1. Ẹvẹ Devidi o rri Jihova, kọ eme onana o wọ Devidi ru?

DEVIDI OVIE NA o kere nọ: “ỌNOWO, whẹ họ ọnọ ọ mae ro, whọ tẹ jẹ ro te epanọ a re ro jiri owhẹ.” (Ol. 145:3) Devidi o you Jihova yọ uyoyou nana o jẹ hae wọe jiri Ọghẹnẹ evaọ “udevie ogbotu egagọ na.” (Ol. 22:22; 40:5) Avro ọ riẹ hẹ, who you Jihova re, yọ whọ rọwokugbe Devidi re nọ ọ ta nọ: “Ujiro u te owhẹ, O ỌNOWO, Ọghẹnẹ ahwo Izrẹl ọsẹ mai, bẹdẹ bẹdẹ.”—1 Irv. 29:10-13.

2. (a) Ẹvẹ ma sai ro jiri Jihova? (b) Ebẹbẹ vẹ inievo jọ a bi wo, kọ eme ma te ta kpahe?

² Edhere jọ nọ ma re ro jiri Jihova nẹnẹ họ, uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ. Dede na, inievo mai buobu a be rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ jọ. A gwọlọ nọ a rẹ kuyo evaọ ewuhrẹ, rekọ a be sai ru ere he fiki ozọ. Ẹvẹ a sae rọ whaha onana? Eware jọ vẹ ma rẹ sai ru nọ i re fiobọhọ kẹ omai kẹ iyo nọ e rẹ bọ amọfa ga? Re ma tẹ kẹ iyo enọ nana, joma kake ta kpahe igogo ẹjiroro ene nọ ma rẹ rọ kuyo evaọ obọ ewuhrẹ.

3-5. (a) Wọhọ epanọ o rrọ evaọ obe Ahwo Hibru 13:15, fikieme ma rẹ rọ kuyo evaọ obọ ewuhrẹ? (b) Kọ epọvo na mai kpobi ma rẹ kẹ uyo? Ru ei vẹ.

³ Jihova ọ kẹ omai uvẹ nọ ma re ro jiri ei. (Ol. 119:108) Uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ yọ “idhe ajiri” nọ ma bi dhe kẹ Ọghẹnẹ, yọ omọfa ọ sai dhe idhe nana kẹ omai hi. (Se Ahwo Hibru 13:15.) Kọ Ọghẹnẹ o bi rẹro nọ oghẹrẹ ọvona idhe mai hayo uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ o rẹ jọ? Vievie!

⁴ Jihova ọ riẹ nọ ẹgba gbe uyero mai e rrọ epọvo na  ha, fikiere o rẹ were iẹe gaga nọ ma tẹ be dawo ẹgba mai kpobi re ma dhe idhe ujiro kẹe. Roro kpahe oghẹrẹ idhe sa-sa erọ emọ Izrẹl nọ Jihova ọ jẹ hae jẹrehọ. Ahwo Izrẹl jọ a jẹ hae sae dẹ ogodẹ hayo ẹwe ro dhe idhe. Rekọ ohwo Izrẹl nọ ọ rrọ oyogbe ọ sae rehọ “irueruẹ eni ivẹ hayo ilekuku esese ivẹ” ro dhe idhe. Yọ otẹrọnọ ohwo jọ o wo ugho nọ ọ sae rọ dẹ evra ivẹ hẹ, ọ sae rehọ “abọvo abakpe owawọ emamọ eka nọ a wuhu” ze ro dhe idhe, yọ Jihova ọ rẹ jẹ idhe yena rehọ. (Izerẹ 5:7, 11) Eka e ghare tere he, rekọ Jihova o re rri idhe na ghaghae otẹrọnọ “emamọ eka” a ro dhe idhe na.

⁵ Epọvo na Ọsẹ oyoyou mai na o re rri idhe mai nẹnẹ re. Nọ ma tẹ kuyo, o bi rẹro nọ mai kpobi ma re wo onaa ẹmeọta wọhọ Apọlọs ho hayo wo onaa ẹtẹzẹ wọhọ Pọl ho. (Iruẹru 18:24; 26:28) Oware nọ Jihova ọ gwọlọ kpobi họ, ma rẹ daoma kuyo wọhọ epanọ ẹgba mai o te. Kareghẹhọ ayeuku nọ ọ rọ ibiugho ivẹ ru unevaze. Jihova o rri rie ghaghae keme onọ o wo kpobi ọ rọ kẹ okẹ na.—Luk 21:1-4.

