1, 2. (a) Wo ohẹriẹ no isu ahwo-akpọ, ẹvẹ Jihova o re lele ahwo yeri? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

ẸSIBUOBU, isu gbe ahwo nọ a wo ọkwa evaọ akpọ na “a re ru omarai ilori” kẹ amọfa jẹ tubẹ rọ obọ ogaga su ai. (Mat. 20:25; Ọtausi. 8:9) Rekọ Jihova ọ rrọ ere he! Dede nọ ọye họ Erumeru na, o wo ororokẹ rọkẹ ahwo-akpọ gaga. Ọ rrọ wowou yọ o wo ọdawẹ. Ọ rẹ daezọ nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye, yọ ọ riẹ ẹgwọlọ mai. O re rẹro oware nọ ma sae ru hu mi omai hi keme “ọ be kareghẹhọ nọ mai ẹkpẹ gheghe.”​—Ol. 103:13, 14.

² Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iriruo buobu kpahe epanọ Jihova ọ rọ rehọ ororokẹ yeri kugbe idibo riẹ. Joma ta kpahe esa jọ. Orọ ọsosuọ họ, edhere oyoyou nọ Ọghẹnẹ o ro fiobọhọ kẹ Samuẹle vuẹ Ilai, Ozerẹ Okpehru na ẹdhoguo obrukpe. Orọ avivẹ, epanọ Ọghẹnẹ o ro thihakọ gaviezọ kẹ Mosis okenọ ọ jẹ ta nọ ọ te sai su ahwo Izrẹl he. Orọ avesa, edhere ororokẹ nọ Ọghẹnẹ o ro su ahwo Izrẹl no Ijipti. Nọ ma be te ta kpahe iriruo nana, joma daoma muẹrohọ oware nọ i wuhrẹ  omai kpahe Jihova gbe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele iei.

3. Oware oghẹrẹsa vẹ o via kẹ Samuẹle aso ẹdẹjọ, kọ onọ vẹ onana o wha ze? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

³ Samuẹle o mu iruo obọ etẹmpol nọ ọ jẹ rọ “gbodibo kẹ ỌNOWO” na họ nọ ọ gbẹ jọ ọmaha gaga. (1 Sam. 3:1) Aso ẹdẹjọ nọ Samuẹle o kiẹzẹ no, oware jọ nọ o re te via ẹdẹvo ho o tẹ via kẹe. * (Se 1 Samuẹle 3:2-10.) Samuẹle o yo urru jọ nọ u se rie. O te je roro nọ Ilai Ozerẹ Okpehru nọ ọ kpako no na o se rie, Samuẹle ọ tẹ dhẹ bru ei jẹ ta nọ: “Mẹ na, keme who se omẹ.” Ilai ọ tẹ ta kẹe nọ o se rie he. Nọ oware na o wariẹ via isiava efa, Ilai ọ tẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ o bi se Samuẹle na. Fikiere ọ tẹ vuẹ Samuẹle uyo nọ ọ rẹ kẹ nọ urru na o tẹ wariẹ sei, yọ ere Samuẹle o gine ru. Fikieme Jihova ọ gbẹ rọ ukọ-odhiwu dhesẹ kẹ Samuẹle nọ ọye họ ọnọ o se rie evaọ oke ọsosuọ na ha? Ebaibol na ọ ta ha, rekọ oghẹrẹ nọ eware e nya u ru omai riẹ inọ ororokẹ o jọ obọdẹ ẹjiroro nọ Jihova o gbe ro dhesẹ oma kẹ Samuẹle evaọ oke ọsosuọ họ. Ẹvẹ ma rọ ta ere?

4, 5. (a) Ẹvẹ o jọ Samuẹle oma nọ Jihova ọ ta kẹe nọ jọ ọ vuẹ Ilai ovuẹ ẹdhoguo jọ? (b) Eme onana u ru omai riẹ kpahe Jihova?

⁴ Se 1 Samuẹle 3:11-18. Jihova o jie uzi inọ jọ emọ e rọ adhẹẹ kẹ otu nọ ọ kpako no, maero kọ osu hayo ohwo nọ o wuzou. (Ọny. 22:28; Izerẹ 19:32) Kọ who roro nọ Samuẹle ọ sae gbaudu nyabru Ilai okiokiọ riẹ re ọ vuẹe ẹdhoguo Ọghẹnẹ? Vievie! Ikuigbe na e ta nọ, “ozọ o gbẹ jẹjọ Samuẹle ta eruẹaruẹ na kẹ Ilai he.” Rekọ Ọghẹnẹ o ru rie vevẹ kẹ Ilai inọ ọyomariẹ họ Ọnọ o bi se Samuẹle. Onana u ru nọ Ilai ọ rọ vuẹ Samuẹle inọ jọ ọ ta ẹme na kẹe. Ọ ta kẹe nọ: “Who si ei no omẹ hẹ. Eware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ owhẹ na.” Samuẹle “ọ tẹ ta eware kpobi kẹ e.”

