1. Eme Jihova ọ jọ omamai omomọvo ruẹ, kọ eme o ru?

JIHOVA o se omai omomọvo ziọ ukoko riẹ. (Jọn 6:44) Dai roro kpahe onana. Jihova o muẹrohọ owhẹ evaọ usu ahwo nọ a rrọ akpọ na soso, o te se owhẹ keme ọ jọ udu ra ruẹ nọ who ti you rie. (1 Irv. 28:9) Jihova ọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ whọ rrọ ziezi yọ o you owhẹ gaga. Onana u woma kẹhẹ!

2. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ oniọvo kpobi evaọ ukoko na ọ rrọ ghaghae kẹ Jihova?

² Whọ rrọ ghaghae kẹ Jihova gaga, yọ ere inievo ukoko na kpobi a rrọ kẹe re. Wọhọ oriruo, Jesu ọ ta nọ Jihova ọ wọhọ othuru-igodẹ. Nọ ogodẹ ọvo o te vru no udevie igodẹ udhusoi nọ othuru-igodẹ o wo, eme o re ru? Ọ rẹ “nyasiọ udhone gbe ikpegbizii na ba obọ igbehru, ọ vẹ nyae gwọlọ ọnọ o ghoro vrẹ na.” Ọ tẹ ruẹ ogodẹ na no, eva e rẹ dhae kẹe he inọ o vru keleme. Ukpoye ẹghọghọ ọ rẹ ghọghọ. Eme ma be ta na? Oniọvo kpobi evaọ ukoko na ọ rrọ ghaghae kẹ Jihova. Jesu ọ ta nọ: “O rẹ were Ọsẹ mẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu hu re makọ ọvo dede evaọ usu esese nana o whu.”​—Mat. 18:12-14.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Uzẹme riẹ họ, ma gwọlọ ru oware nọ u re ru oniọvo jọ zoruẹ evaọ ukoko na ha. Nọ o rrọ ere na, eme ma re ru re inievo efa a gbe zoruẹ hẹ? Eme ma re ru nọ oniọvo jọ o te ru oware nọ o kẹ omai uye? Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe enọ nana. Rekọ joma kake ta kpahe ahwo nọ Jesu o se “esese nana” evaọ obe Matiu uzou avọ 18.

4. Amono họ “esese nana” nọ Jesu ọ fodẹ na?

⁴ Ahwo nọ Jesu o se “esese nana” họ ilele riẹ kpobi.  Ghelọ epanọ a kpako te no kẹhẹ, a “wọhọ emaha” keme a rọwo nọ Jesu o wuhrẹ ae. (Mat. 18:3) Ọvuọ oria riẹ a no ze, a wo ọvuọ uruemu riẹ, yọ oghẹrẹ ovona a re rri eware he. Ghele na, aikpobi na a fi ẹrọwọ họ Jesu. Yọ ọyomariẹ o you rai gaga.​—Mat. 18:6; Jọn 1:12.

5. Ẹvẹ Jihova o re rri rie nọ ohwo jọ o te ru odibo riẹ oware odada jọ?

⁵ Idibo Ọghẹnẹ kpobi nọ Jesu o se “esese nana” a rrọ ghaghae kẹ Jihova. Re ma ginẹ riẹ epanọ Jihova o rri rai omomọvo, joma kẹ oriruo jọ. Ohwo ọvo nọ ọ rẹ gwọlọ nọ a ru ọmaha gaga evaọ iraro riẹ ọ rrọ họ. Ma rẹ gwọlọ thothọ rai keme a wo ẹgba ọvuọvo ho, yọ a ri wo areghẹ hẹ. Eva e rẹ dha omai nọ ma tẹ ruẹ ohwo nọ o bi ru oware utioye. Whaọ epọvo na ma rrọ kẹ Jihova. O rẹ dha Jihova eva gaga nọ ohwo jọ o te bi ru omai oware nọ o rẹ da omai. Ọ rẹ gwọlọ thọ omai.​—Aiz. 63:9; Mak 9:42.

6. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Ahwo Kọrint 1:26-29, ẹvẹ ahwo a bi rri ilele Jesu?

⁶ Oghẹrẹ ofa vẹ ilele Jesu a rọ wọhọ “esese”? Dai roro ẹme nana. Amono a bi rri fihọ emamọ ahwo evaọ akpọ na? Ahwo nọ i fe, enọ i wo okpodẹ, gbe enọ e rrọ ekwa ilogbo. Rekọ fikinọ mai ilele Jesu ma rrọ ikpahwo ho, ahwo a re rri omai vo inọ mai yọ ahwo ‘ọsese’ gheghe. (Se 1 Ahwo Kọrint 1:26-29.) Rekọ orọnọ ere Jihova o bi rri omai hi.

7. Oghẹrẹ vẹ Jihova ọ gwọlọ nọ ma yerikugbe inievo ukoko na?

⁷ Jihova o you omai idibo riẹ kpobi, te enọ e rrọ ukoko na kri no gbe enọ i kurẹriẹ ze obọ. Inievo ukoko na a rrọ ghaghae kẹ Jihova, yọ u fo nọ ma re rri rai ghaghae re. Ma re “you inievo na kpobi,” orọnikọ ejọ ọvo ho. (1 Pita 2:17) Ma rẹ daoma thọ inievo mai je tete ae. Ma tẹ ruẹ nọ ma ta ẹme jọ hayo ma ru oware jọ nọ o kẹ oniọvo jọ uye, joma ru oware jọ kpahe iẹe. Ma du ta nọ eva i re kri oniọvo na ẹdha ha ha, inọ ọ te kpairoro vrẹ nọ oke o be nyaharo na. Uzẹme riẹ họ, oware u re kri inievo jọ ẹda ha. Eware jọ nọ e rẹ sae whae ze họ, inievo jọ a re rri omarai inọ a woma te ahwo ho fiki oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ ae no otọ ze. Inievo efa jọ a re riẹ epanọ a re thihakọ họ nọ ohwo o te ru ae thọ, keme a kurẹriẹ ziọ ukoko na obọ. O make rrọ ere na, nọ oniọvo o te ru omai thọ, ma rẹ daoma ruẹrẹhọ kugbei. Ma tẹ rrọ ohwo nọ eva i re kri ẹdha ha, joma kareghẹhọ nọ u fo re ma nwene. Ma te ru ere, eva e te were omai yọ udhedhẹ o te jọ udevie mai avọ inievo na.

8. Uruemu vẹ ahwo a wo evaọ oke Jesu nọ u wholo ilele riẹ?

⁸ Eme ọ wha riẹ ze nọ Jesu ọ rọ ta kpahe “esese nana”? Ilele riẹ a nọ riẹ onọ jọ inọ: “Ono ọ ginẹ mae rro evaọ Uvie odhiwu?” (Mat. 18:1) Ọkwa ọ jẹ hae were ahwo Ju buobu evaọ oke yena. A jẹ hae gwọlọ nọ ahwo a rri rai fihọ ahwo ologbo. Ọgba-uwuhrẹ jọ ọ ta nọ: “Ahwo oke yena a jẹ hae dhogbo epanọ a re ro wo okpodẹ gbe ọkwa te epanọ a re ro whu fihọ iẹe dede.”

9. Uruemu vẹ o gwọlọ nọ ilele Jesu a re siobọno?

⁹ Jesu ọ riẹ nọ oma-uhrowo ahwo Ju na u wholo ilele riẹ no, yọ a rẹ daoma gaga re a siobọnoi riẹriẹriẹ. Ọ ta kẹ ae nọ: “Jọ ọnọ ọ mae rro evaọ udevie rai ọ jọ wọhọ ọnọ ọ mae maha, yọ ọnọ ọ be kobaro ọ jọ wọhọ ọnọ ọ be gbodibo.” (Luk 22:26) Ma tẹ be hai “rri amọfa inọ a rro vi” omai, yọ ma bi dhesẹ nọ mai  họ enọ e “mae maha.” (Fil. 2:3) Ma te bi ru ere, ma te kaki ru inievo mai eva dha ha.