6. (a) Wọhọ epanọ o rrọ evaọ obe Ahwo Hibru 10:24, 25, ẹvẹ iyo nọ a rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ e sai ro fiobọhọ kẹ omai? (b) Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ eme uduotahawọ amọfa e da owhẹ ẹro?

⁶ Ma rẹ rọ iyo mai tuduhọ ohwohwo awọ. (Se Ahwo Hibru 10:24, 25.) O rẹ were omai kpobi re ma gaviezọ kẹ iyo sa-sa evaọ obọ ewuhrẹ. Iyo elọlọhọ nọ i no udu ze nọ emaha e rẹ kẹ e rẹ were omai. Nọ oniọvo jọ ọ tẹ be rọ ọwhọ ta kpahe oware okpokpọ jọ nọ o wuhrẹ, u re duobọte omai gaga. Yọ o rẹ were omai gaga nọ ahwo a tẹ gbaudu kẹ uyo dede nọ oma o be vuọ ae hayo a bi wuhrẹ ẹvẹrẹ na obọ. (1 Tẹs. 2:2) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ omodawọ rai na o da omai ẹro? Ma rẹ sai yere ai kẹ eme uduotahawọ rai nọ ewuhrẹ o te kuhọ no. Edhere ọfa họ, nọ ma tẹ be hae daoma kuyo re. Ma te ru ere, kiyọ mai ọvo a be kẹ uduotahawọ họ, rekọ ma be tuduhọ amọfa awọ re.—Rom 1:11, 12.

7. Irere vẹ ma re wo nọ ma tẹ kuyo?

⁷ Ma re wo erere nọ ma tẹ kuyo. (Aiz. 48:17) Evaọ oghẹrẹ vẹ? Orọ ọsosuọ, ma tẹ jiroro nọ ma te kuyo, onana u re ru omai ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ na.  Ma tẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi, ma re wo otoriẹ Ẹme Ọghẹnẹ ziezi. Yọ otoriẹ yena u re ru ei lọhọ kẹ omai re ma fi eware nọ ma bi wuhrẹ họ iruo. Orọ avọ ivẹ, ma te reawere ewuhrẹ na ziezi keme ma be zọhọ fihọ ewuhrẹ na. Orọ avọ esa, fikinọ o gwọlọ omodawọ mi omai re ma sae kuyo, ma rẹ kareghẹhọ ẹme nọ ma ta na oke lelehie.

8-9. (a) Wọhọ epanọ Malakae 3:16 o ta, ẹvẹ who roro nọ Jihova o re rri iyo mai? (b) Ozọ eme o re gbe mu ahwo jọ?

⁸ Ma re ru eva were Jihova nọ ma tẹ ta kpahe eware nọ ma rọwo. Jọ u mu omai ẹro inọ Jihova ọ rẹ gaviezọ kẹ iyo mai, yọ oma nọ ma rẹ dawo re ma kuyo evaọ ewuhrẹ o rẹ dae ẹro fia. (Se Malakae 3:16.) O re dhesẹ edẹro riẹ nọ ọ tẹ kẹ omai eghale riẹ fikinọ ma be daoma ru oware nọ o rẹ were iẹe.—Mal. 3:10.

⁹ O rrọ vevẹ nọ ma wo emamọ ẹjiroro nọ ma rẹ rọ kuyo evaọ obọ ewuhrẹ. Ghele na, ozọ u re mu ahwo jọ re a kpare obọ. Otẹrọnọ ere o rrọ kẹ owhẹ, jọ udu u bru owhẹ hẹ. Joma ta kpahe ehri-izi Ebaibol jọ, iriruo jọ, gbe ehrẹ jọ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai kpobi daoma kuyo ziezi evaọ obọ ewuhrẹ.

10. (a) Ozọ vẹ ahwo buobu a wo? (b) Fikieme ozọ nọ u re mu omai nọ ma tẹ gwọlọ kuyo o rọ rrọ emamọ oware?