⁵ U muẹro nọ ẹme nọ Samuẹle ọ ta kẹ Ilai na o gbe Ilai unu hu. O wọhọ ẹme nọ “ohwo Ọghẹnẹ jọ” nọ a se odẹ riẹ hẹ evaọ Ebaibol na ọ ta kẹ Ilai no vẹre. (1 Sam. 2:27-36) Iku Samuẹle avọ Ilai na i dhesẹ epanọ Jihova o wo ororokẹ gbe areghẹ te.

6. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o ro fiobọhọ kẹ Samuẹle ze?

⁶ Kọ whọ gbẹ rrọ uzoge? O tẹ rrọ ere, iku Samuẹle na i dhesẹ nọ Jihova ọ riẹ ebẹbẹ nọ whọ be rẹriẹ ovao dhe, gbe epanọ onana o rrọ owhẹ oma. O sae jọ nọ whọ rẹ dhomovuọ, yọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ ta usiuwoma kẹ ekpako soso hayo ru eware nọ i re dhesẹ nọ who wo ohẹriẹ no ibe ra. Jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ owhẹ. Fikiere, ta eva ra kpobi kẹe evaọ olẹ. (Ol. 62:8) Roro kpahe emọ wọhọ Samuẹle nọ iku rai e rrọ Ebaibol na. Re whọ jẹ ta eva ra kẹ ibe Ileleikristi ra, te ekpako soso hayo izoge, enọ o rẹ sae jọnọ a fi ọkpọ ebẹbẹ nọ whọ be rẹriẹ ovao dhe na kparobọ no. A rẹ sae vuẹ owhẹ epanọ a ro wo obufihọ Ọghẹnẹ no, ẹsejọhọ evaọ idhere nọ a rẹro riẹ hẹ.

7, 8. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro dhesẹ uvi ororokẹ rọkẹ Mosis?

⁷ Nọ Mosis ọ jọ ikpe udhone, Jihova ọ tẹ kẹe iruo ilogbo jọ. Ọ ta nọ Mosis o ti fiobọhọ siwi ahwo Izrẹl no igbo Ijipti. (Ọny. 3:10) Uwo nana nọ Ọghẹnẹ o vi Mosis na u gbe rie unu keme othuru-igodẹ  ọ rrọ anwọ ikpe udhuvẹ soso nọ i kpemu na. Onana u ru nọ ọ rọ ta kẹ Ọghẹnẹ nọ: “Mẹ ono nọ ọ rẹ nya bru Fẹro, mẹ vẹ rehọ emọ Izrẹl no Ijipti ze?” Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹe imuẹro inọ: “Me re [ti] lele owhẹ jọ.” (Ọny. 3:​11, 12) Ọ tẹ jẹ ya eyaa kẹe nọ: Ekpako Izrẹl a “ti yo uru ra.” Dede na, ẹme nọ Mosis ọ za zihe kẹ Ọghẹnẹ u dhesẹ nọ o gbe wo avro evaọ udu riẹ inọ: “A rẹte rọo ẹme mẹ hẹ.” (Ọny. 3:18; 4:1) Koyehọ ọ be ta nọ, epanọ Ọghẹnẹ ọ ta na ere o te jọ họ! Rekọ Jihova o gbe wo odiri kẹe. Ọ tubẹ kẹ Mosis ogaga nọ o ro ru eware igbunu, onọ u ru rie họ ohwo ọsosuọ nọ a gbiku riẹ inọ o ru eware igbunu.​—Ọny. 4:2-9, 21.

⁸ Mosis o gbe je gu inoma, inọ ọ riẹ epanọ a rẹ ta ẹme ziezi hi. Ọghẹnẹ ọ tẹ vuẹe nọ: “Mẹ rẹte jọ ẹmeunu ra gbe ọ riẹ, me reti wuhrẹ owhẹ onọ who reti ruẹ.” Kọ onana u si ozọ no Mosis ẹro riẹriẹriẹ? Ijo, ukpoye ọ rọ omaurokpotọ ta kẹ Ọghẹnẹ inọ jọ o vi omọfa. Onana u ru eva dha Ọghẹnẹ gaga. Ghele na, Jihova o dhesẹ ororokẹ rọkẹ Mosis. O te vi Erọn lele iei re ọ jọ ọtota riẹ.​—Ọny. 4:10-16.

9. Ẹvẹ odiri gbe ororokẹ Jihova u ro fiobọhọ kẹ Mosis evaọ iruo nọ ọ kẹ riẹ?

