1. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 11:28-30, eyaa vẹ Jesu ọ ya?

JESU ọ ya obọdẹ eyaa jọ kẹ ogbotu nọ ọ jẹ gaviezọ kẹe. Ọ ta nọ: “Wha nyabru omẹ ze, . . . mẹ te sasa owhai oma.” (Se Matiu 11:28-30.) Onana o jọ eyaa ifofe he. Dai roro kpahe aye jọ nọ okpẹyao ọ jọ oma.

2. Eme Jesu o ru kẹ aye jọ nọ ọ jẹ mọ?

² Aye na ọ dhẹ họ oma riẹ bẹ no. Ọ nyabru edọkita buobu no sọ a te sai siwi ei. Ikpe ikpegbivẹ soso ẹyao na o gboja kẹe no yọ oma na o re kẹe uvẹ hẹ. Wọhọ epanọ Uzi Mosis o ta, ẹyao na o ru nọ aye na ọ rọ rrọ ohwo nọ ọ fo ho. (Izerẹ 15:25) Nọ o yo nọ Jesu ọ rẹ sai siwi ahwo nọ ẹyao ọ rrọ oma, ọ tẹ nyae gwọlọ iẹe. Ọ tẹ te ruẹ Jesu, kẹsena ọ tẹ rọ obọ te efọlefọ ewu ehru riẹ. Ẹsiẹvo na, ẹyao riẹ na o te kpo. Orọnikọ ẹyao riẹ na ọvo Jesu o siwi hi, o bru ọghọ họ iẹe oma. Wọhọ oriruo, nọ Jesu o je lele iei ta ẹme o se rie “ọmọtẹ,” ẹme nọ ọ rẹ kẹ ohwo omosasọ je bru ọghọ họ ohwo oma. Ababọ avro, onana o sasa aye na oma je ru udu tei otọ.​—Luk 8:43-48.

3. Enọ vẹ ma te kuyo rai?

³ Kareghẹhọ nọ aye na ọvo ọ nyabru Jesu. Ọ daoma ru oware nọ o gwọlọ. Epọvo na o rrọ nẹnẹ re, ma rẹ daoma “nyabru” Jesu. Evaọ oke mai na, Jesu ọ gbẹ be rọ edhere igbunu siwi eyao ahwo nọ a “nyabru” ei hi. Rekọ o gbe bi zizie ahwo nọ: “Wha nyabru omẹ ze, . . . mẹ te sasa owhai oma.” Ma te jọ uzoẹme nana kuyo enọ isoi jọ: Ẹvẹ  ma sae rọ “nyabru” Jesu? Eme Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta nọ: “Wha rehọ owhowha mẹ”? Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Jesu? Fikieme iruo nọ ọ kẹ omai na e rẹ rọ sasa omai oma? Kọ ẹvẹ ma sai ro wo omosasọ ẹsikpobi nọ ma tẹ rrọ otọ owhowha Jesu?

4-5. Idhere jọ vẹ ma sae rọ “nyabru” Jesu?

⁴ Edhere jọ nọ ma rẹ rọ “nyabru” Jesu họ, ma rẹ daoma ziezi re ma wuhrẹ kpahe eme nọ ọ ta gbe eware nọ o ru. (Luk 1:1-4) Omọfa ọ sai ru onana kẹ omai hi, mai ọvo ma re wuhrẹ eware nana. Ma tẹ jiroro nọ ma rẹ họ-ame re ma zihe ruọ olele Jesu yọ edhere ọfa nọ ma rẹ rọ “nyabru” ei.

