1, 2. (a) Eme ọ mai wuzou nọ o gwọlọ nọ ahwo-akpọ kpobi a rẹ riẹ vuhumu? (b) Ẹvẹ u ro wuzou re ma tha esuo okpehru Jihova uke?

NẸNẸ, ugho họ oware nọ ahwo buobu a rri nọ o mai wuzou. A rẹ tẹrovi epanọ a re ro koko efe buobu họ kẹ omarai, hayo dhogbo epanọ eware nọ a wo no i gbe ro no ae obọ họ. Oware nọ o mai wuzou kẹ amọfa họ, uviuwou rai, epanọ a re ro wo omokpokpọ, hayo eware efa.

² Dede na, re ma dhesẹvia nọ esuo Jihova ọ mai woma u wuzou vi eware yena kpobi. O gwọlọ nọ ma rẹ whaha oware kpobi nọ u re si iroro mai no oware nana nọ u wuzou gaga na. Ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sai duomahọ iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ mai te epanọ o rẹ rọ thọrọ omai ẹro inọ uketha nọ ma rẹ rọ kẹ esuo Ọghẹnẹ o mai wuzou. Hayo ma sae kuvẹ re ebẹbẹ nọ ma be rẹriẹ ovao dhe i ru omai kpairoro vrẹ ẹme udu esuo ehrugbakpọ na. Evaọ abọdekọ riẹ, ma te rri nọ u gine wuzou re ma dhesẹvia nọ esuo Ọghẹnẹ ọ mai woma, u ti fiobọhọ kẹ omai dikihẹ ga nọ ma tẹ be rẹriẹ ovao dhe edawọ ikẹdẹ kẹdẹ mai. Onana u ve ti si omai kẹle Jihova vi epaọ anwẹdẹ.

3. Eme Setan ọ ta kpahe esuo Ọghẹnẹ?

³ Oware nọ Setan o ru evaọ okenọ u kpemu u ru nọ ahwo a sai ro roro sọ esuo Jihova ọ gba kiete. O dhesẹ nọ ọriẹwẹ ọ rrọ esuo Ọghẹnẹ gbe nọ Jihova ọ be rọ eware iwoma gbọ emama riẹ ogbọ. Eme ọ Setan i dhesẹ nọ ahwo-akpọ a te su omarai ẹsiẹe a te mae rọ wereva. (Emu. 3:1-5) Setan o te je dhesẹ nọ ohwo-akpọ ọvuọvo nọ o gine you Ọghẹnẹ nevaze ọ rrọ họ, gbe inọ a tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ ulogbo a te siọ esuo Jihova. (Job 2:4, 5) Fiki avro nana nọ Setan ọ wha ze na, Jihova ọ kuvẹ re oke o vrẹ re emama kpobi a ruẹ vevẹ nọ ahwo-akpọ a sai su omobọ rai ababọ Ọghẹnẹ hẹ.

4. Fikieme o rọ gwọlọ nọ a re ku ẹme avro esuo ehrugbakpọ na họ?

⁴ Jihova ọ riẹ nọ ọrue Setan o gu na. Kọ fikieme ọ rọ kuvẹ re ẹme na ọ gbẹ jọ otọ, re Setan o dhesẹ nọ esuo riẹ ọ te mai woma? Uyo onọ yena u wuzou kẹ ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu kpobi. (Se Olezi 83:18.) Adamu avọ Ivi a siọ esuo Jihova, yọ no umuo oke yena ze ahwo buobu a rọ aro kele ai no. Onana o rẹ sai ru ahwo jọ roro nọ, o wọhọ nọ uzẹme Setan ọ ginẹ ta na. Bẹsenọ ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu a rẹ ruẹ uzẹme ẹme na, u muẹro nọ ahwo-akpọ a ti wo udhedhẹ hẹ evaọ iviuwou, uyẹ, gbe erẹwho. Rekọ nọ u te dhesẹ omavia nọ esuo Ọghẹnẹ ọ mai woma no, emama kpobi e vẹ te romakpotọ kẹ esuo okiẹrẹe riẹ na bẹdẹ bẹdẹ. Udhedhẹ o vẹ te jọ ehrugbakpọ na.—Ẹf. 1:9, 10.

5. Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ abọ esuo Jihova ma rrọ?