⁹ Eme iku Mosis nana i wuhrẹ omai kpahe Jihova? Nọ ọ rrọ Ọghẹnẹ Erumeru na, ọ hai ti ru ozọ mu Mosis re o yoẹme kẹe. Rekọ o ru ere he, ukpoye o wo odiri jẹ jọ wowou, ọ daoma rọ uduotahawọ kẹ odibo riẹ nọ o wo omaurokpotọ na. Kọ ororokẹ nana u fiobọhọ kẹ Mosis? Ee! Mosis ọ jọ obọdẹ osu uwhremu na, ọ jọ wowou je wo ororokẹ rọkẹ amọfa, wọhọ epanọ Jihova o ru kẹe na.​—Ik. 12:3.

10. Erere vẹ ma re wo nọ ma tẹ be rọ aro kele Jihova dhesẹ ororokẹ rọkẹ amọfa?

¹⁰ Ma rẹ sai wuhrẹ eware sa-sa no onana ze. Whọ tẹ rrọ ọsọmọ, ọyewọ, hayo ọkpako ukoko, kiyọ who wo udu-esuo jọ. Nọ o rrọ ere na, u wuzou gaga inọ whọ rẹ rọ aro kele Jihova dhesẹ  ororokẹ, jọ wowou je wo odiri nọ who te bi yerikugbe ahwo nọ a rrọ otọ ẹruọsa ra. (Kọl. 3:19-21; 1 Pita 5:1-3) Whọ tẹ be daoma rọ aro kele Jihova gbe Jesu Kristi nọ ọ rrọ Mosis Ologbo na, uruemu ra o te hae sa-sa amọfa oma je ru nọ a ti ro bi kẹle owhẹ. (Mat. 11:28, 29) Whọ sae jẹ rọ enẹ fi emamọ oriruo hotọ kẹ amọfa.​—Hib. 13:7.

11, 12. Okenọ Jihova o je su ahwo Izrẹl no Ijipti, ẹvẹ o ro ru ai riẹ nọ ọ rrọ kugbe ai yọ ọ te thọ ae?

¹¹ Ẹsejọhọ ahwo Izrẹl a bu vi ima esa (3,000,000) evaọ ukpe 1513 nọ a no Ijipti taure ekele oke mai na o te ti te. Te emọ gbe ekpako soso, yọ u muẹro nọ enọ oma o ga tere hayo nọ e ko e jọ usu na. Re Osu jọ ọ sae wha ogbotu otiọye no Ijipti, o gwọlọ nọ o re wo orimuo gbe ororokẹ. Jihova ọ rehọ Mosis dhesẹ via nọ oghẹrẹ Osu otiọye ọ rrọ. O whariẹ ze nọ udu u ro te ahwo Izrẹl otọ nọ a je no ẹkwotọ Ijipti nọ o reria e rai oma kpobi no.​—Ol. 78:52, 53.

¹² Ẹvẹ Jihova o ro ru udu te ahwo Izrẹl otọ? Oware jọ họ, a koko oma họ ziezi keme avọ “oma o ruẹrẹ kpahọ kẹ ẹmo-ofio” a ro no Ijipti. (Ọny. 13:18) Oghẹrẹ nana nọ ahwo Izrẹl a ro koko oma họ no ẹkwotọ na o kẹ rai imuẹro inọ Ọghẹnẹ o bi gine su ai. Ofariẹ, Jihova “ọ rehọ ẹgho su ai oke uvo, aso kọ elo ebrerae.” (Ol. 78:14) Jihova ọ jẹ rọ enẹ vuẹ ae nọ: “Ozọ u mu owhai hi, Mẹ rrọ kugbe owhai, yọ mẹ te thọ jẹ sẹro rai.” Ahwo Izrẹl a ginẹ gwọlọ imuẹro yena!

13, 14. (a) Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ororokẹ rọkẹ ahwo Izrẹl evaọ Abade Ọwawae na? (b) Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ogaga riẹ via kẹ ahwo Ijipti?

¹³ Se Ọnyano 14:19-22. Dae rehọ iẹe nọ whọ jọ etẹe evaọ okenọ ahwo Izrẹl a rẹriẹ ovao ku Abade Ọwawae na, yọ wha be ruẹ ahwo Ijipti nọ a le owhai mu re no. Kẹsena Ọghẹnẹ o te ru oware igbunu jọ. Ẹgho na o te kpobọ emu evuẹ na, u te ru nọ evuẹ ahwo Ijipti ọ rrọ jọ ebi, ahwo Ijipti a gbẹ jẹ ruẹ owhai hi. Rekiyọ elo ọ rrọ evuẹ rai nọ ọ rrọ ruaro na. Kẹsena whọ tẹ ruẹ Mosisi nọ ọ riẹ obọ rri Abade na, ofou ọgaga ọ tẹ hẹriẹ abade na kpohọ abava je ru edhere ọkẹkẹe fihọ udevie riẹ ri duwu abọ obei. Te owhẹ te uviuwou ra, erao rai gbe ahwo nọ a kiọkọ kpobi wha tẹ nya ruọ otọ abade na. Ẹsiẹvo na, who te muẹrohọ oware jọ. Otọ abade na o rrọ ọlọloho ho, yọ o tubẹ rrọ dhedhẹ hẹ. Ukpoye, o rrọ yaya, onọ u ru nọ wha sae rọ nyae vrẹ lọlọhọ. Makọ ahwo nọ a kpako no gbe amọfa nọ a ga tere he a sae fa ruọ abọ obei abade na gbẹsinẹdẹ.

