1. Eme Pọl ukọ na o ru nọ u dhesẹ nọ ọ rọ idibo iruiruo zaro ho?

 IDIBO iruiruo a bi ru emamọ iruo buobu evaọ ukoko na. Ma riẹ nọ Pọl ukọ na ọ rọ idibo iruiruo nọ e jọ ukoko na zaro ho. Okenọ o je kere ileta se Ileleikristi nọ e jọ obọ Filipai, nọ ọ jẹ jọ ileta na yere ekpako ukoko na, o yere idibo iruiruo re.—Fil. 1:1.

2. Eme Brọda Luis ọ ta nọ u dhesẹ nọ odibo oruiruo nọ ọ rrọ na o were riẹ?

² Inievo-emezae buobu nọ e họ-ame no nọ e rrọ idibo iruiruo, te enọ e rrọ izoge, te enọ e kpako no, odibo oruiruo nọ a rrọ na ọ be were ae gaga. Oniọvo otiọye jọ họ Brọda Devan nọ a ro mu odibo oruiruo okenọ ọ jọ ikpe ikpegberee. Oniọvo-ọmọzae ọfa nọ a re se Luis, a rehọ e riẹ mu odibo oruiruo nọ ọ vrẹ ikpe udhuvẹ-gbikpe no. Ọ ta nọ, “Eva e were omẹ gaga inọ odibo oruiruo nọ mẹ rrọ na o wha riẹ ze nọ me bi ro ru eware buobu kẹ inievo ukoko na. Enẹ me bi ro dhesẹ kẹ ae nọ eware nọ a ru kẹ omẹ no e da omẹ ẹro fia.” Ere ọvona eva e be were idibo iruiruo buobu re.

3. Enọ vẹ ma te kẹ iyo rai?

³ Otẹrọnọ whẹ yọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no, yọ who ri te odibo oruiruo ho, kọ whọ gbẹ daoma re who te ohwo nọ a re ro mu? Eme o rẹ lẹliẹ owhẹ te ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo? Kọ eware vẹ Ebaibol ọ ta nọ ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo o re ru tao? Ma te jọ uzoẹme nana kẹ iyo enọ nana. Rekọ joma kake ta ẹme te iruo nọ odibo oruiruo o re ru.

 IRUO VẸ ODIBO ORUIRUO O RE RU?

4. Eware jọ vẹ odibo oruiruo o re ru? (Rri uwoho na re.)

⁴ Odibo oruiruo yọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no nọ ẹzi Ọghẹnẹ o ru nọ a rọ rehọ iẹe mu, re o fiobọhọ kẹ ekpako na ru eware buobu evaọ ukoko na. Iruo nọ idibo iruiruo jọ a re ru họ, a re ru epanọ inievo na a sai ro wo ẹkwotọ nọ o re te ae jọ ta usi uwoma gbe ebe nọ a rẹ wha kpohọ usi uwoma. Idibo iruiruo efa a re ru Ọgwa Uvie na fo jẹ rẹrotei. Efa jọ a re kele ahwo nọ a ziọ ewuhrẹ jẹ rẹrote ae. Ejọ e rẹ rẹrote eware ikporakporo gbe ividio nọ a re dhesẹ nọ a te bi ru ewuhrẹ. Idibo iruiruo a bi ru eware itieye na buobu. Rekọ oware nọ o mai wuzou họ, a you Jihova yọ a bi koko izi riẹ. A te je you inievo rai gaga. (Mat. 22:37-39) Kọ eme oniọvo-ọmọzae o re ru re ọ sai te odibo oruiruo?

5. Ẹvẹ ohwo ọ sae rọ jọ odibo oruiruo?

⁵ Ebaibol ọ fodẹ eware nọ ohwo o re ru re ọ sai te odibo oruiruo. (1 Tim. 3:8-10, 12, 13) Whọ tẹ romatotọ se eware nọ Ebaibol ọ ta nọ ohwo o re ru na jẹ be daoma ru ai, a rẹ sae rọ owhẹ mu odibo oruiruo. Rekọ onọ jọ nọ u fo nọ whọ rẹ kake nọ omara họ, ‘Fikieme mẹ rọ gwọlọ nọ mẹ rẹ jọ odibo oruiruo?’

