1-3. Ebẹbẹ vẹ e rẹ sae lẹliẹ idibo Jihova viẹ ẹsejọ?

DẸVẸ kẹle na irui-oviẹ i no owhẹ aro ze? Ẹsejọ irui-oviẹ i re no omai aro ze fiki oghọghọ. Rekọ ẹsibuobu, ma rẹ viẹ fiki oware jọ nọ o be da omai. Wọhọ oriruo, ma rẹ viẹ nọ ohwo o te whu ku omai. Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ America nọ a re se Lorilei ọ ta nọ: “Nọ ọmọtẹ mẹ o whu ku omẹ, o da omẹ gaga. Yọ ẹsibuobu mẹ jẹ hai roro nọ oware ovo o te sai ru oma sasa omẹ hẹ. Me je roro nọ u wo oghẹrẹ ovo nọ mẹ te sai ro thihakọ riẹ hẹ.” *

² U wo eware efa jọ nọ e rẹ sae lẹliẹ omai viẹ. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ ọkobaro evaọ obọ Japan nọ a re se Hiromi ọ ta nọ: “Ẹsejọ ọkora ọ rẹ jọ omẹ oma gaga fikinọ ahwo ẹkwotọ mai a be rọwo yo usi uwoma na ha. Ẹsejọ mẹ rẹ lẹ se Jihova avọ oviẹ inọ jọ o fiobọhọ kẹ omẹ ruẹ ohwo nọ ọ gwọlọ wuhrẹ Ebaibol.”

³ Kọ oghẹrẹ eware itieye na jọ e via kẹ owhẹ no? E via kẹ omai otujọ buobu no. (1 Pita 5:9) Ma gwọlọ “gọ Jihova avọ evawere,” rekọ ẹsejọ oviẹ o rẹ gba omai udu fiki uweri, oware jọ nọ o be kẹ omai uye, hayo ẹbẹbẹ jọ nọ ọ rrọ otọ kẹ omai nọ u bi ru ei bẹbẹ kẹ omai re ma kru ẹrọwọ mai. (Ol. 6:6; 100:2) Ẹvẹ ma sai ro thihakọ ghele nọ eware itieye na e tẹ be via kẹ omai?

4. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Ma sai wuhrẹ eware buobu nọ i re fiobọhọ kẹ omai thihakọ nọ ma te roro kpahe Jesu. U wo ẹsejọ nọ eware nọ e via e da Jesu te epanọ “irui-oviẹ i [ro] no Jesu aro ze.” (Jọn 11:35; Luk 19:41; 22:44; Hib. 5:7) Joma ta kpahe eware  jọ nọ e lẹliẹ e riẹ viẹ, re ma wuhrẹ oware jọ noi ze. Ma te jẹ ta kpahe oware nọ ma rẹ sai ru nọ ma te wo ebẹbẹ nọ e rẹ lẹliẹ omai viẹ ẹsejọ.

5. Eme a jọ Jọn 11:32-36 ta kpahe Jesu?

⁵ Evaọ ezi ekpahe ọrọ ukpe 32 C.E., Lazarọs nọ ọ jọ ogbẹnyusu oyoyou Jesu ọ jẹ mọ, kẹsena o te whu. (Jọn 11:3, 14) Lazarọs o wo inievo-emetẹ ivẹ nọ a re se Meri, gbe Mata, yọ Jesu o you rai gaga re. Uwhu oniọvo oyoyou rai na o da rai te ẹzi. Nọ Lazarọs o whu no, Jesu o te kpobọ Bẹtani, oria nọ Meri avọ Mata a jọ. Nọ Mata o yo nọ Jesu ọ be nyaze, ọ tẹ dhẹ nyai zere iei. Ọ ta kẹ Jesu nọ: “Olori, otẹrọnọ whọ jọ etenẹ, oniọvo mẹ ọ hai whu hu.” Ma riẹ nọ oviẹ o te gbae udu nọ ọ jẹ ta ẹme nana. (Jọn 11:21) U kri hi, nọ Jesu ọ ruẹ Meri gbe amọfa nọ a be viẹ, “irui-oviẹ i te no Jesu aro ze.”​—Se Jọn 11:32-36.

