1-2. Ono họ Zedọk? (1 Iruẹru-Ivie 12:22, 26-28)

 EZAE nọ e vrẹ idu egba esa gbe udhuvẹ (340,000) a kokohọ akotọ igbehru itho nọ e kẹle Hebrọn re a rọ Devidi mu ovie. Anwọ edẹ esa ena nọ a rọ rrọ etẹe na. Oria kpobi u bi do joghro joghro. Enọ i bi gbiku i bi gbiku, ejọ e be so ile, yọ eva e be were ae. Yọ ejọ e be hwẹ. (1 Irv. 12:39) Ọmoha jọ nọ a re se Zedọk ọ jọ etẹe re. Rekọ a gbẹ vuẹ owhẹ hẹ, whọ rẹ riẹ nọ ọ jọ etẹe he keme ahwo a rrọ buobu. Rekọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma riẹ nọ Zedọk ọ jọ etẹe keme o ru nọ a ro kere iei fihọ Ebaibol inọ ọ jọ etẹe. (Se 1 Iruẹru-Ivie 12:22, 26-28.) Kọ ono họ Zedọk?

² Zedọk yọ ozerẹ. Ọye avọ ozerẹ okpehru nọ a re se Abayata a je ru eware buobu kugbe. Zedọk ọ jọ ọruẹ-ude re. Jihova o ru nọ Zedọk ọ jẹ hae rọ riẹ oware nọ ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a ru. Yọ Zedọk o wo areghẹ gaga. (2 Sam. 15:27) Ahwo a jẹ hae nyabru ei re ọ vuẹ ae oware nọ u re fiobọhọ kẹ ae nọ a tẹ gwọlọ ru oware jọ. Zedọk ọ gudu gaga re. Yọ emamọ uruemu riẹ nana ma ti wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nana.

3. (a) Fikieme u ro fo nọ idibo Jihova a rẹ gudu? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Ẹdhọ o bi fi idibo Ọghẹnẹ ẹmo gaga evaọ edẹ urere nana. (1 Pita 5:8) Fikiere ma rẹ gudu nọ ma be hẹrẹ okenọ Jihova ọ te rọ raha akpọ omuomu nana nọ Setan o bi su na. (Ol. 31:24) Ma te ta ẹme te eware esa jọ nọ ma sai ru nọ u re dhesẹ nọ ma gudu epanọ Zedọk ọ gudu na.

GBẸ JỌ ABỌ UVIE ỌGHẸNẸ

4. Fikieme o rọ gwọlọ nọ idibo Jihova a rẹ gudu? (Rri uwoho na re.)

⁴ Mai idibo Jihova, Uvie Ọghẹnẹ ọvo ma fiẹrohọ, yọ abọ Uvie na ma rrọ. Rekọ ẹsejọ ma gbẹ gudu hu, ma sai ru oware nọ u dhesẹ nọ abọ Uvie na ọvo ma rrọ họ. (Mat. 6:33) Fikinọ ahwo buobu a bi ru eware iyoma evaọ akpọ na, ma gbẹ gudu hu, ma sai koko izi Ọghẹnẹ hẹ. Yọ ma sae ta usi  uwoma Uvie na gbe he. (1 Tẹs. 2:2) Yọ ere ọvo ho, nẹnẹ na, ahwo a be ghale oma fihọ ọvuọ utu riẹ fiki ahwo nọ a bi votu kẹ. Fikiere ẹsibuobu ma gbẹ gudu hu, ma sae rọ oghẹrẹ jọ dhunu họ ẹme rai. (Jọn 18:36) Fikinọ idibo Jihova buobu a rọwo nọ a re dhomahọ isuẹsu egọmeti hi hayo a rẹ jọ isoja ha, egọmeti ọ gbẹ be rọwo nọ inievo yena a rehọ igho rai nọ e rrọ ebanke he. Yọ o wha riẹ ze nọ a ro kpe inievo jọ je fi ai họ uwou-odi.

5. Fikieme o rọ gwọlọ nọ Zedọk o re wo udu?

⁵ Orọnikọ Zedọk o kpobọ Hebrọn re o lele ahwo ghọghọ ọvo ho inọ a be rọ Devidi mu ovie. Ọ nya na, ọ wha eware nọ a re ro fi ẹmo lele oma fiki ariẹse he. (1 Irv. 12:38) Ọ ginẹ gwọlọ nọ o re kuobọgbe Devidi họre ewegrẹ Izrẹl. O make rọnọ Zedọk ọ jọ ọgbaẹmo ho na, ọ gudu.