FIKIEME WHỌ RỌ GWỌLỌ NỌ WHỌ RẸ JỌ ODIBO ORUIRUO?

6. Eme o rẹ lẹliẹ owhẹ daoma te ohwo nọ a rẹ kẹ iruo evaọ ukoko na? (Matiu 20:28; rri uwoho nọ o rrọ uke Uwou-Eroro na re.)

⁶ Jesu Kristi nọ ma be daoma rọ aro kele na, oware nọ o lẹliẹ e riẹ je ru eware nọ o je ru na họ, o you Ọsẹ riẹ gbe ahwo-akpọ. Oye o wha riẹ ze nọ ọ jẹ rọ rehọ ẹgba riẹ kpobi ru iruo kẹ Ọghẹnẹ jẹ gbodibo kẹ ahwo. (Se Matiu 20:28; Jọn 13:5, 14, 15) Otẹrọnọ fikinọ who you Jihova gbe amọfa jabọ nọ whọ rọ gwọlọ jọ odibo oruiruo, Jihova ọ te ghale owhẹ. Yọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ re who te ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo.—1 Kọr. 16:14; 1 Pita 5:5.

7. Fikieme ma gbẹ rọ rehọ iroro ọkwa daoma re ma te ohwo nọ a re ro mu evaọ ukoko na ha?

⁷ Ahwo nọ a rẹ họre kẹ ọkwa, ae a rẹ mai jiri evaọ akpọ na. Rekọ o rrọ ere evaọ ukoko Jihova ha. Oniọvo-ọmọzae nọ ọ be rọ aro kele Jesu, oware nọ o rẹ lẹliẹe daoma re o te ohwo nọ a re ro mu họ, fikinọ o you Jihova gbe amọfa. Orọnikọ epanọ o re ro wo ọkwa re o su ahwo, hayo re a riẹe odẹ oye ọ  rẹ gwọlọ họ. Otẹrọnọ eware itieye na ọ be gwọlọ, a tẹ rehọ iẹe mu, ọ te rọwo ru iruo jọ nọ ahwo a sai rri vo evaọ ukoko na ha. O ti rri omariẹ inọ ọ rro vi ohwo nọ o re ru iruo itieye na. Ababọ nọ a ru iruo itieye na, a sae rẹrote igodẹ Jihova nọ o you gaga na ha. (Jọn 10:12) Ohwo nọ o wo omorro nọ o bi roro epanọ amọfa a rẹ rọ kẹe adhẹẹ ọvo, Jihova o re fiobọhọ kẹ ohwo otiọye na ha.—1 Kọr. 10:24, 33; 13:4, 5.

8. Ohrẹ vẹ Jesu ọ kẹ ikọ riẹ?

⁸ Makọ ikọ Jesu dede, a jẹ gwọlọ ekwa nọ ahwo a rẹ rọ riẹ ae. Oke jọ o jariẹ nọ ikọ ivẹ Jesu jọ nọ a re se Jemis avọ Jọn a rọ vuẹ Jesu nọ jọ ọ kẹ ae ekwa ilogbo ivẹ jọ evaọ Uvie riẹ. Oware nọ a ru na o were Jesu hu. O jiri rai hi. Ọ tẹ ta ẹme jọ kẹ ikọ ikpegbivẹ na. Anọ: “Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ jọ ruaro evaọ udevie rai ọ rẹ jọ ọgbodibo rai hrọ, yọ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ jọ ohwo ọsosuọ evaọ udevie rai ọ rẹ jọ ọrigbo kẹ ahwo na kpobi hrọ.” (Mak 10:35-37, 43, 44) Nọ inievo-emezae a tẹ be daoma te ahwo nọ a re ro mu evaọ ukoko na fikinọ a gwọlọ gbodibo kẹ amọfa, kiyọ emamọ iroro a wo na. Yọ a tẹ rehọ ae mu, ukoko na soso o rẹ re erere rai.—1 Tẹs. 2:8.

