1. Ẹvẹ eware e jọ kẹ Jọn ukọ na evaọ enwenọ ukpe 95 C.E.?

EWARE jọ e jẹ kẹ Jọn ukọ na uye gaga evaọ enwenọ ukpe 95 C.E. Oke yena yọ ọ who no, a te je mu ei kpohọ ukoliko Patmọs, yọ o wọhọ nọ ọye ọvo họ ukọ Jesu nọ ọ gbẹ jọ uzuazọ. (Evia. 1:9) Ọ riẹ nọ ahwo ọwọsuọ a bi wuhrẹ inievo na thọ je bi fi ohẹriẹ họ ukoko na. O tẹ wọhọ nọ egagọ Ileleikristi nọ o wọhọ ukpẹ nọ elo riẹ o kpotọ gaga no oke yena o bi ti fu no.​—Jud 4; Evia. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Wọhọ epanọ o rrọ Eviavia 7:9-14, eruẹaruẹ evawere vẹ Jọn ọ ruẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

² Nọ ebẹbẹ nana e rrọ otọ na, Jọn ọ tẹ ruẹ eruẹaruẹ jọ nọ e rẹ kẹ evawere. Ọ ruẹ ikọ-odhiwu nọ a ta kẹ nọ a kru ifou uye ulogbo na bẹsenọ a re kpe oka họ utu erigbo jọ. (Evia. 7:1-3) Utu yena họ ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) nọ i ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. (Luk 12:32; Evia. 7:4) Kẹsena Jọn ọ tẹ ruẹ utu ofa jọ nọ u bu gaga. U gbe rie unu te epanọ ọ rọ ta nọ: “Mẹ tẹ ruẹ ogbotu obuobu, nọ ohwo ọvo ọ sai kele he, nọ i no erẹwho, erua, itu ahwo gbe erọunu kpobi ze, nọ i dikihẹ aro agbara-uvie na gbe Omogodẹ na.” (Se Eviavia 7:9-14.) Dai roro epanọ eva e were Jọn te nọ ọ ruẹ ogbotu ahwo nana nọ a te gọ Jihova evaọ obaro!

3. (a) Fikieme eruẹaruẹ Jọn na e rẹ rọ bọ ẹrọwọ mai ga? (b) Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme nana?

³ Ababọ avro, eruẹaruẹ nana e bọ ẹrọwọ Jọn ga. O te tubẹ mae bọ ẹrọwọ mai ga, nọ orọnọ ma be rria etoke nọ eruẹaruẹ nana i bi ro rugba na! Evaọ oke mai na, ima ahwo buobu a bi kuomagbe egagọ uzẹme, yọ a wo ẹruore  inọ a te zọ evaọ etoke uye ulogbo na jẹ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na. Ma te jọ uzoẹme nana riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro dhesẹ ahwo nọ ogbotu obuobu na ọ rrọ anwọ ikpe udhone gbọ nọ i kpemu. Kẹsena ma vẹ te ta eware ivẹ jọ kpahe ogbotu na: (1) epanọ o bu te gbe (2) oria nọ a no ze. Eware nana e te bọ ẹrọwọ ohwo kpobi nọ ọ rrọ omọvo utu yena ga.

4. Uzẹme Ebaibol vẹ ahwo ichọche a wo otoriẹ riẹ hẹ, kọ ẹvẹ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a ro wo ohẹriẹ?

⁴ A rẹ jọ obọ ichọche wuhrẹ uzẹme nana nọ o rrọ Ebaibol na ha, inọ oke jọ o be tha nọ ahwo okiẹrẹe a te rọ rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ. (2 Kọr. 4:3, 4) Ichọche buobu i re wuhrẹ nọ ahwo owoma kpobi a re kpobọ odhiwu nọ a te whu no. Rekọ utu Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol nọ a jẹ hai kere emagazini Uwou-Eroro Na evaọ etoke 1800 a wuhrẹ onana ha. A jọ Ebaibol na wuhrẹ nọ Ọghẹnẹ o ti zihe Aparadase ziọ otọakpọ na, kẹsena ima ahwo buobu nọ i kiẹrẹe a vẹ te rria otọakpọ obonẹ, orọnikọ obọ odhiwu hu. O make jọ ere na, o rehọ oke lelehie taure a te ti wo otoriẹ utu ahwo nọ a te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ.​—Mat. 6:10.

