1. Onọ vẹ Devidi ọ nọ, nọ mai otujọ ma rẹ sae nọ?

MAI kpobi ma gwọlọ yeri uzuazọ mai dhedhẹ avọ evawere. Ohwo ọvo nọ awaọruọ ọ rẹ were ọ rrọ họ. Rekọ ẹsejọ oware jọ o sae whae ze nọ ma rẹ rọ ruawa. Onana u re ru nọ idibo Jihova jọ a sae rọ nọ ọkpọ onọ nọ Devidi ovie na ọ nọ inọ: “Ẹvẹ mẹ rẹ ruawa kri te, avọ ọkora nọ ọ da omẹ oma fia kẹdẹ kẹdẹ?”​—Ol. 13:2.

2. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

² Ma sae whaha awaọruọ riẹriẹriẹ hẹ. Rekọ u wo eware buobu nọ ma rẹ sai ru nọ udu u re ro te omai otọ. Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe eware jọ nọ e rẹ sae lẹliẹ omai ruawa. Kẹsena ma vẹ te ta kpahe eware ezeza jọ nọ ma rẹ sai ru nọ e rẹ lẹliẹ udu te omai otọ nọ ma te wo ẹbẹbẹ.

3. Eware vẹ e rẹ sae lẹliẹ ahwo ruawa, kọ ma sae whaha ae?

³ Eware buobu nọ e rẹ lẹliẹ omai ruawa na, ma rẹ sai ru oware ovo kpahe ae he. Wọhọ oriruo, emu, iwu, gbe eware nọ a rẹ rọ bọ uwou i bi dhe ẹghẹghae kukpe kukpe, yọ ma rẹ sai ru oware ovo kpahe onana ha. Ẹsibuobu, emọ isukulu hayo ibe iruiruo mai a rẹ gwọlọ nọ ma gu ọrue hayo lele ai gbe-ọfariẹ. U wo oware ovo nọ ma re ru kpahe iẹe he nọ a gbẹ rọ dawo omai hi. Yọ, ma rẹ sae whaha ikpehre ahwo ho re a siọ uthu ba ẹhọre evaọ  oria mai. Eware nana e be via kẹdẹ kẹdẹ keme ahwo buobu a bi ru oware nọ Ebaibol ọ ta ha. Setan nọ ọ rrọ ọghẹnẹ uyerakpọ nana ọ riẹ nọ “awaọruọ uyero-akpọ nana” o te whaha ahwo jọ nọ a gbẹ te rọ gọ Jihova ha. (Mat. 13:22; 1 Jọn 5:19) Agbẹta nọ eware nọ e rẹ sae lẹliẹ ahwo ruawa e rọ da akpọ na fia na!

4. Eme ọ rẹ sae via nọ ebẹbẹ buobu i te te omai?

⁴ Ebẹbẹ i te bu gaga o rẹ sae lẹliẹ iroro mai dhẹ kpenẹ avọ enẹ. Wọhọ oriruo, ma rẹ sai roro nọ, ‘Diẹse mẹ te sae jọ ruẹ ugho rẹrote omamẹ gbe uviuwou mẹ? Kinọ ẹyao o te kie omẹ, ẹvẹ mẹ te sai ro tube kpohọ iruo? Kọ a te si omẹ no iruo, eme me ti ru?’ Ma sae tubẹ ruawa nọ odawọ u te te omai, ma ti kie. Kẹle na Ẹdhọ o ti ru nọ enọ o bi su a te rọ wọso idibo Ọghẹnẹ. Ma sae ruawa kpahe epanọ o te jọ nọ oke yena u te te. Kọ o nwane thọ re ma roro kpahe eware itieye na?

