1. Nọ who mu eware nọ who bi wuhrẹ evaọ Ebaibol họ ẹta kẹ amọfa, eme ọ lẹliẹ akpọ gbe owhẹ unu?

KỌ WHỌ kareghẹhọ ẹdẹ nọ who ro vuhumu nọ eware nọ Isẹri Jihova a bi wuhrẹ na uzẹme? Eware nọ a be jọ Ebaibol wuhrẹ owhẹ na e rrọ vevẹ. Oware u re vẹ viere he! Who je roro nọ ohwo kpobi ọ te gwọlọ wuhrẹ emamọ eware nana. Whọ riẹ kẹ omara nọ a te wuhrẹ eware nọ whọ be jọ Ebaibol wuhrẹ na, uzuazọ rai u ti woma ziezi, yọ a ti wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Ol. 119:105) Fikiere, whọ tẹ be rọ ọwhọ vuẹ egbẹnyusu gbe ahwo uwou ra kpobi eware nọ who bi wuhrẹ na. Nọ whọ vuẹ ae, eme a ru? Ibuobu e rọwo ẹme ra ha. Akpọ o te gbe owhẹ unu.

2-3. Oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, kọ ahwo buobu a rọwo e riẹ? Ru ei vẹ.

² Jọ u gbe owhẹ unu hu nọ ahwo a tẹ siọ usi uwoma nọ whọ be ta kẹ ae. Oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ahwo buobu a se riẹ dede nọ o je ru eware igbunu nọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o vi rie ze. Wọhọ oriruo, Jesu ọ kpare Lazarọs no uwhu ze. Yọ makọ ahwo nọ a jẹ wọso Jesu dede a riẹ vevẹ nọ o ru oware igbunu yena. O make jọ ere na, isu ahwo Ju a rọwo nọ Jesu họ Mesaya na ha. Ukpoye, a jẹ gwọlọ kpe Jesu avọ Lazarọs no.​—Jọn 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Jesu ọ riẹ nọ ahwo buobu a te rọwo nọ ọyomariẹ họ Mesaya na ha. (Jọn 5:39-44) Ọ ta kẹ ilele Jọn Ọhọahwo-Ame na jọ nọ: “Eva e were ọnọ ọ jọ oma mẹ ruẹ oware ovo nọ o rẹ wha ezoruẹ ze he.” (Mat. 11:2, 3, 6) Fikieme ahwo buobu a rọ siọ Jesu?

4. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme nana?

⁴ Ma te jọ uzoẹme nana gbe onọ o kẹle riẹ na ta kpahe  eware sa-sa nọ e wha riẹ ze nọ ahwo buobu a gbe ro fi ẹrọwọ họ Jesu hu. Ma te jẹ ruẹ oware nọ ahwo buobu nẹnẹ a gbẹ be rọwo kuomagbe uvi ilele Jesu hu. Maero na, ma ti wuhrẹ oware nọ u ro fo re who fi ẹrọwọ họ Jesu ziezi, re oware ovo u gbe ru owhẹ siọ Jesu ba elele he.

5. Eme o sae jọ nọ o lẹliẹ ahwo buobu roro nọ Jesu họ Mesaya na ha?

⁵ Ahwo buobu a rọwo lele Jesu hu fiki oria nọ o no ze. A rọwo nọ Jesu ọ be ginẹ riẹ wuhrẹ gaga, a tẹ jẹ rọwo nọ o ru eware igbunu. Rekọ a je rri Jesu vo inọ ọmọ ekapenta gheghe ọ rrọ, ọ tẹ jẹ rrọ ohwo Nazarẹt. O jọ ahwo buobu oma nọ a te bi kele ewho a re kele Nazarẹt he. Makọ Nataniẹl nọ o zihe ruọ olele Jesu uwhremu na ọ ta evaọ oke ọsosuọ nọ: “Kọ oware uwoma jọ o sai no Nazarẹt ze?” (Jọn 1:46) O sae jọ nọ Nataniẹl o rri Nazarẹt nọ Jesu o no ze na fihọ emamọ ẹwho ọvo ho. Ẹsejọhọ oware nọ o lẹliẹ e riẹ ta ẹme yena họ eruẹaruẹ nọ e rrọ Maeka 5:2 nọ e ta nọ Bẹtlẹhẹm a ti jo yẹ Mesaya na orọnikọ Nazarẹt he.