5. Eme Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a rọwo kpahe Ileleikristi idu udhuhrẹ-gbene na?

⁵ Emọ-Uwuhrẹ na a jọ Ebaibol vuhumu re inọ ahwo jọ a riẹ nọ a te “dẹ no otọakpọ na vrẹ” re a lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. (Evia. 14:3) Ahwo yena họ Ileleikristi idu udhuhrẹ-gbene nọ e roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no, jẹ rọ ajọwha gọe evaọ okenọ a jọ otọakpọ. Kọ eme a rọwo kpahe ogbotu obuobu na?

6. Eme Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a rọwo kpahe ogbotu obuobu na?

⁶ Jọn ọ jọ eruẹaruẹ na ruẹ ogbotu obuobu na nọ i “dikihẹ aro agbara-uvie na gbe Omogodẹ na.” (Evia. 7:9) Ẹme nana o ru nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a rọ rọwo nọ obọ odhiwu ogbotu obuobu na a te rria re, wọhọ Ileleikristi idu udhuhrẹ-gbene na. Otẹrọnọ obọ odhiwu eko ahwo ivẹ nana a te jọ, kọ ohẹriẹ vẹ o rrọ ae? Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a roro nọ ogbotu obuobu na yọ Ileleikristi nọ i yoẹme kẹ Ọghẹnẹ tere he evaọ okenọ a jọ otọakpọ. Dede nọ a jẹ dina koko izi Ọghẹnẹ, ejọ rai a gbe je kpohọ ichọche. Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a tẹ ta nọ ahwo nana a wo uyoyou kẹ Ọghẹnẹ omojọ, rekọ u te epanọ a re ro lele Jesu su hu. Fikinọ a wo uyoyou kẹ Ọghẹnẹ tere he, ogbotu obuobu na a te jọ obọ odhiwu dikihẹ aro agbara-uvie na, rekọ a te keria egbara-uvie he.

7. Amono Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol a je roro nọ a te rria otọakpọ evaọ etoke esuo Odu-Ikpe na, kọ eme a rọwo kpahe ezae oke anwae nọ i wo ẹrọwọ?

⁷ Kọ amono a te rria otọakpọ na? Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a rọwo nọ okenọ Ileleikristi idu udhuhrẹ-gbene na avọ ogbotu obuobu na a te kpobọ odhiwu no, ima ahwo buobu efa a te jọ otọakpọ reawere eghale nọ Esuo Odu-Ikpe Kristi na ọ te wha ze. Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je rẹro ho inọ ima ahwo buobu yena a te gọ Jihova taure esuo Kristi na o te ti muhọ. Ukpoye, a je roro nọ utu ahwo nana a ti wuhrẹ kpahe Jihova evaọ etoke esuo Odu-Ikpe na. Kẹsena ahwo nọ a koko izi Jihova a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na, rekọ a vẹ te raha enọ e ghẹmeeyo no. Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je roro re inọ ẹsejọhọ enọ e te jọ “isu”  evaọ otọakpọ oke yena, te “erezi oke anwae” (koyehọ ezae nọ i wo ẹrọwọ, nọ i whu no taure oke Kristi u te ti te), a ti kpobọ odhiwu evaọ ekuhọ Odu-Ikpe na.​—Ol. 45:16.

8. Itu esa vẹ a je roro nọ Ọghẹnẹ o ti ro ru ẹjiroro riẹ gba?

⁸ Onana u ru nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je ro roro oke yena nọ itu esa e riẹ: (1) ahwo idu udhuhrẹ-gbene nọ i ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu; (2) ogbotu obuobu ahwo nọ a wo uyoyou kẹ Ọghẹnẹ tere he, nọ i ti dikihẹ aro agbara-uvie Jesu evaọ obọ odhiwu; gbe (3) ima ahwo buobu nọ a te jọ otọakpọ wuhrẹ kpahe Jihova evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe Kristi na. * Rekọ uwhremu na, Jihova o te fiobọhọ kẹ idibo riẹ wo otoriẹ ẹme nana vi epaọ anwẹdẹ kpobi.​—Itẹ 4:18.