EME O TE LẸLIẸE JỌ OWHẸ OJA GAGA INỌ WHO RE TE OHWO NỌ A RE RO MU?

9. Eme o sai ru nọ o rẹ rọ jọ owhẹ oja gaga inọ who re te odibo oruiruo?

⁹ Ma riẹ nọ who you Jihova yọ whọ gwọlọ gbodibo kẹ amọfa. O make rrọ ere na, ẹsejọhọ re whọ jọ odibo oruiruo je ru iruo nọ odibo oruiruo o re ru, o be ruọ owhẹ oma ha. Kọ eme o sai ru nọ o rẹ rọ ruọ owhẹ oma, who ve sei gboja? Whọ sai roro kpahe epanọ eva e te were owhẹ te nọ who te bi ru eware kẹ inievo ra evaọ ukoko na. Jesu ọ ta nọ: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.” (Iruẹru 20:35) Jesu ọ jẹ hai ru eware kẹ amọfa. Yọ o jẹ lẹliẹ eva were iẹe gaga. Ere eva e te were owhẹ re nọ who te bi ru eware kẹ amọfa.

10. Eme Jesu o ru nọ u dhesẹ nọ ọ jẹ hae gwọlọ ru eware kẹ amọfa? (Mak 6:31-34)

¹⁰ Joma ta ẹme kpahe oware nọ Jesu o ru ẹdẹ jọ nọ u dhesẹ nọ ọ jẹ hae gwọlọ ru eware kẹ amọfa. (Se Mak 6:31-34.) Ẹdẹ jọ nọ oma o rrọ Jesu avọ ikọ riẹ no, a tẹ gwọlọ nọ a re serihọ. A te je kpohọ oria jọ nọ ahwo a rrọ họ re a jọ etẹe serihọ. Ere ogbotu ahwo jọ a ro zurie kpohọ etẹe, a kake rọ Jesu te etẹe dede. A gwọlọ nọ Jesu o wuhrẹ ae. Jesu ọ hae sae ta kẹ ae nọ, ‘Wha kpo, me wo uvẹ nẹnẹ hẹ.’ Ọ hae sae ta ere keme fiki epanọ ahwo a je dhe ẹnyẹnya ze, tei te ikọ riẹ “a gbe wo uvumọ oke kẹ omarai hi makọ onọ a rẹ rọ re emu dede.” Jesu ọ hae sae ta nọ, ‘Me dhugbe wuhrẹ ae oware ọvo hayo ivẹ jọ re a kpo.’ Rekọ o ru ere he. Fikinọ o you rai, “o te mu ae eware buobu họ ewuhrẹ.” Ere o ro wuhrẹ ae bẹsenọ ‘oke u ro thabọ no.’ (Mak 6:35) Fikieme Jesu o ro wuhrẹ ae? Orọnikọ fikinọ o gbe wuhrẹ ae he, oware jọ o te via ẹdẹ yena ha, rekọ fikinọ ‘ohrọ rai o re riẹ.’ U no rie eva ze inọ o re wuhrẹ ae keme o you rai. Obọ nọ Jesu ọ jẹ hai fihọ kẹ ahwo o jẹ hae lẹliẹ eva were iẹe gaga.

