1-2. (a) Fikieme u gbe ro gbe omai unu hu inọ Jesu o dhesẹ edhere ọlọlọhọ nọ ma sae rọ kareghẹhọ uwhu riẹ? (b) Iruemu Jesu vẹ ma te ta kpahe na?

KỌ WHỌ sai dhesẹ oware nọ o be hae via evaọ Ekareghẹhọ uwhu Jesu nọ ma be hai ru kukpe kukpe na? Mai otujọ buobu ma sae kareghẹhọ ugogo oware nọ o be hae via evaọ etoke Ekareghẹhọ na. Fikieme? Keme eware nọ a bi ro ru ọruẹrẹfihọ na i tulo ho. Rekọ ọruẹrẹfihotọ na o wuzou gaga. Fikiere ma sae nọ inọ, ‘Fikieme eware nọ a re ro ru ọruẹrẹfihotọ na i gbe ro tulo ho?’

² Evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ jẹ rọ edhere ọlọlọhọ nọ ahwo a rẹ sai wo otoriẹ riẹ vevẹ wuhrẹ ae eware nọ i wuzou gaga. (Mat. 7:28, 29) Epọvo na o dhesẹ edhere ọlọlọhọ nọ ma sai ro ru ekareghẹhọ * uwhu riẹ. Joma ta kpahe Emu Owọwọ na gbe eware jọ nọ Jesu ọ ta je ru. Onana u ti fiobọhọ kẹ omai riẹ epanọ Jesu o wo omaurokpotọ, udu, gbe uyoyou te, kẹsena ma ve ti wuhrẹ epanọ ma sae rọ rehọ aro kele oriruo riẹ ziezi.

3. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 26:26-28, umutho eware vẹ Jesu ọ rọ tuọ Emu Owọwọ na họ, kọ eme eware ivẹ nana i dikihẹ kẹ?

³ Jesu ọ tuọ Emu Owọwọ nọ ma rẹ rọ kareghẹhọ uwhu riẹ na họ evaọ okenọ ọ jọ kugbe ikọ ikpegbọvo riẹ nọ e talamu ei. Ọ rọ ememu nọ a re kiọkọ evaọ Ehaa Ọnyavrẹ na  rọ tuọ Emu Owọwọ na họ. (Se Matiu 26:26-28.) Ebrẹdi nọ ọ kare ẹvi na gbe udi nọ o jariẹ ọvo o ro ru Emu Owọwọ na. Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ ugogo eware ivẹ nana i dikihẹ kẹ ugboma gbe azẹ riẹ nọ o ti ro dhe idhe fiki rai. O sae jọnọ u gbe ikọ na unu hu inọ umutho eware nana ọvo ọ rọ tuọ ọruẹrẹfihotọ ọkpokpọ nana họ. Fikieme?

4. Didi ohrẹ Jesu ọ kẹ Mata, kọ ẹvẹ Jesu o ro ru lele ohrẹ yena evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ tuọ Emu Owọwọ na họ?

⁴ Roro kpahe oware nọ o via emerae ivẹ jọ nọ i kpemu taure Jesu ọ tẹ te tuọ Emu Owọwọ na họ. Oke yena Jesu o ru iruo odibọgba riẹ te ikpe esa no, kẹsena o te weze kpohọ uwou amọ Lazarọs, Mata, gbe Meri nọ e jọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ. Jesu o te je wuhrẹ ae. Mata ọ jariẹ, rekọ ọ jẹ dhogbo epanọ ọ rẹ rọ ruẹrẹ okpemu họ kẹ ọrara ologbo nọ ọ kpahe rai viukpenọ ọ rẹ gaviezọ. Nọ Jesu o muẹrohọ onana, ọ tẹ jẹ rọ edhere owowou kpọ Mata họ, be ta kẹe nọ o gwọlọ nọ a re there emu buobu evaọ oke utiona ha. (Luk 10:40-42) Uwhremu na, nọ umutho euwa jọ ọvo i kiọkọ taure Jesu o te ti whu, o te fi ohrẹ nọ ọ kẹ Mata na họ iruo. Ọ rehọ ememu ru Emu Owọwọ be rọ kareghẹhọ uwhu nọ o ti whu. Eme onana u wuhrẹ omai kpahe Jesu?

