1, 2. Eme izoge a rẹ sae gwọlọ ru nẹnẹ, kọ eme a rẹ sai ru ro fi onana kparobọ?

IBE ọmọ-eklase oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Britain, ọ ta kẹe nọ: “Whọ riẹ obe vi ohwo nọ ọ rẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ.” Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ Germany o kere nọ: “Iticha mẹ a rri uwuhrẹ emama nọ o rrọ Ebaibol na wọhọ iku esia. Yọ o rrọ oware ovo kẹ ae he inọ emọ isukulu na a rọwo uwuhrẹ eghrorotha.” Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ uzoge evaọ obọ France ọ ta nọ: “U re gbe iticha isukulu mai unu inọ emọ isukulu na jọ a gbẹ rọwo Ebaibol na.”

² Nọ whọ rrọ uzoge nọ ọ be gọ Jihova hayo nọ o bi wuhrẹ kpahe iẹe na, kọ whọ be hae gwọlọ rọwo eware nọ ahwo buobu a rọwo, wọhọ uwuhrẹ eghrorotha, viukpọ Ọmemama? O tẹ rrọ ere, u wo eware nọ whọ rẹ sai ru rọ bọ ẹrọwọ ra ga. Ojọ họ epanọ whọ rẹ rọ rehọ ẹgba iroro nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ na ruiruo, yọ onana “u re ti su owhẹ.” O te thọ owhẹ no obọ eriariẹ-ikpehru akpọ na nọ e rẹ sae raha ẹrọwọ ra.—Se Itẹ 2:10-12.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Ohwo o re wo ẹrọwọ ọgaga nọ o te wo eriariẹ egbagba kpahe Ọghẹnẹ. (1 Tim. 2:4) Fikiere nọ who bi wuhrẹ Ebaibol gbe ebe ukoko na, whọ dhẹ ai duwu ọvo ho. Daoma rọ ẹgba iroro ra ruiruo re who “wo otoriẹ” eware nọ who bi se na. (Mat. 13:23)  Joma ruẹ epanọ ere oruo o sae rọ bọ ẹrọwọ ra ga kpahe Ebaibol na gbe Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ Ọmemama na. Enana yọ izoẹme nọ ohwo ọ rẹ jọ ruẹ “imuẹro ivevẹ” buobu.—Hib. 11:1.

4. Re a rọwo Ọghẹnẹ hayo eghrorotha, ẹvẹ u ro wobọ kugbe oghẹrẹ ẹrọwọ jọ, kọ eme o gba omai kpobi họ nọ ma re ru?

⁴ Kọ ohwo jọ ọ ta kẹ owhẹ no ẹdẹjọ inọ, ọ rọwo uwuhrẹ eghrorotha fikinọ egba-eriariẹ a ta nọ onana uzẹme, rekọ inọ ẹrọwọ gheghe u re ru ohwo rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ? Ahwo buobu a wo eriwo nana. Rekọ u fo re ma kareghẹhọ nọ: Te ohwo ọ rọwo oware jọ kpahe Ọghẹnẹ hayo uwuhrẹ eghrorotha, oghẹrẹ ẹrọwọ jọ ọ rẹ wọe ru onana. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ohwo ọvo ọ re te ruẹ Ọghẹnẹ ẹdẹvo ho, hayo ruẹ oware jọ nọ a jẹ ma ha. (Jọn 1:18) Yọ ohwo ọvuọvo, te ọ rrọ ọgba-eriariẹ hayo ohwo gheghe ọ rrọ họ nọ ọ ruẹ omama jọ nọ u je nwene kpohọ oghẹrẹ omama ofa. Wọhọ oriruo, ohwo ọvo ọ re ruẹ arao wọhọ araomuomu hayo ọrokpa nọ o zihe ruọ ẹwe hayo arakọ no ho. (Job 38:1, 4) Fikiere, o gba omai kpobi họ nọ ma kiẹ imuẹro na riwi, re ma jẹ rọ ẹgba iroro mai riẹ onọ o gba. Nọ Pọl ukọ na ọ jẹ ta kpahe emama, o kere nọ: “Dede nọ a rẹ ruẹ Ọghẹnẹ hẹ, no anwọ okenọ ọ rọ ma akpọ na ze ahwo a be sai wo otoriẹ oghẹrẹ nọ ọ rrọ, a be jọ eware nọ ọ ma ruẹ onana, makọ ogaga ebẹdẹ riẹ gbe inọ ọye họ Ọghẹnẹ, fikiere a wo unoma ha.”—Rom 1:20.

