1. Ẹvẹ Jihova o ro fiobọhọ kẹ idibo riẹ evaọ oke anwae?

 A JỌ Ebaibol dhesẹ idibo Ọghẹnẹ jọ inọ a jọ gaga. Rekọ orọnikọ ẹsikpobi a je rri omarai inọ a rrọ gaga ha. Devidi ọ jẹ hai rri omariẹ inọ ọ rrọ “gaga wọhọ ugbehru.” Rekọ orọnọ nwanọ ẹsikpobi hi, keme okejọ o kere nọ: “Iguegue e tẹ ruọ omẹ oma.” (Ol. 30:7) Samsin yọ omọfa nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ jẹ kẹ ogaga ro ru ikpeware. Rekọ ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ o te mi ei ogaga na no, ọ sai gbe ru oware ovo ho. Ọ ta nọ oke yena, “oma o vẹ te lọhọ omẹ, mẹ vẹ te jọ wọhọ ezae efa kpobi.” (Ibr. 14:5, 6; 16:17) Ogbẹrọ Ọghẹnẹ nọ ọ jẹ kẹ ahwo nana ẹgba ha, a hae sai ru eware nọ a ru na ha.

2. Fikieme Pọl ọ rọ ta nọ okenọ ọ ga ha, ẹsiẹe o re wo ogaga? (2 Ahwo Kọrint 12:9, 10)

² Pọl ukọ na ọ ta nọ ọ ga ha. Jihova ọvo ọ rẹroso inọ ọ te kẹe ogaga nọ o re ro thihakọ ebẹbẹ riẹ. (Se 2 Ahwo Kọrint 12:9, 10.) Ẹyao ọ jẹ lahiẹ Pọl wọhọ epanọ ọ be lahiẹ omai ahwo buobu nẹnẹ na. (Gal. 4:13, 14) Ẹsejọ o jẹ hae bẹe re o ru oware nọ u woma. (Rom 7:18, 19) Ere ọvo ho, ẹsejọ eware jọ e jẹ hae via nọ e jẹ hae lẹliẹe ruawa hayo roro nọ o ti whu no dede. (2 Kọr. 1:8, 9) Ghele na, Pọl ọ ruẹ nọ okenọ ẹgba ọ gbẹ riẹe oma ha, Jihova ọ rẹ kẹe ogaga. Kọ ẹvẹ ọ jẹ rọ kẹe ogaga?

3. Onọ vẹ ma te kẹ uyo riẹ evaọ uzoẹme nana?

³ Jihova ọ ta nọ ọ te kẹ omai ogaga re. (1 Pita 5:10) Rekọ ma tẹ nwane rọ abọ muoma, ogaga na u re te omai obọ họ. Joma kẹ oriruo jọ. Ẹjini omoto ọye ọ rẹ sae lẹliẹ omoto dhẹ. Rekọ ma tẹ vaha ẹjini na no, ma rẹ nẹ oware nọ o rẹ  lẹliẹ omoto na muhọ ẹdhẹ taure ma tẹ te sae dhẹe kpohọ obonọ ma be nya. Ere ọvona re, Jihova ọ gwọlọ kẹ omai ẹgba, rekọ re ma sai wo ẹgba na, ma re ru eware jọ. Kọ eme Jihova ọ ta nọ ma ru re ẹgba na ọ sai te omai obọ? Ma te riẹ uyo onọ na nọ ma te ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ kẹ imasa jọ ẹgba na. Ae họ Jona ọruẹaro na, Meri oni Jesu, gbe Pọl ukọ na. Ma te jẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ be rọ rehọ oghẹrẹ ọvona kẹ idibo riẹ ẹgba nẹnẹ.

