1. Oke vẹ o sae rọ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma gọ Jihova?

OKE vẹ who roro nọ o te mae jọ bẹbẹ re whọ gọ Jihova, oke ebẹbẹ manikọ oke ufuoma? Nọ ebẹbẹ i te te omai, oke yena ma rẹ mae dhẹ gbalọ Jihova. Kọ ẹvẹ o rẹ jọ nọ eware e tẹ be riẹ nya kẹ omai? Kọ ma ti si iroro no egagọ Jihova? Jihova ọ vẹvẹ ahwo Izrẹl unu inọ oware utioye na o sae via kẹ ae.​—Izie. 6:10-12.

2. Emamọ oriruo vẹ Asa ovie na o fihotọ?

² Asa o ru oware areghẹ gaga. O fi eva riẹ kpobi họ Jihova. Onana yọ emamọ oriruo nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele. Oke kpobi ọ jẹ gọ Jihova, te oke ebẹbẹ te oke ufuoma. Oke nọ a rehọ iẹe mu ovie, “Asa ọ rehọ udu riẹ kpobi kẹ Jihova,” yọ o ru onana evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. (1 Iv. 15:14, ẹme-obotọ) Edhere jọ nọ o ro dhesẹ nọ ọ rọ udu riẹ kpobi kẹ Jihova họ, o si egagọ erue no ẹkwotọ Juda soso. Ebaibol ọ ta nọ “o si egbada-idhe erẹwho efa jegbe eria ikpehru na no, o kporo ipila ọrẹri na je ko ekpọ ọrẹri na fihọ otọ.” (2 Irv. 14:3, 5) O tube si Meaka oni-ologbo riẹ no ọkwa oni ovie nọ ọ jọ evaọ isuẹsu na. Fikieme? Keme Meaka o ru ẹmẹdhọ ọtọtọ jọ nọ ahwo a jẹ gọ.​—1 Iv. 15:11-13.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Orọnikọ Asa o si egagọ erue no ẹkwotọ na ọvo ho. O fiobọhọ kẹ ahwo nọ a jọ ẹkwotọ Juda wariẹ mu Jihova họ ẹgọ. Jihova ọ ghale Asa, o te ru nọ ahwo nọ a jọ Juda  soso a ro wo ufuoma. * Evaọ ikpe ikpe soso evaọ etoke esuo Asa, “ukpokpoma o jọ ẹkwotọ na ha.” (2 Irv. 14:1, 4, 6) Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oware nọ Asa o ru evaọ etoke ufuoma nana. Kẹsena ma vẹ te ta kpahe oware nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru evaọ oke omofọwẹ. Ukuhọ riẹ, ma vẹ te kuyo onọ nana: Otẹrọnọ ma be rria ẹkwotọ nọ a bi jo kpokpo Isẹri Jihova ha, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma wo areghẹ evaọ etoke ufuoma nana?

4. Wọhọ epanọ o rrọ 2 Iruẹru-Ivie 14:2, 6, 7, eme Asa o ru evaọ oke ufuoma?

⁴ Se 2 Iruẹru-Ivie 14:2, 6, 7. Asa ọ ta kẹ ahwo na nọ Jihova họ ọnọ ọ ‘kẹ rai ufuoma evaọ ofẹ kpobi.’ Asa o rri nọ oke ufuoma nana yọ oke nọ a rẹ rọ rehọ abọ muoma ha. Ukpoye, o mu ikpewho họ ẹbọ, te igbẹhẹ, iwou ikpehru, gbe inuethẹ. Ọ ta kẹ ahwo Juda nọ: “Ẹkwotọ na ọ gbẹ rrọ obọ mai.” Eme họ otọ ẹme riẹ na? Oware nọ ọ be ta na họ, ahwo a sai kpohọ oria kpobi nọ u je rai evaọ ẹkwotọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai na, jẹ bọ oghẹrẹ kpobi nọ u je rai keme ọwegrẹ ọvuọvo ọ be wọ ẹmo ze he. Ọ ta nọ a rọ oke ufuoma nana ru iruo ebabọ epanọ a rẹ sai ru te kpobi.

5. Fikieme Asa o ro koko egbaẹmo buobu họ jẹ ruẹrẹ ae kpahe kẹ ẹmo?

⁵ U te no ere no, Asa ọ rọ etoke ufuoma na koko egbaẹmo buobu họ je wuhrẹ ai ziezi. (2 Irv. 14:8) Kọ onana u dhesẹ nọ o fievahọ Jihova ha? O rrọ ere he. Ukpoye, ọ riẹ nọ ọyomariẹ nọ ọ rrọ ovie na, ọye ọ rẹ ruẹrẹ ahwo na kpahe kẹ  ebẹbẹ nọ e rẹ sae romavia evaọ obaro. Asa ọ riẹ nọ etoke ufuoma nana nọ ọ rrọ Juda na ọ te jọ ribri hi, yọ ere o ginẹ via.

