1-2. Eme ma rẹ sae ta kpahe okienyẹ nọ ọ rrọ akpọ na?

 JESU ọ kẹ oriruo aye-uku jọ nọ a kienyẹ, yọ ọ jẹ hae nyabru obruoziẹ jọ re o bruoziẹ kẹe. Fikinọ a je kienyẹ ahwo oke yena, ilele Jesu a riẹ oghẹrẹ nọ oware na o te da aye na te. (Luk 18:1-5) Oriruo yena nọ Jesu ọ kẹ na o te omai re nẹnẹ keme a kienyẹ omai kpobi na no evaọ idhere buobu.

² Evaọ akpọ nana nọ ma rrọ na, ẹsejọ a re mukpahe ohwo gheghe gheghe. Yọ a re rri ahwo jọ nọ a woma vi amọfa. Yọ okienyẹ o da oria kpobi fia. Fikiere u re gbe omai unu hu nọ a te bi kienyẹ omai. (Ọtausi. 5:8) Oware nọ u re gbe omai unu họ nọ oniọvo jọ evaọ ukoko na o te ru omai oware uyoma jọ nọ o da omai gaga. Oniọvo jọ o te ru omai oware uyoma, o nwani dhesẹ nọ oniọvo na emamọ oniọvo ho ho. Rekọ fikinọ ohwo-akpọ ọ gba ha o wha riẹ ze. Ma te jọ uzoẹme nana ruẹ oware nọ Jesu o ru okenọ a kienyẹe, yọ ma ti wuhrẹ eware buobu no iku riẹ ze. Otẹrọnọ ahwo nọ a bi mukpahe omai, a bi kienyẹ omai, yọ ma bi wo odiri kẹ ai ghele, kọ o te gbẹ mai woma re ma wo odiri kẹ inievo mai nọ ma gbẹ be gọ Jihova? Kọ ẹvẹ Jihova o re rri ahwo nọ a bi kienyẹ omai, te a rrọ ukoko na hayo a riẹ hẹ? Kọ ọ rẹ ta nọ u te omẹ hẹ?

3. Kọ o rẹ da Jihova nọ a te bi kienyẹ omai, kọ fikieme whọ rọ ta ere?

³ O rẹ da Jihova ghegheghe nọ a te bi kienyẹ omai. Fikioye Ebaibol ọ rọ ta nọ “Jihova o you uvioziẹ.” (Ol. 37:28)  Jesu dede ọ ta nọ Jihova “o ti bruoziẹ . . . vẹrẹ vẹrẹ” nọ oke na u te te. (Luk 18:7, 8) Yọ kẹle na, o ti si ẹbẹbẹ kpobi nọ okienyẹ ọ wha ze na no, yọ ọ gbẹ te kuvẹ re a kienyẹ ohwo ọvo ho.—Ol. 72:1, 2.

4. Oghẹrẹ vẹ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ?

⁴ Bọo oke nọ Jihova o ti ro si okienyẹ kpobi no, o ti fiobọhọ kẹ omai nọ a te bi kienyẹ omai. (2 Pita 3:13) Idhere jọ nọ o bi ro fiobọhọ kẹ omai họ, o bi wuhrẹ omai oware nọ u fo nọ ma re ru nọ ohwo jọ o te kienyẹ omai. Jihova ọ rọ Jesu Ọmọ riẹ fi obọdẹ oriruo hotọ kẹ omai, re ma riẹ oware nọ ma re ru nọ a te bi kienyẹ omai. Oye ovo gbe he, Jihova ọ tẹ be jẹ rehọ Ebaibol na hrẹ omai oware nọ ma re ru nọ a te ru omai oware uyoma jọ.