¹⁰ Kọ udu o rẹ nawo owhẹ ẹsikpobi nọ whọ tẹ gwọlọ kpare obọ kuyo evaọ obọ ewuhrẹ? O tẹ rrọ ere, whẹ ọvo onana o be via kẹ hẹ. Uzẹme na họ, enwenọ ohwo kpobi ozọ o rẹ dina mu nọ ọ tẹ gwọlọ kuyo. Re whọ sai fi ozọ nana kparobọ, u fo nọ whọ rẹ riẹ oware nọ o be wha ozọ na ze. Kọ ozọ u bi mu owhẹ inọ ẹme nọ whọ gwọlọ ta ọ te thọrọ owhẹ ẹro hayo whọ te kuyo nọ o gba ha? Kọ whọ be ruawa nọ uyo ra u ti woma te orọ amọfa ha? Evaọ uzẹme, ozọ nana u dhesẹ emamọ oware. U dhesẹ nọ who wo omaurokpotọ, je bi rri  amọfa inọ a rro vi owhẹ. Uruemu yena o rẹ were Jihova. (Ol. 138:6; Fil. 2:3) Rekọ Jihova ọ gwọlọ nọ who jiri ei jẹ tuduhọ inievo ra awọ evaọ obọ ewuhrẹ. (1 Tẹs. 5:11) O you owhẹ yọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ wo udu nọ whọ rẹ rọ kuyo.

11. Ehrẹ Ebaibol vẹ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai?

¹¹ Joma ta kpahe ehrẹ Ebaibol jọ. Ebaibol na ọ ta nọ mai kpobi ma re ru thọ evaọ ẹme nọ ma ta hayo oghẹrẹ nọ ma rọ tae. (Jem. 3:2) Jihova o bi rẹro nọ ma rẹ jọ gbagba ha, yọ inievo mai a bi rẹro otiọye gbe he. (Ol. 103:12-14) Mai kpobi uviuwou ovona, yọ inievo mai a you omai. (Mak 10:29, 30; Jọn 13:35) Inievo mai a riẹ nọ ẹsejọ ma rẹ sae kẹ iyo mai gbiae oghẹrẹ nọ ma gwọlọ họ.

12-13. Eme oriruo Nehemaya avọ Jona i wuhrẹ omai?

¹² Roro kpahe iriruo Ebaibol jọ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ fi ozodhẹ kparobọ. Kareghẹhọ Nehemaya. O je ru iruo evaọ uwou ovie jọ nọ o wo ẹgba gaga. Eva e jẹ were Nehemaya ha fikinọ o yo nọ igbẹhẹ Jerusalẹm i kporo kuotọ no yọ ethẹ riẹ e raha re no. (Neh. 1:1-4) Dai roro epanọ udu o nawo riẹ te okenọ ovie na ọ nọe oware nọ o ro mu ovao họ. Nehemaya ọ tẹ nwane lẹ, kẹsena ọ tẹ kẹe uyo. Onana u ru nọ ovie na o ro fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ gaga. (Neh. 2:1-8) Roro kpahe Jona re. Nọ Jihova ọ ta kẹe nọ ọ nyai whowho ovuẹ riẹ kẹ ahwo Ninẹve, ozọ u mu Jona te epanọ ọ rọ dhẹ kpohọ ofẹ ọfa. (Jona 1:1-3) Rekọ Jihova o fiobọhọ kẹ Jona nọ ọ sae rọ nya uwou nọ o vi rie na. Yọ ovuẹ nọ o whowho kẹ ahwo Ninẹve na o fiobọhọ kẹ ae gaga. (Jona 3:5-10) Oriruo Nehemaya o wuhrẹ omai nọ u wuzou re ma lẹ taure ma tẹ te kuyo. Yọ oriruo Jona o wuhrẹ omai nọ Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai gọe ghelọ epanọ ozọ u mu omai te kẹhẹ. Re a ta uzẹme, kọ ukoko jọ o riẹ nọ o te nwani ru ozọ mu omai wọhọ ahwo Ninẹve?

¹³ Eware jọ vẹ ma rẹ sai ru nọ i re fiobọhọ kẹ omai kẹ iyo nọ e rẹ bọ amọfa ga evaọ obọ ewuhrẹ? Joma ta kpahe ejọ rai.