⁵ Ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu kpobi a ti vuhumu nọ esuo Jihova ọ mai woma. Esuo Setan avọ ahwo-akpọ ọ te kparobọ họ, a te raha iẹe no. Esuo Mesaya nọ Ọghẹnẹ o ro mu ọ te kparobọ, oke yena ahwo-akpọ nọ a kru ẹgbakiete a ve ti dhesẹvia nọ ohwo-akpọ ọ rẹ sae ginẹ dadamu abọ esuo Ọghẹnẹ. (Aiz. 45:23, 24) Kọ whọ gwọlọ jọ usu ahwo nọ a bi kru ẹrọwọ rai, rọ ere dhesẹ nọ abọ esuo Jihova whọ rrọ? Avro ọ riẹ hẹ, whọ gwọlọ jọ usu rai. Re ma sai kru ẹrọwọ mai, o gwọlọ nọ ma rẹ tẹrovi ẹme udu esuo ehrugbakpọ na jẹ daoma riẹ epanọ u wuzou te.

6. Ẹvẹ udu esuo Jihova nọ ma re dhesẹvia nọ ọ mai woma u wuzou te?

⁶ Wọhọ epanọ ma ta no vẹre na, re ahwo-akpọ a dhesẹvia nọ esuo Jihova ọ mai woma yọ oware nọ u wuzou gaga. U wuzou vi oware ofa kpobi nọ o rẹ sae kẹ ohwo-akpọ evawere. Kọ onana u dhesẹ nọ esiwo mai o wuzou hu, hayo inọ Jihova ọ be ginẹ daezọ mai hi? Vievie. Ẹvẹ ma rọ tere?

7, 8. Ẹvẹ eyaa Jihova nọ o re rugba o rọ rrọ edhere jọ nọ o re ro dhesẹ nọ esuo riẹ ọ mai woma?

⁷ Jihova o you ahwo-akpọ je rri rai ghaghae. Ọ rọ unevaze siobọno Ọmọ ọvo riẹ ze ti whu kẹ omai re ma ruẹsi wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 3:16; 1 Jọn 4:9) Jihova ọ gbẹ hai ru eyaa riẹ gba ha, Setan ọ hae te ruẹ uvẹ se Ọghẹnẹ ekpehre osu, hayo ọtọrue inọ ọ be rọ ewoma gbọ ahwo nọ a rrọ otọ esuo riẹ ogbọ. O hai ti je ru ẹme isẹkoko họ uzẹme, enọ e rẹ ta nọ: “Kọ ọzino riẹ nọ a tubẹ ya eyaa riẹ na ọ rrọ? Whaọ, no anwọ okenọ esẹ-ode mai a ro whu rite inẹnẹ, eware kpobi e gbẹ rrọ epọvo na nọ e rrọ no emuhọ emama ze.” (2 Pita 3:3, 4) Fikiere, Jihova o ti siwi ahwo-akpọ nọ a yoẹme kẹe, jẹ rọ oyena dhesẹ re nọ esuo riẹ ọ mai woma. (Se Aizaya 55:10, 11.) Ofariẹ, uyoyou o da esuo Jihova fia. Fikiere, o  rẹ sai mu omai ẹro nọ o ti you je rri idibo riẹ nọ i bi yoẹme kẹe ghaghae ẹsikpobi.—Ọny. 34:6.

⁸ Ma tẹ ta nọ esuo Jihova ọ mai wuzou u dhesẹ hẹ inọ esiwo mai o muẹme evaọ aro riẹ hẹ. Ukpoye ma be daoma wo eriwo nọ o fo kpahe udu esuo Jihova gbe esiwo mai. Yọ u gine wuzou gaga re ma wo eriwo otiọna keme u ti fiobọhọ kẹ omai tẹrovi ẹme udu esuo ehrugbakpọ na jẹ jọ abọ Jihova, nọ orọnọ esuo riẹ ọ mai woma na.

