1. Ebẹbẹ vẹ idibo Jihova a be rẹriẹ ovao dhe?

IDIBO Jihova evaọ eria sa-sa akpọ na a bi thihakọ ebẹbẹ buobu, yọ ebẹbẹ jọ dede i bi ru otujọ jọ ọkọkora. Kọ who muẹrohọ onana no evaọ ukoko ra? Ẹyao ọ be lahiẹ inievo jọ, efa e rrọ uweri fiki ahwo nọ a whu ku ai. Yọ efa e rrọ ọkora fiki ohwo uviuwou rai hayo ogbẹnyusu ọkpekpe rai nọ o kie no ukoko. Yọ u wo efa jọ nọ e be reoja fiki eware okpẹtu nọ e via kẹ ae, wọhọ etọ nọ i nuhu. Inievo nana kpobi a gwọlọ omosasọ. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ae?

2. Ebẹbẹ vẹ i te Pọl ukọ na nọ o rọ gwọlọ nọ a rẹ sasa iẹe oma?

² Eware buobu e via kẹ Pọl ukọ na unọjọ utọjọ nọ u ru nọ uzuazọ riẹ o rọ jọ ọza. (2 Kọr. 11:23-28) Yọ u wo ẹbẹbẹ ọfa jọ nọ o je thihakọ riẹ nọ ọ wọhọ “unwe evaọ oma.” O sae jọnọ onana yọ ẹyao jọ nọ ọ jẹ kẹe uye. (2 Kọr. 12:7) U te no ere no, o kẹ riẹ uye gaga okenọ Dimas nọ ọ jọ ibe oruiruo riẹ ọ nyasiọ iẹe ba “fikinọ [Dimas] o you uyero-akpọ nana.” (2 Tim. 4:10) Dede nọ Pọl ọ jọ Oleleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ o wo udu, nọ ọ jẹ rọ eva riẹ kpobi fiobọhọ kẹ inievo na, u wo oke sa-sa nọ udu u whrehe i rie.​—Rom 9:1, 2.

3. Amono a sasa Pọl oma je fiobọhọ kẹe?

³ Pọl o gine wo omosasọ gbe obufihọ evaọ oke obẹbẹ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Avro ọ riẹ hẹ inọ Jihova ọ rehọ ẹzi ọfuafo riẹ rọ kẹe ẹgba. (2 Kọr. 4:7; Fil. 4:13) Jihova ọ tẹ jẹ rọ ibe Ileleikristi riẹ rọ sasa iẹe oma. Pọl ọ ta nọ ibe Ileleikristi riẹ jọ a jọ “omosasọ ulogbo” kẹe. (Kọl. 4:11) Inievo jọ nọ o se edẹ rai họ Aristakọs, Tikikọs, gbe Mak. Inievo nana a bọ Pọl ga, onọ u fiobọhọ kẹe thihakọ. Iruemu vẹ  inievo esa nana a wo nọ a sae rọ sasa Pọl oma tere? Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ai nọ ma be daoma sasa ohwohwo oma jẹ tuduhọ ohwohwo awọ na?

4. Eme Aristakọs o ru nọ u dhesẹ nọ ọ jọ emamọ ogbẹnyusu rọkẹ Pọl?

⁴ Aristakọs yọ Oleleikristi nọ ọ rrọ ohwo Tẹsalonika, obọ Masidonia. Ọ jọ emamọ ogbẹnyusu rọkẹ Pọl. Oria ọsosuọ nọ ma rẹ sae jọ se kpahe Aristakọs evaọ Ebaibol na họ, okenọ Pọl o ro kpobọ Ẹfisọs evaọ etoke erẹ imishọnare avọ esa riẹ. Nọ Pọl avọ Aristakọs a jọ usu, otu ugbarugba a te mu Aristakọs. (Iruẹru 19:29) Uwhremu na nọ a siobọnoi no, ọ dhẹ siọ Pọl ba ha, ukpoye ọ talamu ei. Nọ emerae jọ e vrẹ no, Aristakọs ọ gbẹ jọ kugbe Pọl ghele evaọ obọ Grisi dede nọ ewegrẹ Pọl a jẹ gwọlọ epanọ a re ro kpei no. (Iruẹru 20:2-4) Evaọ oware wọhọ ukpe 58 C.E. nọ a jẹ rehọ Pọl kpobọ Rom re a fi ei họ uwou-odi, Aristakọs o lele i rie kpohọ erẹ ugbothabọ yena, yọ okọ u zue rai evaọ edhere. (Iruẹru 27:1, 2, 41) Nọ a te Rom no, o wọhọ nọ ọ jọ kugbe Pọl evaọ uwou-odi omoke jọ. (Kọl. 4:10) Agbẹta nọ Pọl ọ rọ ta nọ emamọ ogbẹnyusu nana ọ jọ omosasọ ulogbo kẹe na!

5. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 17:17, ẹvẹ ma sae rọ jọ emamọ ogbẹnyusu?

⁵ Wọhọ Aristakọs, ma rẹ sae jọ emamọ ogbẹnyusu nọ ma tẹ talamu inievo mai, orọnikọ okenọ eware e be riẹ nya ọvo ho, rekọ te “oke idhọvẹ.” (Se Itẹ 17:17.) O tẹ make rọnọ ẹbẹbẹ nọ o te oniọvo mai jọ o kuhọ no, o rẹ gbẹ gwọlọ nọ ma sasa iẹe oma. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Frances * nọ ẹyao ọta o kpe ọsẹgboni riẹ evaọ etoke emerae esa ọvo ọ ta nọ: “Me roro nọ ebẹbẹ ilogbo e rẹ kẹ omai uye oke lelehie. Eva e were omẹ nọ me ro wo emamọ egbẹnyusu nọ e kareghẹhọ nọ edada e gbẹ rrọ omẹ oma dede nọ o dina kri no nọ ọsẹgboni mẹ a ro whu.”

6. Eme emamọ egbẹnyusu a re ru?

 ⁶ Emamọ egbẹnyusu a rẹ kpairoro vrẹ eware obọrai jọ re a ruẹsi fiobọhọ kẹ inievo rai. Wọhọ oriruo, edọkita ọ ta kẹ oniọvo jọ nọ a re se Peter nọ o wo ekpehre ẹyao jọ nọ o re kpe ohwo ababọ oke oraha. Aye riẹ nọ a re se Kathryn ọ ta nọ: “Ọzae-avọ-aye jọ evaọ ukoko mai ae a wọ omai kpobọ ẹsipito nọ a jọ vuẹ omai kpahe ẹyao ọzae mẹ na. Inievo nana a tẹ nwane jiroro okioke yena inọ a te nyasiọ omai ba vievie he evaọ ẹbẹbẹ nana, yọ a bi gine fiobọhọ kẹ omai evaọ oke kpobi nọ ma gwọlọ obufihọ rai.” O rẹ ginẹ kẹ omosasọ kẹhẹ nọ ma te wo uvi egbẹnyusu itiena nọ i re fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ mai!

7-8. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Kọlọsi 4:7-9, eme Tikikọs o ru nọ u dhesẹ nọ ọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ?

⁷ Tikikọs yọ Oleleikristi nọ o no Esia ze, onọ o jọ ubrotọ Rom. Ọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ gaga rọkẹ Pọl. (Iruẹru 20:4) Oware wọhọ ukpe 55 C.E., Pọl o ru ọruẹrẹfihotọ nọ inievo na a re ro ru unevaze kẹ Ileleikristi obọ Judia, yọ o wọhọ nọ Tikikọs o fiobọhọ kẹe evaọ iruo nana. (2 Kọr. 8:18-20) Uwhremu na nọ a jọ Rom fi Pọl họ uwou-odi evaọ orọ ọsosuọ, Tikikọs họ ọnọ ọ jẹ hai vi uwou. Ọye ọ jẹ hae rọ ileta Pọl gbe eme uduotahawọ riẹ se inievo nọ e jọ ikoko obọ Esia.​—Kọl. 4:7-9.

