1. Ẹvẹ inievo esa nọ ma ta ẹme kpahe na a rọ daji abọ Jihova?

DAI roro oware nọ o via kẹ Isẹri Jihova esa jọ. (1) Ẹdẹjọ nọ oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ ọ rrọ uzoge o kpohọ isukulu, iticha rai ọ tẹ ta nọ emọ eklase na kpobi a ru ehaa jọ. Oniọvo na ọ riẹ nọ ehaa nana e rẹ were Ọghẹnẹ hẹ, fikiere ọ tẹ ta kẹ iticha na avọ adhẹẹ inọ o ti kuomagbe ai hi. (2) Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ uzoge nọ oma o rẹ vo gaga ọ jọ usi uwoma nuwou ruọ uwou. Ọ tẹ ruẹ nọ ọmọ isukulu riẹ jọ nọ ọ rẹ rọ Isẹri Jihova se ẹkoko ọ be rria uwou nọ a bi ti te na. Rekọ oniọvo na ọ tẹ nyai kporo ẹthẹ uwou na ghele. (3) Oniọvo-ọmọzae jọ nọ o wo uviuwou ọ be daoma gaga epanọ ọ rẹ rọ kuọ uviuwou riẹ. Ẹdẹjọ ọga iruo riẹ ọ tẹ ta kẹe nọ o ru oware iwhayo jọ. Dede nọ ọga na ọ sai si ei no iruo nọ o gbe ru ere he, oniọvo nana ọ ta kẹe nọ ọyomariẹ ọ gba riẹ mu nọ o re ru oware oruọzewọ ẹsikpobi je koko uzi keme ere Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a re ru.​—Rom 13:1-4; Hib. 13:18.

2. Enọ vẹ ma te ta kpahe, kọ fikieme?

² Uruemu vẹ whọ ruẹ nọ imasa nana a wo? O sae jọnọ who muẹrohọ udu gbe oruọzewọ nọ a dhesẹ. Rekọ uruemu ofa jọ o riẹ nọ u dhesẹ oma via gaga, oyehọ ẹgbakiete. Aimasa na a dhesẹ via nọ a talamu Jihova. Ọvuọvo ọ rọwo ru oware nọ o rẹ dha Jihova eva ha. Ẹgbakiete o wọ rai ru oware nọ a ru na. Avro ọ riẹ hẹ, uruemu nana nọ a dhesẹ na o were Jihova gaga. Ma gwọlọ ru eva were Ọsẹ obọ odhiwu mai na re. Fikiere, joma ta kpahe enọ nana: Eme họ ẹgbakiete? Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma re kru ẹgbakiete? Kọ ẹvẹ ma sai ro kru ẹgbakiete mai ẹsikpobi evaọ oke obẹbẹ nana?

3. (a) Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ ma bi kru ẹgbakiete mai? (b) Iriruo vẹ i re fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ ẹgbakiete ọ rrọ?

³ Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ a re ro dhesẹ nọ a bi kru ẹgbakiete rai? Nọ a tẹ rọ eva rai kpobi you Jihova je bi ru oware nọ o rẹ were iẹe ẹsikpobi. Muẹrohọ oware nọ ẹgbakiete u dhesẹ. Evaọ ẹvẹrẹ Hibru, ẹme na “ẹgbakiete” u dhesẹ epanọ oware o rẹ jọ gbagba, ababọ epe. Wọhọ oriruo, ahwo Izrẹl a jẹ hae rọ erao dhe idhe, yọ Uzi Mosis na o ta nọ arao nọ oma riẹ o rrọ kọkọ a re ro dhe idhe. * (Izerẹ 22:21, 22) Uzi na o kuvẹ riẹ hẹ re a rehọ arao nọ owọ, ozọ, hayo ubiẹro jọ u no dhe idhe; yọ a rẹ rehọ arao nọ ọ be mọ dhe idhe gbe he. Jihova ọ gwọlọ nọ arao nọ a re ro dhe idhe ọ rẹ jọ kọkọ, sasasa, oware ovo u re noi hi. (Mal. 1:6-9) U gbe omai unu hu inọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rẹ kẹe oware nọ o rrọ kọkọ. Ma tẹ be dẹ oware, makọ ubi-ure, obe, hayo okwakwa iruo jọ, ma rẹ salọ onọ u wo ighogho hayo nọ uvumọ oware o thọ kugbe he. Ma rẹ gwọlọ onọ o rrọ kọkọ. Ere ọvona Jihova ọ gwọlọ nọ uyoyou nọ ma wo kẹe o rẹ jọ gbe inọ ọye ọvo ma rẹ talamu.