9. (a) Oghẹrẹ vẹ ogbotu obuobu na a rẹ sai ro dikihẹ “aro agbara-uvie na gbe Omogodẹ na”? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ otoriẹ okpokpọ nọ ma wo kpahe Eviavia 7:9 na u vẹ ziezi?

⁹ Evaọ 1935, idibo Jihova a te ti wo otoriẹ uvevẹ kpahe ogbotu obuobu nọ Jọn ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na. A vuhumu nọ u du gwọlọ nọ ogbotu obuobu na a re kpobọ odhiwu hu taure a te ti dikihẹ “aro agbara-uvie na gbe Omogodẹ na.” Ukpoye, edikihẹ na u dhesẹ oware ofa. U dhesẹ nọ a vuhu udu-esuo Jihova mu jẹ be romakpotọ kẹe. Enẹ ogbotu nana a rẹ sai ro dikihẹ “aro agbara-uvie na” dede nọ a te rria otọakpọ. (Aiz. 66:1) A sai dikihẹ ‘aro Omogodẹ na’ nọ a te fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo Jesu. A jọ obe Matiu 25:31, 32 ta nọ “erẹwho na kpobi” te irumuomu na, a “kokohọ aro” Jesu nọ ọ keria agbara-uvie riẹ. O rrọ vevẹ nọ obọ otọakpọ obonẹ erẹwho nana kpobi a rrọ, orọnikọ obọ odhiwu hu. Otoriẹ okpokpọ nana u vẹ ziezi. Agbẹta nọ Ebaibol ọ gbẹ rọ ta ha na inọ a kpare ogbotu obuobu na kpobọ odhiwu. Utu ovo a ya eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ obọ odhiwu kẹ, oyehọ ahwo idu udhuhrẹ-gbene na, enọ i ti lele Jesu “su otọakpọ na.”​—Evia. 5:10.

10. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ogbotu obuobu na a re wuhrẹ kpahe Jihova taure esuo odu-ikpe na o te ti muhọ?

¹⁰ Anwọ 1935 ze Isẹri Jihova a ro wo otoriẹ na inọ ogbotu obuobu nọ Jọn ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na họ, uvi Ileleikristi nọ i wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. Re ogbotu obuobu na a sae zọ evaọ etoke uye ulogbo na, a re wuhrẹ kpahe Jihova taure Esuo Odu-Ikpe Kristi na o te ti muhọ. O gwọlọ nọ a re wo ẹrọwọ ọgaga re a “sae va eware nana kpobi nọ e te seba ẹvia ha na abọ,” taure Esuo Odu-Ikpe Kristi o te ti muhọ.​—Luk 21:34-36.

11. Fikieme Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je ro roro nọ ẹsejọhọ ahwo jọ a ti kpobọ odhiwu nọ Esuo Odu-Ikpe Kristi na o te kuhọ no?

¹¹ Kọ ẹvẹ kpahe otoriẹ nọ ma wo vẹre inọ ezae jọ nọ i wo ẹrọwọ a ti kpobọ odhiwu nọ Esuo Odu-Ikpe Kristi na o te kuhọ no? Ikpe buobu nọ i kpemu, Uwou-Eroro Ava 15, 1913 o ta nọ o sae via ere. Ohwo ọ sai roro nọ, ‘Kọ ẹvẹ ezae oke anwae nọ i wo ẹrọwọ ziezi na a rẹ rọ jọ otọakpọ, kẹsena Ileleikristi nọ i wo ẹrọwọ te ai hi a ve kpobọ odhiwu?’ Eware ivẹ jọ eye e lẹliẹ omai rri ẹme nana thọ evaọ okenọ u kpemu: (1) ma roro nọ ogbotu obuobu na a ti kpobọ odhiwu,  gbe nọ (2) ogbotu obuobu na yọ Ileleikristi nọ i wo ẹrọwọ tere he.

12-13. Eme enọ a rọ ẹzi wholo avọ ogbotu obuobu na a vuhumu kpahe ẹruore rai?