⁸ Ẹsikpobi Tikikọs ọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ rọkẹ Pọl. (Tait. 3:12) Evaọ oke yena, orọnikọ Oleleikristi kpobi ọ jọ ohwo nọ a re fievahọ wọhọ Tikikọs ho. Oware wọhọ ukpe 65 C.E. nọ Pọl ọ jọ uwou-odi evaọ orọ avọ ivẹ, o kere nọ ezae Ileleikristi buobu nọ e jọ ubrotọ Esia a je siomanoi, ẹsejọhọ fikinọ a jẹ dhozọ ahwo nọ a jẹ wọso ae. (2 Tim. 1:15) Rekọ Tikikọs ọ jọ ere he, ọ jọ ohwo nọ Pọl o fievahọ, ọ tẹ jẹ kẹe iruo efa jọ. (2 Tim. 4:12) Ababọ avro, eva e were Pọl gaga nọ o ro wo emamọ ogbẹnyusu kerọ Tikikọs.

9. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Tikikọs?

 ⁹ Ma tẹ rrọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ yọ ma be rọ aro kele Tikikọs. Wọhọ oriruo, orọnikọ unu ọvo ma rẹ rọ ta kẹ inievo mai nọ ma ti fiobọhọ kẹ ae he, ma re ru eware nọ i re gine fiobọhọ kẹ ae. (Mat. 5:37; Luk 16:10) Nọ ahwo nọ a wo ẹbẹbẹ a tẹ riẹ nọ ma ti gine fiobọhọ kẹ ae, o rẹ kẹ ae omosasọ. Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta oware nọ o rọ rrọ ere, inọ: “Who re du ruawa ha sọ ohwo nọ ọ ta nọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ na o ti gine ru ere evaọ ẹruoke.”

10. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 18:24, amono a rẹ sae sasa omọfa oma?

¹⁰ Nọ oware jọ o tẹ be kẹ ohwo uye, ẹsibuobu o re wo omosasọ nọ ọ tẹ ta eva kẹ ogbẹnyusu nọ o fievahọ. (Se Itẹ 18:24.) Oniọvo jọ nọ a re se Bijay nọ ọ jọ ọkora fiki ọmọzae riẹ nọ a si no ukoko ọ ta nọ: “O jọ omẹ oma nọ mẹ rẹ ta oware nọ o be kẹ omẹ uye kẹ ohwo nọ me fievahọ.” A mi oniọvo jọ nọ a re se Carlos owha-iruo riẹ evaọ ukoko na fiki oware jọ nọ o ru thọ. Ọ ta nọ, “Mẹ jẹ gwọlọ ohwo nọ mẹ rẹ sai horie eva kẹ ababọ ẹfuọ nọ ọ rẹ fuọ omẹ.” Ekpako ukoko na họ ahwo nọ Carlos o horie eva kẹ, yọ a gine fiobọhọ kẹe gaga evaọ etoke ẹbẹbẹ na. Ọ riẹ nọ ekpako na yọ ahwo nọ a wo areghẹ nọ a te kuọ ẹme riẹ dhere, yọ onana o kẹ riẹ omosasọ gaga.

11. Ẹvẹ ma sae rọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ, nọ amọfa a rẹ sae ta eva kẹ?

¹¹ Re ma sae jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ, nọ amọfa a rẹ sae ta eva kẹ, o gwọlọ nọ ma re wo odiri. Okenọ ọzae oniọvo nọ a re se Zhanna ọ dhẹ siọ iẹe ba, egbẹnyusu ekpekpe riẹ nọ ọ jẹ ta eva kẹ u ru nọ o ro wo omosasọ ziezi. Ọ ta nọ: “A jẹ romatotọ gaviezọ kẹ omẹ dede nọ o wọhọ nọ me je dhe eme evona ẹwẹwariẹ.” Whọ tẹ be hae romatotọ gaviezọ, u re dhesẹ nọ whẹ yọ emamọ ogbẹ nyusu.