YỌROMA RE WHO GBE RU OWARE UYOMA HA NỌ A TE KIENYẸ OWHẸ

5. Fikieme u ro fo re ma yọroma nọ a te kienyẹ omai?

⁵ O rẹ ginẹ da gaga nọ ohwo jọ o te kienyẹ omai. (Ọtausi. 7:7) Makọ oke anwae dede, u wo idibo Jihova jọ nọ o kẹ uye gaga nọ a ruẹ okienyẹ nọ ọ jọ otọ gbe eware iyoma efa nọ e be via. Ahwo wọhọ Job avọ Habakọk. (Job 6:2, 3; Hab. 1:1-3) Dede nọ a te kienyẹ ohwo o rẹ da gaga, ma rẹ yọroma re ma gbe ru oware ugheghẹ hẹ.

6. Eme ma wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Absalọm ze? (Rri uwoho na re.)

⁶ Nọ ohwo o te kienyẹ omai, ma rẹ gwọlọ nọ ma re lele oware na te oka. Rekọ nọ ma te bi ru ere, o sai ru eware yoma ga. Nwanọ oware utioye o via kẹ ọmọ Devidi nọ a re se Absalọm. U wo oniọvo-ọmọtẹ Absalọm nọ a re se Tama nọ ọsọvo riẹ Amnọn o lele wezẹ. Yọ wọhọ epanọ Uzi Mosis o ta, a re kpe ohwo nọ o ru oware utioye na no. (Izerẹ 20:17) Eva e dha Absalọm gaga. Yọ oware nọ o via na u gine te oware nọ o rẹ lẹliẹ eva dha ohwo. Rekọ fikinọ ọ sae gba ofu riẹ hẹ, o te ru oware nọ a kẹ riẹ udu inọ o ru hu.—2 Sam. 13:20-23, 28, 29.

7. Eme ọso-ilezi na ọ ta nọ ọ ruẹ nọ eware i bi woma kẹ ahwo omuomu?

⁷ Nọ eware i te bi woma kẹ ahwo oyoma, o rẹ lẹliẹ omai roro nọ u fo re ma lahiẹ oma ru oware uwoma ha. Oware utioye o via kẹ ọso-ilezi jọ re. Nọ ọ ruẹ nọ eware i bi woma kẹ ahwo omuomu vi ahwo owoma, ọ tẹ ta nọ: “Ahwo nana họ ahwo omuomu nọ eware e rrọ lọlọhọ kẹ ẹsikpobi na.” (Ol. 73:12) O kẹ riẹ uye gaga nọ ọ ruẹ nọ  ahwo oyoma ọvo eware i bi woma kẹ. Ọ ta nọ: “Nọ mẹ jẹ daoma wo otoriẹ riẹ, o tẹ jẹ kẹ omẹ uye.” (Ol. 73:14, 16) Ọ tubẹ ta nọ: “Rọkẹ omẹ, awọ mẹ ọ joma nyathọ no vẹre; ithihi mẹ e joma whra no.” (Ol. 73:2) Enwenọ oware ovona o via kẹ oniọvo-ọmọzae nọ a re se Alberto.

8. Eme oniọvo-ọmọzae na o ru fikinọ a kienyẹe?

⁸ A gu ọrue fihọ Alberto uzou inọ o tho igho ukoko. Oyena u te ru nọ a ro mi ei iruo kpobi nọ o je ru evaọ ukoko na no. U te je ru nọ inievo nọ e riẹ kpahe ẹme na a je ro rri rie oghẹrẹ jọ. Alberto ọ ta nọ, “Uzou u je dhe omẹ, yọ eva e jẹ dha omẹ krekrekre.” U te epanọ ọ rọ siọ ewuhrẹ ba ikpe isoi soso. Oware nọ o via kẹe na u dhesẹ nọ, eware e rẹ riẹ nya ha nọ ma te bi mu ofu fikinọ a kienyẹ omai.