5. Eme ememu nọ a re ro ru Ekareghẹhọ na u dhesẹ kpahe Jesu, kọ ẹvẹ onana o rọ rọwokugbe Ahwo Filipai 2:5-8?

⁵ Jesu o dhesẹ omaurokpotọ evaọ eware kpobi nọ ọ ta je ru. Fikiere u re gbe omai unu hu inọ o dhesẹ omaurokpotọ evaọ aso urere taure o te ti whu. (Mat. 11:29) Ọ riẹ nọ ọ be te rọ uzuazọ riẹ dhe idhe nọ e mae rro yọ Jihova ọ te kpare iẹe no uwhu ze jẹ rehọ iẹe mu Ovie evaọ obọ odhiwu. O make jọ ere na, o ru ehaa ilogbo rọ kareghẹhọ uwhu nọ o bi ti whu hu, re ahwo a ruẹsi rri rie ruaro. Ukpoye, ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ a hae rehọ ememu nana kareghẹhọ uwhu riẹ ẹsiẹvo ẹgbukpe. (Jọn 13:15; 1 Kọr. 11:23-25) Emu nana nọ o tulo ho rekiyọ o fo kẹ Ekareghẹhọ na u dhesẹ nọ Jesu o wo omorro ho. Eva e be were omai gaga nọ omaurokpotọ yọ ojọ evaọ usu iruemu Jesu nọ e mae viodẹ.—Se Ahwo Filipai 2:5-8.

6. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele oriruo Jesu nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ?

⁶ Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele omaurokpotọ Jesu? Nọ ma tẹ be hae rehọ ẹgwọlọ amọfa karo. (Fil. 2:3, 4) Wariẹ  roro kpahe aso urere nọ Jesu ọ jọ otọakpọ taure o te ti whu na. Ọ riẹ nọ o bi ti whu uwhu oja; ghele na o je roro kpahe epanọ eware e te jọ kẹ ikọ riẹ nọ o bi ti whu seba na. Fikiere ọ tẹ jẹ rọ aso urere na wuhrẹ ae, jẹ tuduhọ ae awọ. (Jọn 14:25-31) Jesu ọ rọ omaurokpotọ dhesẹ ọdawẹ kẹ amọfa vi omobọ riẹ. Obọdẹ oriruo o fihotọ kẹ omai na!

7. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o wo udu oke nọ ọ nwane tuọ Emu Owọwọ na họ no?

⁷ Nọ Jesu ọ nwane tuọ Emu Owọwọ Olori na họ no, o ru oware nọ u dhesẹ nọ o wo udu. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Jesu ọ rọwo nọ o re ru oreva Ọsẹ riẹ, dede nọ ọ riẹ inọ onana o te whae ze nọ a te rọ wọ eku họ iẹe uzou inọ ọ ta eme-aghọ, a ve ti je kpei. (Mat. 26:65, 66; Luk 22:41, 42) Jesu o kru ẹgbakiete riẹ re ọ sae wha orro se odẹ Jihova, tha esuo okpehru Ọghẹnẹ uke, je rovie uvẹ fihọ nọ ahwo nọ a kurẹriẹ a sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Jesu ọ tẹ jẹ rọ oke ovona ruẹrẹ ilele riẹ kpahe kẹ oware nọ a te rẹriẹ ovao dhe evaọ obaro.

8. (a) Eme Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ? (b) Nọ Jesu o whu no, ẹvẹ ilele riẹ a ro dhesẹ nọ a wo udu wọhọ ọyomariẹ?