10. Eme Pọl ọ ta nọ u fo nọ ma rẹ hae kareghẹhọ ẹsikpobi?

¹⁰ U wo oghẹrẹ jọ nọ oniọvo kpobi nọ ọ rrọ ukoko na ọ rọ rro vi omai. Rekọ ma sae riẹ oghẹrẹ nọ a rọ rro vi omai hi nọ ma gbe bi roro kpahe eware iwoma nọ a bi ru hu. Joma hae kareghẹhọ ohrẹ nọ Pọl ukọ na ọ kẹ Ileleikristi obọ Kọrint inọ: “Ono o ru owhẹ wo ohẹriẹ no ọdekọ? Evaọ uzẹme, eme who wo nọ a kẹ owhẹ hẹ? Kọ otẹrọnọ ẹkẹ a kẹ owhẹ, fikieme who bi ro seha wọhọ nọ ẹkẹ a kẹ owhẹ hẹ?” (1 Kọr. 4:7) Ma rẹ yọroma gaga re ma gbẹ rọ oghẹrẹ ovo dhesẹ oma ha inọ ma woma vi amọfa. Nọ oniọvo-ọmọzae ọ tẹ be hai ru ẹme ziezi evaọ ukoko na, hayo nọ oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ tẹ riẹ epanọ a re mu ebe-iwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ahwo ziezi, jọ a hae rọ ujiro na kẹ Jihova.

11. Eme Jesu ọ rọ ọtadhesẹ ovie avọ ọrigbo na wuhrẹ omai?

¹¹ Nọ Jesu ọ nwani wuhrẹ ilele riẹ inọ a du ru amọfa zoruẹ hẹ no, ọ tẹ kẹ ae ọtadhesẹ jọ kpahe ovie jọ avọ ọrigbo riẹ. Ovie na ọ kpairoro vrẹ igho buobu nọ ọrigbo na ọ reosa riẹ nọ ọ hae te sae hwa ha. Rekọ nọ ọrigbo yena ọ ruẹ ọrigbo ọfa jọ nọ ọ reosa riẹ, ọ rọwo nọ ọ rẹ kpairoro vrẹ hẹ dede nọ osa na u tulo ho. Nọ ovie na ọ riẹ kpahe iẹe, o te gbolo ọrigbo ọgeva na fihọ uwou-odi. Eme ma wuhrẹ no ọtadhesẹ na ze? Jesu ọ ta nọ: “Ere Ọsẹ obọ odhiwu mẹ o ti ru owhai re otẹrọnọ whai omomọvo ọ gbẹ rọvrẹ oniọvo riẹ no udu ze he.”​—Mat. 18:21-35.

12. Nọ ma gbẹ be rọvrẹ amọfa ha, eme o re noi ze, kọ amono a rẹ ruẹ uye riẹ?

¹² Oware nọ ọrigbo na o ru na, orọnọ ọyomariẹ ọvo o wha uye se he, rekọ o kẹ amọfa uye re. Ọ re ohrọ ọrigbo ibe riẹ hẹ. O ru nọ “a ro fi ei họ uwou-odi re ọ jọ etẹe bẹsenọ ọ rẹ hwa osa nọ ọ re na no.” U te no ere no, oware nọ o ru na o kẹ ibe erigbo riẹ uye re keme Ebaibol ọ ta nọ, “nọ ibe erigbo riẹ a ruẹ oware nọ o via na, o tẹ kẹ ae uye gaga.” Epọvo na re, eware nọ ma ru e rẹ sae kẹ inievo mai uye. Wọhọ oriruo, nọ oniọvo jọ o te ru omai thọ, ma gbẹ be rọvrẹ riẹ hẹ, eme o re noi ze? Orọ ọsosuọ, o te kẹ oniọvo nọ o ru omai thọ na uye inọ ma rọvrẹ riẹ hẹ, yọ ma dhesẹ nọ ma you rie he. Orọ avọ ivẹ, o te kẹ inievo efa nọ e rrọ ukoko na uye nọ a tẹ ruẹ nọ mai avọ oniọvo na ma be riẹ yerikugbe he.