RỌ ARO KELE JESU RU OWARE NỌ O RU OKENỌ A KIENYẸE

9. Eme o via kẹ Jesu nọ o thihakọ riẹ? (Rri uwoho na re.)

⁹ Jesu yọ ohwo jọ nọ ma rẹ rọ aro kele evaọ ẹme okienyẹ nọ ọ rrọ otọ na. Dai roro kpahe oware nọ o via kẹe okenọ a kienyẹe. Te ahwo uviuwou riẹ gbe amọfa a kienyẹe. Imoni riẹ nọ e rọwo nọ ọye họ Mesaya na ha a ta nọ uzou riẹ o gba ha. Yọ isu egagọ oke yena a jẹ ta nọ Jesu avọ idhivẹri a gbe bi ru iruo kugbe. Isoja ahwo  Rom omarai a jẹ hwẹe, a kpe rie ukpe ẹsọ, je kpei whu dede. (Mak 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) Edele eware yena kpobi na, Jesu o thihakọ. O ru ahwo na kele he. Kọ eme ma wuhrẹ no oriruo riẹ na ze?

10. Nọ a maki kienyẹ Jesu, eme Jesu o ru? (1 Pita 2:21-23)

¹⁰ Se 1 Pita 2:21-23. a Jesu yọ ohwo nọ ma rẹ rọ aro kele nọ a te bi kienyẹ omai. Keme ọ riẹ oke nọ o re ro fibo gbe oke nọ ọ rẹ rọ ta ẹme. (Mat. 26:62-64) Orọnikọ ẹme oyoma kpobi nọ a ta kpahe iẹe, oye Jesu ọ jẹ kpahe fihọ họ. (Mat. 11:19) Nọ ọ tẹ be make kpahe ẹme dede, ọ rẹ la ahwo nọ a mukpahe iẹe eka ha. Jesu ọ nyẹ ofu riẹ. “O mu omariẹ họ obọ Ọnọ o re bruoziẹ okiẹrẹe na.” Jesu ọ riẹ nọ oghẹrẹ nọ Jihova o rri oware na họ oware nọ o mai wuzou. Jesu ọ riẹ nọ, ẹdẹ jọ Jihova o ti ru oware jọ kpahe okienyẹ na, yọ oke Ọghẹnẹ o mai woma.

11. Eme ma re ru re ma gbe mu ẹme ta ha? (Rri iwoho na re.)

¹¹ Nọ ma gbe bi mu ta ẹme fikinọ a kienyẹ omai hi, u dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jesu. Eware jọ nọ ahwo a re ru nọ e rẹ kẹ omai uye na, yọ eware nọ ma rẹ sae kpairoro vrẹ. Ma sai fibo dede re ẹme na o no ere kuhọ ukpenọ ma rẹ ta ẹme re ẹme na ọ jẹ ga viere. (Ọtausi. 3:7; Jem. 1:19, 20) Rekọ ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma ta ẹme nọ a te ru omai thọ. Yọ ma rẹ ta ẹme re, nọ o tẹ gwọlọ nọ ma ta oware nọ o via hayo ta oware nọ Ebaibol o ta. (Iruẹru 6:1, 2) Rekọ ma tẹ be ta ẹme, ma rẹ ta ẹme na ededo ho. Ma rẹ rọ unu kpotọ tae.—1 Pita 3: 15. b

12. Eme ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma fievahọ “Ọnọ o re bruoziẹ okiẹrẹe na”?

 ¹² Oware jọ nọ u re dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jesu họ, ma re fievahọ “Ọnọ o re bruoziẹ okiẹrẹe na.” Nọ ahwo a te bi zihe oware uwoma nọ ma ru fihọ ekpehre oware, hayo nọ a te ru omai oware uyoma, ma re tu ẹdhọ mai kẹ Ọghẹnẹ. Keme ma riẹ nọ Jihova ọ riẹ oware nọ o via, yọ a rẹ riẹ oziẹ bru vi ei hi. Ma te wo iroro itieye na, o rẹ lẹliẹ omai thihakọ oware nọ a ru omai na. Yọ nọ ma tẹ nyasiọ ẹme na ba kẹ Ọghẹnẹ, u re ru nọ ma re ro si oware na no eva no. Ma rẹ gbẹ rehọ iẹe mu ofu hu. Ofu ọ rẹ lẹliẹ ohwo ta thọ hayo ru thọ. Yọ, o sae lẹliẹ omai siọ Jihova ba ẹgọ.—Ol. 37:8.