6. Eme ọ lẹliẹ Jesu viẹ oke nọ Lazarọs o ro whu?

⁶ Eme ọ lẹliẹ Jesu viẹ evaọ oke nọ Lazarọs o ro whu? Obe na Insight on the Scriptures o ta nọ: “Uwhu Lazarọs nọ ọ jọ ogbẹnyusu riẹ na gbe uweri nọ inievo-emetẹ ivẹ Lazarọs a je weri na u ru nọ Jesu o ro ‘dimẹ,’ ‘irui-oviẹ i te noi aro ze.’” * O sae jọ nọ Jesu o roro kpahe epanọ ẹyao na ọ lahiẹ Lazarọs te taure o te ti whu gbe epanọ o da Lazarọs te nọ ọ ruẹ nọ ewhu o bi ti whu na. O sae jẹ jọ nọ o da Jesu gaga re nọ ọ ruẹ epanọ Meri avọ Mata a bi weri fiki oniọvo oyoyou rai nọ o whu siọ ae ba no na. Otẹrọnọ ohwo uviuwou ra jọ hayo ogbẹnyusu ra jọ nọ ọ kpekpe owhẹ oma gaga o whu siọ owhẹ ba, o te da owhẹ gaga re wọhọ epanọ o jọ kẹ Meri avọ Mata gbe Jesu na. Joma ta kpahe eware esa jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via na ze.

7. Eme oviẹ nọ Jesu ọ viẹ na u ru omai riẹ kpahe Jihova?

⁷Jihova ọ riẹ epanọ oware na o be da owhẹ te. Ebaibol na o dhesẹ nọ who te rri uruemu Jesu, whọ rẹ nwane ruẹ “oghẹrẹ  ohwo nọ [Ọghẹnẹ] ọ rrọ dẹẹ.” (Hib. 1:3) Oviẹ nọ Jesu ọ viẹ na u dhesẹ epanọ oware na o da Jihova te re. (Jọn 14:9) Ohwo o te whu ku owhẹ, riẹ nọ Jihova ọ riẹ epanọ o be da owhẹ te, yọ o be dae re. Ọ gwọlọ ru oma sasa owhẹ.​—Ol. 34:18; 147:3.

8. Fikieme u ro mu omai ẹro inọ Jesu ọ te ginẹ kpare ahwo mai nọ a whu no ze?

⁸Jesu ọ gwọlọ kpare ahwo ra nọ a whu no ze. Omoke jọ taure Jesu ọ tẹ te viẹ, ọ ta kẹ Mata nọ: “Oniọvo ra ọ te kparoma ze.” Yọ Mata ọ rọwo ẹme nọ Jesu ọ ta na. (Jọn 11:23-27) Nọ orọnọ Mata yọ odibo Jihova na, o ti yo kpahe iku amọ Elaejah avọ Elaesha nọ a kpare ahwo no uwhu ze ikpe buobu nọ i kpemu. (1 Iv. 17:17-24; 2 Iv. 4:32-37) Jesu ọ kpare ahwo jọ no uwhu ze no vẹre, yọ o sae jọ nọ Mata o yo kpahe iẹe no re. (Luk 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Jọ u mu owhẹ ẹro re inọ ahwo ra nọ a whu no na, a te kpare ae ze. Oviẹ nọ Jesu ọ viẹ evaọ oke nọ o je ro whrehe Mata avọ Meri na u dhesẹ nọ ọ ginẹ gwọlọ kpare ahwo nọ a whu no ze.

9. Wọhọ Jesu, ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ ohwo o whu ku? Kẹ oriruo.

⁹Whọ sai fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rrọ uweri. Orọnikọ ẹviẹ ọvo Jesu o lele Mata avọ Meri viẹ hẹ, rekọ ọ gaviezọ kẹ ae jẹ ta ẹme nọ ọ rẹ bọ ae ga. Ma sai ru epọvo na kẹ ahwo nọ a rrọ uweri fiki ohwo rai nọ o whu. Dan nọ ọ rrọ ọkpako ukoko evaọ obọ Australia ọ ta nọ: “Nọ aye mẹ o whu ku omẹ, mẹ gbẹ jẹ sai ru eware buobu hu. Inievo buobu avọ eyae rai a jẹ hae jọ kugbe omẹ t’aso t’uvo, yọ a jẹ hae gaviezọ kẹ omẹ. Ẹsenọ mẹ tẹ be viẹ evaọ iraro rai, a je rri nọ me te ọzae he he nọ mẹ be rọ viẹ, yọ a jẹ whaha omẹ hẹ. A je ru eware jọ ro fiobọhọ kẹ omẹ. Wọhọ oriruo, a jẹ hae wozẹ omoto mẹ, dẹ eware emuore se omẹ, je there ẹbẹ kẹ omẹ evaọ oke nọ mẹ jẹ sai ru eware nana ha. Yọ ẹsibuobu, a jẹ hae lẹ kugbe omẹ. A jọ obọdẹ egbẹnyusu gbe inievo ‘nọ a yẹ fiki oke idhọvẹ.’”​—Itẹ 17:17.