5. Ekwakwa vẹ idibo Ọghẹnẹ a wo nọ i re fiobọhọ kẹ ae rọ ẹgba iroro rai ruiruo?

⁵ Re a ‘vuhu oware mu’ u dhesẹ epanọ ohwo ọ rẹ riẹ otọ oware nọ o nwani vẹ tere he hayo nọ u dhesẹ oma via ha. (Hib. 11:3) Fikiere ahwo nọ a re vuhu oware mu a rẹ rọ iroro rai ruiruo, orọnikọ ibiaro gbe ezọ rai ọvo ho. Ukoko Jihova u ru ekwakwa buobu no nọ i re fiobọhọ kẹ omai ru ekiakiẹ. Ekwakwa nana e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai rọ ibiaro ẹrọwọ mai “ruẹ” Ọmemama mai na. (Hib. 11:27) Ekwakwa nana i kugbe ivideo na, The Wonders of Creation Reveal God’s Glory, ibroshọ na, Was Life Created? gbe The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, jekugbe obe na, Is There a Creator Who Cares About You? Ma rẹ jẹ jọ emagazini mai ruẹ izoẹme sa-sa nọ i re fiobọhọ. Emagazini Awake! na o be hai wo izoẹme sa-sa nọ a  jọ kiẹ ekiotọ-eriariẹ gbe amọfa riwi, enọ e ta oware nọ o soriẹ nọ a rọ rọwo Ọghẹnẹ enẹna. Uzoẹme na, “Was It Designed?” (Kọ Ẹma A Ma Riẹ?) nọ o be hae roma via evaọ Awake! na o be hae ta kpahe onaa igbunu nọ ma rẹ jọ emama sa-sa ruẹ. Ẹsibuobu ekiotọ-eriariẹ a be hae daoma rri emama nana tho ro ku eware.

6. Erere vẹ ma rẹ sai wo nọ ma tẹ be rọ ekwakwa nọ ma wo ru ekiakiẹ, kọ ẹvẹ onana u ro fiobọhọ kẹ owhẹ no?

⁶ Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ ikpe 19 evaọ obọ America ọ ta kpahe ibroshọ ivẹ nọ ma fodẹ evaọ obehru na inọ: “Ibroshọ ivẹ nana i fiobọhọ kẹ omẹ gaga no. Yọ me se rai te udhẹse no.” Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ France o kere nọ: “Izoẹme ‘Was It Designed?’ na i re gbomẹ unu! I re dhesẹ nọ ewena eware-ikuo nọ e mai wo eriariẹ dede a rẹ sai rri omama tho ku oware, rekọ onọ a ku na o rẹ sae wọhọ omama na dẹẹ hẹ, dazigbe!” Ọsẹgboni ọmọ ikpe 15 jọ evaọ obọ South Africa, a ta nọ: “Oria ọsosuọ nọ ọmọ mai ọ rẹ jọ Awake! se họ, uzoẹme na, ‘Interview’ (ọkiẹriwi).” Kọ whẹ omara? Kọ whọ be rọ ekwakwa nana ruiruo ziezi? E rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ wo ẹrọwọ ọgaga, wọhọ ure nọ o ta awọ h’otọ ziezi. Ẹrọwọ otiọye u ti ru nọ whọ te sai ro mugba kẹ iwuhrẹ erue nọ e rẹ sae wọhọ ofou ọgaga.—Jeri. 17:5-8.