6. Eme Devidi ọ jẹ hai ru nọ u dhesẹ nọ ọ gudu, nọ o lẹliẹ Zedọk rọ aro kele iei? (Olezi 138:3)

⁶ Ẹvẹ Zedọk ozerẹ na ọ sae rọ gudu tere? Ọ jẹ rria udevie ahwo nọ a gudu jẹ goma. Yọ o wọhọ nọ ae ọ rọ aro kele na. Ohwo otiọye na jọ họ Devidi ovie na. Ọ jẹ hae “wha ahwo Izrẹl kpohọ ẹmo.” Yọ o soriẹ ze nọ ahwo Izrẹl a rọ gwọlọ nọ ọ jọ ovie rai. (1 Irv. 11:1, 2) Devidi ọ tẹ gwọlọ nyae họre ewegrẹ riẹ, ọ jẹ hae rẹroso Jihova inọ o ti fiobọhọ kẹe. (Ol. 28:7; se Olezi 138:3.) Ezae efa jọ a jariẹ re nọ a gudu nọ o wọhọ nọ Zedọk ọ rọ aro kele. Ohwo jọ họ Jehoyada gbe ọmọzae riẹ nọ a re se Benaya nọ ọ jọ ọgbaẹmo. Amọfa họ, iletu udhegbivẹ nọ e jọ abọ Devidi. (1 Irv. 11:22-25; 12:26-28) Ahwo nọ ma fodẹ na kpobi a ru oware nọ u dhesẹ nọ a gwọlọ nọ Devidi ọ rẹ jọ ovie. A dhozọ họ.

7. (a) Eme inievo jọ a ru no nọ u dhesẹ nọ a gudu? (b) Eme whọ jọ oware nọ Brọda Nsilu o ru evaọ ividio na wuhrẹ?

⁷ Nọ ma te roro kpahe ahwo nọ a ga ẹro, nọ a ru oware nọ u dhesẹ nọ abọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo a rrọ, o rẹ lẹliẹ omai gudu je  kru oma ga. Jesu Kristi Ovie mai na yọ ohwo jọ nọ ma rẹ sae rọ aro kele. Oke jọ o jariẹ nọ a jẹ rọ gwọlọ rehọ iẹe mu ovie evaọ obọ otọakpọ obonẹ. Rekọ ọ rọwo ho keme ọ riẹ nọ isuẹsu akpọ na kpobi, obọ Setan e rrọ. (Mat. 4:8-11; Jọn 6:14, 15) Jesu ọ jẹ hae rẹroso Jihova ẹsikpobi inọ o ti fiobọhọ kẹe kru udu ga. Nẹnẹ na, emezae buobu evaọ ukoko na a gudu re. A rọwo nọ a rẹ jọ isoja ha, yọ a re ru oware ovo nọ u wobọ kugbe isuẹsu akpọ na ha. Kọ whọ gbẹ daoma se iku rai evaọ jw.org? a

FIOBỌHỌ KẸ INIEVO RA

8. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ekpako ukoko na a rẹ gudu re a sai fiobọhọ kẹ inievo na?

⁸ Idibo Jihova a rẹ gwọlọ epa kpobi nọ a re ro fiobọhọ kẹ inievo rai. (2 Kọr. 8:4) Rekọ ẹsejọ a gbẹ gudu hu, a sai fiobọhọ kẹ ohwohwo ho. Ma rehọ iẹe nọ a bi fi ẹmo. Ekpako ukoko na a rẹ riẹ nọ u fo re a tuduhọ inievo na awọ re a kru udu ga. A rẹ jẹ daoma rehọ emu gbe eware efa se inievo na. Fikinọ ekpako ukoko na a you inievo na, a re dhe uzou họ ẹmo na ẹsejọ re a sae rehọ eware nọ inievo na a gwọlọ ro se ae. (Jọn 15:12, 13) A te ru ere, u dhesẹ nọ a gudu wọhọ epanọ Zedọk ọ gudu na.

9. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ 2 Samuẹle 15:27-29, eme Devidi ọ ta kẹ Zedọk nọ o ru? (Rri uwoho na re.)