12. Ono họ Mak, kọ ẹvẹ o ro dhesẹ nọ o rẹ were iẹe re ọ gbodibo kẹ amọfa?

¹² Mak yọ Oleleikristi nọ ọ jọ ohwo Ju nọ o no Jerusalẹm ze. Banabas nọ avọ iẹe a jọ emọ-inievo yọ imishọnare nọ a riẹ ziezi. (Kọl. 4:10) O wọhọ nọ ahwo uviuwou Mak a fe, ghele na orọnikọ efe Mak ọ rọ karo evaọ uzuazọ họ. Mak yọ ohwo nọ ọ rọ evawere gbodibo kẹ amọfa evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Wọhọ oriruo, ọ jẹ hai lele Pọl avọ Pita kpohọ erẹ evaọ iruo odibọgba na, yọ o sae jọnọ Mak ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ ai ru eware sa-sa. (Iruẹru 13:2-5; 1 Pita 5:13) Pọl ọ ta nọ Mak yọ omọvo “ibe iruiruo [riẹ] evaọ iruo Uvie Ọghẹnẹ,” gbe inọ ọ kẹ riẹ “ọbọga ologbo.”​—Kọl. 4:10, 11, ẹme-obotọ.

13. Ẹvẹ obe 2 Timoti 4:11 u ro dhesẹ nọ eware nọ Mak o ru e da Pọl ẹro fia?

¹³ Mak ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Pọl. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Oware wọhọ 65 C.E. nọ Pọl ọ jọ uwou-odi obọ Rom evaọ orọ urere, o kere ileta avọ ivẹ se Timoti. Ọ jọ ileta yena ta kẹ Timoti nọ jọ ọ rehọ Mak kugbe oma re a gbẹ ziọ obọ Rom. (2 Tim. 4:11) U muẹro nọ eware nọ Mak o ru evaọ okenọ u kpemu e da Pọl ẹro fia, oyejabọ nọ ọ rọ ta nọ Mak ọ nyabru ei ze evaọ oke utionana nọ ọ gwọlọ obufihọ gaga na. Mak o fiobọhọ kẹ Pọl ru eware sa-sa, ẹsejọhọ ọ jẹ hae rehọ emu gbe eware nọ o re ro kere ileta sei. O sae jọnọ uduotahawọ gbe obufihọ nọ a kẹ Pọl u fiobọhọ kẹe thihakọ rite okenọ a ro kpei.

14-15. Eme Matiu 7:12 o rẹ sai wuhrẹ omai kpahe eware nọ ma re ru ro fiobọhọ kẹ amọfa?

 ¹⁴ Se Matiu 7:12. Nọ ẹbẹbẹ o te te omai, eva e rẹ were omai nọ ahwo a te fiobọhọ kẹ omai. Ryan nọ asidẹnte o kpe ọsẹ riẹ ọ ta nọ: “U wo eware buobu nọ ohwo o re ru kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ nọ ma tẹ rrọ uweri, eware nana e rẹ bẹ omai eru. Nọ amọfa a te fiobọhọ kẹ omai ru eware nọ e make kawo dede, u re fiobọhọ gaga.”

¹⁵ Ma tẹ be hai muẹrohotọ ziezi, ma te ruẹ oware nọ ma rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ amọfa. Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ jọ o ru ọruẹrẹfihotọ epanọ a sae rọ wọ Peter avọ Kathryn nọ ma fodẹ ẹsiẹ na kpohọ ẹsipito ẹsikpobi. Peter avọ Kathryn a gbẹ be sae dhẹ omoto ho, fikiere oniọvo-ọmọtẹ nana o te ru ọruẹrẹfihotọ nọ inievo ukoko na nọ e fialoma via a rẹ hae rọ wọ ae kpohọ ẹsipito. Kọ ọruẹrẹfihotọ nana o fiobọhọ? Kathryn ọ ta nọ, “O jọ omai oma wọhọ ẹsenọ a wọ owha ogbẹgbẹdẹ no omai uzou.” Hae kareghẹhọ nọ oware kpobi nọ who ru ro fiobọhọ kẹ omọfa, o tẹ make kawo, o rẹ kẹe omosasọ gaga.