¹⁴ Se Ọnyano 14:23, 26-30. Fẹro nọ o wo omorro na ọ tẹ họrọ ruọ abade na bi le owhai kitikiti. Mosis ọ tẹ wariẹ riẹ obọ rri abade na. Ame nọ o dhẹmu tabọ tabọ na o te hwẹ ruru Fẹro avọ ogbaẹmo riẹ. Makọ omọvo dede evaọ usu rai ọ zọ họ!​—Ọny. 15:8-10.

15. Eme iku nana i wuhrẹ omai kpahe Jihova?

¹⁵ Ma rẹ sae jọ ikuigbe nana ruẹ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ o re koko eware hayo idibo riẹ họ kpatiẹ, yọ uruemu riẹ nana u re ru udu te omai otọ ghelọ ẹbẹbẹ nọ ma rẹriẹ ovao dhe kpobi kẹhẹ. (1 Kọr. 14:33) Jihova o te je dhesẹ nọ ọyomariẹ yọ othuru-igodẹ oyoyou nọ ọ rẹ nabe sẹro idibo riẹ. O re dede ae rehọ ziezi, jẹ thọ ae no obọ ewegrẹ. Otoriẹ nana o be kẹ omai uduotahawọ nọ ma be rẹriẹ ovao dhe ekuhọ akpọ omuomu nana.​—Itẹ 1:33.

16. Ẹvẹ o sai ro fiobọhọ kẹ omai nọ ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro yerikugbe ahwo Izrẹl?

¹⁶ Epọvo na Jihova ọ be sẹro ukoko  idibo riẹ nẹnẹ, ọ be thọ ae no iwuhrẹ erue jẹ sẹro rai. O ti gbe ru onana nọ uye ulogbo na u bi si kẹle na. (Evia. 7:9, 10) Fikiere, ẹjiroro ọvo ọ riẹ hẹ nọ idibo Ọghẹnẹ a re ro nuhu fiki ozọ evaọ etoke uye ulogbo na, te emaha te ekpako, te enọ oma rai o ga gbe enọ oma o ga tere he. * Udu o te jarai awọ. A te hae kareghẹhọ ẹme Jesu Kristi nọ ọ ta nọ: “Wha dikihẹ kpomavi jẹ kpare uzou rai rri ehru keme esiwo rai ọ be kẹle no.” (Luk 21:28) A ti fi udu dhe, makọ okenọ Gọg, koyehọ erẹwho sa-sa nọ i ti kuomagbe a te wọ ohọre nọ u vi orọ Fẹro oke anwae so ae. (Izik. 38:2, 14-16) Fikieme udu utiona o te rọ jọ idibo Ọghẹnẹ awọ? Fikinọ a riẹ nọ Jihova o ri ti nwene he. Ọ te wariẹ dhesẹvia nọ ọyomariẹ yọ Osiwi nọ o wo ọdawẹ gbe ororokẹ.​—Aiz. 26:3, 20.

17. (a) Ẹvẹ o sae rọ jọ obufihọ kẹ omai nọ ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rẹ rọ sẹro idibo riẹ? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁷ Eware nọ ma jọ uzoẹme nana ta ẹme te na yọ umutho jọ gheghe ọrọ edhere oyoyou avọ ororokẹ nọ Jihova ọ rọ sẹro, kpọ, je siwi idibo riẹ no. Nọ who bi roro kpahe iku itienana, hai muẹrohọ eware efa buobu evaọ iku nana nọ i dhesẹ obọdẹ iruemu ezi sa-sa nọ Jihova o wo. Onana u ti ru owhẹ riẹ iruemu nana ziezi je ru nọ who ti ro you je fi ẹrọwọ họ Jihova vi epaọ anwẹdẹ kpobi. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta kpahe idhere sa-sa nọ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova wo ororokẹ rọkẹ amọfa. Ma te tẹrovi epanọ ma sai ro ru onana evaọ uviuwou, ukoko na, gbe usiuwoma ota.