9. Eme Setan ọ ta kpahe Job? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁹ Ma jọ obe Job nọ o rrọ usu ebe ọsosuọ nọ a kere evaọ Ebaibol na ruẹ oware nọ u ro fo re ma wo eriwo nọ o fo kpahe ẹme udu esuo ehrugbakpọ na. Ma jọ etẹe ruẹ eme nọ Setan ọ ta inọ Job ọ tẹ ruẹ uye gaga, ọ te siọ Ọghẹnẹ. Setan ọ tẹ ta nọ jọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Job uye. Jihova o ru ere he, rekọ ọ kẹ Setan uvẹ re ọ dawo Job nọ ọ ta nọ: ‘Eware kpobi nọ o woi, e rrọ owhẹ obọ.’ (Se Job 1:7-12.) U kri hi, eyero Job kpobi ọ tẹ raha, idibo riẹ gbe emọ ikpe riẹ i te whu. Setan o ru onana evaọ oghẹrẹ nọ o rọ wọhọ nọ Ọghẹnẹ omariẹ ọ wha okpẹtu na se Job. (Job 1:13-19) Kẹsena Setan ọ tẹ rọ ẹyao ela ipepehe tehe Job. (Job 2:7) Edada nọ e jariẹ oma e ga vi epanọ o jọ okenọ o yo eme elọhoma aye riẹ gbe imasa efa nọ i se omarai egbẹnyusu riẹ.—Job 2:9; 3:11; 16:2.

10. (a) Eme Job o ru nọ u dhesẹ nọ ọ dadamu abọ Ọghẹnẹ? (b) Rekọ eme o ro ruthọ?

¹⁰ Kọ eme u no rie ze? Job o dhesẹvia nọ ọrue Setan ọ ta na. Job ọ rọwo kiuke ku Ọghẹnẹ hẹ. (Job 27:5) Dede na, u wo omoke jọ nọ Job o ro wo eriwo nọ o fo ho kpahe ebẹbẹ riẹ na. Epanọ o re ro dhesẹ nọ ọyomariẹ o kiẹrẹe o mae jariẹ oja, be tubẹ ta nọ ọ gwọlọ riẹ ẹjiroro nọ ọ rẹ rọ reoja utioye. (Job 7:20; 13:24) Ma rẹ sae ta nọ eriwo Job na ọ thọ họ nọ ma te roro kpahe ebẹbẹ nọ e jariẹe oma. Dede na, Jihova ọ ruẹ nọ u fo nọ ọ rẹ kpọ eriwo Job na vi. Eme Jihova ọ ta kẹe?

11, 12. Eme Jihova o fiobọhọ kẹ Job vuhumu, kọ eme Job o ru?

¹¹ Ma rẹ jọ izou ene evaọ obe Job ruẹ eme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Job, no uzou avọ 38 rite 41. Ghele na, u wo oria ovuọvo nọ Jihova ọ jọ vuẹ Job ugogo oware nọ o wha uye-oruẹ riẹ na ze he. Orọnikọ re Ọghẹnẹ ọ vuẹ Job ẹjiroro nọ ọ be rọ ruẹ uye o je ro lele iei ta ẹme he, wọhọ ẹsenọ o gba Ọghẹnẹ họ nọ o re gu ẹkẹ unu riẹ. Ukpoye, Jihova o je fiobọhọ kẹ Job riẹ epanọ ọ kawo te nọ a tẹ rehọ iẹe wawo  Ọghẹnẹ. O te je fiobọhọ kẹ Job vuhumu nọ u wo eware efa nọ e mae wuzou nọ u fo nọ ọ rẹ tẹrovi. (Se Job 38:18-21.) Enẹ Jihova o ro fiobọhọ kẹ Job wariẹ wo eriwo nọ o fo.

¹² Kọ eme nọ Jihova ọ rọ kpọ Job họ na e ga hrọ, maero nọ ma te roro kpahe ebẹbẹ nọ Job o thihakọ rai no? Ijo, yọ Job omariẹ dede o roro ere he. Ghele ebẹbẹ nọ e jariẹ oma na, Job ọ ta eme nọ i dhesẹ edẹro uwhremu na. Ọ tubẹ ta nọ: “Mẹ . . . vro oma mẹ, me je kurẹriẹ evaọ ovu gbe enwo.” Ohrẹ nọ Jihova ọ kẹ Job na o wọ riẹ ta ẹme yena. (Job 42:1-6) Elaihu ọ kake kpọ Job họ no taure Jihova ọ tẹ te ta ẹme kẹe. (Job 32:5-10) Nọ Job ọ jẹ ọwhọkuo Ọghẹnẹ rehọ jẹ kpọ eriwo riẹ vi no, Jihova o te dhesẹ kẹ amọfa nọ eva Job e be were iẹe keme o kru ẹrọwọ riẹ evaọ otọ edawọ.—Job 42:7, 8.