4. Fikieme ma sae rọ ta nọ ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ rẹ sai kru ẹgbakiete? (b) Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 103:12-14, eme Jihova o bi rẹro riẹ mi omai?

⁴ Kọ who roro nọ re ma sai kru ẹgbakiete mai o gwọlọ nọ ma rẹ jọ gbagba tao? Whaọ mai ahwo-akpọ ma gba ha, ma re ru thọ ẹsibuobu. Joma ta kpahe ẹjiroro ivẹ jọ nọ ma gbe ro roro ere he. Orọ ọsosuọ, Jihova ọ rẹ tẹrovi iruthọ mai hi. Ebaibol na ọ ta nọ: “O ỌNOWO, otẹrọnọ, who roro imuemu mai, ỌNOWO kọ ono ọ rẹ sai dikihẹ?” (Ol. 130:3) Jihova ọ riẹ nọ ma gba ha, ma re ru thọ, yọ ọ be hae rọvrẹ omai ẹsikpobi. (Ol. 86:5) Orọ avọ ivẹ, Jihova ọ riẹ umutho oware nọ ma rẹ sai ru, yọ o re rẹro oware nọ ma rẹ sai ru hu mi omai hi. (Se Olezi 103:12-14.) Kọ oghẹrẹ vẹ ma sae rọ kare epe, jọ gbagba, hayo jọ kọkọ evaọ aro riẹ?

5. Fikieme o rọ gwọlọ nọ idibo Jihova a re you rie re a te kru ẹgbakiete?

⁵ Ugogo oware nọ o rẹ sae lẹliẹ idibo Jihova kru ẹgbakiete họ uyoyou. Uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ, gbe omarọkẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai na o rẹ jọ gbagba, kọkọ, oware ovo u re noi hi. Ma te wo uyoyou utioye makọ evaọ otọ edawọ, kiyọ ma bi kru ẹgbakiete. (1 Irv. 28:9; Mat. 22:37) Wariẹ roro kpahe Isẹri Jihova esa nọ ma ta ẹme te evaọ obọ emuhọ na. Fikieme a ro ru oware nọ a ru na? Kọ arozaha evaọ obọ isukulu ọ rẹ dha oniọvo-ọmọtẹ na eva, kọ oniọvo-ọmọzae na ọ gwọlọ nọ ohwo jọ o kpomovuọ họ iẹe oma evaọ usi uwoma, manikọ oniọvo nọ o wo uviuwou na ọ gwọlọ nọ a si ei no iruo? Vievie. Ukpoye, a riẹ nọ izi Jihova i kiẹrẹe, yọ epanọ a re ro ru Ọsẹ obọ odhiwu rai eva were ọvo o rrọ ae oja. Uyoyou nọ a wo kẹe u ru nọ a re ro roro kpahe iẹe ẹsikpobi taure a tẹ jiroro. A tẹ rọ enẹ dhesẹ nọ a bi kru ẹgbakiete.

6. (a) Fikieme who re ro kru ẹgbakiete ra? (b) Ẹvẹ Adamu avọ Ivi a ro dhesẹ nọ a kru ẹgbakiete he?

⁶ Fikieme mai kpobi ma re ro kru ẹgbakiete mai? O gwọlọ nọ who re kru ẹgbakiete ra keme Setan o se Jihova abọ, yọ onana u te owhẹ re. Ukọ-odhiwu yena nọ ọ wọso Ọghẹnẹ na o ru omariẹ fihọ Setan hayo “ohwo ọwọsuọ” evaọ ọgbọ Idẹn.  Ọ raha odẹ Jihova evaọ okenọ ọ ta ẹme nọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ yoyoma, Osu nọ ọ rẹ ta uzẹme he, nọ ọ gwọlọ ewoma obọriẹ ọvo. U yoma gaga inọ Adamu avọ Ivi a ruọ abọ Setan, wọso Jihova. (Emu. 3:1-6) Eware buobu nọ a jẹ reawere rai evaọ Idẹn u ru nọ a hae sai ro you Jihova gaga. Rekọ evaọ okenọ Setan ọ rọ wọso Jihova, uyoyou nọ Adamu avọ Ivi a wo kẹ Jihova o jọ gbagba ha, o gbunu gbọka ha. Onana o wha onọ ofa jọ ze. Onọ na họ, Kọ ohwo-akpọ jọ ọ te sae talamu Jihova Ọghẹnẹ fiki uyoyou nọ o wo kẹe? Ẹme na họ, kọ ahwo-akpọ a te sai kru ẹgbakiete rai? Onọ nana o romavia evaọ oke Job.