4. Ma tẹ gwọlọ nọ Jihova ọ kẹ omai ẹgba, eme ma re ru?

⁴ Jihova ọ rẹ kẹ omai ẹgba nọ ma tẹ lẹ sei. Ọ rẹ kẹ omai “ogaga nọ u vi ogaga.” (2 Kọr. 4:7) Oware ofa nọ ma re ru re ma sai wo ẹgba họ ma re se ẹme Ọghẹnẹ je roro didi kpahe eware nọ ma bi se. (Ol. 86:11) Ẹme Ọghẹnẹ o “wo ẹgba.” (Hib. 4:12) Whọ tẹ be hae lẹ se Jihova je se Ebaibol na, who ti wo ẹgba nọ who re ro thihakọ ẹbẹbẹ, yọ eva e be were owhẹ. Whọ te sae rọ udu dhe iruo nọ Jihova ọ kẹ owhẹ nọ who roro nọ whọ sai ru hu. Ma te ruẹ epanọ Jihova ọ rọ rehọ oghẹrẹ utiona kẹ Jona ẹgba.

5. Eme o lẹliẹ ozọ mu Jona?

⁵ Nọ Jihova o vi Jona uwou, ozọ nọ o re ro kpohọ obonọ o vi rie nya na u te je mu ei. Ọ tẹ ruọ okọ re ọ dhẹ kpohọ obojọ. Rekọ ẹkporo ọgaga o te muhọ efi. Ozọ nọ Jona ọ jẹ dhẹ na u je ti si uwhu kpei avọ ahwo nọ a gbẹ jọ okọ na. Nọ a gbolo Jona fihọ abade no, eri ologbo jọ ọ tẹ lọe. Ma riẹ nọ ebi ọ te jọ obeva eri na, yọ Jona ọ re rria oria utioye na ẹdẹvo ho. Kọ eme who roro nọ o je roro oke yena? Kọ o je roro nọ etẹe o ti whu ku? Kọ o sae jọ nọ o je roro nọ Jihova ọ nyase iẹe ba no? Ma riẹ nọ udu u ti bru rie gaga.

6. Eme obe Jona 2:1, 2, 7 o ta nọ Jona o ru okenọ ọ jọ eva eri na?

⁶ Kinọ Jona ọvo ọ jọ eva eri na, eme o ru nọ ọ sai ro wo ẹgba? Ọ lẹ se Jihova. (Se Jona 2:1, 2, 7.) Dede nọ Jona o ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe he, ọ riẹ nọ ọ tẹ lẹ Jihova inọ ọ rọvrẹ riẹ, o ti yo olẹ riẹ. Ere ọvo ho, Jona o je roro kpahe eme nọ Ikereakere na e ta. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Olẹ riẹ nọ a kere fihọ obe Jona izou 2 na, ma rẹ jariẹ ruẹ eme jọ nọ e rrọ obe Ilezi. (Wọhọ oriruo, rri Jona 2:2, 5 gbe Olezi 69:1; 86:7.) Onana u dhesẹ nọ Jona ọ riẹ Ikereakere na ziezi. Ikereakere na nọ Jona o je roro kpahe na e lẹliẹ e riẹ riẹ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹe. Nọ eri na ọ kpa Jona fihọ okpa no, Jona o te ti wo udu nọ ọ rẹ rọ nya uwou kpobi nọ Jihova o vi rie.—Jona 2:10–3:4.

7-8. Eme o fiobọhọ kẹ oniọvo jọ evaọ obọ Taiwan kru udu ga okenọ o wo ẹbẹbẹ?

⁷ Iku Jona na e sai fiobọhọ kẹ omai nọ ma te wo ebẹbẹ buobu. U wo oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Zhiming b nọ ọ be rria obọ Taiwan. Ẹyao o je kpokpo oniọvo na gaga. Yọ ahwo uwou riẹ a jẹ wọso ẹe gaga fiki ukoko na nọ ọ rrọ. Rekọ olẹ nọ ọ jẹ lẹ se Jihova gbe uwuhrẹ omobọ riẹ nọ ọ jẹ hai ru u fiobọhọ kẹe thihakọ. Ọ ta nọ, “Ẹsejọ nọ ẹbẹbẹ na ọ tẹ ga raha no, oware ovo o rẹ gbẹ ruọ omẹ uzou ho nọ me te bi se Ebaibol.” Rekọ ọ riẹ nọ Jihova ọ te nyase iẹe ba ha. Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ kake lẹ se Jihova. Mẹ jẹ lẹ no, me ve fi eware họ ezọ rọ gaviezọ kẹ ile ukoko na. Ẹsejọ dede, mẹ rẹ so lele ai ẹmẹrera bẹsenọ udu mẹ o rẹ ziọ  otọ. Nọ udu mẹ o jẹ ziọ otọ no, me ve mu Ebaibol họ ewuhrẹ.”