¹² Rekọ, wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, anwọ 1935 ze, Isẹri Jihova a ro wo otoriẹ uvevẹ inọ ahwo nọ a te zọ evaọ Amagidọn họ ogbotu obuobu nọ Jọn ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na. A ti “no uye ulogbo na ze” evaọ otọakpọ na, jẹ rọ “urru oruarua ta nọ: ‘Obọ Ọghẹnẹ mai nọ ọ keria agbara-uvie na gbe Omogodẹ na esiwo mai o no ze.’” (Evia. 7:10, 14) U te no ere no, Ebaibol na ọ ta nọ ahwo nọ a te kpare kpobọ odhiwu a ti wo “oware jọ nọ o mai woma” vi onọ ezae oke anwae nọ i wo ẹrọwọ a ti wo. (Hib. 11:40) Nọ inievo na a wuhrẹ onana no, a tẹ jẹ rọ ọwhọ zizie ahwo re a nyaze te gọ Jihova re a sai wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ.

¹³ Ẹruore nana nọ ogbotu obuobu na a wo na ọ were rai gaga. A riẹ nọ Jihova họ ọnọ ọ rẹ salọ oria nọ idibo riẹ a te jọ gọe bẹdẹ, sọ obọ odhiwu hayo otọakpọ. Enọ a rọ ẹzi wholo na gbe ogbotu obuobu na a riẹ nọ uwowou ulogbo nọ Jihova ọ rọ idhe ẹtanigbo Kristi dhesẹ kẹ ae, oye u ru ẹruore rai lọhọ.​—Rom 3:24.

14. Nọ 1935 ọ vrẹ no, eme o je gbe ahwo buobu unu kpahe ogbotu obuobu na?

¹⁴ Nọ idibo Jihova a wo otoriẹ uvevẹ nana no evaọ 1935, u gbe je gbe ibuobu unu epanọ enọ e te rria otọakpọ na a te sae rọ jọ ogbotu obuobu. Wọhọ oriruo, ikpe ikpegbivẹ Ronald Parkin ọ jọ nọ ma ro wo otoriẹ uvevẹ kpahe ogbotu obuobu na. Ọ ta nọ: “Evaọ oke yena, iwhowho-uvie idu udhuvẹ gbe ikpegbezeza (56,000) e jọ akpọ na soso, yọ o wọhọ nọ ibuobu rai e jọ ikpodhiwu. Fikiere, o jọ wọhọ nọ ogbotu obuobu na o tulo ho.”

15. Ẹvẹ ogbotu obuobu na o bi ro dhe ebuebu nẹnẹ?

¹⁵ Ikpe buobu nọ i lele i rie, a tẹ jẹ hai vi imishọnare kpohọ erẹwho sa-sa, kẹsena Isẹri Jihova i te muhọ ebu. Evaọ 1968, a ru ọruẹrẹfihọ nọ a re ro ru uwuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo, yọ obe na Uzẹme nọ U re Suohwo kpo Uzuazọ Ebẹdẹbẹdẹ a ro muhọ. Oghẹrẹ nọ a ro ru uzẹme Ebaibol vẹ evaọ obe na u ru nọ ahwo omaurokpotọ buobu a rọ riẹ Jihova vi epaọ anwẹdẹ kpobi. Ikpe ene ọvo nọ i lele i rie, ahwo nọ a bu vi idu egba isoi (500,000) a tẹ họ-ame. Fikinọ ichọche Katọlik ọ gbẹ dowọ  muotọ tere he evaọ Latin America gbe erẹwho efa, yọ a si awhaha no iruo mai evaọ Eastern Europe gbe erẹwho Africa jọ, ima ahwo buobu a tẹ jẹ họ-ame. (Aiz. 60:22) Anwọ ikpe jọ ze na, ukoko Jihova u ru eware sa-sa nọ ma bi ro fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ Ebaibol na no. Enẹna, ma wo ogbotu obuobu nọ o bi vi ima eree (8,000,000) no.

16. Bovẹ ogbotu obuobu na a ti no ze?

¹⁶ Okenọ Jọn o je kere eruẹaruẹ riẹ na, ọ ta nọ ogbotu obuobu na a ti no “erẹwho, erua, itu ahwo gbe erọunu kpobi ze.” Zẹkaraya ọruẹaro na ọ ruẹ ọkpọ oware utioye evaọ okenọ u kpemu. O kere nọ: “Evaọ edẹ yena ezae ikpe evaọ evẹrẹ erẹwho na kpobi a rẹ te jabọ kru, ẹhẹ, a te zaza abọ mu ewu othethei ohwo Ju, yọ a be ta nọ: ‘Ma gwọlọ lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ kugbe owhai.’”​—Zẹk. 8:23.