5. Nọ Jesu ọ ta nọ: “Wha siọ awa ba ẹruọ,” eme o wo họ iroro?

⁵ Ma riẹ nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha siọ awa ba ẹruọ.” (Mat. 6:25) Kọ onana u dhesẹ nọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma nwane ruawa kpahe oware ovo vievie he? O rrọ ere he. Idibo Jihova jọ evaọ oke nọ u kpemu a jẹ ruawa, yọ Jihova ọ dha eva kẹ ae he. * (1 Iv. 19:4; Ol. 6:3) Ẹme nọ Jesu ọ be jọ etenẹ ta kẹ omai na họ ma du ruawa ga hrọ họ, te epanọ ma gbẹ rọ rehọ egagọ Ọghẹnẹ karo ho. Kọ eme ma rẹ sai ru nọ udu u re ro te omai otọ nọ awaọruọ ọ tẹ whẹ ze?​—Rri ẹkpẹti na, “ Epanọ Who re ro Ru Ei.”

6. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Filipai 4:6, 7, eme o rẹ sai ru udu te omai otọ nọ ma tẹ be ruawa?

⁶ (1) Hae lẹ kẹse kẹse. Ebẹbẹ i te te owhẹ, lẹ se Jihova. Onana u ti ru udu te owhẹ otọ. (1 Pita 5:7) Ọghẹnẹ o ti yo olẹ ra. Who ti wo “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi.” (Se Ahwo Filipai 4:6, 7.) Jihova ọ rẹ kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ nọ u re ru udu te omai otọ.​—Gal. 5:22.

7. Eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ ma tẹ be lẹ se Ọghẹnẹ?

⁷ Nọ whọ tẹ be lẹ se Jihova, ta eva ra kẹe. Vuẹe oware nọ whọ gwọlọ nọ o ru kẹ owhẹ dẹẹ. Ta ẹbẹbẹ ra kẹe, re whọ jẹ vuẹe epanọ o be kẹ owhẹ uye te. Otẹrọnọ u wo oware jọ nọ a rẹ sai ru ro ku ẹbẹbẹ na họ, ta kẹe re ọ kẹ owhẹ areghẹ nọ who re ro duku ei gbe ẹgba nọ whọ sai ro ru ei. Otẹrọnọ u wo oware ovo nọ a rẹ sai ru kpahe ẹbẹbẹ na ha, lẹ se Jihova inọ o fiobọhọ kẹ owhẹ re whọ gbẹ ruawa kpahe iẹe ga hrọ họ. Whọ tẹ vuẹ Jihova oware nọ whọ gwọlọ dẹẹ, o rẹ whae ze nọ whọ rẹ rọ riẹ, nọ ọ tẹ kẹ uyo olẹ na no. Whọ jọ olẹ o bẹ owhẹ hẹ nọ ọ gbẹ make kẹ uyo olẹ na ẹsiẹsiẹ hẹ. Jihova ọ gwọlọ nọ ma hae lẹ sei kẹse kẹse kpahe ẹbẹbẹ mai.​—Luk 11:8-10.

8. Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ ma tẹ be lẹ se Ọghẹnẹ?

⁸ Nọ whọ tẹ be lẹ se Jihova kpahe eware nọ whọ be ruawa rai, kareghẹhọ yere iei kẹ eware nọ o ru kẹ owhẹ no. U fo re ma kareghẹhọ eware iwoma nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai no, o tẹ make rọnọ eware e rrọ gaga kẹ omai. Whọ gbẹ  make riẹ uzedhe ẹme nọ whọ rẹ ta ha, riẹ nọ Jihova o re yo olẹ na ghele nọ who te bo ọvo nọ ‘Ivie, dhogbo bru omẹ ze!’​—2 Irv. 18:31; Rom 8:26.

9. Eme u fo nọ ma re ru nọ ozọ u te bi mu omai?

⁹ (2) Rẹroso Jihova, who ru orọ udu ra ha. Evaọ oke Aizaya ọruẹaro na, ozọ u je mu ahwo Juda inọ ahwo Asiria a be wọ ẹmo bru ai ze. Fiki awa inọ ahwo Asiria a te nyaze ti mu ai kpohọ igbo, a tẹ dhẹ bru ahwo Ijipti nọ a be gọ Jihova ha re a fiobọhọ kẹ ae. (Aiz. 30:1, 2) Jihova ọ ta kẹ ae nọ owọ yena nọ a jẹ na u ti si uye se ai. (Aiz. 30:7, 12, 13) Kẹsena Jihova ọ tẹ rọ ọruẹaro riẹ vuẹ ahwo na oware nọ a re ru re a wo ufuoma. Ọ ta nọ: “Wha tẹ fọ je fievahọ omẹ, wha ti wo ẹgba.”​—Aiz. 30:15b.