7. Wọhọ epanọ o rrọ Job 1:8-11, ẹvẹ Jihova o rri ẹgbakiete Job, kọ ẹvẹ Setan o roro kpahe iẹe?

⁷ Job ọ jọ uzuazọ evaọ okenọ ahwo Izrẹl a gbẹ jọ igbo evaọ Ijipti. Ohwo-akpọ ọvo nọ o kru ẹgbakiete te Job evaọ oke yena ọ jọ họ. Ọzae nana ọ gba ha, wọhọ epanọ ma gba ha na. Ọ jẹ hai ru thọ ẹsejọ. Ghele na Jihova o you Job fiki ẹgbakiete riẹ. O wọhọ nọ Setan ọ poviẹ Jihova no vẹre fiki ahwo-akpọ, inọ a be sai kru ẹgbakiete he. Fikiere, Jihova ọ tẹ ta kpahe ẹgbakiete Job kẹ Setan. Uzuazọ nọ Job o yeri u dhesẹ Setan fihọ ọtọrue! Setan ọ tẹ ta nọ jọ Jihova ọ kẹe uvẹ re ọ dawo Job. Jihova o fievahọ Job ogbẹnyusu riẹ, jẹ kuvẹ re Setan ọ ginẹ dawo iẹe.​—Se Job 1:8-11.

8. Didi ebẹbẹ Setan ọ wha se Job?

⁸ Setan ọ rrọ eva gaga, yọ ojihẹ ọ rrọ. Ọ raha eyero Job kpobi, te efe riẹ, gbe idibo riẹ, ọ tẹ jẹ raha odẹ riẹ evaọ oria nọ ọ be rria na. O tube kpe emọ ikpe riẹ kpobi no. Kẹsena ọ tẹ kẹ Job okpẹyao, onọ u ru oma riẹ vọ avọ eruẹso nọ e rẹ da gaga no uzou riẹ rite evawọ. Aye Job ọ tẹ jọ awawa  avọ uweri, kẹsena ọ tẹ ta kẹ ọzae riẹ nọ ọ la Ọghẹnẹ eka re o whu. O ginẹ jọ Job oma nọ uwhu o mai woma, rekọ o kru ẹgbakiete riẹ. Kẹsena Setan ọ tẹ rọ abọ ọfa ruọ ẹe oma. Ọ rehọ ezae esa nọ e rrọ egbẹnyusu Job gwọlọ whrehe ẹrọwọ riẹ. Ezae nana a jọ kugbe Job edẹ buobu rekọ a kẹ riẹ uvumọ omosasọ họ. Ukpoye kọ eme a jẹ rọ fae ovao. A ta nọ Ọghẹnẹ ọ wha ebẹbẹ na kpobi sei, inọ ọ be daezọ họ sọ Job o bi kru ẹgbakiete riẹ. A tubẹ ta nọ Job yọ ohwo ọgeva, inọ eware iyoma nọ o ru i bi hwẹ ku ei na!​—Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Evaọ otọ uyero obẹbẹ, eme Job ọ rọwo ru hu?

⁹ Eme Job o ru nọ eware okpẹtu e jẹ via kẹe na? Whaọ Job ọ gba ha. Ọ rọ evedha whọku ezae esa nọ e nyabru ei na, yọ ọ ta eme efa nọ ọ rri inọ eme izuehọ uwhremu na. Ọ ta eme buobu kpahe ẹrẹreokie omobọ riẹ, vi ẹrẹreokie Ọghẹnẹ. (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Dede na, makọ oke yena nọ eware e jọ yoyoma kẹe gaga na, Job ọ rọwo kiuke ku Jihova Ọghẹnẹ vievie he. Ọ rọwo erue nọ egbẹnyusu eviẹhọ riẹ a ta kẹe na ha. Ọ ta nọ: “Othomẹwa re mẹ ta nọ who kiẹrẹe; bẹsenọ me re ti whuẹ na mẹ sae ti siobọ no oruọzewọ [hayo ẹgbakiete] mẹ hẹ.” (Job 27:5) Ẹme nana nọ Job ọ ta na o wuzou gaga. Ọ rọwo no abọ Ọghẹnẹ vievie he, yọ ma rẹ sai ru epọvo na.

10. Ẹvẹ ẹme nọ Setan ọ ta kpahe Job na u ro te owhẹ?