10. Ta oware nọ a gbiku riẹ evaọ Luk 19:36-40 na ze.

¹⁰ Jesu ọ ruọ Jerusalẹm evaọ Nisan 9, ukpe 33 C.E. Nọ ọ jẹ ruọ okpẹwho na, ogbotu ahwo a te kokohọ. Ahwo jọ a tẹ rọ iwu rai hwa edhere ro dhesẹ nọ a rọwo nọ Jesu họ Ovie rai. Eva e jẹ were ahwo na kpobi. (Se Luk 19:36-40.) Rekọ Jesu o te ru oware jọ, yọ o sae jọ nọ oware na u gbe ilele riẹ unu gaga. “Nọ [Jesu] ọ kẹle okpẹwho na no, o te rri okpẹwho na, ọ tẹ viẹ fiki riẹ.” Avọ irui-oviẹ nọ e rrọ Jesu aro, ọ tẹ ta oware nọ o te via kẹ Jerusalẹm kẹle na.​—Luk 19:41-44.

11. Eme ọ lẹliẹ Jesu viẹ nọ ọ kẹle Jerusalẹm no?

¹¹ O da Jesu gaga keme dede nọ ahwo Jerusalẹm a dede i rie rehọ sasasa, uruemu rai u dhesẹ via no vẹre inọ a te gaviezọ kẹ usi uwoma Uvie na ha. O te whae ze nọ a te rọ raha Jerusalẹm no, yọ ohwo Ju kpobi nọ a kpe he, a ti mu ei kpohọ igbo. (Luk 21:20-24) Nwanọ ere o via. Ahwo buobu a rọwo gaviezọ kẹ Jesu hu. Kọ ahwo a be hae rọwo yo usi uwoma evaọ oborai? Otẹrọnọ ahwo a rẹ gwọlọ yo usi uwoma ha evaọ oria ra ghelọ epanọ whọ be daoma te kẹhẹ, eme oviẹ nọ Jesu ọ viẹ fiki Jerusalẹm na o rẹ sai wuhrẹ owhẹ? Joma ta kpahe eware esa jọ.

12. Eme oviẹ nọ Jesu ọ viẹ fiki ahwo Jerusalẹm na u ru omai riẹ kpahe Jihova?

¹²Jihova ọ rẹ re ohrọ ahwo gaga. Oviẹ nọ Jesu ọ viẹ na o kareghẹhọ omai nọ Jihova  ọ rẹ ginẹ re ohrọ ahwo gaga. “Ọ gwọlọ nọ a raha ohwo ọvo ho rekọ ọ gwọlọ nọ ahwo kpobi a wo uvẹ nọ a re ro kurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Ma tẹ be dawo ẹgba mai kpobi re ma ta usi uwoma kẹ erivẹ mai je bi ru epanọ usi uwoma na o rẹ rọ ruọ ae oma, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you rai.​—Mat. 22:39. *

13-14. Eme Jesu o ru ro dhesẹ nọ ọ jẹ re ohrọ ahwo, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

¹³Jesu ọ daoma gaga evaọ usi uwoma na. Ọ jẹ rọ uvẹ kpobi nọ u rovie fihọ wuhrẹ ahwo, ọ tẹ rọ ere dhesẹ nọ o you rai gaga. (Luk 19:47, 48) Fikieme o je ro ru ere? Fikinọ ohrọ ahwo na o jẹ re iẹe. Ẹsejọ dede, ahwo nọ a gwọlọ nọ Jesu o wuhrẹ ai a re bu te epanọ Jesu avọ ilele riẹ a gbe ro “wo uvẹ nọ a rẹ rọ tubẹ re emu hu.” (Mak 3:20) Makọ ẹdẹ jọ nọ ohwo jọ ọ gwọlọ nọ o re lele Jesu ta ẹme evaọ aso, Jesu o ru uvẹ fihọ nọ ọ rọ ta usi uwoma kẹ ohwo na. (Jọn 3:1, 2) Ahwo buobu nọ Jesu ọ ta usi uwoma kẹ a rọwo kurẹriẹ re a jọ ilele riẹ hẹ. O make jọ ere na, Jesu ọ romatotọ ta usi uwoma kẹ ohwo kpobi nọ ọ nyaku. Ere ọvona re, ma rẹ daoma ta usi uwoma kẹ ohwo kpobi re ohwo ọvo o gbe gu unoma ha inọ a ta kẹe he. (Iruẹru 10:42) Re ma sai ru ere, ma rẹ hai nwene oghẹrẹ nọ ma be rọ ta usi uwoma na.