⁵ Edhere ọfa nọ ma rẹ rọ “nyabru” Jesu họ, ekpako ukoko nọ ma rẹ nyabru nọ ma tẹ gwọlọ obufihọ. Jesu ọ be rehọ ezae nana nọ ọ rọ “kẹ ekẹ” na rẹrote igodẹ riẹ. (Ẹf. 4:7, 8, 11; Jọn 21:16; 1 Pita 5:1-3) O gwọlọ nọ ma rẹ daoma nyabru ai kẹ obufihọ. Ekpako na a sae riẹ oware nọ o rrọ omai iroro ho, gbe oware nọ ma gwọlọ. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Julian ọ ta nọ: “Ẹyao nọ ọ jẹ hae kẹ omẹ uye u ru nọ me ro no iruo Ebẹtẹle. Kẹsena ogbẹnyusu mẹ jọ ọ tẹ vuẹ omẹ nọ mẹ ta kẹ ekpako na re a weze bru omẹ ze. Oke ọsosuọ, me roro nọ onana o roja ha. Rekọ uwhremu na, mẹ tẹ ta nọ jọ a nyaze. Iweze yena o jọ wọhọ obọdẹ okẹ jọ nọ u te omẹ obọ.” Ekpako nọ uyoyou rai o rẹ hiẹ hẹ wọhọ ivẹ nana nọ i weze bru Julian na a rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ “iroro Kristi.” Koyehọ, a re fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jesu o re roro, te iruemu riẹ, gbe oghẹrẹ nọ ma sae rọ rehọ aro kele iei. (1 Kọr. 2:16; 1 Pita 2:21) Onana yọ obọdẹ okẹ jọ nọ ekpako na a rẹ sae kẹ omai.

6. Eme Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta nọ: “Rehọ owhowha mẹ”?

⁶ Okenọ Jesu ọ ta nọ: “Rehọ owhowha mẹ,” o sae jọnọ oware nọ ọ be ta na họ “Jomẹ kpọ owhẹ.” O sae jẹ jọnọ ọ be ta nọ “Ruọ otọ owhowha mẹ kugbe omẹ, re ma gbe ru iruo kẹ Jihova.” Oghẹrẹ kpobi kẹhẹ, owhowha nọ ọ fodẹ na u dhesẹ iruo.

7. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 28:18-20, iruo vẹ a kẹ omai, kọ imuẹro vẹ ma wo?

⁷ Ma tẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame yọ ma jẹ uzizie Jesu na rehọ. Uzizie na o rrọ kẹ ohwo kpobi, Jesu ọ rẹ siọ ohwo ọvuọvo nọ ọ ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ hẹ. (Jọn 6:37, 38) Ilele Jesu kpobi a wo uvẹ-ọghọ nọ a re ro ru iruo nọ Jihova ọ kẹ Jesu. U mu omai ẹro nọ Jesu ọ te jọ kugbe omai ẹsikpobi evaọ iruo na, je fiobọhọ kẹ omai.​—Se Matiu 28:18-20.

8-9. Fikieme ahwo nọ a wo omaurokpotọ a jẹ hai ro si kẹle Jesu, kọ enọ vẹ ma rẹ nọ omamai?

⁸ Ahwo nọ a wo omaurokpotọ a jẹ hai si kẹle Jesu. (Mat. 19:13, 14; Luk 7:37, 38) Fikieme? Roro kpahe ohẹriẹ nọ o jọ Jesu avọ ahwo Farisi. Isu egagọ yena a geva gaga yọ a re fu uke. (Mat. 12:9-14) Jesu ọ jọ wowou avọ omaurokpotọ. Ahwo Farisi na a jẹ hae gwọlọ okpodẹ, jẹ rọ ọkwa rai ya-oma. Jesu o wuhrẹ nọ jọ ohwo ọvo ọ gwọlọ okpodẹ hẹ, ọ tẹ jẹ ta kẹ ilele riẹ nọ jọ a wo omaurokpotọ jẹ hae gbodibo kẹ amọfa. (Mat. 23:2, 6-11) Ahwo Farisi na a jẹ rọ ọkwa rai  kienyẹ ahwo je ru ozọ mu ai. (Jọn 9:13, 22) Jesu ọ jẹ rọ eme iwowolẹ gbe iruẹru riẹ rọ sasa ahwo oma.