⁹ Ọmọ Devidi nọ a re se Absalọm ọ jẹ gwọlọ nọ o re kpe Devidi no re ọ jọ ovie. (2 Sam. 15:12, 13) Fikiere Devidi ọ tẹ jẹ gwọlọ epanọ ọ rẹ rọ dhẹ no Jerusalẹm no ababọ oke oraha. Ọ ta kẹ idibo riẹ nọ: “Wha kpama re ma dhẹ, keme mai ọvuọvo ọ te va Absalọm abọ họ!” (2 Sam. 15:14) Rekọ nọ a muhọ ẹnyavrẹ no, Devidi ọ tẹ ruẹ nọ u fo re ohwo jọ evaọ usu rai ọ yagha Jerusalẹm re ọ hae vuẹ ae omaa nọ Absalọm ọ be ma. Fikiere Devidi ọ tẹ ta kẹ Zedọk avọ izerẹ efa jọ nọ jọ a zihe kpobọ Jerusalẹm re a hae vuẹe oware nọ  Absalọm ọ gwọlọ ru. (Se 2 Samuẹle 15:27-29.) U fo nọ amọ Zedọk a rẹ yọroma gaga evaọ oware nọ a bi ti ru na. Keme Absalọm ọ tẹ riẹ kpahe iẹe, ọ sai kpe ai no. Kareghẹhọ nọ Absalọm yọ ohwo omorro, yọ o je ru ẹghẹ. Ọ gwọlọ kpe ahwo nọ a rrọ abọ riẹ hẹ no. Fikiere, ọ tẹ riẹ nọ Zedọk avọ izerẹ efa na a nyaze re a hae vuẹ Devidi oware nọ ọ gwọlọ ru, o re kpe ai no.

10. Eme Zedọk avọ amọfa jọ a ru re obọ u gbe te Devidi hi?

¹⁰ Devidi ọ vuẹ Zedọk avọ Hushae oware nọ a ti ru okenọ a te jọ Jerusalẹm na. Hushae yọ ogbẹnyusu Devidi jọ nọ o dikihẹ kẹe okenọ uye u tei oma. (2 Sam. 15:32-37) Hushae o te ru nọ Absalọm o ro roro nọ ọyomariẹ ọ ginẹ rrọ abọ riẹ. Ọ tẹ vuẹ Absalọm avọ ahwo riẹ nọ jọ a du nwane nyae họre Devidi okioke yena ha. Ọ ta ere, re Devidi avọ ahwo riẹ a wo uvẹ nọ a rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹmo. Hushae ọ tẹ vuẹ Zedọk avọ Abayata oware nọ ọ vuẹ Absalọm inọ o ru. (2 Sam. 17:8-16) Zedọk avọ Abayata a tẹ vuẹ Devidi oware nọ Absalọm avọ ahwo riẹ a bi ti ru. (2 Sam. 17:17) Ere Jihova ọ rọ rehọ Zedọk avọ izerẹ efa ru oware nọ u siwi uzuazọ Devidi.—2 Sam. 17:21, 22.

11. Nọ ma te bi fiobọhọ kẹ inievo mai, ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Zedọk?

¹¹ Nọ a tẹ vuẹ omai nọ ma fiobọhọ kẹ inievo mai nọ oware okpẹtu jọ o tẹ be via, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma gudu wọhọ Zedọk? Orọ ọsosuọ, ru oware nọ ukoko o ta. Nọ oware okpẹtu jọ o tẹ be via, o roja gaga re mai kpobi ma ru oware nọ a vuẹ omai. Ru oware nọ uwou ogha u kere ze nọ wha ru. (Hib. 13:17) Ekpako ukoko a te gbe ẹmẹse họ oma, a rẹ hai rri eware nọ a vuẹ inievo na inọ a ru taure oware okpẹtu o tẹ te via, gbe okenọ o te muhọ ẹvia no. A vẹ jẹ hai rri eware nọ ukoko u kere fihotọ inọ a ru nọ oware okpẹtu o tẹ be bẹbẹ ze. (1 Kọr. 14:33, 40) Ọrọ avọ ivẹ, gudu  jẹ yọroma. (Itẹ 22:3) Wo areghẹ te oma. Sẹro omara gaga re who gbe kie ruọ ẹbẹbẹ hẹ. Ọrọ avọ esa, rẹroso Jihova. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ oware uyoma o via kẹ owhẹ gbe inievo na ha. Jihova ọ sae rọ owhẹ fiobọhọ kẹ inievo ra evaọ oghẹrẹ nọ who gbe ro ru ei kpe oma ha.

12-13. Eme whọ jọ oware nọ Viktor avọ Vitalii a ru na wuhrẹ? (Rri uwoho na re.)

