha-iruo rai o rrọ re wha sẹro okẹ nana. Eme whọ rẹ sai ru rọ thọ emọ ra no obọ ahwo nọ a rẹ gwọlọ lele ai wezẹ?

²⁰ Orọ ọsosuọ, daoma riẹ oghẹrẹ nọ ahwo nọ a wo uruemu na a re ru. Riẹ kpahe oghẹrẹ ahwo nọ a re lele emaha wezẹ gbe ẹghẹ nọ a re ro ru onana. Muẹrohotọ. (Itẹ 22:3; 24:3) Kareghẹhọ nọ evaọ ẹsibuobu, ohwo nọ o re lele ọmaha wezẹ na yọ ohwo nọ ọmọ na ọ riẹ je fievahọ.

²¹ Orọ avọ ivẹ, hai lele emọ ra ta ẹme ẹsikpobi. (Izie. 6:6, 7) Onana o gwọlọ nọ whọ rẹ jẹ gaviezọ kẹ ae ziezi. (Jem. 1:19) Kareghẹhọ nọ emaha a rẹ kake ta via ha inọ a lele i rai wezẹ. Ozọ u re mu ai inọ ohwo ọvo ọ te rọwo ho, hayo ẹsejọhọ fikinọ ọnọ o lele i rai wezẹ na ọ ta kẹ ae nọ o ti ru ai oware uyoma jọ otẹrọnọ a ta via. Who te viẹro nọ oware jọ o via kẹ ọmọ ra, daoma nọe enọ avọ uyoyou jẹ gaviezọ kẹe ziezi.

²² Orọ avọ esa, wuhrẹ emọ ra. Wuhrẹ ae kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye lele epanọ a kpako te no. Wuhrẹ ai ẹme nọ a rẹ ta gbe oware nọ a re ru nọ ohwo jọ ọ tẹ gwọlọ rọ obọ te ai evaọ edhere nọ u fo ho. Rehọ ebe gbe ividio ukoko na rọ thọ emọ ra.​—Rri ẹkpẹti na “ Wuhrẹ Omara gbe Emọ Ra.”

23. Ẹvẹ ma rri uruemu emaha ilele wezẹ na, kọ onọ vẹ ma te kuyo riẹ evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²³ Mai Isẹri Jihova ma rri uruemu emaha ilele wezẹ wọhọ uzioraha ulogbo gbe umuomu otọtọ. Mai kpobi nọ ma rrọ ukoko na ma bi koko uzi Kristi na, fikiere ma rẹ thọ ohwo ọvuọvo nọ o bi lele emaha wezẹ hẹ, ọ rẹ ruẹ uye oware nọ o ru na. Kọ eme ma re ru ro fiobọhọ kẹ ọmọ nọ a lele wezẹ hayo oniọvo nọ ọ be ruẹ uye fikinọ a lele i rie wezẹ evaọ oke emaha? Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na kuyo onọ yena.