⁹ Kọ who wuhrẹ eware nana mi Jesu no? Nọ omara nọ: ‘Kọ ahwo a riẹ omẹ wọhọ ohwo nọ ọ rrọ wolẹ avọ omaurokpotọ? Kọ mẹ be hai ru iruo nọ ahwo a re rri vo, re mẹ rọ ere gbodibo kẹ amọfa? Kọ mẹ rrọ wowou?’

12-14. Fikieme iruo nọ Jesu ọ kẹ omai na i re ro ru omai wo omosasọ?

¹² Fikieme ma re ro wo omosasọ nọ ma te bi ru iruo nọ Jesu ọ kẹ omai na? U wo ẹjiroro sa-sa nọ o rọ rrọ ere, rekọ joma ta kpahe ejọ rai.

¹³ Ma wo esẹro nọ e mai woma. Jihova, Ọsẹro mai nọ Ọ Mai Kpehru na o wo edẹro gaga, yọ o re dhuaro ho. Iruo nọ ma bi ru e be dae ẹro. (Hib. 6:10) Ọ tẹ jẹ be kẹ omai ogaga nọ ma rẹ rọ wọ owha-iruo nọ u te omai. (2 Kọr. 4:7; Gal. 6:5, ẹme-obotọ) Jesu nọ ọ rrọ Ovie mai na o fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai. (Jọn 13:15) Yọ ekpako ukoko nọ e be rẹrote omai a be rọ aro kele Jesu, “othuru-igodẹ ologbo” na. (Hib. 13:20; 1 Pita 5:2) A be daoma jọ wowou, tuduhọ omai awọ, je dhesẹ nọ a wo udu, nọ a bi wuhrẹ omai jẹ thọ omai na.

¹⁴ Ma wo egbẹnyusu nọ e mai woma. Amọfa a wo emamọ iruo gbe emamọ egbẹnyusu wọhọ omai hi. Dai roro iei: Ahwo nọ a wo emamọ uruemu ma bi lele ru iruo, yọ a bi dhesẹ nọ a kiẹrẹe vi amọfa ha. A wo onaa iruo rekọ a rẹ ya-oma ha, yọ a re rri amọfa inọ a rro vi ae. A rehọ omai wọhọ egbẹnyusu rai orọnikọ ibe iruiruo rai ọvo ho. Yọ usu na o kpekpe te epanọ a sai ro whu kẹ omai dede.

15. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri iruo nọ ma bi ru na?

¹⁵ Ma wo iruo nọ e mai woma. Ma bi wuhrẹ amọfa uzẹme na kpahe Jihova jẹ fere erue Setan via. (Jọn 8:44) Setan ọ be kẹ ahwo owha nọ o gbẹdẹ vi ai oma. Wọhọ oriruo, ọ gwọlọ nọ ma rọwo nọ Jihova ọ rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai hi, gbe nọ ma fo te ahwo nọ ọ rẹ sai you hu. A rẹ ruẹ owha nọ o gbẹdẹ te onana hayo ọrue nọ o yoma te enẹ hẹ! Ma tẹ “nyabru” Jesu, a rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai. Uzẹme na họ, Jihova o you omai kpobi gaga. (Rom 8:32, 38, 39) O rẹ kẹ evawere kẹhẹ nọ ma te bi fiobọhọ kẹ ahwo rẹroso Jihova jẹ be ruẹ epanọ a bi ro ru emamọ inwene evaọ uzuazọ rai!

16. Ẹvẹ owha nọ Jesu ọ kẹ omai u ro wo ohẹriẹ no ewha efa nọ o gwọlọ nọ ma rẹ wọ?