13. Nọ a te ru omai oware nọ o da omai gaga, eme ma rẹ kareghẹhọ inọ Jihova avọ Jesu a riẹ?

¹³ O nwane lọhọ re ma ru oware kpobi nọ Jesu o ru hu. Ẹsejọ ma tẹ ta ẹme jọ hayo ru oware jọ no, ma ve muhọ eroro nọ, ‘Mẹ riẹ, mẹ hae ta ẹme na ha,’ hayo, ‘Mẹ riẹ, mẹ hai ti ru oware nọ me ru na ha.’ (Jem. 3:2) O rẹ da gaga nọ a te kienyẹ omai. Yọ ẹsejọ oware nọ a ru omai na, oka riẹ ọ rẹ jọ omai oma, nọ o rẹ lẹliẹ omai kareghẹhọ iẹe. Hayo o sae jọ nọ ẹsikpobi nọ ma tẹ kareghẹhọ oware na, o rẹ da omai gaga. Otẹrọnọ oware utioye o via kẹ owhẹ, riẹ nọ Jihova ọ riẹ oware nọ o via kẹ owhẹ na. Yọ Jesu omariẹ ọ riẹ oware nọ o via na. Jesu ọ riẹ oghẹrẹ nọ o rẹ da te nọ a te kienyẹ ohwo, keme oware utioye o via kẹe okenọ ọ jọ otọakpọ. (Hib. 4:15, 16) Oriruo riẹ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai. Jihova ọ tẹ jẹ kẹ omai ehrẹ jọ nọ i re fiobọhọ kẹ omai nọ a te kienyẹ omai. Ma te ta kpahe ehrẹ itieye ivẹ jọ nọ e rrọ obe Ahwo Rom.

“WHA KUVẸ KẸ OFU ỌGHẸNẸ”

14. Eme ẹme na “wha kuvẹ kẹ ofu Ọghẹnẹ” u dhesẹ? (Ahwo Rom 12:19)

¹⁴ Se Ahwo Rom 12:19. Pọl ọ jọ oria Ebaibol nana ta kẹ Ileleikristi inọ a “kuvẹ kẹ ofu Ọghẹnẹ.” Kọ eme ọ be ta na? Ma te tu ẹdhọ mai kẹ Jihova inọ oghẹrẹ kpobi nọ o gu rie fihọ họ omai, yọ ma kuvẹ kẹ ofu Ọghẹnẹ no. U wo oniọvo jọ nọ a re se John nọ a ru oware jọ nọ o da riẹ gaga. Ọ ta nọ: “Mẹ daoma gaga re oware nọ a ru omẹ na, o gbẹ da omẹ te epanọ me re ro ru oware nọ u fo nọ me re ru hu hu. Rekọ o nwane lọhọ họ. Rekọ nọ me se obe Ahwo Rom 12:19 u te fiobọhọ kẹ omẹ nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova.”

15. Nọ a te ru omai oware jọ, fikieme u ro woma re ma kẹ Jihova uvẹ re ọye ọvo o ku ẹme na họ?

¹⁵ Nọ ma tẹ nyasiọ oware nọ o via ba kẹ Jihova re o bruoziẹ na, eva e rẹ were omai. Keme u ti ru nọ ma gbẹ te rehọ iroro epanọ ma re ro ku ẹme na họ kpe omamai no ho. Yọ u re ru nọ ma gbẹ dhogbo epanọ ma re ro ku ẹme na họ họ. Keme ẹsejọ dede, ma tẹ dhogbo yena kpobi no, uye na o vẹ jẹ jọ uvrẹvru. Oyena u ve je ru oware na da omai vi epaọ ọsosuọ. Rri oware nọ Jihova ọ ta di. Anọ: “Orukele ọmẹ; mẹ te hwa zihe.” Nọ ẹme nana nọ Jihova ọ ta na o te mu omai ẹro, ma te nyasiọ oware nọ o via na ba kẹe. Keme ma riẹ nọ oghẹrẹ nọ o ti ro ku ẹme na họ, o te mai woma. Nwanọ oware nọ u fiobọhọ kẹ John nọ ma ta ẹme te ẹsiẹ na ọye. Ọ ta nọ: “Mẹ tẹ kẹ Jihova uvẹ re o bruoziẹ na, o te mai woma.”