17. Eme idibo Ọghẹnẹ a bi ru ro fiobọhọ kẹ ahwo erẹwho gbe erọunu kpobi?

¹⁷ Isẹri Jihova a vuhumu nọ, otẹrọnọ ahwo a re no evẹrẹ kpobi ze, kiyọ a rẹ ta usi uwoma na evaọ evẹrẹ sa-sa. O vrẹ ikpe udhozeza-gbikpe (130) no nọ ma be rọ fa ebe gbe eware efa nọ a re ro wuhrẹ Ebaibol fihọ evẹrẹ sa-sa. Obọnana  evẹrẹ nọ ma be fa ebe mai fihọ i bu te egba buobu no. A re fa eware fihọ evẹrẹ nọ i bu te enẹ oke ovo ho. O rrọ vevẹ nọ Jihova o bi ru oware igbunu jọ evaọ oke mai na, o bi koko ogbotu obuobu na họ no erẹwho kpobi ze. Ogbotu nana a be rọ okugbe gọ Jihova dede nọ a no eria sa-sa ze keme ma wo Ebaibol na gbe ebe mai efa evaọ evẹrẹ buobu. U te no ere no, a riẹ Isẹri Jihova wọhọ ahwo nọ a be rọ ọwhọ ta usi uwoma na, a te je you ohwohwo. Onana o kẹ uduotahawọ kẹhẹ!​—Mat. 24:14; Jọn 13:35.

18. (a) Wọhọ epanọ o rrọ Aizaya 46:10, 11, fikieme u gbe ro gbe omai unu hu inọ Jihova o bi ru eruẹaruẹ kpahe ogbotu obuobu na gba? (b) Fikieme o gbẹ rọ rrọ ogbotu obuobu na oma inọ a ru rai oja ha?

¹⁸ Eruẹaruẹ nọ Jọn ọ ruẹ kpahe ogbotu obuobu na o be kẹ omai evawere gaga. U gbe omai unu hu inọ Jihova o ru nọ eruẹaruẹ na i bi ro rugba evaọ edhere igbunu. (Se Aizaya 46:10, 11.) Ogbotu obuobu na a bi yere Jihova kẹ ẹruore nọ ọ kẹ rai na. O rrọ ae oma nọ a ru rai oja ha fikinọ a rọ ẹzi Ọghẹnẹ wholo ai re a lele Jesu su evaọ obọ odhiwu hu. Ma rẹ jọ Ikereakere na soso ruẹ iku ezae avọ eyae nọ i wo ẹrọwọ, nọ ẹzi ọfuafo na ọ jẹ kpọ; ghele na a rrọ usu ahwo idu udhuhrẹ-gbene na ha. Jọn Ọhọahwo-Ame na yọ omọvo rai jọ. (Mat. 11:11) Devidi yọ omọfa. (Iruẹru 2:34) A te kpare imava nana gbe amọfa buobu ziọ aparadase otọakpọ. Aikpobi gbe ogbotu obuobu na a ti wo uvẹ nọ a re ro dhesẹ nọ a gwọlọ romakpotọ kẹ Jihova jẹ jọ otọ esuo riẹ.

19. Ẹvẹ eruẹaruẹ Jọn kpahe ogbotu obuobu na nọ u bi rugba u ro dhesẹ nọ oke nọ u kiọkọ u gbe tulo ho?

¹⁹ No emuhọ ze, onana họ orọ ọsosuọ nọ Ọghẹnẹ o ro koko ima ahwo buobu họ no erẹwho kpobi ze re a gọe. Te ma wo ẹruore obọ odhiwu hayo ọrọ otọakpọ, o gwọlọ nọ ma re fiobọhọ kẹ ahwo buobu re a jọ usu ogbotu obuobu ọrọ “igodẹ efa” na. (Jọn 10:16) Kẹle na, Jihova o ti ru nọ uye ulogbo nọ a ruẹaro riẹ na u ti ro muhọ, onọ o te raha egọmeti gbe egagọ nọ e be wha uye se ahwo-akpọ anwọ ikpe buobu ze na. Uvẹ-ọghọ nọ ogbotu obuobu na a wo o rro kẹhẹ, nọ a te rọ jọ otọakpọ gọ Jihova bẹdẹ bẹdẹ!​—Evia. 7:14.