¹⁶ Owha nọ Jesu ọ kẹ omai u wo ohẹriẹ gaga no ewha efa nọ o gwọlọ nọ ma rẹ wọ. Wọhọ oriruo, nọ ahwo buobu a te ku iruo okpẹdoke rai họ no, oma o rẹ rrọ ae gaga yọ eva e rẹ were ae he. Rekọ, ẹdẹ kpobi nọ ma ru iruo kẹ Jihova avọ Kristi, oma ovo o rẹ were omai. Ma te no iruo mai ze, oma o sae rrọ omai no. Rekọ, nọ ma jẹ rọ udugaga kpohọ ewuhrẹ, oma o vẹ sasa omai, ma ve je wo ẹgba. Ere o rẹ jọ re nọ ma tẹ be hae daoma kpohọ usi uwoma ota je ru uwuhrẹ omobọ mai. Oke gbe ẹgba nọ ma raha fihọ eware nana i te oware ovo ho nọ ma tẹ rehọ iẹe wawo irere nọ ma re wo.

17. Eme ma re vuhumu jẹ yọroma kpahe?

¹⁷ U fo nọ ma rẹ riẹ utho ẹgba mai. Ma re vuhumu nọ u wo umuo nọ ẹgba mai omomọvo o te. Fikiere, ma rẹ yọroma gaga kpahe eware nọ ma rẹ romakẹ. Wọhọ oriruo, ma sae raha ẹgba mai kufiẹ ro le efe. Muẹrohọ uyo nọ Jesu ọ kẹ ọmoha jọ nọ o fe nọ ọ nọ Jesu nọ: “Eme me re ru hrọ re mẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ?” Ọmoha na o bi koko Uzi Mosis na vẹre. O wọhọ nọ ọmoha na ọ jọ emamọ ohwo keme obe Usi Uwoma Mak o ta nọ Jesu “o you rie.” Jesu o zizie ọmoha nana nọ o fe na inọ o ru oware jọ. Ọ ta kẹe nọ: “Nyae zẹ eware nọ who wo . . . whọ vẹ nyaze te jọ olele mẹ.” Ọmoha na ọ gwọlọ lele Jesu, rekọ o wọhọ nọ ọ te sae nyasiọ “eyero buobu” riẹ ba ha. (Mak 10:17-22) Ọ tẹ siọ owhowha Jesu, jẹ ruabọhọ be gbodibo kẹ “Efe.” (Mat. 6:24) O hae jọnọ owhẹ, ẹvẹ whọ hai ti ru?

18. Eme ma re ru noke toke, kọ fikieme?

¹⁸ Noke toke, u ti woma re ma roro kpahe eware nọ ma be rọ karo evaọ uzuazọ. Fikieme? Re ma ruẹ nọ ma be rọ ẹgba mai ru oware nọ u fo. Uzoge jọ nọ a re se Mark ọ ta nọ: “Evaọ ikpe buobu, me je roro nọ me siobọno eware buobu no evaọ uzuazọ. Mẹ jọ ọkobaro, rekọ ẹsikpobi mẹ jẹ hai roro kpahe ugho gbe epanọ mẹ rẹ rọ reakpọ kuoma omojọ. U te bi gbe omẹ unu nọ eware e gbẹ be riẹ nya kẹ omẹ hẹ. Me te muẹrohọ nọ isiuru obọmẹ mẹ be rọ karo, kẹsena mẹ tẹ be rọ umutho oke gbe ẹgba mẹ nọ o kiọkọ kẹ Jihova.” Mark o te ru inwene nọ i fo jẹ romakẹ iruo Jihova vi epaọ anwẹdẹ. Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ gbẹ ruawa ẹsejọ, rekọ Jihova avọ Jesu a fiobọhọ kẹ omẹ fi ẹbẹbẹ na kparobọ.”

