1. Eme Solomọn ovie na ọ ta evaọ Ọtausiuwoma Na 7:20 nọ ọ gba kerọ ọka?

 SOLOMỌN ovie na ọ ta nọ: “Ohwo okiẹrẹe ọvuọvo ọ rrọ otọakpọ na ha nọ o re ru oware uwoma ẹsikpobi nọ ọ rẹ raha uzi vievie he.” (Ọtausi. 7:20) Ẹme yena ọ gba kerọ ọka! Mai kpobi erahaizi. (1 Jọn 1:8) Fikiere, ma re ru eware jọ ẹsejọ nọ o rẹ jọ gwọlọ nọ Ọghẹnẹ hayo ohwo-akpọ ibe mai ọ rẹ rọvrẹ mai.

2. Nọ ogbẹnyusu ọkpekpe ra nọ who ru thọ ọ tẹ rọvrẹ owhẹ, ẹvẹ o rẹ jọ kẹ owhẹ?

² Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ ẹdẹ jọ nọ who ru oware nọ o kẹ ogbẹnyusu ọkpekpe ra jọ uye. Who te wounu kẹe re ọ rọvrẹ owhẹ keme whọ gwọlọ nọ usu na o fa ha. Nọ ogbẹnyusu ra ọ rọvrẹ owhẹ no eva ze, kọ eva e were owhẹ? Ababọ avro, eva e were owhẹ gaga.

3. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme nana?

³ Ma gwọlọ nọ usu mai avọ Jihova o rẹ kpekpe ziezi. Rekọ ẹsejọ ma rẹ sai ru oware jọ hayo ta ẹme jọ nọ ọ rẹ dhae eva. Kọ ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova ọ ginẹ gwọlọ rọvrẹ omai no eva ze? Ohẹriẹ vẹ o rrọ erọvrẹ Jihova avọ orọ ohwo-akpọ? Kọ oghẹrẹ ahwo vẹ Jihova ọ rẹ rọvrẹ?

4. Ẹvẹ u ro mu omai ẹro nọ Jihova ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ rọvrẹ?

⁴ Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ Jihova ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ rọvrẹ. Oke nọ Jihova o je dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ kẹ Mosis evaọ Ugbehru Saena, ọ rọ ukọ-odhiwu ta kẹe nọ: “Jihova, Jihova, Ọghẹnẹ nọ o wo ohrọ-oriọ gbe ọdawẹ, nọ ọ rẹ kaki mu ofu hu yọ ọ vọ avọ uyoyou nọ o  rẹ hiẹ hẹ gbe uzẹme, nọ o re dhesẹ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹ idu ahwo, ọnọ ọ rẹ rehọ oruthọ gbe uzioraha gbe umuomu rọvrẹ.” (Ọny. 34:6, 7) Jihova ọ rrọ wowou gaga, Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ re ohrọ, yọ u no rie eva ze nọ ọ rẹ rọvrẹ erahaizi nọ i kurẹriẹ.—Neh. 9:17; Ol. 86:15.

5. Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 103:13, 14, eme Jihova o re ru fikinọ ọ riẹ omai ziezi?

⁵ Jihova họ ọnọ ọ ma omai, fikiere ọ riẹ omai lafi. Jihova ọ riẹ omoware kpobi kpahe ohwo kpobi nọ ọ rrọ otọakpọ na. U gbunu kẹhẹ! (Ol. 139:15-17) Ọ riẹ nọ a yẹ omai kpobi avọ uzioraha. Rekọ oye ọvo ho, ọ riẹ eware nọ e via kẹ omai no emaha ze nọ e rẹ lẹliẹ omai mu ru ẹsejọ na. Kọ fikinọ Jihova ọ riẹ omai totọ, eme onana o rẹ lẹliẹe ru? O rẹ lẹliẹe re ohrọ mai.—Ol. 78:39; se Olezi 103:13, 14.