11. Eme Jesu o ru kẹ ogbotu nọ a nyabru ei ze? (Rri uwoho na re.)

¹¹ Kinọ Jesu o wuhrẹ ahwo na no, ọ ta kẹ ae nọ, ‘Me wuhrẹ owhai no, wha ru wha je kpo’? Ijo. Ọ riẹ nọ ohọo u bi kpe ahwo na. Fikiere o te ru iruo igbunu jọ nọ ọ rọ kẹ ae emu nọ a re. Ọ tẹ ta kẹ ilele riẹ nọ jọ a ghale emu na kẹ ae. (Mak 6:41) Jesu ọ rọ ere wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ rọ gbodibo kẹ amọfa. O te je wuhrẹ ae nọ eware nọ a re ru kẹ amọfa yọ oware nọ o roja gaga. Idibo iruiruo a re ru eware kẹ amọfa re. Eva e te were ikọ na gaga inọ emu nọ Jesu ọ rọ edhere igbunu rehọ ze na, ae họ ahwo nọ a ghale emu na kẹ ahwo na. “Ahwo na kpobi  a tẹ re, eva e tẹ vọ ae.” (Mak 6:42) Orọnikọ ẹdẹ yena ọvo Jesu ọ rọ kpairoro vrẹ eware nọ ọ hai ti ru kẹ omariẹ re o fiobọhọ kẹ amọfa ha. Evaọ okenọ Jesu ọ rọ jọ otọakpọ, ọ rọ uzuazọ riẹ kpobi fiobọhọ kẹ amọfa. (Mat. 4:23; 8:16) O jẹ hae were Jesu gaga re o wuhrẹ ahwo je ru eware nọ e rẹ kẹ ahwo erere. Whẹ omara, whọ tẹ be daoma re who te odibo oruiruo re whọ sai ru eware kẹ amọfa, eva e te were owhẹ.

12. Fikieme ma gbe rri omamai nọ ma sai ru oware ovo evaọ ukoko na ha?

¹² Who te bi rri omara nọ whọ nwane riẹ eware eru te ahwo ho, whọ du rọ fiki oyena ta nọ whọ sai te ohwo nọ a re ro mu hu hu. O ga kẹhẹ, who ti wo uruemu jọ nọ o te lẹliẹ owhẹ ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ inievo na. Oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ họ, nọ who te se ẹme nọ Pọl o kere evaọ obe 1 Ahwo Kọrint 12:12-30. Ẹme nọ Pọl ọ jọ etẹe ta u dhesẹ nọ odibo Jihova kpobi o wo oware jọ nọ ọ sai ro fiobọhọ evaọ ukoko na. Whẹ omara, who wo ẹkẹ ra re. Whọ gbẹ maki te ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo obọnana ha, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Gbẹ hai ru oware kpobi nọ whọ sai ru kẹ Jihova gbe inievo ra evaọ ukoko na. Riẹ nọ ekpako ukoko na a ti roro kpahe oware nọ whọ rẹ sai ru nọ a tẹ gwọlọ kẹ owhẹ iruo jọ.—Rom 12:4-8.

13. Eware buobu nọ Ebaibol ọ ta nọ ohwo o re ru re a sae rehọ iẹe mu evaọ ukoko na, kọ ahwo jọ ọvo a re ru eware yena?

¹³ Oware ofa jọ o riẹ nọ o te lẹliẹ owhẹ daoma te ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo. Eware buobu nọ ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo o re ru tao na, yọ eware nọ Oleleikristi kpobi o re ru. Wọhọ oriruo, u fo nọ Oleleikristi kpobi ọ rẹ daoma kẹle Jihova gaga. Ọ rẹ hai fiobọhọ kẹ ahwo, o ve je wo emamọ uruemu nọ u fo nọ Oleleikristi o re wo. Kọ eware jọ vẹ dẹẹ ohwo o re ru re ọ sai te odibo oruiruo?

EPANỌ WHỌ SAI RO TE ODIBO ORUIRUO

14. Eme họ otọ ẹme na inọ odibo oruiruo o re “wo osegboja”? (1 Timoti 3:8-10, 12)

¹⁴ Obọnana joma ta ẹme kpahe eware nọ Ebaibol ọ ta nọ ohwo o re ru re ọ sae jọ odibo oruiruo. (Se 1 Timoti 3:8-10, 12.) Odibo oruiruo o re “wo osegboja.” A sae jẹ fa ẹme yena inọ “ọ rẹ jọ ohwo nọ a rẹ kẹ adhẹẹ,” hayo “ohwo nọ o re mu ru hu.” Orọnikọ oyena u dhesẹ nọ a rẹ jọ ovao ra ruẹ ehwẹ hẹ hẹ hayo whọ rẹ ta emiehwẹ hẹ. Ere a be ta na ha. (Ọtausi. 3:1, 4) Rekọ ẹme  nọ a be ta na họ, iruo kpobi nọ a kẹ owhẹ, who re sei gboja. A tẹ kẹ owhẹ iruo inọ who ru, whọ rẹ jọ ohwo nọ a rẹ sae rẹroso inọ who ti gine ru ei. Whọ tẹ rrọ oghẹrẹ ohwo otiọye, inievo na a te kẹ owhẹ adhẹẹ.