⁸ Uwuhrẹ omobọ riẹ nọ Zhiming ọ jẹ hai ru na u fiobọhọ kẹe gaga. Okejọ nọ a bẹre iẹe evaọ obọ ọspito, obẹrọ na o jọ gaga. Enọso jọ ọ tẹ vuẹe nọ azẹ ọ riẹe oma ha, fikiere u ti woma re a se azẹ fihọ iẹe oma re oma na o kake ga. Evaọ aso, taure ẹdẹ nọ a te rọ bẹre iẹe na o te ti te, Zhiming o se iku oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a ru obẹrọ utioye na kẹ. A vuẹ oniọvo na nọ azẹ ọ riẹe oma ha. Oriẹ u tube yoma vi orọ Zhiming dede. Rekọ ọ rọwo nọ a se azẹ fihọ iẹe oma ha. Yọ ẹyao oniọvo na o kpo ghele. Iku riẹ i fiobọhọ kẹ Zhiming kru udu ga.

9. Otẹrọnọ ẹbẹbẹ nọ o te owhẹ u ru nọ whọ gbẹ be sae lẹ hayo se Ebaibol ho, eme who re ru? (Rri iwoho na re.)

⁹ Ẹsejọ nọ ẹbẹbẹ jọ ọ tẹ rrọ otọ, o rẹ bẹ re ohwo ọ riẹ oware nọ ọ rẹ lẹ kpahe. Yọ re ọ wọ obe se dede o rẹ bẹ wo umuo ho. Kọ oghẹrẹ oware utioye o be hae via kẹ owhẹ? Kareghẹhọ nọ Jihova ọ riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ owhẹ. Whọ gbẹ make ta eme buobu evaọ olẹ ra ha, jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ. (Ẹf. 3:20) Yọ otẹrọnọ oma na u kru owhẹ gaga hayo iroro e be jọ owhẹ se obe he, whọ sae gaviezọ kẹ isase Ebaibol hayo ebe mai jọ nọ a rekọdo. Whọ sae jẹ gaviezọ kẹ ole ukoko na jọ hayo rri ividio jọ evaọ jw.org. Nọ whọ tẹ be hae lẹ se Jihova je ru eware nana kpobi nọ ma ta na, whọ te ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ te rọ kẹ owhẹ ẹgba.

10. Ẹvẹ inievo ukoko na a sai ro fiobọhọ kẹ omai wo udu?

¹⁰ Jihova ọ rẹ sae rọ inievo ukoko na fiobọhọ kẹ omai wo ẹgba. Nọ odawọ jọ u te te omai, hayo nọ a tẹ kẹ omai iruo jọ evaọ ukoko na nọ e be bẹ omai eru, inievo na a sai fiobọhọ kẹ omai wo “omosasọ ulogbo.” (Kọl. 4:10, 11) Inievo na yọ egbẹnyusu mai nọ e rẹ dhogbo bru omai ze evaọ “oke idhọvẹ.” (Itẹ 17:17) Nọ eware e tẹ rrọ oghẹrẹ jọ kẹ omai, inievo na a sai ru eware jọ kẹ omai jẹ tuduhọ omai awọ. Ma te ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ rehọ amọfa fiobọhọ kẹ oni Jesu wo udu.