6. Eme Jihova o ru nọ u gine dhesẹ nọ ọ ginẹ gwọlọ rọvrẹ omai no eva ze?

⁶ Jihova o ru oware jọ nọ u dhesẹ nọ u gine noi eva ze re ọ rọvrẹ omai. Ọ riẹ nọ fiki uzioraha Adamu, ọzae ọsosuọ na, mai kpobi ma reuku uzioraha gbe uwhu. (Rom 5:12) Ma sae ta oma mai hayo omọfa no igbo nana ha. (Ol. 49:7-9) Rekọ Ọghẹnẹ oyoyou mai na ọ re omai ohrọ, o te ru oware jọ re ma sai no igbo na. Eme o ru? Jọn 3:16 o ta nọ Jihova o vi ọmọvo riẹ ze ti whu kẹ omai. (Mat. 20:28; Rom 5:19) Jesu ọ ziọ otọakpọ, ọ tẹ reoja je whu kẹ omai re ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe ọ sai no igbo na. (Hib. 2:9) Ma riẹ nọ o da Jihova te ẹzi nọ ọ ruẹ Ọmọ oyoyou riẹ na nọ o bi whu uwhu oja gbe uwhu omovuọ. O hae jọ nọ Jihova ọ gwọlọ rọvrẹ omai hi, who roro nọ ọ hae kuvẹ re Ọmọ riẹ o whu oghẹrẹ uwhu utioye na?

7. Amono jọ evaọ Ebaibol na Jihova ọ rọvrẹ riẹriẹriẹ?

⁷ Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iku ahwo buobu nọ Jihova ọ rọvrẹ no eva ze. (Ẹf. 4:32) Ohwo otiọye jọ vẹ ọ ziọ owhẹ iroro? Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ Manasẹ ovie omuomu nọ o ru eware nọ i yoma gaga. Ọ jẹ gọ edhọ, yọ ọ jẹ tuduhọ amọfa awọ re a ru epọvo na. O kpe emọ obọriẹ ro dhe idhe kẹ edhọ. O tube fi ẹmema jọ nọ ọ kare họ etẹmpol ọrẹri Jihova na.  Ebaibol ọ ta nọ Manasẹ “o ru eware buobu nọ i yoma evaọ aro Jihova, ro ru ei eva dha.” (2 Irv. 33:2-7) Ghele eware iyoma nana nọ Manasẹ o ru na, nọ o kurẹriẹ no eva ze, Jihova ọ rọvrẹ riẹ riẹriẹriẹ. O tube zihe iei ziọ ọkwa ovie riẹ. (2 Irv. 33:12, 13) Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ Devidi ovie na re nọ o ru eware iyoma gaga. O bruẹnwae, o kpe ohwo, o te je ru eware iyoma efa. O make jọ ere na, nọ Devidi o kurẹriẹ no eva ze, jẹ rọwo nọ o ru thọ, Jihova ọ rọvrẹ riẹ re. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Enana kpobi i dhesẹ nọ u no Jihova eva ze inọ ọ rẹ rọ vrẹ ohwo nọ o kurẹriẹ. Yọ wọhọ epanọ ma bi ti wuhrẹ na, dede nọ ahwo-akpọ a rẹ rọvrẹ re, Jihova họ ọnọ ọ rẹ mae rọvrẹ.

8. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova họ Obruoziẹ nọ ọ rẹ mae riẹ oziẹ bru?

⁸ Jihova họ “Obruoziẹ otọakpọ na soso.” (Emu. 18:25) Re ohwo ọ sae jọ emamọ obruoziẹ, ọ rẹ riẹ uzi nọ o bi ro bruoziẹ na ziezi. Ma riẹ nọ Jihova ọ riẹ izi na kpobi totọ jẹ riẹ oware nọ a ro fi ai họ keme orọnikọ obruoziẹ ọvo ọ rrọ họ. Ọye họ Ọnọ ọ kẹ omai izi na. (Aiz. 33:22) Ohwo ọvo nọ ọ riẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma te Jihova ọ rrọ họ. Eme ọfa o re fiobọhọ kẹ ohwo bru emamọ oziẹ? Ọ rẹ daoma riẹ oware kpobi nọ u wobọ kugbe ẹme nọ ọ rrọ otọ na taure o te ti bruoziẹ. Jihova ọ riẹ oware kpobi totọ fikiere ma sae ta nọ ọye họ Obruoziẹ nọ ọ rẹ mae riẹ oziẹ bru kpaobọ.