13. Eme oware nọ o via kẹ Crystal na u wuhrẹ owhẹ?

¹³ Ma tẹ be hae rọvrẹ inievo ukoko na, eva e rẹ were omai yọ eva e rẹ were ae re. Ere o jọ kẹ ọkobaro jọ nọ ma ti se Crystal. Oniọvo-ọmọtẹ jọ o je ru oware nọ o jẹ hae kẹ ọyomariẹ uye gaga. Crystal ọ ta nọ: “Eme nọ ọ jẹ hae kpahe kẹ omẹ ẹsejọ o rẹ wọhọ ẹsenọ ọ rọ aghae duwu omẹ. Fikiere mẹ gbẹ jẹ gwọlọ nọ mẹ avọ iẹe ma re kpohọ usi uwoma kugbe he. Oware na u te epanọ usi uwoma onya o gbẹ jẹ rọ were omẹ tere he, yọ eva e gbẹ jẹ were omẹ hẹ.” Crystal o roro nọ oware nọ oniọvo na o bi ru ei na u gine te epanọ o re ro muofu. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, o gbe rri rie nọ oware oja a ru rie he, yọ o muofu kẹ oniọvo na rifihọ họ. O ru lele ohrẹ Ebaibol jọ nọ ọ ruẹ evaọ uzoẹme na “Rọvrẹ No Udu Ra Ze” nọ o romavia evaọ Uwou-Eroro  Akpe 15, 1999. Kẹsena ọ tẹ rọvrẹ oniọvo na. Crystal ọ ta nọ: “Mẹ ruẹ nọ mai kpobi na ma be daoma epanọ ma rẹ rọ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma yọ Jihova ọ be rọvrẹ omai kẹdẹ kẹdẹ nọ ma te ruthọ. Nọ mẹ rọvrẹ oniọvo na no, o tẹ wọhọ ẹsenọ owha ogbẹgbẹdẹ jọ u no omẹ uzou. Eva i te ti mu omẹ họ ẹwere.”

14. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 18:21, 22, ẹbẹbẹ vẹ o wọhọ nọ Pita ukọ na o wo, kọ eme who wuhrẹ no uyo nọ Jesu ọ kẹ riẹ ze?

¹⁴ Ma riẹ nọ u fo re ma hae rọvrẹ amọfa. Rekọ o rẹ sae bẹ omai eru ẹsejọ. O sae jọ nọ o jọ ere kẹ Pita ukọ na re. (Se Matiu 18:21, 22.) Kọ eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai re ma hae rọvrẹ? Orọ ọsosuọ, kareghẹhọ nọ Jihova ọ rọvrẹ owhẹ gaga no. (Mat. 18:32, 33) Ma te ahwo nọ ọ rẹ rọvrẹ hẹ. Ghele na, ọ be rọvrẹ omai ẹsikpobi. (Ol. 103:8-10) Ebaibol na ọ ta nọ “o gba omai họ nọ ma re you ohwohwo.” Onana u dhesẹ nọ ma rẹ rọvrẹ inievo na hrọ, orọnikọ u te je omai hi. (1 Jọn 4:11) Orọ avọ ivẹ, roro kpahe oware nọ u re noi ze nọ ma tẹ rọvrẹ ohwo nọ o ru omai thọ. Ma sae rọ ere fiobọhọ kẹ ohwo na, okugbe o rẹ jọ ukoko na, usu mai avọ Jihova o rẹ kpekpe, yọ oma o rẹ fọ omai. (2 Kọr. 2:7; Kọl. 3:14) Orọ avọ esa, lẹ se Jihova nọ ọ ta nọ ma hae rọvrẹ amọfa na. Whọ kẹ Setan uvẹ hẹ re o fi ẹwhọ họ udevie ra avọ oniọvo jọ. (Ẹf. 4:26, 27) Ababọ Jihova nọ o re fiobọhọ kẹ omai, udhedhẹ o sae jọ ukoko na ha.