15. Eme o re dhesẹ nọ oniọvo-ọmọzae ọ rrọ ohwo “eme-ivẹ hẹ,” yọ o “wo uvou-uthethei kẹ erere nọ a rẹ rọ ewhariọ wo ho”?

¹⁵ A “rẹ jọ ahwo eme-ivẹ hẹ.” Onana u dhesẹ nọ whọ rẹ ta uzẹme, whọ rẹ jọ ohwo nọ a rẹ sai fievahọ. Whọ tẹ ta nọ who ti ru oware, who re ru epanọ whọ ta na, whọ rẹ viẹ ahwo họ họ. (Itẹ 3:32) Odibo oruiruo o “re wo uvou-uthethei kẹ erere nọ a rẹ rọ ewhariọ wo ho.” Ẹme yena o dhesẹ nọ whọ rẹ jọ ohwo nọ a re fievahọ evaọ ẹme ugho, yọ who re fi iwhayo ho evaọ okọ ra nọ whọ be kọ. Whọ rẹ wha inievo ukoko na re gbe he fikinọ a fievahọ owhẹ no.

16. (a) Eme họ otọ ẹme na inọ idibo iruiruo “a rẹ jọ enọ e rẹ da udi buobu hu”? (b) A tẹ ta nọ ohwo o wo “obruoziẹ-iroro ọfuafo,” eme u dhesẹ?

¹⁶ “A rẹ jọ enọ e rẹ da udi buobu hu.” Ẹme yena o dhesẹ nọ odibo oruiruo ọ rẹ da udi ga hrọ họ yọ ọ rẹ jọ ohwo nọ ahwo a riẹ inọ ọ rẹ da udi buobu hu. O re je wo “obruoziẹ-iroro ọfuafo.” Koyehọ o re koko izi Jihova. Eware jọ e te siọ owhẹ obọ ba ẹthọ họ. Rekọ whọ tẹ be daoma koko izi Ọghẹnẹ, udu u ti brukpe owhẹ hẹ keme who bi ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ.

17. Ẹvẹ inievo-emezae a sae rọ jọ ahwo nọ a rẹ sae rẹroso nọ a tẹ be “dawo ae sọ a te”? (1 Timoti 3:10; rri uwoho na re.)

¹⁷ A rẹ “kake dawo ae sọ a te.” Ẹme yena o dhesẹ nọ ekpako na a ruẹ no nọ whẹ yọ ohwo nọ a rẹ sae rẹroso inọ a tẹ kẹ owhẹ iruo, who ti gine ru ei. Nọ ekpako na a tẹ vuẹ owhẹ inọ who ru oware jọ, daoma ru ei epanọ a ta kẹ owhẹ nọ who ru ei, who ve je lele eware nọ ukoko u kere kpahe oware na. Daoma riẹ iruo nọ a kẹ owhẹ na ziezi gbe oware nọ a gwọlọ nọ whọ jariẹ ru. Whọ vẹ jẹ riẹ oke nọ a fihọ inọ who re ro ru ei no. Nọ who te bi ru iruo nọ a kẹ owhẹ ziezi, inievo ukoko na a rẹ riẹ. Yọ eva e rẹ were ae inọ whọ be nyaharo ziezi. Whai ekpako, wha daoma wuhrẹ inievo-emezae nọ e họ-ame no. (Se 1 Timoti 3:10.) Kọ inievo-emezae nọ e họ-ame no nọ e rrọ ikpe ikpe rite ikpe ikpegbene hayo nọ e maha vrẹ ere, a rrọ ukoko ra? Kọ a be hae daoma wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ kẹ omarai? Kọ a be hae kẹ uyo evaọ obọ ewuhrẹ je kpohọ usi uwoma ziezi? O tẹ rrọ ere, kẹ ae iruo nọ ahwo nọ a rrọ unuikpe rai a rẹ sai ru. Wha re je rri epanọ eware e rrọ kẹ ae sọ a sai ti ru iruo nọ wha  gwọlọ kẹ ae na. Wha tẹ be kẹ emaha itieye na iruo ere, kiyọ wha be “dawo ae sọ a te.” Wha te bi ru ae ere, bẹsenọ a re te obọ ikpe ikpegbihrẹ lafi ikpegbizii no, ẹsejọhọ yọ a te ahwo nọ a re ro mu idibo iruiruo no.