9. Eme Jihova ọ riẹ kpahe ohwo-akpọ nọ o rẹ lẹliẹe rọvrẹ?

⁹ Jihova o wo ohẹriẹ gaga no ahwo-akpọ nọ a re bruoziẹ. Jihova ọ riẹ omoware kpobi nọ u wobọ kugbe ẹme nọ o bi bruoziẹ riẹ. (Emu. 18:20, 21; Ol. 90:8) Rọkẹ ahwo-akpọ, oware nọ a ruẹ gbe onọ a yo, oye ọvo a riẹ mu. Rekọ Jihova ọ riẹ eware efa buobu nọ ahwo-akpọ a riẹ hẹ. Ọ riẹ oware kpobi nọ o rẹ sae lẹliẹ ohwo ru oware jọ. Wọhọ, oware nọ o rrọ ohwo na azẹ, oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ iẹe, oria nọ ọ rria no emaha ze, gbe ẹyao nọ ọ rrọ ohwo na oma. Jihova ọ rẹ jẹ riẹ oware nọ o rrọ ohwo udu re. Ọ riẹ oware nọ ohwo o bi roro kpobi, eware nọ i bi si ohwo urru, gbe eware efa nọ e be lẹliẹ iẹe ru eware jọ. A rẹ sai si oware ovo no Jihova ha. (Hib. 4:13) Fikiere, nọ Jihova o tẹ rọvrẹ ohwo yọ o rri ẹme na te emu te aro no.

10. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ Jihova o re bru oziẹ nọ u kiehọ ẹsikpobi? (Iziewariẹ 32:4)

¹⁰ Jihova ọ rẹ riẹ oziẹ bru ẹsikpobi. O re kienyẹ ohwo ọvo ho. O re rri ovao ohwo, oghẹrẹ nọ ohwo o fe te, oghẹrẹ nọ odẹ riẹ u do te, hayo eware nọ ọ riẹ eru ro bruoziẹ ohwo ọvo ho. (1 Sam. 16:7; Jem. 2:1-4) Ohwo ọvo ọ rẹ sae ta họ Jihova obọ họ, yọ a rẹ jẹ udi kẹe gbe he. (2 Irv. 19:7) Yọ Jihova ọ rẹ rọ fikinọ oware jọ o be kẹe uye hayo fikinọ ohwo na ọ kpekpe riẹ oma gaga ro bruoziẹ hẹ. (Ọny. 34:7) Ma rẹ sae ta nọ Jihova họ Obruoziẹ nọ ọ rẹ mae riẹ oziẹ bru kpobi keme ọ riẹ omoware kpobi kpahe omai, ọ tẹ jẹ riẹ oware kpobi nọ u wobọ kpahe ẹme na.—Se Iziewariẹ 32:4.

11. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ erọvrẹ Jihova u wo ohẹriẹ no orọ ohwo-akpọ?

¹¹ Ahwo nọ a kere abọ ọsosuọ Ebaibol na a riẹ nọ erọvrẹ Jihova u wo ohẹriẹ gaga no orọ ahwo-akpọ. A rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. Ẹsejọ nọ a tẹ be ta ẹme kpahe erọvrẹ  Jihova, u wo ẹme Hibru jọ dẹẹ nọ a rẹ rọ ta kpahe iẹe. Obe jọ o ta nọ, a tẹ fodẹ ẹme Hibru nana, “oware nọ a rẹ rehọ iẹe ta kpahe ọvo họ, oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọvrẹ ọrahauzi. A rẹ rọ ẹme nana ta kpahe oghẹrẹ nọ ohwo-akpọ ọ rẹ rọvrẹ ohwo-akpọ ibe riẹ vievie he keme a ruẹ nọ erọvrẹ Ọghẹnẹ u vi orọ ohwo-akpọ.” Jihova ọvo họ ọnọ o wo udu nọ ọ rẹ rọvrẹ orumuomu nọ o kurẹriẹ, o ve je voro izieraha na no riẹriẹriẹ. Nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ ohwo, ẹvẹ uzuazọ ohwo na o rẹ jọ?

12-13. (a) Nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ ohwo no, ẹvẹ uzuazọ riẹ o rẹ jọ? (b) Nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ ohwo no, ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o re gbe vi ẹme na no otọ ze he?