16. Eme ma wuhrẹ mi Mak kpahe oghẹrẹ nọ a rẹ rọ sasa amọfa oma?

¹⁶ Ababọ avro, Mak o wo ewha-iruo buobu evaọ ukoko Jihova. Ojọ rai họ, obe Usi Uwoma Mak nọ o kere. Ghelọ eware nana kpobi, Mak o ru uvẹ fihọ nọ ọ jẹ rọ sa-sa Pọl oma, yọ Pọl o rri Mak fihọ ohwo nọ ọ rẹ sai se inọ ọ nyaze ti fiobọhọ kẹe. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Angela nọ a kpe ohwo uviuwou riẹ jọ ọ ta kpahe epanọ omosasọ nọ inievo na a kẹ riẹ o were riẹ te. Ọ ta nọ: “Inievo e tẹ ginẹ gwọlọ fiobọhọ, whọ rẹ jọ oma rai ruẹ nọ inievo nana yọ ahwo nọ whọ rẹ sae yare obufihọ rai lọlọhọ. A re gu inoma ha.” U fo nọ ma rẹ nọ omamai nọ, ‘Kọ amọfa a rri omẹ fihọ ohwo nọ ọ rẹ rọ unevaze ru eware kẹ inievo na rọ sasa ae oma?’

17. Ẹvẹ eme nọ e rrọ 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4 nọ ma re roro kpahe e sai ro fiobọhọ kẹ omai sasa amọfa oma?

¹⁷ Ibe Ileleikristi mai a dafia nọ o gwọlọ nọ ma rẹ sasa oma. Ma sae tubẹ rọ eme nọ ahwo a rọ sasa omai oma no rọ sasa amọfa oma. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Nino nọ oni-ologbo riẹ o whu ọ ta nọ: “Jihova ọ rẹ sae rehọ omai sasa amọfa oma, ma tẹ kẹe uvẹ nọ o ru ere.” (Se 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.) Frances nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Ẹme nọ ọ rrọ 2 Ahwo Kọrint 1:4 na ginọ uzẹme. Ma sae rọ omosasọ nọ a kẹ omai rọ sasa amọfa oma.”

18. (a) Fikieme ozọ o sai ro mu ahwo jọ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ sasa amọfa oma? Kẹ oriruo.

¹⁸ O tẹ make rọnọ ozọ u bi mu omai, ma rẹ sai fiobọhọ kẹ amọfa. Wọhọ oriruo, ozọ o sai mu omai inọ ma riẹ ẹme nọ ma rẹ ta hayo oware nọ ma re ru ro fiobọhọ kẹ ohwo nọ o wo ẹbẹbẹ hẹ. Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Paul ọ kareghẹhọ oghẹrẹ nọ inievo jọ a jẹ rọ daoma sasa iẹe oma evaọ okenọ ọsẹ riẹ o ro whu. Ọ ta nọ: “Whọ rẹ nwane ruẹ nọ o rrọ bẹbẹ kẹ ae re a nyabru omẹ ze. A riẹ ẹme nọ a rẹ ta ha. Rekọ eva e were omẹ inọ a ginẹ gwọlọ sasa omẹ oma.” Epọvo na o jọ kẹ oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Tajon nọ otọ o jọ oborai nuhu. Ọ ta nọ: “Re a ta uzẹme, mẹ sae gbẹ kareghẹhọ uwou kpobi nọ ahwo a vi se omẹ hẹ nọ oware na o via vrẹ no, rekọ mẹ kareghẹhọ ọdawẹ nọ a wo kẹ omẹ nọ a je ro vi uwou se omẹ.” Ma te ru oware nọ u dhesẹ nọ ma wo ọdawẹ kẹ inievo mai, o rẹ kẹ ae omosasọ.

19. Fikieme whọ rọ gbaemu nọ whọ rẹ kẹ amọfa “omosasọ ulogbo” ẹsikpobi?

¹⁹ Nọ uyero-akpọ nana o be kẹle ekuhọ na, eware i ti dhe eyeyoma yọ akpọ o ti dhe ẹgẹga. (2 Tim. 3:13) Ebẹbẹ nọ mai ọvo ma be robọ so fikinọ ma gba ha o rẹ jẹ whae ze nọ udu u re ro whrehe omai noke toke. Oware jọ nọ u fiobọhọ kẹ Pọl ukọ na thihakọ te urere họ, omosasọ nọ ibe Ileleikristi riẹ a jẹ kẹe. Joma jọ emamọ ogbẹnyusu wọhọ Aristakọs, ogbẹnyusu nọ a re fievahọ wọhọ Tikikọs, jẹ hae rọ unevaze gbodibo wọhọ Mak. Ma te ru ere, ma ti fiobọhọ kẹ inievo mai kru ẹrọwọ rai te urere.​—1 Tẹs. 3:2, 3.