“HAE REHỌ EWOMA RO FI EYOMA KPAROBỌ”

16-17. Ẹvẹ olẹ o sai ro fiobọhọ kẹ omai “rehọ ewoma ro fi eyoma kparobọ”? (Ahwo Rom 12:21)

¹⁶ Se Ahwo Rom 12:21. Pọl ọ ta kẹ Ileleikristi nọ a “hae rehọ ewoma ro fi eyoma kparobọ.” Yọ Jesu ọ jọ ovuẹ nọ ọ kẹ evaọ obọ ugbehru ta nọ: “Wha gbẹ hai you ewegrẹ rai jẹ hae lẹ roro enọ i bi kpokpo owhai.” (Mat. 5:44) Jesu omariẹ dede o ru oware  nọ ọ ta na. Ẹsejọhọ who roro kpahe uye nọ o bẹ Jesu no okenọ egbaẹmo Rom a jẹ tehe ibubẹ fihọ iẹe abọ gbe awọ. Oware aroza ha re a tehe ibubẹ fihọ ohwo abọ gbe awọ. Ọziọ edada Jesu o thihakọ riẹ hẹ. Rekọ epanọ edada gbe okienyẹ na o ga te ghele na, o mu ofu kẹ ohwo ọvo ho.

¹⁷ Ukpenọ Jesu ọ rẹ la isoja nọ i je kpei na eka, hayo la ahwo nọ a je kienyẹe na eka, ọ lẹ nọ: “Ọsẹ, rọvrẹ ai, keme a riẹ oware nọ a bi ru hu.” (Luk 23:34) Nọ ma tẹ be lẹ kẹ ahwo nọ a bi ru oware nọ o were omai hi, u re ru nọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ oware nọ a ru omai na. Yọ u re ru nọ ma gbe fi ae họ eva ha.

18. Ẹvẹ olẹ u ro fiobọhọ kẹ Alberto avọ John okenọ a kienyẹ ae?

¹⁸ Olẹ ọvo u fiobọhọ kẹ inievo ivẹ nọ ma ta ẹme te ẹsiẹ na. A jẹ hae lẹ kẹ ahwo nọ a ru rai thọ na. Yọ u ru nọ a ro si ofu na no eva. Alberto ọ ta nọ: “Mẹ lẹ kẹ inievo nọ i ru omẹ thọ na. Mẹ lẹ se Jihova ẹsibuobu inọ o fiobọhọ kẹ omẹ re me gbe roro kpahe oware nọ a ru omẹ na ga hrọ họ.” Eva e were omai gaga inọ Alberto ọ wariẹ mu Jihova họ ẹgọ no. John omariẹ ọ ta nọ: “Ẹlẹlẹ mẹ jẹ lẹ kẹ oniọvo nọ o ru omẹ thọ na. Olẹ na nọ mẹ jẹ lẹ na u ru nọ me gbe fi oware nọ oniọvo na o ru omẹ họ eva ha. Yọ u ru nọ me gbe gu ei ẹdhọ gbe he.”

19. Bọo okenọ akpọ omuomu na o re kuhọ, eme u fo nọ ma re ru? (1 Pita 3:8, 9)

¹⁹ Bẹsenọ akpọ omuomu nana o re kuhọ, ahwo a ti gbe kienyẹ omai. Ohwo ọvo ọ riẹ oware nọ a ti ru ei odẹnotha ha. Rekọ ghelọ onọ a ru omai kẹhẹ, joma daoma lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai. Yọ nọ ma tẹ be rọ aro kele Jesu, u re fiobọhọ kẹ omai re, keme a kienyẹ Jesu oke jọ re. Yọ nọ ma te gbe bi lele ehrẹ Ebaibol u ti fiobọhọ kẹ omai re. Nọ ma te bi ru eware nana kpobi Jihova ọ te ghale omai.—Se 1 Pita 3:8, 9.