6. Eme o hai ti fiobọhọ kẹ ahwo oke Jesu riẹ nọ ọye họ Mesaya na?

⁶ Eme Ikereakere na e ta? Aizaya ọruẹaro na ọ ta nọ ọwegrẹ Jesu ọvuọvo ọ te “lahiẹ omariẹ roro kpahe eware nọ e via evaọ oge [Mesaya na] kpobi” hi. (Aiz. 53:8) Eruẹaro Ọghẹnẹ buobu a ruẹaro kpahe Mesaya na. O hae jọ nọ ahwo oke yena a romatotọ kiẹ kpahe Jesu, a hae te ruẹ nọ Bẹtlẹhẹm a jo yẹe, gbe inọ uyẹ Devidi o no ze. (Luk 2:4-7) Oyena u dhesẹ nọ oria nọ a fodẹ evaọ Maeka 5:2 inọ a ti jo yẹ Mesaya na, oye a jo yẹ Jesu dẹẹ. Kọ eme ahwo a gbẹ riẹ onana ha? A romatotọ kiẹ hẹ. Oyejabọ nọ a gbẹ rọ rọwo Jesu hu na.

7. Fikieme ahwo buobu nẹnẹ a gbẹ be rọ gwọlọ kuomagbe Isẹri Jihova ha?

⁷ Kọ oware ovona o be via nẹnẹ? Ee. Mai Isẹri Jihova ma nwane rrọ ahwo nọ a riẹ odẹ tere he. Ahwo buobu a re rri omai wọhọ ahwo nọ “a kpohọ isukulu hu yọ a viodẹ hẹ.” (Iruẹru 4:13) Ahwo jọ a re roro nọ Isẹri Jihova a te ahwo nọ a re wuhrẹ amọfa Ebaibol ho keme a kpohọ isukulu ilorida ichọche he. Amọfa a rẹ ta nọ ukoko Isẹri Jihova yọ “egagọ ahwo America.” Rekọ uzẹme riẹ họ, a tẹ ghale Isẹri Jihova nọ e rrọ akpọ na soso kpohọ abahrẹ, enọ e be rria obọ America enwenọ abọ ọvuọvo. U te no ere no, a gu ọrue kẹ ahwo buobu no inọ Isẹri Jihova a rọwo Jesu hu. A gu ọrue kẹ amọfa no inọ Isẹri Jihova yọ ahwo nọ egọmeti America o vi nyae kiẹ otọ egọmeti erẹwho efa, gbe ahwo nọ a rẹ gba amọfa họ rọwo eware nọ a rọwo. A rẹ jẹ ta nọ Isẹri Jihova yọ ahwo nọ a rẹ wọso egọmeti, gbe inọ a re ki ahwo ho. Ahwo buobu nọ a gu erue nana kẹ no yọ a riẹ kpahe omai tere he, a rẹ gbẹ gwọlọ kuomagbe Isẹri Jihova ha.