10. Fodẹ eware jọ nọ e rẹ sae via nọ ma rẹ jọ dhesẹ nọ ma fievahọ Jihova.

¹⁰ Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma rẹroso Jihova? Joma fodẹ iriruo jọ. Ma rehọ iẹe nọ whọ ruẹ iruo jọ nọ a te jọ hwa owhẹ okposa. Rekọ who ti wo uvẹ nọ who re ro ru eware efa ha hayo tube wo uvẹ gọ Jihova te epanọ whọ gwọlọ họ. Eme who ti ru? Kọ otẹrọnọ ohwo jọ evaọ oria iruo ra ọ gwọlọ nọ wha nya usu orọo yọ ohwo na ọ re họ-ame he hayo ọ be tubẹ gọ Jihova dede he? Hayo kọ ohwo jọ nọ who you evaọ uviuwou ra ọ tẹ vuẹ owhẹ nọ ọ te se owhẹ otẹrọnọ whọ siọ Jihova ba ẹgọ họ? Evaọ eware nana nọ ma fodẹ na, o te jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ riẹ oware nọ who re ru. Rekọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ onọ u fo. (Mat. 6:33; 10:37; 1 Kọr. 7:39) Onọ na họ, Kọ who fievahọ Jihova te epanọ who ti ro ru oware nọ ọ gwọlọ nọ who ru?

11. Iku Ebaibol vẹ e rẹ sai ru udu te omai otọ nọ a tẹ be wọso omai?

¹¹ (3) Wuhrẹ no eware nọ e via kẹ idibo Ọghẹnẹ evaọ oke nọ u kpemu ze. A gbiku buobu fihọ Ebaibol na nọ u dhesẹ nọ u woma gaga re ma fọ je fievahọ Jihova. Nọ who te bi se iku nana, muẹrohọ oware nọ u fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ fọ rirẹ dede nọ a jẹ wọso ae gaga. Wọhọ oriruo, nọ okọto ukpehru ahwo Ju o ta kẹ ikọ Jesu inọ a siọ usi uwoma ba ẹta, ozọ u mu rai hi. A ta ududu nọ: “Ọghẹnẹ họ osu nọ ma re yoẹme kẹ orọnikọ ahwo ho.” (Iruẹru 5:29) Nọ a make fa ae dede, iguegue e ruọ ikọ na oma ha. Fikieme? Keme a riẹ nọ Jihova ọ rrọ abọ rai. A riẹ nọ oware nọ o rẹ were iẹe a ru na. Ere a rọ ruabọhọ usi uwoma ota. (Iruẹru 5:40-42) Epọvo na re, nọ a bi ti ru re a kpe Stivin nọ ọ jọ olele Jesu, udu o jariẹ rirẹ te epanọ ovao riẹ o rọ “wọhọ ovao ukọ-odhiwu.” (Iruẹru 6:12-15) Fikieme? Keme u mu rie ẹro inọ oware nọ o rẹ were Jihova o ru na.

12. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Pita 3:14 gbe 4:14, ẹvẹ ma sae rọ wereva nọ ahwo a tẹ be make wọso omai?