7. Fikieme Ọghẹnẹ ọ rọ gwọlọ nọ whọ rọ ẹgba iroro ra ruiruo?

⁷ Kọ o thọ re ohwo ọ nọ emamọ enọ kpahe Ebaibol na? Vievie! Jihova ọ gwọlọ nọ whọ rọ “ẹgba iroro” ra vuhu uzẹme na mu kẹ omara. Ọ gwọlọ nọ whọ rọwo uzẹme na fikinọ amọfa a rọwo e riẹ hẹ. Fikiere rọ ẹgba iroro ra ruiruo, re whọ sai wo eriariẹ egbagba. Eriariẹ yena e vẹ te jọ otọhotọ nọ whọ sai ro wo uvi ẹrọwọ. (Se Ahwo Rom 12:1, 2; 1 Timoti 2:4.) Edhere jọ nọ whọ sai ro wo eriariẹ itiena họ, omaa uwuhrẹ Ebaibol nọ who re fihọ kẹ omara je ru lele.

8, 9. (a) Oghẹrẹ onaa uwuhrẹ vẹ whọ rẹ sae reawere riẹ? (b) Ẹvẹ otujọ o ro wo erere no eroro-odidi kpahe oware nọ a je wuhrẹ ze no?

⁸ Ahwo jọ a salọ omaa uwuhrẹ Ebaibol nọ a rẹ jọ kiẹ kpahe epanọ Ebaibol na ọ rọ rrọ gbagba evaọ ẹme eruẹaruẹ hayo ikuigbe ahwo, otokiẹ eware anwae, gbe otokiẹ eriariẹ. Eruẹaruẹ jọ nọ i siuru gaga họ, onọ o rrọ obe Emuhọ 3:15. Owọ ikere yena o fodẹ ugogo ovuẹ Ebaibol na, koyehọ re a riẹ nọ Ọghẹnẹ họ ọnọ o wo udu-esuo nọ o mai kpehru gbe epanọ ọ te rọ rehọ Uvie na ru odẹ riẹ fo. Oria ikere ovo yena, o rehọ eme ẹwoho dhesẹ epanọ Jihova o ti ro si uye-oruẹ kpobi notọ, onọ ahwo-akpọ a be ruẹ no umuo oke Adamu ze. Edhere jọ vẹ whọ sai ro wuhrẹ obe Emuhọ 3:15 na? Whọ sai kere oria ikere efa sa-sa nọ e ta eware efa kpahe epanọ oria ikere nana u ti ro rugba fihotọ. Kẹsena who ve kere etoke sa-sa nọ a ro kere oria ikere itieye na fihotọ othotha. Whọ vẹ te riẹ nọ, ahwo nọ a kere Ebaibol na a ginẹ rria etoke sa-sa rekọ omomọvo rai o kere oware nọ u fi elo họ eruẹaruẹ nana. Nọ whọ be ruẹ epanọ ikere sa-sa nana e rọ rọwokugbe na, o te kẹ owhẹ imuẹro inọ “ẹzi ọfuafo na ọ kpọ” eruẹaro gbe amọfa nọ a kere Ebaibol na.—2 Pita 1:21.

⁹ Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ Germany o kere nọ: “Uzoẹme ovuẹ Uvie na o dhẹ Ebaibol na soso duwu wọhọ olulu igoru. Onana o rrọ ere, dede nọ oware wọhọ ezae 40 a kere Ebaibol na. Ibuobu rai a rria etoke sa-sa yọ a riẹ ohwohwo ho.” U duobọte oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Australia gaga nọ o se uzoẹme uwuhrẹ jọ evaọ Uwou-Eroro Akpegbivẹ 15, 2013, onọ o ta kpahe otofa Ehaa Ọnyavrẹ na. Ehaa yena i wobọ kugbe ẹme nọ ọ rrọ Emuhọ 3:15 gbe ẹtha Mesaya na gaga. Oniọvo-ọmọtẹ  na o kere nọ: “Uwuhrẹ yena u ru omẹ riẹ epanọ Jihova o woma te. Re o ru ọruẹrẹfihotọ yena kẹ ahwo Izrẹl je ru nọ eruẹaruẹ na i ro rugba evaọ oma Jesu u duobọte udu omẹ gaga. Mẹ fọ je roro didi kpahe epanọ Ehaa Ọnyavrẹ yena nọ e riobọ kpohọ oware ofa na i woma te!” Fikieme o rọ jọ oniọvo-ọmọtẹ na oma enẹ? O roro didi kpahe oware nọ o je se je “wo otoriẹ ẹme na.” Onana o bọ ẹrọwọ riẹ ga je ru nọ o ro si kẹle Jihova vi epaọ anwẹdẹ.—Mat. 13:23.