⁸ Jesu o dhesẹ nọ o wo udu re evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ kpairoro vrẹ awaọruọ kpobi nọ o rẹ sae jọnọ o jariẹ udu, kẹsena ọ tẹ tẹrovi ẹgwọlọ ikọ riẹ. Jesu o ru ọruẹrẹfihotọ ememu nana okenọ Judas ọ nyavrẹ no. Onana o te kareghẹhọ ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo kpobi irere nọ i ti no azẹ riẹ nọ o hwẹ na ze. O te jẹ kareghẹhọ ae irere nọ a ti wo nọ a tẹ rrọ usu enọ ọ te re ọvọ ọkpokpọ na kugbe. (1 Kọr. 10:16, 17) Re Jesu ọ sai fiobọhọ kẹ ilele riẹ yoẹme kẹ Ọghẹnẹ je wo ẹruore obọ odhiwu  rai tobọ, ọ vuẹ rai oware nọ tei te Ọsẹ riẹ a gwọlọ nọ a re ru. (Jọn 15:12-15) Jesu ọ tẹ jẹ vuẹ ae kpahe ebẹbẹ nọ i ti te ai. Kẹsena ọ tẹ tuduhọ ae awọ re a rọ aro kele ọyomariẹ jẹ ta kẹ ae nọ a “kru udu ga!” (Jọn 16:1-4a, 33) Nọ ikpe buobu e vrẹ no, yọ ilele Jesu a gbe bi lele oriruo omarọkẹ riẹ je bi dhesẹ nọ a wo udu. A jẹ tha ohwohwo uke evaọ oke ebẹbẹ, dede nọ onana o wha uye se ai.—Hib. 10:33, 34.

9. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu dhesẹ nọ ma wo udu?

⁹ Epọvo na nẹnẹ re, ma re dhesẹ nọ ma wo udu wọhọ epanọ Jesu o ru. Wọhọ oriruo, re ma sai fiobọhọ kẹ inievo mai nọ a bi kpokpo fiki ẹrọwọ rai o gwọlọ udu. Ẹsejọ a sai mu inievo mai fihọ uwou-odi ekueku. O tẹ via ere, ma rẹ daoma ru oware kpobi nọ ma rẹ sai ro fiobọhọ kẹ ai, te othọ rai nọ ma rẹ thọ. (Fil. 1:14; Hib. 13:19) Edhere ọfa nọ ma re ro dhesẹ nọ ma wo udu họ, usi uwoma nọ ma rẹ ruabọhọ ta “ududu.” (Iruẹru 14:3) Wọhọ Jesu, ma gba riẹ mu nọ ma rẹ ta usi uwoma Uvie na nọ ahwo a tẹ be make wọso hayo kpokpo omai. Rekọ evaọ ẹsejọ, udu o rẹ gwọlọ no omai awọ. Kọ eme ma rẹ sai ru evaọ oke utioye?

10. Eme ma re ru eka jọ taure oke Ekareghẹhọ na o te ti te, kọ fikieme?

¹⁰ Ma tẹ be hai roro kpahe ẹruore nọ ma wo fiki idhe ẹtanigbo Jesu na, udu o rẹ sae jọ omai awọ ẹsikpobi. (Jọn 3:16; Ẹf. 1:7) Evaọ eka jọ taure oke Ekareghẹhọ na u te ti te, u wo eware jọ nọ ma re ru re edẹro nọ ma wo kẹ idhe ẹtanigbo na e ga vi epaọ anwẹdẹ. Whọ sae daoma se oria isase Ebaibol Ekareghẹhọ na, lẹ je roro didi kpahe eware nọ e via taure Jesu o te ti whu. Kẹsena nọ ma te kokohọ kẹ Ekareghẹhọ na, ma ve ti wo otoriẹ epanọ  ebrẹdi na avọ udi na i wuzou te, gbe idhe ẹtanigbo nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ nọ eware nana i dikihẹ kẹ. Nọ ma te dhesẹ edẹro kẹ oware nọ Jesu avọ Jihova a ru kẹ omai je wo otoriẹ oghẹrẹ nọ o rọ wha oghale se omai avọ ahwo uviuwou mai, ẹruore mai ọ rẹ ga, u re je ru nọ ma ti ro thihakọ avọ udu rite urere.—Hib. 12:3.