¹² Joma ta kpahe inievo-emezae ivẹ jọ nọ a re se Viktor avọ Vitalii nọ a jẹ wọ emu gbe ame se inievo na evaọ obọ Ukraine. Viktor ọ ta nọ: “Ma jẹ gwọlọ eria nọ ma sae jọ ruẹ emu dẹ se inievo mai. Rekọ ma gwọlọ aro ware. Ẹsibuobu nọ ma be gwọlọ na, yọ a rrọ oyena sa iresa. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ be zẹ eware emuore, ọ tẹ kẹ omai emu jọ inọ ma wọ se inievo na. Yọ ma gwọlọ wọ emu na se inievo buobu re a rọ da oma ji bẹsiẹ. Epanọ ma jẹ rọ kwa eware na fihọ omoto na, ere a ro gbolo ebọmbo fihọ oria jọ kẹle omai. Irula udhosa-gbezeza ọvo oria na u ro thabọ no omai. Ẹlẹlẹ ọvo mẹ jẹ lẹ evaọ ẹdẹ yena re Jihova o fiobọhọ kẹ omẹ kru udu ga, re mẹ hai gbe fiobọhọ kẹ inievo na.”

¹³ Vitalii ọ ta nọ: “Ohwo ọ gbẹ gudu hu, ọ sai ru oware nọ ma je ru na ha. Mẹ kareghẹhọ ọrọ ọsosuọ nọ mẹ jẹ rọ rehọ omoto wọ eware se inievo na. Euwa ikpegbivẹ soso mẹ dhẹ edhere na. Ẹlẹlẹ ọvo mẹ jẹ lẹ.” Vitalii ọ ginẹ gudu, rekọ ọ jẹ yọroma. Ọ ta nọ: “Mẹ jẹ lẹ se Jihova gaga inọ jọ ọ kẹ omẹ areghẹ re me gbe ru eware vrẹ oma ha. Idhere nọ ahwo egọmeti a ta nọ ma dhẹ ọvo, mẹ jẹ dhẹ. Oke yena, mẹ ruẹ epanọ inievo na a je ro fiobọhọ kẹ ohwohwo, gbe epanọ a ro fiobọhọ kẹ omai ahwo nọ ma jẹ wọ eware se ae na. O lẹliẹ ẹrọwọ mẹ ga. Inievo na a jẹ kwa eware no edhere kẹ omai. A mi omai eware nọ ma be wọ se inievo na jẹ wọ ae fihọ imoto efa. A kẹ omai emu gbe oria nọ ma re jo serihọ.”

WHO NO EGAGỌ JIHOVA HA

14. Ohwo mai jọ o te no ukoko Jihova, ẹvẹ o rẹ jọ?

¹⁴ Ohwo uviuwou mai jọ hayo ogbẹnyusu ọkpekpe mai jọ o te no ukoko Jihova, o rẹ da omai te onwa. (Ol. 78:40; Itẹ 24:10) Ohwo na ọ tẹ ginẹ kẹle omai gaga, ẹsiẹe o rẹ mae da omai dede. Otẹrọnọ oware utioye na o via kẹ owhẹ, kareghẹhọ nọ oware utioye o via kẹ Zedọk re, yọ ẹrọwọ riẹ o sae lẹliẹ owhẹ kru udu ga.

15. Oware vẹ o via nọ o hae sae lẹliẹ Zedọk ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ họ? (1 Ivie 1:5-8)

¹⁵ Oke jọ o jariẹ nọ ogbẹnyusu ọkpekpe Zedọk nọ a re se Abayata o ro ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ họ. Rekọ Zedọk o gbe je ru oware nọ o rẹ were Jihova. Nọ Devidi ovie na ọ kẹle uwhu no, ọmọzae riẹ jọ nọ a re se Adonaejah ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ ọye ọ rẹ jọ ovie. Rekọ Jihova ọ ta nọ Solomọn ọye ọ te jọ ovie. (1 Irv. 22:9, 10) Abayata ọ tẹ jọ abọ Adonaejah. (Se 1 Ivie 1:5-8.) Oware nọ Abayata o ru na u dhesẹ nọ ọ gbẹ rrọ abọ Devidi hi yọ ọ gbẹ rrọ abọ Jihova ha keme ohwo nọ Jihova ọ gwọlọ ọye ọ jọ abọ riẹ na ha. Oware nọ Abayata o ru na o te da Zedọk gaga. Kọ eme o gbẹ dae he? Binọ o vrẹ ikpe udhuvẹ soso no nọ aimava nọ a rrọ izerẹ na a bi ro ru eware kugbe. (2 Sam. 8:17) Aimava na a rẹrote “etehe ọvọ Ọghẹnẹ uzẹme na.” (2 Sam. 15:29) Aimava a rrọ abọ Devidi anwẹdẹ, yọ a ru eware efa buobu kugbe no.—2 Sam. 19:11-14.