8. Wọhọ epanọ o rrọ Iruẹru Ikọ 17:11, eme ohwo nọ ọ gwọlọ riẹ Isẹri Jihova ziezi o re ru?

⁸ Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo, nọ o gbe ro si uke kpemu hu? U fo nọ ohwo ọ rẹ kiẹ otọ oware nọ o yo ziezi sọ uzẹme. Ere Luk omọvo ahwo nọ a kere ebe Usi Uwoma na o ru. Ọ “kiẹ eware na kpobi no emuhọ ze gbagba.” Ọ gwọlọ nọ ahwo nọ a ti se eware nọ o kere na a rẹ riẹ nọ eware nọ a yo kpahe Jesu na “ginọ uzẹme.” (Luk 1:1-4) Oware nọ Luk o ru na oye ọvona ahwo Ju nọ a jọ ẹwho nọ a re se Bẹria a ru re. Nọ a kaki yo kpahe Jesu, a tẹ kiẹ Ikereakere Hibru na re a ruẹ sọ  eware nọ a yo na ginọ uzẹme. (Se Iruẹru Ikọ 17:11.) Epọvo na re, ohwo o te yo ẹme jọ, u fo nọ ọ rẹ kiẹ sọ ẹme na uzẹme. U fo nọ o re se Ebaibol na re ọ ruẹ sọ eware nọ Isẹri Jihova a bi wuhrẹ iẹe na uzẹme. O re je se kpahe eware nọ idibo Jihova a bi ru evaọ edẹ urere nana. Ohwo ọ tẹ kiẹ ziezi, eme atanọ atanọ i ti ru ei si uke kpemu hu.

9. Eme ahwo jọ a ru nọ a ruẹ nọ Jesu o dhesẹ oware oka no obọ odhiwu ze he?

⁹ Ghelọ epanọ Jesu o wuhrẹ te na, ahwo jọ a gbẹ jẹ gwọlọ eware oka re u te mu ai ẹro nọ ọye họ Mesaya na. A ta kẹe nọ otẹrọnọ ọye họ Mesaya na, jọ o dhesẹ “oka jọ . . . no ehru ze.” (Mat. 16:1) Ẹsejọhọ eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Daniẹl 7:13, 14 nọ a rri thọ oye u ru nọ a rọ ta nọ o dhesẹ oware oka na. Dede na, oke nọ Jihova o fihọ nọ eruẹaruẹ yena i ti ro rugba u ri te he. Eware nọ Jesu o je wuhrẹ ae na e hae te lẹliẹ ae riẹ nọ ọye họ Mesaya na. Rekọ nọ a ruẹ nọ Jesu o dhesẹ uvumọ oware oka ha a tẹ nyase iẹe ba.​—Mat. 16:4.

10. Ẹvẹ Jesu o ro ru ẹme nọ Aizaya o kere kpahe Mesaya na gba?

¹⁰ Eme Ikereakere na e ta? Aizaya ọruẹaro na ọ ta kpahe Mesaya na nọ: “O ti bo hayo kpare urru riẹ hẹ, yọ o ti ru re a yo urru riẹ evaọ oko-ore he.” (Aiz. 42:​1, 2) Jesu ọ jẹ hai dhesẹ oma ha oke nọ ọ jọ otọakpọ. Ọ bọ etẹmpol fihọ oria jọ kabikọ inọ o jọ ruaro ho, ọ jẹ wha iwu ithethei nọ a re ro vuhu ilorida egagọ họ, yọ ọ jẹ gwọlọ nọ a sei ikpedẹ ilorida egagọ gbe he. Evaọ oke nọ a jẹ rehọ iẹe guẹdhọ re a te ti kpei, ọ rọwo ru oware oka ovo ro ru eva were Herọd ovie na ha. (Luk 23:8-11) Ginọ uzẹme inọ Jesu o ru eware igbunu jọ, rekọ oware nọ o mae jariẹ oja họ usi uwoma Uvie na nọ ọ rẹ ta. Ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Fiki onana mẹ rọ nyaze.”​—Mak 1:38.