6. Eme Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru evaọ oke ufuoma?

⁶ Dede nọ a je kpokpo Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, u wo oke jọ nọ a wo ufuoma. Eme a ru evaọ oke ufuoma na? Ezae avọ eyae nana nọ i wo ẹrọwọ na a jẹ ta usi uwoma na avọ ọwhọ. Obe Iruẹru Ikọ o ta nọ a jẹ “nya evaọ ozodhẹ Jihova.” A ruabọhọ usi uwoma ota na, onọ u ru nọ a je ro “dhe evievihọ.” Onana u dhesẹ nọ Jihova ọ ghale rai fikinọ a jẹ rọ ọwhọ ta usi uwoma na evaọ oke ufuoma.​—Iruẹru 9:26-31.

7-8. Eme Pọl avọ ikọ edekọ na a ru evaọ okenọ uvẹ na u rovie? Ru ei vẹ.

⁷ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ rọ uvẹ kpobi nọ a wo ta usi uwoma na. Wọhọ oriruo, oke nọ Pọl ukọ na ọ jọ obọ Ẹfisọs, ọ ruẹ nọ uvẹ ulogbo nọ ọ rẹ rọ ta usi uwoma u rovie fihọ kẹe evaọ okpẹwho yena.​—1 Kọr. 16:8, 9.

⁸ Uvẹ ofa u rovie fihọ kẹ Pọl gbe Ileleikristi nọ i kiọkọ evaọ okenọ a ku ẹme oyawo na họ no evaọ ukpe 49 C.E. (Iruẹru 15:23-29) Nọ a vuẹ ikoko na epanọ a ro ku ẹme oyawo na họ no, Ileleikristi na kpobi a tẹ jẹ daoma gaga je “whowho usi uwoma ẹme Jihova.” (Iruẹru 15:30-35) Eme o no onana ze? Ebaibol na ọ ta nọ, “ikoko na e tẹ jọ gaga evaọ ẹrọwọ na je bi vihọ no ẹdẹ te ẹdẹ.”​—Iruẹru 16:4, 5.

9. Uvẹ vẹ u rovie kẹ idibo Jihova evaọ erẹwho buobu, kọ eme u fo nọ ma rẹ nọ omamai?

⁹ Ma be sae ta usi uwoma evaọ erẹwho buobu enẹna ababọ ukpokpoma. Kọ whọ rrọ orẹwho nọ a be jọ kpokpo Isẹri Jihova ha? O tẹ rrọ ere, nọ omara nọ, ‘Ẹvẹ mẹ be rọ ufuoma nọ me wo enẹna ru iruo Uvie na te?’ Oma o be were Isẹri Jihova keme evaọ edẹ urere nana, a be ta usi uwoma kẹ ahwo je wuhrẹ ai evaọ erẹwho buobu. A re ta usi uwoma na te enẹ ẹdẹvo ho. (Mak 13:10) Uvẹ sa-sa u rovie fihọ kẹ idibo Jihova nẹnẹ.

10. Eme 2 Timoti 4:2 o tuduhọ omai awọ nọ ma ru?

¹⁰ Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ ufuoma nọ ma wo nẹnẹ na ruiruo ziezi? (Se 2 Timoti 4:2.) Kiẹ omara riwi re who je roro kpahe ahwo uviuwou ra sọ omọvo jọ evaọ uviuwou na ọ sae romakẹ iruo usi uwoma ota na vi epaọ anwẹdẹ, hayo tubẹ jọ ọkobaro. Oke nana a rẹ rọ dhẹ ogbohrẹ efe he. Ekwakwa efe e te raha kufiẹ evaọ etoke uye ulogbo na.​—Itẹ 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Jọn 2:15-17.

11. Eme inievo jọ a ru no re a sae ta usi uwoma na kẹ ahwo buobu?

¹¹ Iwhowho-uvie jọ a wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ re a sae rehọ iẹe ta usi uwoma kẹ ahwo. Ukoko Ọghẹnẹ u bi ru onana lọhọ kẹ inievo nana keme a be fa ebe mai fihọ evẹrẹ buobu. Wọhọ oriruo evaọ ukpe 2010, unu evẹrẹ nọ a fa ebe mai fihọ no i bu te egba isoi (500). Nẹnẹ, evẹrẹ nọ a fa rai fihọ no i bu vi odu ọvo (1,000).