16. Eme o sae jọ nọ o lẹliẹ Zedọk gbe je ru oware nọ o rẹ were Jihova?

¹⁶ O make rọnọ Abayata o ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ họ na, Zedọk o gbe je ru oware nọ o rẹ were Jihova. Devidi ọ riẹ nọ abọ riẹ Zedọk ọ rrọ. Fikiere okenọ omaa Adonaejah o bẹre via no, Devidi ọ tẹ ta kẹ  Zedọk, Netan, gbe Benaya inọ jọ a rọ Solomọn mu ovie. (1 Iv. 1:32-34) Netan avọ amọfa nọ a rọwo no abọ Devidi hi nọ Zedọk ọ jẹ hae jọ kugbe na, o lẹliẹ e riẹ kru udu ga inọ o re gbe ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ. (1 Iv. 1:38, 39) Nọ a rọ Solomọn mu ovie no, o te “fi Zedọk ozerẹ na họ ẹta Abayata.”—1 Iv. 2:35.

17. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Zedọk otẹrọnọ ohwo ra jọ o no ukoko Jihova?

¹⁷ Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Zedọk? Otẹrọnọ ohwo ra jọ o te no ukoko Jihova, whọ rọ aro kele iei no ukoko na ha. (Jos. 24:15) Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ kru udu ga. Rẹroso Jihova, yọ who no abotọ inievo na ha. Eva ra e be were Jihova inọ whọ nyase iẹe ba ha. Yọ ọ te hwosa kẹ owhẹ.—2 Sam. 22:26.

18. Eme whọ jọ oware nọ o via kẹ Marco avọ Sidse na wuhrẹ?

¹⁸ Rri oware jọ nọ o via kẹ oniọvo jọ nọ a re se Marco avọ aye riẹ Sidse. A yẹ emetẹ ivẹ. Nọ a rro te ahwo no, a tẹ dhẹ no ukoko na no. Marco ọ ta nọ: “Nọ a te yẹ ọmọ ze obọ, oma ọmọ na ọ rẹ were ọsẹgboni na, yọ a re you rie wo umuo ho. A rẹ gwọlọ ru oware kpobi re oware ovo u gbe te ọmọ na oma ha. Fikiere nọ ọmọ na ọ tẹ rro ze no, o je no ukoko Jihova, o rẹ da ohwo te ẹzi.” Ọ ta re nọ: “Jihova ọ be siọ omai ba ha. O bi fiobọhọ kẹ omai kru udu ga. Ẹsenọ mẹ tẹ rrọ ọkọkora, Jihova ọ rẹ rọ aye mẹ tuduhọ omẹ awọ. Ẹsenọ aye mẹ ọ jẹ rrọ ọkọkora, mẹ vẹ tuduhọ iẹe awọ.” Aye riẹ, Sidse ọ ta nọ: “Ogbẹrọnọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ omai hi, ma hae te sai kru udu ga ha. Oke jọ me je roro nọ fikinọ mẹ riẹ emọ na yọrọ họ jabọ a ro no ukoko na. Mẹ tẹ lẹ se Jihova kpahe iroro nọ e jọ omẹ udu na. U kri hi, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ mẹ avọ iẹe ma re gbẹ ruẹ ẹro kẹle kẹle akpọ họ, ọ tẹ nyabru omẹ ze ẹdẹ jọ. O te fi abava họ omẹ ikoko, o te rri omẹ ovao. Ọ tẹ vuẹ omẹ nọ: ‘Sidse, kareghẹhọ nọ whẹ whọ wha riẹ ze he.’ Ere ere na, Jihova o ro fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ be rọ gọe vrẹ na, yọ eva e be were omẹ.”

19. Eme whọ gwọlọ nọ whọ te hai gbe ru?

¹⁹ Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ kpobi a rẹ gudu epanọ Zedọk ọ gudu na. (2 Tim. 1:7) Ọ gwọlọ nọ ma rẹroso omobọ mai hi. Rekọ ọ gwọlọ nọ ma rẹroso ẹe. Fikiere nọ oware jọ o tẹ be via nọ o be lẹliẹ ozọ mu owhẹ, lẹ se Jihova. Riẹ nọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ gudu epanọ Zedọk ọ gudu na.—1 Pita 5:10.