11. Eme ahwo buobu a bi rri thọ nẹnẹ?

¹¹ Kọ oware ovona o be via nẹnẹ? Ee. Evaọ oke mai na, eware nọ e be mae were  ahwo họ, iwou ichọche ilogbo nọ a rọ eware nọ e ghare thesiwa whẹ erru họ, ilorida egagọ nọ a re se ikpedẹ, gbe ehaa sa-sa nọ a be hai ru yọ ohwo ọvo ọ be daezọ obonọ i no ze he. Kọ ahwo nana a be tubẹ jọ obọ ichọche wuhrẹ eware jọ kpahe Ọghẹnẹ gbe oware nọ o wo họ iroro kẹ ahwo-akpọ? Ahwo nọ a be ziọ iwuhrẹ mai a bi wuhrẹ eware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru gbe epanọ ma sai ro ru ai. Egwa Uvie mai e rẹ jọ fuafo kpatiẹ ziezi, yọ ma rẹ rọ eware nọ e ghare vrẹta whẹ erru họ ae he. Ahwo nọ a be kobaro evaọ ukoko na a rẹ wha iwu ithethei nọ a re ro vuhu ai hi, yọ a re se ai ikpedẹ gbe he. Eware nọ ma bi wuhrẹ ahwo gbe eware nọ ma rọwo, Ebaibol na i no ze. Ghele na ahwo buobu a rẹ rọwo gaviezọ kẹ omai hi, a rẹ ta nọ egagọ mai e dokpo hrọ. U te no ere no, orọnikọ eware nọ ma bi wuhrẹ ai na a gwọlọ yo ho.

12. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Hibru 11:1, 6, ẹvẹ ohwo o re ro wo ẹrọwọ?

¹² Eme ọ rẹ sai fiobọhọ nọ ma gbe ro si uke kpemu hu? Pọl ukọ na ọ ta kẹ Ileleikristi obọ Rom nọ: “Ohwo o re wo ẹrọwọ nọ o te yo kpahe oware no. Yọ oware nọ a yo na, ẹkwoma ẹme nọ a ta kpahe Kristi a ro yoi.” (Rom 10:17) Ma te bi wuhrẹ Ebaibol na ẹsiẹe ẹrọwọ mai ọ rẹ ga, orọnikọ ma te bi ru ehaa jọ nọ i no obọ egedhọ ze he. Ma rẹ ghọ ehaa itieye na, ghelọ epanọ ehaa na e rẹ were te kẹhẹ. O roja gaga re ma riẹ oware nọ Ebaibol ọ ta re ẹrọwọ mai ọ ga ziezi, keme “ababọ ẹrọwọ ohwo ọ rẹ sai ru Ọghẹnẹ eva were ziezi hi.” (Se Ahwo Hibru 11:1, 6.) Ma rẹ gwọlọ oka jọ nọ u no obọ odhiwu ze tao ho re ma tẹ te riẹ nọ egagọ uzẹme ma rrọ na. Ma tẹ romatotọ wuhrẹ Ebaibol na, ma te ruẹ nọ egagọ uzẹme na ọna.

13. Fikieme ahwo buobu a gbe ro lele Jesu hu?

¹³ Evaọ oke Jesu, u je gbe ilele Jọn Ọhọahwo-Ame na unu inọ ilele Jesu a be siọ emuọriọ ba ha. Jesu ọ ta kẹ ae nọ u du  gwọlọ nọ ilele riẹ a rẹ siọ emuọriọ ba ha nọ ọ gbẹ rrọ uzuazọ na. (Mat. 9:14-17) Ghele na, ahwo Farisi gbe amọfa nọ a wọso Jesu a jẹ ta nọ ọ be rọwo kuomagbe ai ru eware egagọ rai nọ a ru no otọ ze he. Eva e dha rai gaga nọ a ruẹ nọ Jesu o siwi ohwo jọ nọ ọ jẹ mọ evaọ Ẹdijala. (Mak 3:1-6; Jọn 9:16) A jẹ rọ obọ sudu inọ a bi koko Ẹdijala na, rekiyọ a jẹ kẹ ahwo uvẹ re a jọ etẹmpol Ọghẹnẹ thueki. Eva e dha rai gaga nọ Jesu o le ahwo na no etẹmpol na. (Mat. 21:12, 13, 15) U te no ere no, u wo oke jọ nọ Jesu ọ jẹ ta usi uwoma kẹ ahwo evaọ isinagọgo obọ Nazarẹt. Kẹsena o te gbiku eware jọ nọ e via evaọ Izrẹl ro dhesẹ kẹ ahwo na inọ a wo ẹrọwọ họ, a tẹ jẹ rrọ ahwo oriobọ. Onana u ru eva dha ae gaga. (Luk 4:16, 25-30) Ahwo buobu a rọwo lele Jesu hu keme ọ rọwo ru eware nọ a je roro nọ o ti ru hu.​—Mat. 11:16-19.