13. Ẹvẹ ọkpọvio Jihova na ọ sai ro fiobọhọ kẹ Job nọ edawọ riẹ na e maki kuhọ no?

¹³ Ọkpọvio nọ Jihova ọ kẹ Job na u ti gbe fiobọhọ kẹe makọ evaọ okenọ ebẹbẹ riẹ na i te kuhọ no. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Dede nọ “ỌNOWO na ọ . . . ghale Job evaọ edẹ uzuazọ riẹ nọ i kiọkọ, vi oke ọsosuọ,” o rrọ vevẹ inọ o rehọ oke taure Job ọ tẹ te wariẹ wo eware riẹ nọ i vru na zihe. Uwhremu na Job o “wo emezae ihrẹ gbe emetẹ esa.” (Job 42:12-14) Avro ọ riẹ hẹ, emọ Job nọ i whu na e da riẹ gaga. Ẹsejọhọ evaọ etoke jọ, Job ọ jẹ hae kareghẹhọ ebẹbẹ nọ i te rie na. Dede nọ o wo otoriẹ oware nọ o wha uyeoruẹ riẹ na ze uwhremu na, o sae jọnọ ọ jẹ hai roro kpahe oware nọ o soriẹ nọ ọ rẹ rọ rioja tere. Oware kpobi nọ o ze riẹ iroro kẹhẹ, ọ rẹ sae kareghẹhọ ọkpọvio nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na. O te ru ere, o te kẹe omosasọ je fiobọhọ kẹe wo eriwo nọ o fo.—Ol. 94:19.

14. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Job na ze?

¹⁴ Ma rẹ sai wo eriwo nọ o fo je wo omosasọ no iku Job na ze. Ere o ginẹ rrọ keme Jihova o ru nọ a ro kere iku na fihotọ “re ma wuhrẹ no ai ze, re ma rọ ẹkwoma ithihakọ mai gbe omosasọ nọ u re no Ikereakere na ze wo ẹruore.” (Rom 15:4) Eme onana u wuhrẹ omai? Orọ ọsosuọ họ: Ajọ ma roro kpahe uzuazọ mai ga te epanọ ẹme udu esuo ehrugbakpọ na o rẹ rọ thọrọ omai ẹro ho, keme oye o mai wuzou. Jọ ma kareghẹhọ re inọ re ma sai ru ẹkabọ mai evaọ ẹme nana, o gwọlọ nọ ma re kru ẹrọwọ mai makọ evaọ etoke ebẹbẹ wọhọ Job.

15. Eme ẹgbakiete mai nọ ma re kru evaọ otọ odawọ o rẹ wha ze?

¹⁵ Fikieme o rẹ rọ kẹ omai omosasọ nọ ma te roro kpahe oware nọ u re noi ze nọ ma te kru ẹgbakiete mai? O rrọ ere keme  ebẹbẹ mai i re ru ẹjiroro jọ gba. Orọnikọ i re dhesẹ nọ eva mai e be dha Jihova ha, ukpoye e rẹ kẹ omai uvẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ abọ esuo Ọghẹnẹ ma rrọ. (Itẹ 27:11) Ithihakọ mai i re ru omai wo “ọjẹrehọ Ọghẹnẹ,” je ru imuẹro mai ga kpahe eware nọ ma bi rẹro rai. (Se Ahwo Rom 5:3-5.) Iku Job na i te je dhesẹvia nọ Ọghẹnẹ “ọ rrọ yoyou gaga je wo ohrọ-oriọ.” (Jem. 5:11) Fikiere o rẹ sai mu omai ẹro nọ Jihova ọ te hwosa kẹ ohwo kpobi nọ ọ dadamu abọ esuo riẹ. Nọ ma tẹ riẹ onana, u ti fiobọhọ kẹ omai “thihakọ eware kpobi avọ odiri gbe oghọghọ.”—Kọl. 1:11.