11. Eme a ta kẹ Meri nọ o rẹ sae lẹliẹ ohwo ruawa?

 ¹¹ O ginẹ gwọlọ nọ Meri o re wo udu nọ ukọ-odhiwu nọ a re se Gebriẹl ọ vuẹe oware nọ o te via no. Ukọ-odhiwu na ọ ta kẹe nọ o ti dihọ, yọ ọmọ nọ o ti di eva riẹ họ na Ọmọ Ọghẹnẹ. Kọ ubiẹro vẹ a ti ro rri rie nọ o te dihọ yọ o ri wo ọzae he? Oye ovo gbe he, o ri yẹ ọmọ ẹdẹvo ho. Kọ eme ọ riẹ kpahe ọmọ-ọyọrọ nọ ọ be te rọ yọrọ ọmọ nọ ọ te jọ Mesaya na? Kọ eme ọ te ta kẹ Josẹf nọ ọ gwọlọ rehọ iẹe nọ u ti ro mu ei ẹro nọ orọnikọ ohwo jọ ọ kẹ riẹ eva na ha? Eware nana kpobi e rẹ sae lẹliẹ ohwo ruawa.—Luk 1:26-33.

12. Ma te rri Luk 1:39-45, ẹvẹ Jihova ọ rọ tuduhọ Meri awọ?

¹² Iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Meri na, okolo iruo ho. Kọ eme o kẹ riẹ udu nọ ọ sai ro ru ei? Amọfa a tuduhọ iẹe awọ. Ọ nọ Gebriẹl epanọ eware na e te sae rọ via. (Luk 1:34) Nọ omoke jọ o vrẹ no, ọ tẹ jẹ nyabru omoni rai jọ nọ a re se Ẹlizabẹt nọ ọ jẹ rria “okpẹwho Juda jọ nọ o rrọ ubrotọ igbehru.” Ẹlizabẹt o jiri Meri gaga jẹ tuduhọ iẹe awọ. Ẹzi Jihova o tubẹ lẹliẹe ruẹaro jọ kpahe ọmọ nọ Meri o ti yẹ na, nọ o lẹliẹ eva were Meri. (Se Luk 1:39-45.) Meri ọ ta nọ Jihova “ọ rọ obọ riẹ ru eware ilogbo no.” (Luk 1:46-51) Jihova ọ rehọ Gebriẹl gbe Ẹlizabẹt tuduhọ Meri awọ gaga.

13. Erere vẹ o te oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Bolivia nọ ọ vuẹ inievo na ẹbẹbẹ riẹ?

¹³ Wọhọ epanọ Jihova ọ rehọ idibo riẹ efa tuduhọ Meri awọ na, ere ọ rẹ rehọ inievo mai tuduhọ omai awọ re. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Dasuri evaọ obọ Bolivia, ọsẹ riẹ ọ jẹ mọ gaga. Yọ ọye ọvo ọ jẹ rẹrotei evaọ obọ ọspito. (1 Tim. 5:4) Ọmọziọ uye o jẹ bẹe he. Ọ ta nọ, “Ẹsejọ o rẹ bẹ omẹ te unu no.” Rekọ evaọ oke ọsosuọ, Dasuri ọ jẹ vuẹ amọfa re a fiobọhọ kẹe he. Ọ ta nọ, “Mẹ gwọlọ nọ me re kpokpo inievo na ha. Me je roro nọ ‘Jihova ọvo ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omẹ.’ Rekọ uwhremu na, mẹ tẹ te ruẹ nọ inievo na nọ mẹ be vuẹ hẹ na u woma ha.” (Itẹ 18:1) Fikiere o te kere se egbẹnyusu riẹ jọ evaọ ukoko na. Ọ tẹ vuẹ ae ẹbẹbẹ nọ ọ rrọ otọ kẹe. Uwhremu na ọ ta nọ, “Obọ nọ inievo eghaghae nana a fihọ kẹ omẹ, a rẹ sae ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. A wha emu se omai evaọ obọ ọspito. A tẹ jẹ rehọ Ebaibol tuduhọ omẹ awọ. A rẹ ruẹ obọ uviuwou nana nọ ma wo na ha. Ma gine wo inievo buobu nọ a re dikihẹ kẹ omai nọ ma te wo ẹbẹbẹ. Yọ ma tẹ be viẹ dede, a re lele omai viẹ.”

14. Nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye, fikieme ma jẹ vuẹ ekpako na?

¹⁴ Jihova ọ rẹ jẹ rehọ ekpako ukoko fiobọhọ kẹ omai. A rẹ tuduhọ omai awọ jẹ sasa omai oma. (Aiz. 32:1, 2) Fikiere oware jọ o tẹ be kẹ owhẹ uye, vuẹ ekpako na. Yọ a tẹ be ta ẹme jọ kẹ owhẹ, gaviezọ kẹ ae, re who je ru oware nọ a vuẹ owhẹ na. Jihova ọ rẹ sae rehọ ae fiobọhọ kẹ owhẹ kruga evaọ ukoko na.

15. Obọdẹ ẹruore vẹ mai Ileleikristi ma wo?

¹⁵ Ẹruore nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ọ sae lẹliẹ omai kru udu ga. (Rom 4:3, 18-20) Mai Ileleikristi ma wo obọdẹ ẹruore jọ. Mai otujọ ma wo ẹruore inọ ma te rria aparadase evaọ otọakpọ na. Efa a wo ẹruore inọ a ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. Ẹruore nọ ma wo na o be lẹliẹ omai thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai. Yọ o be lẹliẹ omai ta usi uwoma je ru iruo efa kpobi nọ a kẹ omai evaọ ukoko na. (1 Tẹs. 1:3) Ẹruore nana nọ  Pọl ukọ na o wo o kẹ riẹ ẹgba nọ o ro thihakọ.

16. Fikieme Pọl ọ rọ gwọlọ nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹe?

¹⁶ Pọl ọ gwọlọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹe ẹgba. Ọ jọ ileta nọ o kere se inievo obọ Kọrint ta nọ ọyomariẹ ọ wọhọ akana hayo uwho nọ a rọ ọviẹ ma nọ o rẹ nwani whu nọ o te kie. Nọ o je kere kpahe ebẹbẹ riẹ, ọ ta nọ, “a keke omai ba,” “eware i re dhe omai ọvẹ,” “a bi kpokpo omai,” yọ “a be rọ omai fotọ.” (2 Kọr. 4:8-10) Okenọ o kpohọ erẹ usi uwoma ota avọ esa o ro kere eme yena. Ẹsejọhọ oke yena ọ riẹ nọ ebẹbẹ efa e rrọ obaro tha ha. Rekọ uwhremu na, ahwo ugbarugba a wọ ohọre bru ei ze, a mu rie, okọ u zue rie, a te je fi ei họ uwou-odi.

17. Ma te rri obe 2 Ahwo Kọrint 4:16-18, eme o kẹ Pọl ẹgba nọ o ro thihakọ edawọ nọ i te rie?

¹⁷ Oware jọ nọ o kẹ Pọl ẹgba nọ o ro thihakọ họ, obaro ọvo o je rri. (Se 2 Ahwo Kọrint 4:16-18.) Ọ ta kẹ inievo obọ Kọrint nọ ugboma riẹ dede o tẹ be make “raha no,” ọ rẹ daezọ họ. Ọ tẹrovi eghale nọ i ti tei evaọ obaro. Ọ riẹ nọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ o ti wo evaọ obọ odhiwu na, oware ovo o riẹ nọ o rro tei hi. O se rie “oruaro nọ u bi dhe ẹruẹruọ.” Ẹsikpobi nọ o te roro tei, o re gbe se ebẹbẹ nọ i bi tei gboware ovo ho. Oware nana nọ o je roro kpahe na o jẹ lẹliẹ udu riẹ “kpokpọ kẹdẹ kẹdẹ.”