14. Fikieme Jesu ọ rọ ta nọ iruemu nọ i no otọ ze nọ e rọwokugbe Ikereakere na ha e thọ?

¹⁴ Eme Ikereakere na e ta? Jihova ọ rọ Aizaya ọruẹaro na ta nọ: “Unu gheghe ahwo nana a bi ro bru omẹ ze yọ igbenu rai a be rọ kẹ omẹ ọghọ, rekọ udu rai u thabọ no omẹ gaga; yọ ijaje ahwo-akpọ nọ a ro wuhrẹ ai no a bi lele rọ dhozọ mẹ.” (Aiz. 29:13) Jesu ọ ta gba inọ iruemu ahwo nana nọ i no Ikereakere na ze he na e thọ. Ahwo nọ a roro nọ iruemu ẹwho rai gbe izi rai i wuzou vi oware nọ Ikereakere na e ta, a be siọ Jihova gbe Mesaya nọ o vi ze.

15. Eme ọ rẹ lẹliẹ Isẹri Jihova dha ahwo buobu eva?

¹⁵ Kọ oware ovona o be via nẹnẹ? Ee. Eva e rẹ dha ahwo buobu inọ Isẹri Jihova a re lele ai ru ehaa sa-sa nọ i no otọ ze he, wọhọ ehaa ẹdẹ-eyẹ hayo Kresimesi. Yọ o rẹ kẹ ahwo jọ uye inọ Isẹri Jihova a re kuomagbe ai ru ehaa orẹwho ho hayo kuomagbe ai hi evaọ iruẹru iwhori nọ e rọwokugbe Ebaibol na ha. Ahwo nọ eva mai e be hae dha inọ ma bi kuomagbe ai hi na a re roro nọ a be gọ Ọghẹnẹ evaọ emamọ edhere. Rekọ Ọghẹnẹ ọ sae jẹ egagọ rai rehọ họ, keme iruemu akpọ na nọ i no otọ ze a bi lele viukpọ oware nọ Ebaibol ọ ta.​—Mak 7:7-9.

16. Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 119:97, 113, 163-165, eme ma re ru, kọ eme ma rẹ whaha?

¹⁶ Eme ọ rẹ sai fiobọhọ nọ ma gbe ro si uke kpemu hu? U fo nọ izi Jihova e rẹ were omai gaga. (Se Olezi 119:97, 113, 163-165.) Ma te gine you Jihova, ma te whaha uruemu kpobi nọ u no otọ ze nọ Jihova o mukpahe. Ma rẹ whaha oware kpobi nọ u re ru nọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova o gbẹ rọ ga tere he.

17. Eme ahwo buobu a je rẹro nọ Jesu o ti ru?

¹⁷ Ahwo jọ evaọ oke Jesu a jẹ gwọlọ nọ egọmeti Rom o gbe su ai hi. A je rẹro nọ Mesaya na o ti siwi ai no obọ egọmeti Rom nọ o je kienyẹ ae. A jẹ tubẹ gwọlọ rehọ Jesu mu ovie dede, rekọ ọ se. (Jọn 6:14, 15) U wo amọfa, te izerẹ egagọ ahwo Ju nọ ozọ u je mu inọ Jesu o te si ai no otọ egọmeti Rom, o sae wha ẹbẹbẹ se ai. A riẹ nọ Jesu o te ru ere, eva e te dha ahwo Rom, a ve ti si ai no ọkwa nọ a kẹ rai. Eware nana i ru nọ ahwo Ju buobu a gbe ro lele Jesu hu.