¹² Ikọ na a rọ ẹro ruẹ oware nọ u dhesẹ nọ Jihova ọ jọ kugbe ai. Ọ kẹ rai ẹgba nọ a ro ru iruo igbunu. (Iruẹru 5:12-16; 6:8) Jihova ọ kẹ omai ẹgba otiọye nẹnẹ hẹ. O make rrọ ere na, ọ jọ Ebaibol na vuẹ omai nọ ma tẹ be ruẹ uye fiki ẹrẹreokie, ọ rẹ jọ kugbe omai jẹ rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹ omai. (Se 1 Pita 3:14; 4:14.) Fikiere, ukpenọ ma rẹ ruawa kpahe oware nọ ma ti ru nọ ukpokpoma u te te omai evaọ obaro, u fo nọ ma re ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai rẹroso Jihova ziezi obọnana. Wọhọ Ileleikristi  ọsosuọ na, ma re fievahọ Jesu nọ ọ ya eyaa nọ: “Mẹ te kẹ owhai eme nọ wha te ta gbe areghẹ nọ enọ e be wọso owhai kpobi a te sae zadhe hayo vro ho.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Wha te thihakọ, wha ti siwi uzuazọ rai.” (Luk 21:12-19) Yọ ajọ o thọrọ omai ẹro ho inọ Jihova ọ rẹ kareghẹhọ idibo riẹ kpobi. Nọ a tẹ maki whu no, ọ rẹ kpare ae ze.

13. Ma te se iku ahwo nọ a rọwo fọ je fievahọ Jihova ha, ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ omai?

¹³ U wo ahwo jọ nọ a rọwo fọ je fievahọ Jihova ha. Ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ ae ze re. Ma te se iku ahwo nana, u re fiobọhọ kẹ omai whaha oware nọ a ru. Wọhọ oriruo, oke nọ Asa ovie Juda o muhọ esuo obọ, ọ rẹroso Jihova nọ ogbaẹmo ulogbo jọ o wọ ẹmo bru ei ze. Jihova o te fiobọhọ kẹe fi kparobọ. (2 Irv. 14:9-12) Rekọ uwhremu na nọ ogbaẹmo osese Beasha ovie Izrẹl o wọ ohọre bru Asa ze, ọ wọ igho kẹ ovie Siria re ọ rọ ogbaẹmo riẹ fiobọhọ kẹe. O bo se Jihova re o fiobọhọ kẹe he, wọhọ epanọ o ru evaọ oke ọsosuọ. (2 Irv. 16:1-3) Yọ evaọ ubrobọ urere uzuazọ riẹ nọ ẹyao ọgaga jọ o kie ei, ọ rẹroso Jihova re o fiobọhọ kẹe gbe he.​—2 Irv. 16:12.

14. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Asa na ze?

¹⁴ Oke nọ Asa o muhọ esuo obọ, ọ jẹ rẹroso Jihova evaọ oke kpobi nọ o wo ẹbẹbẹ. Rekọ uwhremu na, o bo bru Jihova Ọghẹnẹ riẹ hẹ re o fiobọhọ kẹe. Ukpoye, o je ru orọ udu riẹ. Ohwo o gbe rri otọ mu hu, o re roro nọ oware nọ o mai woma Asa o ru na nọ ọ nyabru ahwo Siria re a fiobọhọ kẹe. Oma o ginẹ fọ ahwo Juda, rekọ u kri hi. Jihova o vi ọruẹaro riẹ nyae ta kẹ Asa nọ: “Fikinọ ovie Siria whọ rẹroso, whọ gbẹ rẹroso Jihova Ọghẹnẹ ra ha na, ogbaẹmo ovie Siria o va owhẹ abọ no.” (2 Irv. 16:7) Ma du roro nọ mai ọvo ma sai ku ebẹbẹ mai họ họ. Ukpoye, joma hai se Ebaibol na re ma riẹ oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru. Oware jọ o tẹ make via kẹ omai nọ o jọ gwọlọ nọ ma rẹ jiroro jọ kpata kpata, joma rẹroso Jihova, o ti fiobọhọ kẹ omai ru oware nọ u fo.