15. Eme Ahwo Kọlọsi 3:13 o ta nọ ma re ru nọ oniọvo jọ o te ru oware nọ o kẹ omai uye?

¹⁵ Kọ otẹrọnọ oware nọ oniọvo jọ o ru owhẹ o be kẹ owhẹ uye gaga, eme u fo nọ who re ru? Daoma kpobi re whọ ruẹ nọ who ru udhedhẹ kugbei. Lẹ se Jihova re whọ vuẹe epanọ oware na o be kẹ owhẹ  uye te. Lẹ sei re ọ hai fiobọhọ kẹ oniọvo nọ o ru owhẹ thọ na. Whọ vẹ jẹ lẹe re o fiobọhọ kẹ owhẹ muẹrohọ iruemu iwoma nọ oniọvo na o wo, enọ Jihova omariẹ ọ rọ fiki riẹ se oniọvo na ziọ ukoko riẹ. (Luk 6:28) Whọ gbẹ be sae kpairoro vrẹ oware nọ oniọvo jọ o ru owhẹ hẹ, ma omaa epanọ whọ rẹ rọ nyabru ei re wha ta ẹme na evaọ edhere owowolẹ. Oware nọ o rẹ mai fiobọhọ họ, nọ whọ gbẹ rehọ iẹe nọ oniọvo na o keke aro fihọ ru oware na re o da owhẹ hẹ. (Mat. 5:23, 24; 1 Kọr. 13:7) Oke nọ whọ te vuẹe ẹme na, whọ rehọ iẹe nọ o keke aro fihọ ru owhẹ oware na ha. Kinọ who te ru eware nana kpobi no, rekọ ọ be kẹ owhẹ uzou sokpọ họ? Gbe “thihakọ” kẹe ghele. Jọ obọ o rrọ owhẹ hẹ. (Se Ahwo Kọlọsi 3:13.) Maero, who fi oniọvo na họ eva ha. Keme who te ru ere, yọ usu ra avọ Jihova whọ be raha na. Whọ kuvẹ re oware ovo u ru owhẹ zoruẹ hẹ. Ere who ti ro dhesẹ nọ who you Jihova vi oware ofa kpobi.​—Ol. 119:165.

16. Eme mai inievo ukoko na kpobi ma re ru?

¹⁶ Eva e be were omai gaga inọ ma rrọ “uthuru ọvo” kugbe inievo ukoko na evaọ otọ “othuru-igodẹ ọvo.” (Jọn 10:16) Obe na A Koko Omai Họ re Ma Ru Oreva Jihova o ta evaọ ẹwẹ-obe avọ 165 inọ: “Nọ who bi wo erere no okugbe yena ze na, o gwọlọ nọ who re ru epanọ okugbe na o rẹ gbẹ rọ jariẹ.” Fikiere ma rẹ daoma “rri inievo-emezae gbe inievo-emetẹ mai epanọ Jihova o bi rri rai.” Mai kpobi na ma wọhọ emaha “esese” kẹ Jihova, yọ ọ rẹ rọ omai zaharo ho. U re woma kẹhẹ nọ who te bi tete inievo ukoko na re. Jihova o re muẹrohọ nọ ma tẹ be daoma fiobọhọ kẹ inievo na jẹ be rẹrote ae, yọ o rẹ were iẹe gaga.​—Mat. 10:42.

17. Eme ma gba riẹ mu nọ ma re ru?

¹⁷ Ma you inievo ukoko na gaga. Fikiere “gbaemu inọ who re fi utho ezoruẹ hayo ọzadhe họ kẹ oniọvo ho.” (Rom 14:13) Joma hai rri inievo na inọ a rro vi omai jẹ hae rọvrẹ rai no eva ze nọ a te ru omai thọ. Joma kuvẹ vievie he re oware nọ amọfa a ru u ru omai zoruẹ. Ukpoye joma hai “ru eware nọ e rẹ wha udhedhẹ ze gbe eware nọ e rẹ bọ [omai] ohwohwo ga.”​—Rom 14:19.