16. Fikieme u ro fo re ma kareghẹhọ nọ, re ma dhesẹvia nọ esuo Jihova ọ mai woma họ oware nọ o mai wuzou?

¹⁶ Uzẹme, o rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma hae ruabọhọ dhesẹvia nọ esuo Ọghẹnẹ ọ mai woma. Ẹsejọ, o rẹ wọhọ nọ ebẹbẹ mai i bu vi omai oma. Makọ ebẹbẹ nọ i te oware ovo ho e rẹ sae jọ ruaro nọ ma tẹ be hai roro kpahe ae noke toke. Fikiere nọ ebẹbẹ i te bi te omai, o gwọlọ nọ ma rẹ hae kareghẹhọ omamai inọ oware nọ o mai wuzou họ re ma dhesẹvia nọ esuo Ọghẹnẹ ọ mai woma.

17. Ẹvẹ iruo Jihova nọ ma re jo wobọ ẹsikpobi u re ro fiobọhọ kẹ omai tẹrovi oware nọ o mai wuzou na?

¹⁷ Ma tẹ be hai wobọ ziezi evaọ iruo Jihova, o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai tẹrovi oware nọ o mai wuzou na. Wọhọ oriruo, okie o kie oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Renee, o te je wo ẹyao ọta avọ edada egaga. Okenọ ọ jọ ẹsipito, ọ jẹ hae ta usiuwoma kẹ ahwo nọ a bi ru iruo evaọ ẹsipito na, ahwo nọ a be mọ, gbe erara. Evaọ etoke eka ivẹ gbe ubro, ọ jọ ofẹ jọ ẹsipito na rọ euwa udhone ta usiuwoma kẹ ahwo. Nọ Renee ọ makọ kẹle uwhu no dede, o gbe je dhesẹvia nọ esuo Ọghẹnẹ ọ mai woma. Onana o jẹ kẹe omosasọ.

18. Ẹvẹ oware nọ o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ u ro dhesẹ epanọ u ro fo re mai hai dhesẹvia nọ esuo Jihova ọ mai woma?

¹⁸ Uzẹme na họ, ma gwọlọ tẹrovi ẹme udu-esuo Jihova makọ evaọ okenọ ma tẹ rẹriẹ dhe ebẹbẹ ikẹdẹ kẹdẹ uzuazọ. Wọhọ oriruo, nọ oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ a re se Jennifer o je no erẹ ze, ọ rọ edẹ esa soso hẹrẹ arupre nọ ọ rẹ ro kpo. A jẹ whaha irupre nọ e jẹ te dhẹ kpobi unọjọ utọjọ. Fikinọ ọyeọvo ọ jọ yọ oma o rrọ riẹ no, ọ hai ti tube mu oja họ ẹviẹ. Rekọ ukpenọ o ru ere, ọ lẹ re o wo udu nọ ọ sai ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rrọ otọ uyero riẹ na. Eme o no rie ze? Ọ ta usiuwoma kẹ ahwo buobu je fi ebe buobu họ ada. Ọ ta nọ, “Mẹ ruẹ nọ Jihova ọ ghale omẹ, jẹ kẹ omẹ ẹgba nọ mẹ sai ro dhesẹvia nọ mẹ yọ odibo riẹ ghelọ ẹbẹbẹ nọ mẹ jọ na.” Ẹhẹ, oniọvo-ọmọtẹ nana ọ tẹrovi iruo nọ i wobọ kugbe ẹjiroro Jihova.

19. Ẹvẹ idibo Jihova a rri ẹme udu-esuo ehrugbakpọ na?

¹⁹ Wo ohẹriẹ no ahwo egagọ efa, idibo Jihova ọvo a gine wo otoriẹ epanọ u wuzou te re a dhesẹvia nọ Jihova o wo udu nọ o re ro su ehrugbakpọ na. U kri no nọ a bi ro dhesẹ onana via. O gwọlọ nọ mai omomọvo ma rẹ ruabọhọ ru lele otoriẹ nana nọ ma wo no Ikereakere ze na.

20. Ẹvẹ Jihova o rri omodawọ nọ who bi ro dhesẹ nọ esuo riẹ ọ mai woma?

²⁰ Nọ whọ be rọ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ gbe akothiho ra evaọ etoke edawọ dhesẹvia nọ esuo Jihova ọ mai woma na, jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova o bi rri omodawọ ra ghaghae. (Ol. 18:25) Evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ma te gbẹ ta kpahe oware nọ u ro fo nọ whọ rọ udu ra kpobi tha esuo Ọghẹnẹ uke, gbe epanọ whọ sai ro ru ere.