¹⁰ Setan ọ ta ẹme ọvona kpahe omai omomọvo re. Ẹvẹ u ro te owhẹ? U te owhẹ keme, Setan ọ be rọ ẹme na dhesẹ nọ who you Jihova Ọghẹnẹ no eva ze he. Anọ whọ te siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ ologbo, gbe nọ u no owhẹ eva ze nọ who re kru ẹgbakiete he. (Job 2:4, 5; Evia. 12:10) Ẹvẹ onana o rrọ owhẹ oma? O kẹ owhẹ uye, o gbẹ rrọ ere? Rekọ roro kpahe onana: Jihova o fievahọ owhẹ te epanọ ọ rọ kẹ owhẹ obọdẹ uvẹ jọ. Jihova ọ be kẹ Setan uvẹ re ọ dawo owhẹ sọ whọ sai gine kru ẹgbakiete ra. Jihova o fievahọ owhẹ inọ whọ sai kru ẹgbakiete ra, je fiobọhọ dhesẹ nọ Setan yọ ọtọrue. Jihova ọ tẹ jẹ ya eyaa nọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ. (Hib. 13:6) Eva nọ Ọghẹnẹ Erumeru o fihọ omai na yọ obọdẹ uvẹ ulogbo. Kọ whọ gbẹ ruẹ oware nọ u ro wuzou re ma kru ẹgbakiete mai na? U re fiobọhọ kẹ omai dhesẹ nọ ọrue Setan ọ be ta, u re si afuẹwẹ no odẹ uwoma Ọsẹ obọ odhiwu mai, je dhesẹ nọ isuẹsu riẹ e mai woma. Ẹvẹ ma sai ro kru ẹgbakiete?

11. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Job?

¹¹ Setan ọ be wọso idibo Ọghẹnẹ gaga evaọ “edẹ urere” nana nọ eware okpẹtu e da fia na. (2 Tim. 3:1) Ẹvẹ ma sai ro kru ẹgbakiete mai nọ ebẹbẹ i te bi te omai? Ma sai wuhrẹ mi Job. Job o je kru ẹgbakiete riẹ kẹdẹ kẹdẹ taure oke obẹbẹ o tẹ te romavia. Roro kpahe eware esa jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ mi ei nọ i re fiobọhọ kẹ omai kru ẹgbakiete mai.

12. Wọhọ epanọ o rrọ Job 26:7, 8, 14, ẹvẹ Job o ro wo ọwhewhe gbe adhẹẹ kẹ Jihova? (b) Ẹvẹ ma sai ro wo ọwhewhe kẹ Ọghẹnẹ?

¹² Eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma i mu Job urirẹ, onana u te ru nọ o ro you Ọghẹnẹ gaga. Job ọ jẹ nabe rehọ oke roro didi kpahe epanọ emama Jihova i gbunu te. (Se Job 26:7, 8, 14.) Ọwhewhe o mu rie nọ o roro kpahe otọakpọ na, idadeghe na, ẹgho, gbe egbrara. Dede na, Job o vuhumu nọ eware nọ ọ riẹ kpahe emama Ọghẹnẹ i tulo ho. Eme nọ Jihova ọ ta i te  je mu ei urirẹ. Job ọ ta nọ: “Mẹ yọrọ ẹme unu riẹ fihọ evaọ eva mẹ.” (Job 23:12) Ọwhewhe nọ Job o wo kẹ Jihova u duobọtei, yọ onana u ru rie wo adhẹẹ kẹ Jihova. O you Ọsẹ obọ odhiwu riẹ na gaga jẹ gwọlọ nọ o re ru eva were iẹe. Onana u te ru nọ Job ọ rọ gbaemu nọ o re kru ẹgbakiete riẹ. Epanọ Job o ru na o gwọlọ nọ ma re ru. Ma riẹ eware buobu kpahe emama Ọghẹnẹ vi ahwo oke Job. Ma te je wo oma Ebaibol na kpobi nọ u bi fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ ginẹ rrọ. Eware nọ ma bi wuhrẹ kpobi e rẹ sai mu omai urirẹ. Ọwhewhe gbe adhẹẹ nọ ma wo kẹ Jihova u ve ti ru omai you rie, yoẹme kẹe, jẹ gbaemu nọ ma re kru ẹgbakiete mai.​—Job 28:28.

13-14. Wọhọ epanọ o rrọ Job 31:1, ẹvẹ Job o ro dhesẹ nọ o bi yoẹme? (b) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Job?