¹² Ma tẹ riẹ nọ Jihova ọ rọvrẹ omai no, ma re wo “omosasọ.” Udu u re te omai otọ, yọ udu u re gbe brukpe omai hi. “Jihova omariẹ” ọvo ọ rẹ sae rọvrẹ omai oghẹrẹ utioye. (Iruẹru 3:19) Nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ omai, usu mai avọ iẹe o rẹ wariẹ kpekpe ziezi wọhọ epanọ o jọ taure ma te ti ru oware uyoma na. O rẹ wọhọ ẹsenọ ma raha uzi ẹdẹvo ho.

¹³ Nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ omai no, o re gbe vi ẹme na no otọ ze vievie he. Yọ ọ rẹ gbẹ rọ fiki oware nọ ma ru na rọ kẹ omai uye he. (Aiz. 43:25; Jeri. 31:34) Jihova o re fi izieraha mai họ thabọ no omai “wọhọ epanọ ovatha-ọre u thabọ no ukiediwo-ọre na.” * (Ol. 103:12) Ma te roro te oghẹrẹ nọ Jihova ọ rẹ rọvrẹ te, eva e rẹ were omai, yọ o rẹ lẹliẹ omai kẹe adhẹẹ ziezi. (Ol. 130:4) Kọ oghẹrẹ ohwo vẹ Jihova ọ rẹ rọvrẹ?

14. Eme ma wuhrẹ no na?

¹⁴ Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, orọnọ oghẹrẹ nọ uzioraha o rro te hayo oghẹrẹ nọ o kawo te oye u re dhesẹ sọ Jihova ọ rẹ rọvrẹ ohwo na ha. Ma te je wuhrẹ nọ Jihova họ ọnọ ọ ma omai, ọye ọ kẹ omai izi nọ ma re koko, yọ ọye họ Obruoziẹ. Fikiere, ọ rẹ riẹ sọ u fo re ọ rọvrẹ ohwo nọ o ru thọ. Eme Jihova o re rri re ọ riẹ sọ ọ rẹ ginẹ rọvrẹ ohwo?

15. Wọhọ epanọ o rrọ Luk 12:47, 48, eme Jihova o re rri re ọ riẹ sọ ọ rẹ rọvrẹ ohwo?

¹⁵ Oware jọ nọ Jihova o re rri họ, sọ ọrahauzi na ọ riẹ nọ oware nọ o ru na o  thọ. Ẹme nọ Jesu ọ ta evaọ Luk 12:47, 48 u ru onana vẹ. (Sei.) Nọ ohwo o te kekaro fihọ ru oware nọ ọ riẹ nọ o rẹ dha Jihova eva, yọ uzioraha ulogbo. Jihova ọ sae ta nọ ọ rẹ rọvrẹ ohwo otiọye na ha. (Mak 3:29; Jọn 9:41) Rekọ re a ta uzẹme, u wo ẹsejọ nọ ma re ru oware thọ yọ ma riẹ nọ oware na o woma ha. Kọ Jihova ọ sae rọvrẹ omai evaọ oghẹrẹ oware utioye na? Ee, keme u wo oware ofa jọ nọ Jihova o re rri re.

16. Eme họ ekurẹriẹ, kọ fikieme o rọ gwọlọ nọ ma re kurẹriẹ nọ ma tẹ gwọlọ nọ Jihova ọ rọvrẹ omai?

¹⁶ Oware ofa nọ Jihova o re rri họ, sọ ọrahauzi na o kurẹriẹ no eva ze. Eme họ ekurẹriẹ? A tẹ ta nọ ohwo o kurẹriẹ, kiyọ ohwo na o siobọno oware uyoma nọ o je ru vẹre na. U te no ere no, nọ ohwo o te kurẹriẹ, o rẹ kẹe uye gaga inọ o ru eware iyoma itieye na. Hayo inọ oware uwoma nọ u fo nọ o re ru, o ru rie he. Ohwo nọ o kurẹriẹ, orọnikọ eware iyoma nọ o ru na ọvo e rẹ kẹe uye he. O rẹ kẹe uye re inọ ẹrọwọ riẹ o whrehe te epanọ o ro mu eware iyoma họ eru no. Kareghẹhọ nọ Manasẹ avọ Devidi a raha izi ilogbo. Rekọ Jihova ọ rọvrẹ rai keme a kurẹriẹ no eva ze. (1 Iv. 14:8) Onana u dhesẹ nọ re Jihova ọ tẹ rọvrẹ ohwo, ọ rẹ jọ oma ohwo na ruẹ nọ o kurẹriẹ no. Orọnikọ eware nọ ohwo o ru thọ e tẹ dae ọvo yọ u re no ho. O re je ru oware nọ u fo. * Onana yọ oware ofa jọ nọ Jihova o re rri.