18. Eruẹaruẹ vẹ ahwo Ju buobu a jẹ gwọlọ yo?

¹⁸ Eme Ikereakere na e ta? Dede nọ eruẹaruẹ buobu i dhesẹ nọ Mesaya na ọ te jọ Ọgbaẹmo nọ o ti fi kparobọ, eruẹaruẹ efa i dhesẹ nọ o ti whu fiki izieraha  mai tao. (Aiz. 53:9, 12) O tẹ rrọ ere, kọ fikieme ahwo Ju a je ro rẹro oware ofa? A je rẹro ere keme eruẹaruẹ nọ e ta kpahe epanọ ebẹbẹ rai i re ro kuhọ ẹsiẹsiẹe ọvo a gwọlọ yo.​—Jọn 6:26, 27.

19. Fikieme Isẹri Jihova e gbẹ be rọ were ahwo buobu nẹnẹ hẹ?

¹⁹ Kọ oware ovona o be via nẹnẹ? Ee. O be kẹ ahwo buobu uye nẹnẹ inọ mai Isẹri Jihova ma re dhomahọ isuẹsu hu. A rẹ gwọlọ nọ ma votu. Rekọ ma riẹ nọ ma te votu kẹ ohwo jọ, kiyọ ma be ta nọ Jihova họ Osu mai hi. (1 Sam. 8:4-7) Ahwo jọ a rẹ jẹ ta nọ u fo nọ ma bọ isukulu, esipito, hayo ru eware itieye efa nọ i re fiobọhọ kẹ ẹwho. O be kẹ ae uye nọ usi uwoma ọvo ma be ta ukpenọ ma ru oware jọ kpahe ebẹbẹ nọ e be kẹ ahwo uye evaọ akpọ na nẹnẹ.

20. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 7:21-23, eme u fo nọ o rẹ jọ omai oja?

²⁰ Eme ọ rẹ sai fiobọhọ nọ ma gbe ro si uke kpemu hu? (Se Matiu 7:21-23.) Oware nọ o rẹ mae jọ omai oja họ, epanọ ma re ro ru iruo nọ Jesu ọ kẹ omai. (Mat. 28:19, 20) Ajọ ma si iroro no iruo nana ha re ma dhogbo epanọ egọmeti i re ro woma gbe epanọ ma re ro ru akpọ na woma. Uzẹme riẹ họ, ma you amọfa, yọ o rẹ da omai nọ a tẹ be ruẹ uye. Rekọ ma riẹ nọ oware nọ o mai woma nọ ma re ru ro fiobọhọ kẹ ae họ, Uvie Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ ae kpahe, ma ve je fiobọhọ kẹ ae jọ egbẹnyusu Ọghẹnẹ.

21. Eme ma rẹ gbaemu inọ ma re ru?

²¹ Ma jọ uzoẹme nana ta kpahe eware ene jọ nọ i ru nọ ahwo buobu a gbe ro lele Jesu hu evaọ oke nọ ọ jọ otọakpọ. Yọ eware ene evo yena i ru nọ Isẹri Jihova e gbẹ be rọ were ahwo jọ họ nẹnẹ. Kọ eware ene yena ọvo u fo nọ a rẹ yọroma kpahe? Ijo. Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe eware ene efa nọ ma rẹ yọroma kpahe. Joma gbaemu nọ oware ovo u re ru omai si uke kpemu hu nọ ma gbe ro lele Jesu hu. Jọ mai kpobi ma hai ru oware nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga ẹsikpobi.