15. Eme o gwọlọ nọ ma re ru nọ ma te bi se Ebaibol na?

¹⁵ (4) Hai fi eria Ebaibol họ uzou. Whọ tẹ jọ Ebaibol se eria nọ i dhesẹ nọ ohwo o re wo ẹgba nọ ọ tẹ fọ je fievahọ Jihova, daoma fi ikere itieye jọ họ uzou. O rẹ sai fiobọhọ nọ whọ tẹ be hai se eria ikere itienana do via hayo kere ai họ otọ re whọ hai se ai no oke te oke. Jihova ọ ta kẹ Joshua nọ ọ hae rọ unu kpotọ se obe Uzi na kẹse kẹse re ọ sai ru eware avọ areghẹ. Ọ tẹ be hai se obe Uzi na enẹ, o rẹ sai je ru nọ ozọ u gbe ro mu ei hi nọ o bi su idibo Jihova na. (Jos. 1:8, 9) Eme buobu e rrọ Ebaibol na nọ e rẹ lẹliẹ udu te omai otọ nọ ma tẹ nyaku ebẹbẹ nọ e rẹ sai ru omai ruawa hayo dhozọ.​—Ol. 27:1-3; Itẹ 3:25, 26.

16. Ẹvẹ Jihova ọ be rọ rehọ ukoko na ru udu te omai otọ je fiobọhọ kẹ omai fievahọ iẹe?

¹⁶ (5) Hai kuomagbe ahwo Ọghẹnẹ. Jihova ọ rẹ rehọ inievo mai ru udu te omai otọ je fiobọhọ kẹ omai fievahọ iẹe. Ma te kpohọ iwuhrẹ, eme nọ a re ru, iyo nọ inievo mai a rẹ kẹ, gbe eme nọ ma re lele ohwohwo ta e rẹ lẹliẹ udu te omai otọ. (Hib. 10:24, 25) Yọ ma tẹ ta ẹbẹbẹ mai kẹ oniọvo jọ nọ ma fievahọ evaọ ukoko na, ọ rẹ sae jẹ tuduhọ omai awọ.  “Emamọ ẹme” nọ inievo itienana a rẹ ta kẹ omai o rẹ sai ru udu te omai otọ.​—Itẹ 12:25.

17. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Hibru 6:19, ẹvẹ ẹruore Uvie na o sai ro ru udu te omai otọ?

¹⁷ (6) Roro kpahe ẹruore ra ẹsikpobi. Ẹruore Uvie Ọghẹnẹ nọ ma wo na “o wọhọ umuokọ rọkẹ uzuazọ mai.” O rẹ lẹliẹ udu te omai otọ nọ ma te wo ẹbẹbẹ hayo nọ ma tẹ be ruawa. (Se Ahwo Hibru 6:19.) Hai roro kpahe akpọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ, nọ oware ovo nọ o rẹ wha awaọruọ ze o te jọ họ na. (Aiz. 65:17) Hai roro kpahe epanọ uzuazọ ra o te jọ evaọ oke yena, nọ who gbe ti wo ẹbẹbẹ ọvo ho. (Mae. 4:4) Eware nọ who bi rẹro rai na i ti je mu owhẹ ẹro ziezi nọ whọ tẹ be hae ta ae kẹ amọfa. Fikiere, hae daoma ta usi uwoma na ẹsikpobi. Who te bi ru ere, ‘ẹruore na o ti mu owhẹ ẹro ziezi rite urere.’​—Hib. 6:11.

18. Eme ma rẹro nọ o te via evaọ obaro, kọ eme o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ?

¹⁸ Nọ akpọ omuomu nana o bi te ekuhọ na, eware nọ i re ru omai ruawa i ti dhe evievihọ. Uzoẹme ẹgbukpe mai orọ 2021 na o te lẹliẹ udu te omai otọ nọ eware itieye na e tẹ make via. O te kareghẹhọ omai nọ oware nọ o rẹ kẹ omai ẹgba nọ ma re ro thihakọ họ, ma tẹ fọ rirẹ je fievahọ Jihova. Fikiere evaọ ukpe 2021 na, joma ru eware nọ i dhesẹ nọ ma gine fi eva mai kpobi họ Jihova nọ ọ ta nọ: “Wha tẹ fọ je fievahọ omẹ, wha ti wo ẹgba.”​—Aiz. 30:15.