11-12. Eme ma wuhrẹ no na?

¹¹ Obọnana, ma wuhrẹ nọ Emu Owọwọ na o rẹ kareghẹhọ omai epanọ idhe ẹtanigbo na ọ ghare te, gbe omaurokpotọ avọ udu nọ Jesu o wo. O be were omai gaga inọ Jesu nọ ọ rrọ Ozerẹ Okpehru evaọ obọ odhiwu nọ ọ be lẹ Ọghẹnẹ kẹ omai na o gbe bi dhesẹ iruemu-aghae nana! (Hib. 7:24, 25) Re ma dhesẹ nọ ma wo edẹro kẹ ẹtanigbo na, ma re ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu na wọhọ epanọ o jie uzi riẹ kẹ omai. (Luk 22:19, 20) Ma re ru ei evaọ ẹdẹ nọ o kiefihọ Nisan 14, ẹdẹ nọ ọ mai wuzou evaọ ẹgbukpe na.

¹² Ememu nọ Jesu ọ rọ tuọ Emu Owọwọ na họ na u dhesẹ obọdẹ uruemu ofa nọ o lẹliẹ Jesu whu kẹ omai. Nọ Jesu ọ jọ otọakpọ a rọ uruemu nana riẹe. Uruemu vẹ oye?

13. Eme Jọn 15:9 gbe 1 Jọn 4:8-10 e ta kpahe uyoyou nọ Jihova avọ Jesu a dhesẹ, kọ amono a bi wo erere no uyoyou nana ze?

¹³ Evaọ oware kpobi nọ Jesu o ru, o dhesẹ nọ o you omai gaga nwane wọhọ epanọ Jihova o you omai na. (Se Jọn 15:9; 1 Jọn 4:8-10.) Maero na, u no Jesu eva ze inọ ọ rẹ rọ uzuazọ riẹ dhe idhe fiki mai. Te ma rrọ utu ikpodhiwu na hayo “igodẹ efa” na, ma re wo erere no idhe nana ze, idhe nọ Jihova avọ Jesu a ro dhesẹ via nọ a you mai na. (Jọn 10:16; 1 Jọn 2:2) Ofariẹ, oghẹrẹ eware nọ Jesu o ro ru Emu Owọwọ na u dhesẹ nọ Jesu o wo uyoyou gbe ororokẹ rọkẹ ilele riẹ. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

14. Edhere vẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o you ilele riẹ?

¹⁴ Umutho eware nọ a rẹ gwọlọ bẹ hẹ nọ Jesu ọ rọ tuọ Emu Owọwọ na họ na u dhesẹ nọ o you ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo na. Nọ oke o be nyaharo na, o gwọlọ nọ ilele nana a rẹ hai ru Ekareghẹhọ na kukpe kukpe, makọ evaọ otọ uyero kpobi, te a make rrọ uwou-odi. (Evia. 2:10) Kọ a ru epanọ Jesu o ta kẹ ae na? Ee, a ru ere!

15-16. Ẹvẹ inievo jọ a sai ro ru Ekareghẹhọ na evaọ otọ uyero obẹbẹ?

¹⁵ Rite oke mai na, uvi Ileleikristi a daoma no re a ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu na. A rẹ daoma rai kpobi re a ru Ekareghẹhọ na lele epanọ Jesu o ru rie, makọ evaọ otọ uyero obẹbẹ. Muẹrohọ iriruo nọ ma be te ta kpahe na. Brọda Harold King nọ ọ jọ uwou-odi evaọ obọ China ọ gwọlọ edhere nọ o re ro ru Ekareghẹhọ na. Ọ lẹlẹ rọ eware nọ obọ riẹ u te ro ru ebrẹdi gbe udi Emu Owọwọ na. Ọ tẹ jẹ daoma kele edẹ re ọ sae riẹ ẹdẹ nọ o kiefihọ ẹdẹ Emu Owọwọ na. Nọ ẹdẹ Ekareghẹhọ na o te, ọye ọvo goli evaọ uwou-odi omọvo nọ ọ jọ na ọ tẹ so ole, lẹ, jẹ kẹ ovuẹ nọ u no Ebaibol ze.