¹⁴Hai nwene oke nọ whọ rẹ rọ ta usi uwoma gbe oghẹrẹ nọ whọ rẹ rọ tae. Ma tẹ ta nọ oke ovona ọvo ma rẹ rọ ta usi uwoma, ẹsejọhọ ma te ruẹ ahwo nọ a gwọlọ gaviezọ tere he. Ọkobaro jọ nọ a re se Matilda ọ ta nọ: “Mẹ avọ ọzae mẹ ma rẹ daoma rọ oke sa-sa ta usi uwoma. Evaọ ohiohiẹ, ma rẹ ta usi uwoma evaọ oria nọ a be jọ zẹ eki. Evaọ uvo, nọ ohwo kpobi o kpohọ ọvuọ oria riẹ no, ma vẹ rọ eware nọ a re fi ebe họ ghelie rọ ta usi uwoma. Evaọ owọwọ, ma ve kpobọ iwou ahwo, yọ ma re gine di ae họ ziezi.” Ukpenọ ma rẹ hae rọ oke jọ ọvo nọ u kiehọ omai oma ta usi uwoma, yọ ma re di ahwo họ họ, joma rọ oke ofa nọ ma riẹ nọ ahwo a te mae rọ jariẹ nyae ta usi uwoma kẹ ae. Ma te ru ere, eva e te ginẹ were Jihova gaga.

15. Wọhọ epanọ o rrọ Luk 22:39-44, eme Jesu o ru evaọ aso urere taure o te ti whu?

¹⁵ Nọ owọwọ Nisan 14, 33 C.E. u te, Jesu o te kpobọ ọgbọ Gẹtsemane. Ọ tẹ jọ etẹe ta eva riẹ kpobi kẹ Jihova evaọ olẹ. (Se Luk 22:39-44.) Oke nana nọ Jesu ọ jẹ rọ rova fiki eware nọ e be te via kẹe na, ọ “lẹ elẹ ayare-ọgaga . . . avọ urru oruarua gbe irui-oviẹ.” (Hib. 5:7) Eme Jesu ọ lẹ kpahe evaọ aso ẹdẹ yena taure o te ti whu? Ọ lẹ nọ jọ Jihova ọ kẹe ẹgba nọ o re ro ru oreva riẹ, re o je kru ẹrọwọ riẹ te urere. Jihova o yo olẹ ayare-ọgaga nọ Ọmọ riẹ ọ lẹ sei na, o te vi ukọ-odhiwu nyae bọe ga.

16. Eme o kẹ Jesu uye gaga nọ ọ rọ fiki riẹ lẹ evaọ ọgbọ Gẹtsemane na?

¹⁶ O wọhọ nọ oware nọ o lẹliẹ Jesu viẹ evaọ ọgbọ Gẹtsemane na họ, o jẹ dae gaga inọ ahwo a ti rri rie inọ ọ ta eme-aghọ kpahe Ọghẹnẹ. Ere ọvo ho, ọ riẹ nọ o roja gaga re o kru ẹrọwọ riẹ te urere, keme ere ọ sai ro ru oware nọ o rẹ wha orro se odẹ Ọghẹnẹ. Nọ ẹbẹbẹ ologbo jọ ọ tẹ rrọ otọ kẹ owhẹ nọ o rẹ sae lẹliẹ owhẹ ru oware nọ Jihova o mukpahe, eme whọ rẹ sai wuhrẹ nọ whọ tẹ kareghẹhọ irui-oviẹ Jesu? Joma ta kpahe eware esa jọ.

17. Re Jihova ọ sae kuyo olẹ mai wọhọ epanọ o ru kẹ Jesu na, eme u fo nọ o rẹ jọ omai oja?

¹⁷Jihova o re yo olẹ ayare ra. Fikieme Jihova o ro yo olẹ Jesu? Keme oware nọ o mae jọ Jesu oja họ epanọ o re ro kru ẹrọwọ riẹ, je ru oware nọ o rẹ wha orro se odẹ Ọsẹ riẹ. Nọ ẹbẹbẹ ọ tẹ rrọ otọ kẹ omai, Jihova o re yo olẹ mai otẹrọnọ oware nọ o mae rrọ omai oja họ epanọ ma re ro kru ẹrọwọ mai je ru oware nọ o rẹ wha orro se odẹ riẹ.​—Ol. 145:18, 19.