10. Ẹvẹ uruemu oruọzewọ ahwo nọ a kere Ebaibol na o rẹ rọ bọ ẹrọwọ nọ ma fihọ iẹe ga?

¹⁰ Oware ofa nọ o rẹ sae bọ ẹrọwọ ga nọ ma re roro kpahe họ, ẹruọga gbe oruọzewọ ahwo nọ a kere Ebaibol na. Ahwo buobu nọ a jẹ hai kere ebe evaọ oke anwae, a jẹ hai jiri isu rai ujiro igbenu gheghe jẹ rọ orro kẹ ekwotọ esuo rai. Rekọ eruẹaro Jihova a jẹ hae ta uzẹme na ẹsikpobi. A jẹ fodẹ ethobọ ahwo ekwotọ rai, makọ erọ ivie rai dede. (2 Irv. 16:9, 10; 24:18-22) Yọ a tubẹ ta kpahe ethobọ obọrai gbe erọ idibo Ọghẹnẹ efa. (2 Sam. 12:1-14; Mak 14:50) Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ Britain ọ ta nọ: “A rẹ kake ruẹ uruemu oruọzewọ otiọye he. Onana o bọ imuẹro mai ga inọ Ebaibol na ginọ Ẹme Jihova.”

11. Ẹvẹ izoge a rẹ sai ro rri ehri-izi Ebaibol ghaghae?

¹¹ Fiki epanọ ehri-izi Ebaibol na i woma te, u ru ahwo buobu wo imuẹro nọ Ebaibol na ginọ Ẹme Ọghẹnẹ. (Se Olezi 19:7-11.) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ uzoge evaọ obọ Japan o kere nọ: “Okenọ ahwo uviuwou mai a ru lele iwuhrẹ Ebaibol, eva e jẹ were omai gaga. U ru omai wo udhedhẹ, okugbe, gbe uyoyou.” Ehri-izi Ebaibol e rẹ thọ omai no egagọ erue, gbe ogbẹrọwọ nọ ahwo buobu a rrọ igbo riẹ nẹnẹ. (Ol. 115:3-8) Kọ iwuhrẹ ikpehru ahwo-akpọ nọ e ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ na, i bi kpomahọ uzuazọ ahwo? Iwuhrẹ itieye na wọhọ eghrorotha i re ru emama fihọ oghẹrẹ Ọghẹnẹ jọ, a vẹ be kẹ emama orro nọ u fo nọ a rẹ kẹ Jihova ọvo. Ahwo nọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ a rẹ ta nọ oghẹrẹ nọ uzuazọ mai o te jọ evaọ obaro o rrọ omai obọ. Fikiere a rẹ sae kẹ amọfa uvi ẹruore he kpahe obaro na.​—Ol. 146:3, 4.

12, 13. Emamọ edhere vẹ whọ sai ro lele ibe emọ-isukulu, iticha, gbe amọfa ta kpahe emama hayo Ebaibol?