¹⁶ Joma ta kpahe oriruo ọfa. Inievo-emetẹ jọ nọ a mu fihọ ega nọ a rẹ jọ gboja kẹ ahwo evaọ etoke Ẹmo Akpọ Avivẹ a daoma ru Ekareghẹhọ na dede nọ o hai ti si uye ulogbo se ai. Rekọ fikinọ o bẹ tere he re a ruẹ eware nọ a re ro ru Ekareghẹhọ na, inievo nana a sae lẹlẹ ru Emu Owọwọ na. A ta nọ: “Ma dikihẹ kẹle ohwohwo wariẹ emẹjẹ ọsese jọ họ nọ ma rehọ omohọ ofuafo hwa ehru riẹ, avọ ebrẹdi gbe udi na nọ ma wọ fihọ iẹe. Ekandoro  ma ro tu evaọ ubruwou na, keme ikpẹ ẹlẹtriki e sai ru nọ amọfa a rẹ rọ riẹ oware nọ ma bi ru. . . . Ma wariẹ eyaa nọ ma ya kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai inọ ma rẹ rọ ẹgba mai kpobi ro si afuẹwẹ no odẹ ofuafo Riẹ.” A rẹ ruẹ obọ ẹrọwọ nọ a dhesẹ hẹ! Yọ uyoyou nọ Jesu o dhesẹ kẹ omai u wo umuo ho, nọ ọ rọ tuọ Emu Owọwọ na họ evaọ oghẹrẹ nọ ma sai ro ru ei makọ evaọ otọ uyero obẹbẹ.

17. Enọ vẹ ma rẹ sae nọ omamai?

¹⁷ Nọ ẹdẹ Emu Owọwọ enukpe nana ọ be kẹle na, u fo re ma nọ omamai enọ nana: ‘Ẹvẹ mẹ sae rọ rehọ aro kele Jesu dhesẹ uyoyou vi epaọ anwẹdẹ kpobi? Kọ mẹ be hai roro kpahe ẹgwọlọ ibe Ileleikristi mẹ vi ẹgwọlọ omobọ mẹ? Kọ me bi rẹro oware nọ ibe Ileleikristi mẹ a rẹ sai ru hu mi ai, manikọ mẹ riẹ nọ u wo umuo nọ a rẹ sai ru ba?’ Joma rọ aro kele Jesu ẹsikpobi jẹ hai wo “ororokẹ kẹ ohwohwo.”—1 Pita 3:8.

18-19. (a) Eme ọ te thọrọ omai ẹro vievie he? (b) Eme o gwọlọ nọ ma rẹ hai ru?

¹⁸ Ọruẹrẹfihotọ nọ ma be hai ro ru Ekareghẹhọ uwhu Kristi na ọ be kẹle ekuhọ no. Nọ Jesu ọ tẹ “nyaze” no evaọ etoke uye ulogbo na, o ti koko enọ i kiọkọ evaọ usu enọ “a salọ na” kpobọ odhiwu, ma gbe ti ru Ekareghẹhọ na ofa ha.—1 Kọr. 11:26; Mat. 24:31.

¹⁹ Makọ evaọ oke nọ Ekareghẹhọ na o te kuhọ no, ememu nana nọ o dhesẹ omaurokpotọ, udu, gbe uyoyou ulogbo Jesu via na ọ te thọrọ omai ẹro ho. Evaọ oke yena, ahwo nọ a ru Ekareghẹhọ obọdẹ nana no a ti gbiku riẹ kẹ ahwo kpobi nọ a te jọ uzuazọ oke yena re a wo erere noi ze re. Rekọ re ma sai wo erere no ememu nana ze enẹna, o gwọlọ nọ ma rẹ hae rọ aro kele Jesu dhesẹ omaurokpotọ, uyoyou, je wo udu. Ma te ru ere, o rẹ sai mu omai ẹro nọ Jihova ọ te ghale omai.—2 Pita 1:10, 11.