12. Irere vẹ i re noi ze nọ whọ tẹ rọ ẹvẹrẹ ohwo ta usi uwoma kẹe? Kẹ oriruo.

¹² Ẹvẹ o rẹ jọ ahwo oma nọ a tẹ rọ ẹvẹrẹ rai ta ẹme Ọghẹnẹ kẹ ae? Roro kpahe oghẹrẹ nọ o jọ oniọvo-ọmọtẹ jọ oma nọ o kpohọ okokohọ ubrotọ jọ nọ a ru evaọ Memphis, Tennessee, evaọ obọ America. Ẹvẹrẹ Kinyarwanda a ro ru okokohọ  na. Ọnana yọ ẹvẹrẹ nọ a rẹ ta evaọ obọ Rwanda, Congo, gbe Uganda. Nọ okokohọ na ọ fa no, oniọvo nana nọ ọ rrọ ohwo Kinyarwanda na ọ ta nọ, “Anwọ ikpe ikpegbihrẹ nọ ma rọ kwa ziọ America obonẹ na, onana họ okokohọ ọsosuọ nọ mẹ jọ yo eme na kpobi totọ.” Onana u dhesẹ nọ eme okokohọ na nọ a rọ ẹvẹrẹ riẹ ru na i te rie udu. Otẹrọnọ who wo uvẹ nọ who re ro wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa, kọ u gbe ti woma re who wuhrẹ ẹvẹrẹ nọ whọ sae rọ ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ ra? Who te rri ẹkwotọ ra, ẹsejọhọ ahwo jọ a riẹ nọ usi uwoma na o te mai te udu nọ whọ tẹ rọ ẹvẹrẹ rai ta usi uwoma kẹ ae. Irere buobu i re noi ze nọ whọ tẹ daoma wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa.

13. Eme inievo mai obọ Russia a ru evaọ oke ufuoma?

¹³ Orọnikọ evaọ erẹwho kpobi a jọ kẹ inievo mai uvẹ inọ a ta usi uwoma ha. Evaọ erẹwho jọ, egọmeti ọ rọwo nọ ma ta usi uwoma na ha. Wọhọ oriruo, a kpokpo inievo mai ikpe buobu evaọ obọ Russia. Kẹsena evaọ amara Asa ukpe 1991, egọmeti o te kuenu kẹ omai nọ ma sai ru eware egagọ mai. Oke yena iwhowho-uvie idu ikpegbezeza (16,000) e jọ orẹwho na. Nọ ikpe udhe e ruọ emu no, iwhowho-uvie nọ e rrọ orẹwho na i te bu te idu udhoree (160,000) soso. Onana u dhesẹ nọ inievo mai a rọ uvẹ yena nọ a wo na ta usi uwoma na ziezi. Nọ oke o be nyaharo na, eware i te je nwene. Rekọ dede nọ egọmeti o bi kpokpo inievo mai obọ Russia enẹna, a gbẹ be gọ Jihova avọ ajọwha. A bi ru utho nọ a sai ru kpobi evaọ egagọ Ọghẹnẹ.

14-15. Eme Jihova o ru kẹ Asa avọ ahwo riẹ?

¹⁴ Evaọ oke Asa, ufuoma nọ a wo na u  kri hi. Egbaẹmo Ẹtiopia nọ i bu te ima ọvo (1,000,000) soso a wọ ẹmo bru ai ze. Zira nọ ọ jọ osu egbaẹmo na o je roro nọ a ti fi Juda kparobọ lọlọhọ. Rekọ Asa ovie Juda ọ rẹroso Jihova Ọghẹnẹ riẹ, orọnikọ unu egbaẹmo nọ o wo ho. Asa ọ lẹ nọ: “Fiobọhọ kẹ omai, O Jihova Ọghẹnẹ mai, keme whẹ ma be rẹroso, yọ odẹ ra ma rọ wọ bru ogbotu nana ze na.”​—2 Irv. 14:11.

¹⁵ Dede nọ egbaẹmo Ẹtiopia e joma rọ akuava bu vi erọ Juda, Asa ọ riẹ nọ Jihova o wo ogaga vi ai, yọ o ti fiobọhọ kẹ idibo riẹ. Jihova ọ ginẹ dhogbo bru ei ze, ere a ro fi egbaẹmo Ẹtiopia na kparobọ.​—2 Irv. 14:8-13.

16. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ufuoma kpobi nọ ma wo obọnana o te jọ ribri hi?