18. Eme o re dhesẹ nọ ohwo ọ “kare afuẹwẹ”?

¹⁸ A rẹ “kare afuẹwẹ.” Eme họ otọ ẹme yena? Koyehọ ohwo ọvo ọ sae ginẹ ruẹ emamọ oware ovo kru họ obọ ta nọ odibo oruiruo ọ raha uzi ulogbo jọ họ. Ma riẹ nọ ẹsejọ, ahwo a re gu erue fihọ Oleleikristi uzou. Ere a gu erue fihọ Jesu uzou oke ẹdẹ, yọ ọ ta nọ ere a ti ru ilele riẹ re. (Jọn 15:20) Rekọ whọ tẹ be daoma re who gbe ru oware uyoma ha, inievo na a te ta ẹme ezi ra wọhọ epanọ ahwo jọ a jẹ ta ẹme ezi Jesu na.—Mat. 11:19.

19. Eme họ otọ ẹme na inọ idibo iruiruo yọ “ezae nọ i wo aye ọvo”?

¹⁹ “Ezae nọ i wo aye ọvo.” Odibo oruiruo nọ ọ rọo no, aye ọvo o re wo nwanọ epanọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ e riẹ no emuhọ ze inọ, ọzae ọvo, aye ọvo. (Mat. 19:3-9) Oleleikristi o re gbe-ọfariẹ vievie he. (Hib. 13:4) Rekọ orọnọ thakpinọ who gbe-ọfariẹ hẹ ọvo ho. Whọ rẹ jẹ daoma re whọ gbẹ kẹle eyae efa ga hrọ họ.—Job 31:1.

20. Ẹvẹ ezae a re ro dhesẹ nọ a be “sẹro emọ rai gbe uviuwou rai ziezi”?

²⁰ A rẹ “sẹro emọ rai gbe uviuwou rai ziezi.” Otẹrọnọ who wo uviuwou no, whọ rẹ rẹrote uviuwou ra ziezi. Wha re ru egagọ uviuwou koka koka. Whọ rẹ daoma ru uvẹ fihọ re whọ hai lele ohwo kpobi evaọ uviuwou ra kpohọ usi uwoma. Wuhrẹ emọ ra re a you Jihova jẹ jọ egbẹnyusu riẹ. (Ẹf. 6:4) Nọ ọzae ọ tẹ be rẹrote uviuwou riẹ ziezi, u dhesẹ nọ ọ te sae rẹrote ukoko na.—Je rri 1 Timoti 3:5.

21. Otẹrọnọ a re rọ owhẹ mu odibo oruiruo ho, eme u fo nọ who re ru?

²¹ Otẹrọnọ a re rọ owhẹ mu odibo oruiruo ho, lẹ se Jihova re whọ romatotọ roro kpahe eware nọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nana. Wuhrẹ kpahe eware nọ Ebaibol ọ ta nọ ohwo o re ru re a tẹ te rehọ iẹe mu odibo oruiruo, re whọ jẹ daoma ru eware yena. Roro kpahe epanọ who gine you Jihova gbe inievo na te. Sei gboja gaga inọ whọ rẹ gbodibo kẹ inievo na. (1 Pita 4:8, 10) Hai ru eware kẹ inievo na, o te lẹliẹ eva were owhẹ gaga. Ajọ Jihova ọ ghale owhẹ nọ whọ be daoma te ohwo nọ a re ro mu odibo oruiruo na.—Fil. 2:13.