14. Fikieme ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ, kọ oke vẹ ma sai ro ru onana?

¹⁴ Ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ kpobi. Who te roro kpahe uyo nọ whọ te kẹ jẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi, whọ te kuyo ababọ ozọ nọ u re mu owhẹ. (Itẹ 21:5) Evaọ uzẹme, ma wo ọvuọ oke riẹ nọ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ. Eloise, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako vrẹ ikpe udhone no nọ ọzae riẹ o whu no, o re muọ ewuhrẹ Uwou-Eroro Na họ ẹruẹrẹ kpahe evaọ emuhọ ẹkpoka na. Ọ ta nọ: “Ewuhrẹ na ọ rẹ mae were omẹ nọ mẹ tẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹe.” Joy nọ o re ru iruo enwenọ ẹdẹ kpobi evaọ oka na, o fi oke họ evaọ Ẹdẹ-Ọmaha nọ ọ rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ  ewuhrẹ Uwou-Eroro Na. Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ gwọlọ nọ eware nọ me wuhrẹ e gbẹ jọ omẹ iroro ziezi re oke ewuhrẹ na u te ti te.” Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Ike, nọ ọ rrọ ọkobaro ọ ta nọ, “Mẹ ruẹ nọ mẹ tẹ be hae rọ ẹmẹrera ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ na evaọ ẹkpoka na soso o rẹ mai woma kẹ omẹ viukpenọ me re ru onana evaọ ẹkeriotọ ọvo.”

15. Ẹvẹ whọ sae rọ ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ?

¹⁵ Re a ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ, eme o gwọlọ? Re who te ti muhọ, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ ẹzi ọfuafo riẹ. (Luk 11:13; 1 Jọn 5:14) Kẹsena whọ vẹ rehọ iminiti jọ rri uzoẹme na soso duwu. Muẹrohọ uzoẹme uwuhrẹ na, izoẹme esese na, iwoho, gbe ekpẹti nọ e rrọ uzoẹme na. Nọ who bi wuhrẹ edhe-ẹme ọvuọvo na, daoma se eria Ebaibol nọ e rrọ edhe-ẹme na. Roro didi kpahe eware nọ who bi wuhrẹ na, maero kọ eria nọ whọ gwọlọ jọ kuyo. Epanọ whọ ruẹrẹ oma kpahe te ere who ti wo erere te, yọ ere o te lọhọ kẹ owhẹ te re whọ kuyo.—2 Kọr. 9:6.

16. Ekwakwa vẹ ma rẹ sai ro ruiruo, kọ ẹvẹ whọ be rọ rehọ ae ruiruo?

¹⁶ O tẹ lọhọ, rọ okwakwa itanẹte nọ o rrọ orọ ẹvẹrẹ ra rọ ruẹrẹ oma kpahe. Jihova ọ rọ ukoko riẹ kẹ omai ekwakwa itanẹte nọ i re fiobọhọ kẹ omai ruẹrẹ oma kpahe kẹ iwuhrẹ. Ọjọ rai họ JW Library^® nọ ma rẹ rọ danlodu ebe ewuhrẹ fihọ ifonu hayo etablẹte mai. Kẹsena ma ve wuhrẹ ae, se ai, hayo gaviezọ kẹ enọ a se lahwe, evaọ oke hayo oria kpobi. Ahwo jọ a rẹ rọ onana wuhrẹ evaọ oke ibreki nọ a tẹ rrọ obọ iruo hayo isukulu, hayo nọ a te bi kpohọ erẹ. UWOU-EBE ITANẸTE^™ orọ Watchtower gbe Watchtower Library i re ru ei lọhọ kẹ omai re ma ru ekiakiẹ kpahe oware nọ ma gwọlọ gbẹ riẹ totọ.

17. (a) Fikieme u ro woma re whọ ruẹrẹ uyo enọ sa-sa họ? (b) Eme who wuhrẹ evaọ ividio Jọ Ogbẹnyusu Jihova—Ruẹrẹ Uyo Ra Kpahe na?