¹² Ẹvẹ whọ sai ro lele amọfa ta ẹme ziezi kpahe emama gbe Ebaibol na? Orọ ọsosuọ, who du nwani roro nọ whọ riẹ oware nọ amọfa a rọwo ho. Ahwo jọ a rẹ ta nọ a rọwo eghrorotha, rekọ a riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ re. Utu ahwo nana a roro nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ eghrorotha ma eware sa-sa nọ e rrọ uzuazọ. Amọfa jọ a rẹ ta nọ a rọwo eghrorotha keme a roro nọ a hai ti wuhrẹ iẹe evaọ isukulu hu, o gbẹ rrọ uzẹme he. Yọ amọfa jọ a riẹ nọ a gbẹ rọwo Ọghẹnẹ hẹ fiki ugberuo nọ a be ruẹ evaọ egagọ. Fikiere, nọ who te bi lele ohwo jọ ta kpahe epanọ uzuazọ u ro muhọ, o rẹ mai woma re whọ kake nọe enọ jọ tao. Daoma riẹ oware nọ ohwo yena ọ rọwo dẹẹ. Who te wo orimuo jẹ gaviezọ kẹe, o rẹ sai ru nọ ọ rẹ rọ gaviezọ kẹ owhẹ.—Tait. 3:2.

¹³ O tẹ wọhọ nọ ohwo jọ ọ be nọ owhẹ unu fikinọ whọ rọwo nọ ẹma a ma eware, whọ sae rọ areghẹ nọe zihe. Whọ sae ta kẹe nọ ọ vuẹ owhẹ epanọ o roro nọ uzuazọ o sai ro muhọ ababọ Ọmemama. Taure oware ọsosuọ nọ o jọ uzuazọ na o sae gbẹ jọ uzuazọ, u re wo ogaga nọ o sae rọ wariẹ ru hayo wo efa nọ i tho omariẹ. Ọgba-eriariẹ jọ nọ o wuhrẹ kpahe ekwakwa nọ i ru omama via, ọ ta nọ re oware ọsosuọ nọ o jọ uzuazọ na o sae gbẹ jọ uzuazọ, o gwọlọ nọ o re wo (1) ohọrọ nọ u re ruru ei, (2) ogaga nọ o sai ro wo ẹgba kẹ omariẹ jẹ  rehọ iẹe ru iruo, (3) evuẹ nọ i ru rie fihọ epanọ ọ rrọ, gbe (4) ẹgba nọ ọ sai ro ru hayo wo ọkpọ enọ i tho rie. O fibae nọ: “Eware nọ i ru makọ ogẹgẹ uzuazọ nọ o mae kawo via dede, i gbunu gaga.”

14. Eme whọ rẹ sai ru nọ who te roro nọ ẹme kpahe eghrorotha hayo emama ọ ruọ owhẹ ọza?

¹⁴ Who te rri nọ ẹme kpahe eghrorotha hayo emama ọ ruọ owhẹ ọza, whọ sae rọ edhere ọlọlọhọ nọ Pọl o ro lele ahwo ta ẹme ru onana. O kere nọ: “Uwou kpobi u wo ohwo nọ ọ bọ riẹ, rekọ ọnọ ọ ma eware kpobi họ Ọghẹnẹ.” (Hib. 3:4) Onaa ẹmeọta otiọna u re fiobọhọ kẹ ohwo roro yọ u re wiruo ziezi. O rrọ vevẹ, okwakwa kpobi nọ onaa o rrọ yọ iruo abọ ohwo nọ o wo iroro. Whọ sae jẹ rọ obe mai jọ nọ o ta kpahe uzoẹme nana ruiruo. Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ rehọ ibroshọ ivẹ nọ ma fodẹ no na lele ọmọzae jọ ta ẹme, ọnọ ọ rọwo eghrorotha jẹ ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. Nọ oware wọhọ oka ovo o vrẹ no, ọmọzae na ọ tẹ ta nọ, “Enẹna mẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ.” A te mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbei, yọ enẹna ọmọzae na o zihe ruọ oniọvo mai jọ no.

15, 16. Ẹvẹ whọ sai nwene oghẹrẹ nọ who re ro lele amọfa ta kpahe Ebaibol na, kọ eme o rẹ jọ utee ra?