19. Fikieme u ro wuzou gaga re ma rri eware epanọ u fo?

¹⁹ Ma ti wo omosasọ evaọ otọ owhowha Jesu ẹsikpobi nọ ma te ru eware esa nana. Orọ ọsosuọ, rri eware epanọ u fo. Iruo Jihova ma bi ru, fikiere ma re ru iruo na epanọ Jihova ọ gwọlọ. Mai yọ iruiruo, Jihova kọ Olori. (Luk 17:10) Ma tẹ be gwọlọ ru iruo na epanọ u je omai, owhowha na o te nwa omai oma. Makọ eruẹ ọzae nọ o wo ẹgba gaga ọ tẹ be hae gwọlọ veghe uzou kẹ ohwo nọ ọ be rọ owhowha kpọe, oma o rẹ sae lọhọ eruẹ na, ọ vẹ jẹ nwoma. Evaọ abọdekọ riẹ, ma te bi ru iruo Jihova oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ, ma sai ru eware nọ ma roro nọ ma te sai ru hu je fi ebẹbẹ ilogbo kparobọ. Kareghẹhọ nọ ohwo ọvuọvo ọ sae whaha oreva Jihova ha.​—Rom 8:31; 1 Jọn 4:4.

20. Ẹjiroro vẹ ma rẹ rọ jọ otọ owhowha Jesu?

²⁰ Orọ avọ ivẹ, jọ emamọ ẹjiroro ọ wọ owhẹ ru iruo. Oware nọ o rrọ omai oja  kpobi họ, epanọ ma rẹ rọ wha ujiro se Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na. Evaọ oke ikọ na, ahwo nọ a wo uvou-uthei nọ a jẹ dhogbo epanọ a re ro wo ẹgwọlọ obọrai tobọ a jẹ wereva ha, a te no otọ owhowha Jesu uwhremu na. (Jọn 6:25-27, 51, 60, 66; Fil. 3:18, 19) Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo nọ a dhesẹ nọ a wo uvi uyoyou kẹ Ọghẹnẹ avọ erivẹ evaọ iruẹru rai, a no otọ owhowha Jesu hu evaọ edẹ uzuazọ rai kpobi nọ a jọ otọakpọ. A wo ẹruore inọ a ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. Wọhọ Ileleikristi nana, ma tẹ be rọ emamọ ẹjiroro wọ owhowha Jesu, eva e te were omai ẹsikpobi.

21. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 6:31-33, eme ma rẹro nọ Jihova o ti ru?

²¹ Orọ avọ esa, wo emamọ irẹro. Oghẹrẹ uzuazọ nọ ma salọ na yọ onọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ eware jọ, jẹ g’obọ iruo. Jesu ọ vẹvẹ omai unu nọ a ti kpokpo omai. Rekọ ma wo irẹro nọ Jihova ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma ti ro thihakọ ẹbẹbẹ kpobi nọ o te omai. Epanọ ma thihakọ te, ere ma ti wo ẹgba te. (Jem. 1:2-4) Ma sai je rẹro nọ Jihova ọ te kẹ omai eware nọ ma gwọlọ, Jesu o ti su omai ziezi, yọ inievo mai a te tuduhọ omai awọ. (Se Matiu 6:31-33; Jọn 10:14; 1 Tẹs. 5:11) A rẹ ruẹ oware nọ u woma te enẹ hẹ!

22. Eme o ti ru eva were omai gaga?

²² Aye nọ Jesu o siwi na o wo omosasọ evaọ ẹdẹdẹ nọ o ro siwi ei na. Rekọ o re wo omosasọ bẹdẹ bẹdẹ otẹrọnọ o zihe ruọ olele Jesu. Eme who roro nọ aye na o ru? Otẹrọnọ ọ rọwo nyaziọ otọ owhowha Jesu, a rẹ ruẹ unu gbiku erere nọ o re tei hi. U re ru ei jọ omọvo enọ i re lele Jesu su evaọ obọ odhiwu! Oware kpobi nọ o siobọno re o lele Jesu u re te oware ovo ho nọ a tẹ rehọ iẹe wawo eghale nọ o re wo. Te ma wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ obọ odhiwu hayo otọakpọ, eva e te were omai gaga inọ ma jẹ uzizie Jesu na rehọ, nọ ọ ta nọ: “Wha nyabru omẹ ze!”