18. Fikieme Jesu ọ rọ wọhọ ogbẹnyusu nọ ọ riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ omai?

¹⁸Jesu ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ owhẹ. Nọ ẹbẹbẹ ologbo jọ ọ tẹ rrọ otọ kẹ omai, eva e rẹ were omai nọ ogbẹnyusu mai jọ ọ tẹ nyaze te sasa omai oma, maero otẹrọnọ ẹbẹbẹ otiọye na o te rie no re. Jesu yọ oghẹrẹ ogbẹnyusu otiọye na. Ọ riẹ epanọ o rẹ jọ kẹ ohwo nọ oware o tẹ be kẹe uye te epanọ ọ rọ gwọlọ nọ a fiobọhọ kẹe. Ọ riẹ nọ mai yọ ahwo-akpọ gheghe, yọ o  ti fiobọhọ kẹ omai “evaọ ẹruoke.” (Hib. 4:15, 16) Nọ Jihova o vi ukọ-odhiwu bru Jesu ze evaọ ọgbọ Gẹtsemane, Jesu ọ rọwo nọ o fiobọhọ kẹe. Mai omamai, ma rẹ kuvẹ re Jihova o fiobọhọ kẹ omai. Jihova ọ sae rọ obe ukoko na jọ, ividio, hayo ẹme nọ oniọvo jọ o ru ro fiobọhọ kẹ omai. Ọ sae jẹ rọ ọkpako ukoko jọ hayo oniọvo jọ nọ o kruga ziezi fiobọhọ kẹ omai.

19. Oware jọ o tẹ be via kẹ owhẹ nọ o rẹ sai whrehe ẹrọwọ ra, eme o rẹ sai ru udu te owhẹ otọ? Kẹ oriruo.

¹⁹Jihova o ti ru nọ who ti ro wo “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi.” Ẹvẹ Jihova o re ro fiobọhọ kẹ omai wo ẹgba? Ma tẹ lẹ sei, o re ru nọ ma re ro wo “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi.” (Fil. 4:6, 7) Udhedhẹ yena nọ u no obọ Jihova ze na u re ru udu te omai otọ, ma vẹ te sai rorote ziezi. Oware utionana o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Luz. Ọ ta nọ: “Ẹsibuobu, oma u re ru omẹ ọkọkora. Ẹsejọ dede, ọkora na ọ rẹ ga te epanọ me re ro roro nọ Jihova o you omẹ hẹ. Nọ u te te ere no, mẹ rẹ nwane lẹ se Jihova jẹ vuẹe oghẹrẹ iroro nọ e rrọ omẹ udu. Mẹ tẹ lẹ no enẹ, udu u re te omẹ otọ.” Wọhọ epanọ oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta na, olẹ u re gine ru udu te omai otọ.

20. Eme oviẹ Jesu nọ ma ta kpahe evaọ uzoẹme nana u wuhrẹ omai?

²⁰ Ma sai gine wuhrẹ eware buobu nọ e rẹ sasa omai oma nọ ma tẹ kareghẹhọ irui-oviẹ Jesu. Wọhọ oriruo, ma ruẹ nọ u fo re ma fiobọhọ kẹ inievo ukoko na nọ ohwo o whu ku. Yọ otẹrọnọ ohwo o whu ku omai, ma riẹ nọ Jihova avọ Jesu a ti fiobọhọ kẹ omai jẹ sasa omai oma. Ma wuhrẹ re nọ Jihova avọ Jesu a rẹ re ohrọ ahwo gaga. Fikiere joma hae re ohrọ ahwo re, re ma ta usi uwoma kẹ ae je wuhrẹ ae. Ma te je wuhrẹ nọ Jihova avọ Jesu a riẹ epanọ eware e rrọ kẹ omai. A re roro kẹ omai, a riẹ nọ mai yọ ahwo-akpọ nọ a gba ha, yọ a rẹ sasa omai oma je fiobọhọ kẹ omai thihakọ. Joma hai ru eware nọ ma jọ uzoẹme nana wuhrẹ na bẹsenọ eyaa nọ Jihova ọ ya inọ “o ti ririe irui-oviẹ kpobi no aro [mai]” na i ti ro rugba.​—Evia. 21:4.