¹⁶ Ma riẹ oghẹrẹ nọ eware e te jọ kẹ omai omomọvo odẹ hẹ. Rekọ ma riẹ nọ ufuoma kpobi nọ ahwo Ọghẹnẹ a wo obọnana o te jọ ribri hi. Jesu ọ tubẹ ta nọ evaọ edẹ urere na, “erẹwho na kpobi i ti mukpahe” ilele riẹ. (Mat. 24:9) Pọl ukọ na ọ tẹ jẹ ta nọ “ahwo kpobi nọ a gwọlọ yeri uzuazọ omarọkẹ Ọghẹnẹ evaọ usu kugbe Kristi Jesu a ti kpokpo ai re.” (2 Tim. 3:12) “Ofu ọgaga” ọ rrọ Setan eva, fikiere, ma te roro nọ ukpokpoma u ti te omai oma ha, yọ ma be viẹ omobọ mai họ.​—Evia. 12:12.

17. Didi ebẹbẹ e sai te omai?

¹⁷ Kẹle na, ebẹbẹ ilogbo i ti te omai. “Uye ulogbo o te jọ, utionọ o re via no emuhọ akpọ na ze he.” (Mat. 24:21) Evaọ oke yena, makọ ahwo uviuwou mai a sae wọso omai. Egọmeti ọ sae jẹ gwọlọ whaha omai ewuhrẹ gbe usi uwoma ota. (Mat. 10:35, 36) Kọ ma ti fievahọ Jihova inọ ọ te thọ omai je fiobọhọ kẹ omai wọhọ epanọ Asa o ru?

18. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Hibru 10:38, 39 eme o ti fiobọhọ kẹ omai ruẹrẹ oma kpahe kẹ ebẹbẹ nọ e te tha?

¹⁸ Jihova o bi fiobọhọ kẹ omai enẹna re ma kru ẹrọwọ mai evaọ obaro. Ọ be rọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” kuọ omai “evaọ ẹruoke.” Ọrigbo na o bi wuhrẹ omai eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai kru ẹrọwọ mai jẹ ruabọhọ egagọ Jihova.  (Mat. 24:45) Rekọ ma re ru ẹkabọ mai, ma re wo ẹrọwọ ọgaga.​—Se Ahwo Hibru 10:38, 39.

19-20. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ 1 Iruẹru-Ivie 28:9, enọ vẹ u fo nọ ma rẹ nọ omamai, kọ fikieme?

¹⁹ U fo nọ ma rẹ “kiẹ gwọlọ” Jihova wọhọ epanọ Asa ovie na o ru. (2 Irv. 14:4; 15:1, 2) Re ma kiẹ gwọlọ Jihova, ma rẹ kaki wuhrẹ kpahe iẹe jẹ họ-ame. Ma rẹ daoma ru eware nọ e rẹ lẹliẹ omai si kẹle Jihova ziezi. Re ma riẹ epanọ ma be daoma te evaọ onana, ma rẹ sae nọ omamai nọ, ‘Kọ mẹ be hai kpohọ iwuhrẹ kẹse kẹse?’ Ma te kpohọ ewuhrẹ, ma re yo eme nọ e rẹ lẹliẹ ẹrọwọ mai ga, inievo mai e vẹ jẹ sasa omai oma. (Mat. 11:28) Ma rẹ jẹ sae nọ omamai nọ, ‘Kọ mẹ be hai wuhrẹ Ebaibol na kẹ omobọ mẹ ẹsikpobi?’ Otẹrọnọ whọ be rria kugbe ahwo uviuwou ra, kọ who fi oke jọ họ koka koka nọ who re ro ru egagọ uviuwou? Otẹrọnọ whẹ ọvo whọ be rria uwou, who wo oke nọ who fihọ nọ who re ro ru uwuhrẹ omobọ ra epanọ ahwo uviuwou a re ru egagọ uviuwou na? Kọ who wo ajọwha usi uwoma ota?

²⁰ Fikieme ma rẹ rọ nọ omamai enọ nana? Ebaibol na ọ ta nọ Jihova ọ rẹ kiẹ udu mai riwi, yọ ọ riẹ oware nọ ma bi roro. Fikiere o gwọlọ nọ ma rẹ kiẹ omamai riwi. (Se 1 Iruẹru-Ivie 28:9.) Ma tẹ ruẹ nọ u fo nọ ma re nwene uruemu mai, iroro mai, gbe eware jọ nọ ma bi le, ma rẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai nwene. Enẹna ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ edawọ nọ e rrọ obaro tha. Ru oware areghẹ evaọ oke ufuoma nana, whọ jọ oware ovo o whaha owhẹ hẹ.