18. Ẹvẹ ẹruore ẹkparomatha na o ro fiobọhọ kẹ Tihomir avọ imoni riẹ?

¹⁸ Ẹruore nọ oniọvo-ọmọzae mai jọ o wo o kẹ riẹ ẹgba re. Odẹ riẹ Tihomir. Obọ Bulgaria ọ be rria. Imikpe jọ nọ e vrẹ na, oniọvo ọmaha riẹ nọ a re se Zdravko o wo asidẹnte, o te whu. Nọ o maki kri no omojọ, uwhu oniọvo riẹ na o gbẹ jẹ dae gaga. Rekọ nọ avọ ahwo uviuwou riẹ a roro kpahe oghẹrẹ nọ ẹkparomatha ọ te jọ a te kru udu ga. Ọ ta nọ: “Ma jẹ hae ta ẹme kpahe oria nọ ma te jọ ruẹ Zdravko nọ a tẹ kpare iẹe ze no, oghẹrẹ emu nọ ma ti there kẹe, ahwo nọ ma ti se ze ti lele omai ghọghọ, gbe iku nọ ma ti gbe kẹe kpahe oke  urere akpọ na.” Ẹruore nana u bi fiobọhọ kẹ Tihomir avọ imoni riẹ kru udu ga nọ a be hẹrẹ oke nọ Jihova ọ te rọ kpare oniọvo rai ze na.

19. Eme whọ rẹ hai ru re ẹruore ra ọ hae kpokpọ ẹsikpobi? (Rri uwoho na re.)

¹⁹ Eme o ti fiobọhọ kẹ owhẹ hai rẹro eware nọ Ọghẹnẹ o ti ru kẹ omai? Otẹrọnọ ẹruore ra họ whọ te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ, se eria Ebaibol nọ e ta kpahe aparadase, re who je roro kpahe ae. (Aiz. 25:8; 32:16-18) Roro kpahe epanọ akpọ ọ te were te nọ ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na no. Dae rehọ iẹe nọ who te obei no. Amono whọ be ruẹ? Edo eme who bi yo? Kọ ẹvẹ oma u bi ru owhẹ? Re whọ sai gbe roro kpahe oghẹrẹ nọ eware e te jọ oke yena, rri iwoho aparadase nọ e rrọ ebe mai na. Whọ sai je rri ividio-ile wọhọ Akpọ Ọkpokpọ Na, hayo O Ginẹ Raha Oke He, gbe Roro Kpahe Oke Na. Ma te bi roro kpahe akpọ ọkpokpọ na enẹ, ma ti rri ebẹbẹ mai inọ e “rrọ ubroke jẹ rrọ vovori.” (2 Kọr. 4:17) Ẹruore nọ Jihova ọ kẹ owhẹ na yọ obọdẹ edhere jọ nọ ọ be rọ kẹ owhẹ ẹgba.

20. Nọ oma o tẹ lọhọ omai no, eme o ti fiobọhọ kẹ omai wo ogaga?

²⁰ Nọ ebẹbẹ akpọ i te ru oma lọhọ omai no, “Ọghẹnẹ ọ te kẹ omai ogaga.” (Ol. 108:13) Jihova ọ vuẹ owhẹ eware nọ who re ru re whọ sai wo ẹgba. Hae lẹ sei, je wuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi. Who ti wo ẹgba nọ who re ro ru iruo nọ a kẹ owhẹ evaọ ukoko na. Whọ vẹ te jẹ sai thihakọ ebẹbẹ ra jẹ gọ Jihova avọ evawere. Hae vuẹ inievo ukoko na re a fiobọhọ kẹ owhẹ. Gaviezọ nọ a tẹ be tuduhọ owhẹ awọ, re whọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova o ti ru kẹ omai evaọ obaro. Hai ru eware nana re ‘ẹgba ologbo Ọghẹnẹ u ru owhẹ wo ogaga kpobi re whọ sai thihakọ eware kpobi avọ odiri gbe oghọghọ.’—Kọl. 1:11.