¹³ Job o ru oreva Ọghẹnẹ ẹsikpobi, onọ u fiobọhọ kẹe kru ẹgbakiete riẹ. Job ọ riẹ nọ re ohwo o kru ẹgbakiete riẹ o gwọlọ nọ o re yoẹme kẹ Jihova. Evaọ uzẹme, oke kpobi nọ ma te yoẹme o rẹ kẹ omai ajọwha nọ ma re ro kru ẹgbakiete vi epaọ anwẹdẹ. Job ọ daoma kpobi re ọ ruẹ nọ o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ kẹdẹ kẹdẹ. Wọhọ oriruo, ọ jẹ yọroma gaga kpahe oghẹrẹ nọ o re yerikugbe eyae. (Se Job 31:1.) Nọ ọ rrọ ọzae uwou-orọo na, ọ riẹ nọ o thọ re o wo isiuru obẹlẹ kẹ aye ọfa jọ u te no aye riẹ no. Nẹnẹ, odawọ ọfariẹ-ogbe o da oria kpobi fia. Kọ ma te whaha isiuru nọ ma re wo kẹ omọfa nọ ọ rrọ ọzae hayo aye mai hi wọhọ Job? Kọ ma te kẹnoma kẹ oghẹrẹ ifoto ẹbẹba kpobi? (Mat. 5:28) Ma tẹ be hae daoma wo oma-onyẹ evaọ abọ nana kẹdẹ kẹdẹ, u ti fiobọhọ kẹ omai kru ẹgbakiete mai ziezi.

¹⁴ Job o yoẹme kẹ Jihova re evaọ oghẹrẹ nọ o rri ekwakwa eyero-akpọ. Job ọ riẹ nọ ọ tẹ rẹroso eyero riẹ, yọ ọ thọ uzi nọ a rẹ rọ fiki riẹ kẹ ohwo uye. (Job 31:24, 25, 28) Nẹnẹ na, ahwo a be dhogbo epanọ a re ro wo igho gbe ekwakwa  eyero-akpọ buobu. Ma te wo eriwo nọ o fo kpahe ugho gbe eyero-akpọ wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ta, u ti ru omai kru ẹgbakiete mai no ẹdẹ te ẹdẹ.​—Itẹ 30:8, 9; Mat. 6:19-21.

15. (a) Didi eghale Job o je rẹro rai nọ i fiobọhọ kẹe kru ẹgbakiete riẹ? (b) Ẹvẹ ẹruore mai nọ ma re roro kpahe o rọ rrọ obufihọ kẹ omai?

¹⁵ Job o wo ẹruore inọ Ọghẹnẹ ọ te ghale iẹe, yọ onana u ru nọ o ro kru ẹgbakiete riẹ. U mu Job ẹro inọ o rẹ were Ọghẹnẹ nọ o te kru ẹgbakiete riẹ. (Job 31:6) Ghelọ ebẹbẹ nọ i te Job, o fievahọ Jihova inọ ọ te ghale iẹe. Ababọ avro, evaifihọ yena i fiobọhọ kẹe kru ẹgbakiete riẹ ziezi. Eva e were Jihova gaga inọ Job o kru ẹgbakiete riẹ te epanọ ọ rọ ghale iẹe gaga dede nọ Job ọ gba ha! (Job 42:12-17; Jem. 5:11) Yọ eghale nọ i tube vi eyena e rrọ obaro hẹrẹ Job. Kọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova ọ te ghale owhẹ nọ who te kru ẹgbakiete ra? Ọghẹnẹ mai o ri nwene he. (Mal. 3:6) Ma tẹ kareghẹhọ nọ o rri ẹgbakiete mai ghaghae, u ti mu omai ẹro ẹsikpobi nọ eghale nọ e rrọ obaro hẹrẹ omai na e te siọ omai obọ ba ete he.​—1 Tẹs. 5:8, 9.

16. Eme ma gba riẹ mu nọ ma re ru?

¹⁶ Fikiere, gbaemu nọ who re kru ẹgbakiete ra te urere! Ẹsejọ o rẹ sae jọ owhẹ oma nọ whẹ ọvo o bi ru ere fikinọ ahwo buobu evaọ oria ra a bi yeri uzuazọ epanọ u je rai. Rekọ inievo nọ i bu te ima buobu a bi kru ẹgbakiete rai re evaọ eria sa-sa akpọ na. U te no ere no, ezae gbe eyae buobu evaọ oke nọ u kpemu a kru ẹgbakiete rai, makọ oke nọ a rẹriẹ ovao dhe uwhu dede. (Hib. 11:​36-38; 12:1) Jọ mai kpobi ma gbaemu nọ ma re kru ẹgbakiete mai wọhọ Job nọ ọ ta nọ: “Mẹ sae ti siobọ no oruọzewọ [hayo ẹgbakiete] mẹ hẹ.” Joma hai kru ẹgbakiete mai ẹsikpobi re ma rọ ere wha orro se Jihova bẹdẹ bẹdẹ!