¹⁷ O tẹ lọhọ, ruẹrẹ iyo sa-sa kpahe evaọ uwuhrẹ ovona. Fikieme? Keme o nwane rọnọ ẹsikpobi nọ whọ kpare obọ a ti se owhẹ hẹ. Amọfa a te kpare obọ re evaọ oke ovona, yọ oniọvo nọ o bi ru ewuhrẹ na ọ sai se omọvo rai jọ. Re a sai ru ewuhrẹ na lele oke, oniọvo na ọ sai se umutho ahwo jọ ọvo evaọ edhe-ẹme kpobi. Fikiere, jọ o dha owhẹ eva hayo bẹ owhẹ hẹ nọ a gbẹ be kaki se owhẹ hẹ. Whọ tẹ ruẹrẹ iyo sa-sa kpahe, who ti wo uvẹ nọ whọ te rọ kuyo. O sae jọnọ oria Ebaibol jọ whọ ruẹrẹhọ nọ who ti se. Rekọ o tẹ lọhọ, daoma ruẹrẹ uyo jọ họ, nọ whọ rẹ rọ ẹme obọra kẹ. *

18. Fikieme whọ rẹ rọ kẹ iyo ekpẹkpẹe?

 ¹⁸ Kẹ iyo ekpẹkpẹe. Ẹsibuobu, iyo nọ e rrọ kpẹkpẹe jẹ rrọ lọlọhọ e rẹ mae tuduhọ ahwo awọ. Fikiere daoma kẹ iyo ekpẹkpẹe. Jọ e hae kpẹre vi emaharo ọgba. (Itẹ 10:19; 15:23) Otẹrọnọ u kri akpọ no nọ whọ be rọ kuyo evaọ ewuhrẹ, u wuzou gaga re who fi emamọ oriruo hotọ evaọ iyo ekpẹkpẹe nọ whọ rẹ kẹ. Whọ tẹ rehọ iminiti buobu ta ẹme, ozọ o sai mu amọfa inọ a te sae kuyo nọ u te ọra na ha. U te no ere no, uyo ọkpẹkpẹe u re ru nọ amọfa a sai ro wo oke kpahe fihọ ẹme na. Maero, nọ whọ tẹ rrọ ohwo ọsosuọ nọ a se evaọ edhe-ẹme, kẹ uyo onọ na dẹẹ re o jẹ jọ lọlọhọ. Who du ta eme kpobi nọ i wuzou evaọ edhe-ẹme na ha. A te dhunu te igogo eme nọ e rrọ edhe-ẹme na no, whọ sae kpahe fihọ eware efa nọ e riẹe.—Rri ẹkpẹti na, “ Eme Mẹ rẹ Sae Ta Kpahe?”

19. Ẹvẹ oniọvo nọ o ti ru ewuhrẹ na ọ sai ro fiobọhọ kẹ owhẹ, kọ eme who re ru?

¹⁹ Ta kẹ oniọvo nọ o ti ru ewuhrẹ na kpahotọ inọ whọ gwọlọ kuyo evaọ edhe-ẹme jọ. Otẹrọnọ whọ gwọlọ ru ere, nyabru oniọvo nọ o ti ru ewuhrẹ na taure ewuhrẹ o te ti muhọ. Oke nọ a te nọ onọ evaọ edhe-ẹme yena, kake kpare obọ ra kpehru ziezi re oniọvo na ọ sae ruẹ owhẹ.

20. Ẹvẹ ewuhrẹ ukoko o rọ wọhọ emu nọ ma bi lele egbẹnyusu mai re?

²⁰ Rri ewuhrẹ ukoko wọhọ emu nọ whẹ avọ egbẹnyusu ekpekpe ra wha be re kugbe. Ma rehọ iẹe nọ inievo jọ evaọ ukoko na a zizie owhẹ kpohọ emuọriọ jẹ ta nọ who there ememu jọ ze evaọ usu emu nọ wha te re. Eme who ti ru? Ẹsejọhọ udu o te dina bru owhẹ, rekọ whọ te daoma there omoware jọ ze nọ o te were ahwo kpobi. Jihova nọ o zizie omai kẹ emuọriọ na ọ ruẹrẹ emẹjẹ họ nọ ọ vọ avọ emuore evaọ obọ ewuhrẹ. (Ol. 23:5; Mat. 24:45) Yọ o rẹ were iẹe nọ ma tẹ daoma kpobi re ma rehọ oware nọ u woma ziezi ze ti fiba emu na. Fikiere, ruẹrẹ oma kpahe ziezi re whọ hẹ sae kuyo evaọ obọ ewuhrẹ noke toke. Who te ru ere, o gbẹ te jọnọ emu ọvo whọ te hae nyaze te re evaọ emẹjẹ Jihova ha, rekọ whọ te wha omojọ ze nọ whọ te ghale kẹ ukoko na.