¹⁵ Whọ rẹ sae rọ oghẹrẹ ovona lele ohwo nọ o wo avro kpahe Ebaibol na ta ẹme. Daoma riẹ oware nọ ọ ginẹ rọwo gbe oghẹrẹ izoẹme nọ ọ te gwọlọ ta ẹme kpahe. (Itẹ 18:13) Otẹrọnọ o wo isiuru kẹ eware nọ i wobọ kugbe otokiẹ eriariẹ, ọ sae kpunu nọ whọ tẹ fodẹ igogo eware jọ nọ i dhesẹ nọ Ebaibol na ọ rrọ gbagba evaọ eme nọ i wobọ kugbe otokiẹ eriariẹ. O rẹ sai duobọte amọfa udu nọ who te lele ai ta kpahe iriruo nọ i dhesẹ nọ ikuigbe gbe eruẹaruẹ Ebaibol e rrọ gbagba. Hayo whọ sai dhunu te ehri-izi Ebaibol sa-sa, wọhọ enọ ma rẹ ruẹ evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru na.

¹⁶ Kareghẹhọ nọ, utee mai họ re ma fiobọhọ kẹ ahwo riẹ uzẹme na, orọnikọ re ma lele ai vro avo ho. Fikiere hae romatotọ gaviezọ kẹ ae ziezi. Nọ enọ nọ i fo, jẹ hae ta ẹme wowolẹ avọ adhẹẹ, maero nọ who te bi lele ekpako soso ta ẹme. Onana u ti ru nọ a te rọ mae gwọlọ gaviezọ kẹ eriwo ra. A te jẹ ruẹ nọ who roro didi kpahe eware nọ whọ rọwo na. Onana yọ oware nọ izoge buobu a rri ti ru hu. U ti woma gaga re whọ riẹ nọ o gba owhẹ họ họ re whọ hae kpahe kẹ ahwo nọ a gwọlọ riẹ uzẹme na ha hayo nọ a gwọlọ rọ eware nọ whọ rọwo je ijehwẹ.—Itẹ 26:4.

17, 18. (a) Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ ru uzẹme na họ ora? (b) Onọ vẹ ma te kẹ uyo riẹ evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁷ Orọnikọ igogo iwuhrẹ Ebaibol nọ ohwo ọ rẹ riẹ ọvo i re ru ei wo ẹrọwọ ọgaga ha. Fikiere, kiẹ kodo evaọ Ẹme Ọghẹnẹ, wọhọ ẹsenọ whọ be gwọlọ ekwakwa eghaghae nọ i siomano. (Itẹ 2:3-6) Rọ ekwakwa efa nọ ukoko na u wo evaọ ẹvẹrẹ ra ro ruiruo, wọhọ UWOU-EBE ITANẸTE orọ Watchtower, hayo Obe Ekiakiẹ Rọkẹ Isẹri Jihova. Ru ei fihọ utee ra re who se oma Ebaibol na soso re. Daoma ru onana evaọ etoke emerae 12. Eware nọ e rẹ bọ ẹrọwọ ga te isase Ebaibol na i tulo ho. Ọsẹro okogho jọ ọ ta kpahe okenọ ọ jọ uzoge inọ: “Ebaibol na soso nọ me se re yọ oware jọ nọ u fiobọhọ kẹ omẹ riẹ nọ Ebaibol na ginọ Ẹme Ọghẹnẹ. U ru nọ ikuigbe Ebaibol nọ mẹ riẹ evaọ okenọ mẹ gbẹ jọ ọmaha i ro wo otofa kẹ omẹ. Onana u ru nọ me ro kru egagọ Jihova ga.”

¹⁸ Whai esẹgbini, wha wo owha-iruo ulogbo nọ wha re ro fiobọhọ kẹ emọ rai kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ẹvẹ wha sai ro fiobọhọ kẹ emọ rai wo ẹrọwọ ọgaga? Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta kpahe onana.