17. Eme ọfa ohwo o re ru re Jihova ọ sae rọvrẹ riẹ? (Aizaya 55:7)

¹⁷ Oware ofa nọ Jihova o re rri họ, sọ ohwo na o siobọno eware iyoma no, je bi ru oware nọ u fo enẹna. Onana u dhesẹ nọ ohwo na o re gbe zihe kpohọ eware nọ o je ru vẹre he. Ukpoye, o re ru oware nọ o rẹ were Jihova. (Se Aizaya 55:7.) Ohwo na ọ rẹ siọ ekpehre iroro nọ o je roro vẹre ba, o ve rri eware epanọ Jihova o re rri rai. (Rom 12:2; Ẹf. 4:23) Ọ rẹ daoma riẹ kpobi re o siobọno iruemu iyoma na je si ekpehre iroro na no udu. (Kọl. 3:7-10) Ma riẹ nọ ẹrọwọ nọ ohwo o re fihọ idhe ẹtanigbo Jesu oye o rẹ lẹliẹ  Jihova rọvrẹ riẹ je voro izieraha riẹ no. Jihova ọ rẹ rọ fiki idhe ẹtanigbo Jesu na rọvrẹ omai nọ ọ tẹ ruẹ nọ ma be daoma kpobi re ma nwene uruemu uyoma nọ ma wo vẹre.—1 Jọn 1:7.

18. Eme ma wuhrẹ no kpahe erọvrẹ Jihova?

¹⁸ Joma dhunu te eware jọ nọ ma wuhrẹ no na. Jihova họ ọnọ ọ rẹ mae rọvrẹ evaọ idhiwu gbe akpọ na. Fikieme ma rọ ta ere? Orọ ọsosuọ, ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ rọvrẹ. Orọ avọ ivẹ, ọ riẹ omai kpobi totọ. Oware ovo nọ u dhere Jihova o rrọ họ. Fikiere ọ rẹ riẹ nọ ma te gine kurẹriẹ no eva ze. Orọ avọ esa, nọ Jihova ọ tẹ rọvrẹ omai, o re voro izieraha mai kpobi no riẹriẹriẹ wọhọ ẹsenọ ma raha uzi ẹdẹvo ho. Onana u re ru nọ udu u gbe ro brukpe omai hi, ma vẹ wariẹ kẹle iẹe.

19. Dede nọ ma gba ha yọ eware e te gbẹ thọ omai obọ, fikieme eva e rẹ gbẹ rọ were omai ghele?

¹⁹ Fikinọ ma gba ha, ma re gbe ru thọ. Rekọ oware jọ nọ o be lẹliẹ eva were omai ghele họ, ẹme nọ a kere fihọ obe Insight on the Scriptures, Uko avọ 2, ẹwẹ-obe avọ 771. O ta nọ: “Jihova ọ rẹ re ohrọ idibo riẹ. Ọ riẹ nọ a gba ha, eware e rẹ sae thọ ae obọ. Fikiere u fo re a jọ ọkora ẹsikpobi hi fiki izieraha rai. (Ol 103:8-14; 130:3) Otẹrọnọ a be daoma koko izi Ọghẹnẹ, eva e rẹ were ae. (Fil 4:4-6; 1 Jọ 3:19-22).” Eme yena e were oma kẹhẹ!

20. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²⁰ Ma yere Jihova gaga inọ ọ rẹ rọvrẹ omai nọ oware nọ ma ru thọ o tẹ da omai. Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova? Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ erọvrẹ Jihova avọ orọ ohwo-akpọ u wo abọjọ nọ i jo wo ohẹriẹ, gbe abọjọ nọ e jọ rrọ epọvo na? Fikieme u ro wuzou re ma riẹ nọ erọvrẹ Jihova o wo ohẹriẹ no orọ ohwo-akpọ? Ma te kẹ uyo enọ nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.