1-2. Ẹvẹ o be hae jọ nọ ahwo a tẹ be họ-ame, kọ eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

 KỌ WHỌ be hai muẹrohọ oghẹrẹ nọ ahwo nọ a gwọlọ họ-ame a rẹ rọ kẹ iyo enọ ivẹ nọ a rẹ nọ ae na? A re yo uyo na ududu. Oke yena yọ eva e be were ahwo uwou rai gbe egbẹnyusu rai ọvo. Nọ a je bi no eva ame na ze, eva ọvo e rẹ were ae yọ a be tehe abọ kẹ ae. Evaọ akpọ na soso, ahwo buobu a be họ-ame koka koka, yọ a be rọ ere zihe ruọ Isẹri Jihova.

² Kọ whọ gwọlọ họ-ame? O tẹ rrọ ere, riẹ nọ eva ra e be were Jihova gaga keme whọ rrọ usu ahwo nọ a be gwọlọ iẹe evaọ akpọ omuomu nana. (Ol. 14:1, 2) Otẹrọnọ who bi roro sọ whọ rẹ họ-ame, riẹ nọ whẹ a be ta ẹme kẹ evaọ uzoẹme nana, te owhẹ ọmaha, te owhẹ ọkpako. Rekọ, makọ mai ahwo nọ a họ-ame no, ẹme na o te omai re keme ma gwọlọ nọ ma rẹ gbẹ gọ Jihova bẹdẹ bẹdẹ. Eware buobu e riẹ nọ e rẹ lẹliẹ ohwo ta nọ ọ rẹ gọ Jihova. Joma ta kpahe esa jọ.

3. Fikieme uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o rẹ rọ were idibo Jihova? (Olezi 119:128, 163)

³ Jihova ọ vuẹ idibo riẹ nọ jọ a “you uzẹme.” (Zẹk. 8:19) Yọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ jọ oware nọ u kiẹrẹe o hae were ae. (Mat. 5:6) Onana u dhesẹ nọ oware nọ u kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ o rẹ hae were omai. Kọ uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o rẹ were owhẹ? Ma riẹ nọ o rẹ were owhẹ. Ma riẹ nọ ọrue gbe oware uyoma o rẹ dha owhẹ eva. (Se Olezi 119:128, 163.) Ma tẹ be ta ọrue, yọ ma be rọ aro kele Ẹdhọ nọ o bi su akpọ na. (Jọn 8:44; 12:31) Ẹdhọ ọ be gwọlọ oghẹrẹ kpobi nọ  ọ rẹ rọ ta Jihova raha. Anwọ oke nọ ọ rọ ta Jihova raha evaọ ọgbọ Idẹn na, o gu erue buobu fihọ Jihova uzou no. Ọ rọ ẹme nọ ọ ta dhesẹ Jihova fihọ ọtọrue gbe nọ ọ rẹ rọ eware iwoma gbọ ahwo nọ o bi su ogbọ. (Emu. 3:1, 4, 5) Erue nọ Setan o bi gu fihọ Jihova uzou na o wha riẹ ze nọ ahwo buobu a be rọ rehọ ekpehre ubiẹro rri Jihova. Nọ uzẹme o gbẹ be were ohwo ho, Setan ọ rẹ bẹbẹ iẹe họ ru oghoghẹrẹ eware iyoma buobu.—Rom 1:25-31.

4. Eme Jihova o bi ru nọ u dhesẹ nọ ọyomariẹ yọ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ ta uzẹme”? (Rri uwoho na re.)

⁴ Jihova yọ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ ta uzẹme.” Ọ be romatotọ wuhrẹ ahwo nọ a you rie re a riẹ uzẹme na. (Ol. 31:5) Fikiere Ẹdhọ ọ gbẹ be sae rehọ erue nọ o bi gu viẹ idibo Jihova họ họ. Ere ọvo ho, Jihova o bi wuhrẹ idibo riẹ inọ jọ a hae ta uzẹme je ru oware nọ u kiẹrẹe. Onana o tẹ whae ze nọ udu rai o rọ rrọ vevẹ, yọ ahwo a rẹ kẹ ae adhẹẹ. (Itẹ 13:5, 6) Otẹrọnọ a bi wuhrẹ owhẹ Ebaibol, kọ who muẹrohọ nọ Jihova o bi wuhrẹ owhẹ eware nana re? O bi wuhrẹ owhẹ keme who wuhrẹ no inọ ohwo o te bi ru oware nọ Jihova ọ ta, ẹsiẹe eware e rẹ ginẹ riẹ nya kẹe. (Ol. 77:13) Fikiere ma riẹ nọ epanọ who re ro ru oware nọ u kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ họ oware nọ o mae rrọ owhẹ oja. (Mat. 6:33) Whọ gwọlọ dhesẹ nọ eme nọ Setan ọ be ta kpahe Jihova na uzẹme he. Kọ ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ iẹe?

5. Eme who re ru ro dhesẹ nọ uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o be were owhẹ?

⁵ U wo oware jọ nọ who re ru. Who te ru ei, kiyọ whọ be ta nọ: “Mẹ rọwo eme nọ Setan ọ be ta ha keme yọ erue. Uzẹme na mẹ rọwo. Mẹ gwọlọ nọ Jihova o re su omẹ, yọ oware kpobi nọ ọ ta nọ u woma, oye me re ru.” Kọ eme who re ru ro dhesẹ nọ whọ be ta oghẹrẹ ẹme otiọye na? Whọ rẹ lẹ se Jihova, whọ vẹ ya eyaa kẹe nọ ọye ọvo whọ gwọlọ gọ. Whọ vẹ họ-ame re ahwo kpobi a riẹ nọ whọ rọ uzuazọ ra kẹe no. Emamọ oware jọ nọ o rẹ lẹliẹ ohwo ta nọ ọ gwọlọ họ-ame họ, nọ uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o tẹ be were iẹe.

6. Eme gbe eme Olezi 45:4 o ta, nọ o rẹ lẹliẹ owhẹ you Jesu Kristi?

⁶ Fikieme who ro you Jesu Kristi? Obe Olezi 45:4 o fodẹ eware jọ nọ e lẹliẹ omai you Jesu. (Sei.) Uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o rẹ were Jesu gaga, o te je wo  omaurokpotọ gaga re. Otẹrọnọ uzẹme gbe oware nọ u kiẹrẹe o rẹ were owhẹ, kiyọ who ti you Jesu Kristi re. Jesu ọ jẹ hae ta uzẹme je ru oware nọ u kiẹrẹe. Ọ dhozọ ahwo siọ oware uwoma ba eru hu. (Jọn 18:37) Kọ ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ?

7. Fikieme omaurokpotọ Jesu o rọ were owhẹ gaga?

⁷ Eware nọ Jesu ọ jẹ hai ru i dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ gaga. Wọhọ oriruo, ọ jẹ hae rọwo nọ a jiri iei hi, Ọsẹ riẹ ọ jẹ hae gwọlọ nọ a re jiri. (Mak 10:17, 18; Jọn 5:19) Whọ ruẹ epanọ Jesu o wo omaurokpotọ te? Kọ o were owhẹ? Kọ o gbẹ lẹliẹ owhẹ you rie jẹ gwọlọ nọ whọ rẹ rọ aro kele iei? Ma riẹ nọ who you rie. Kọ fikieme Jesu ọ rẹ rọ romakpotọ gaga na? Keme Jihova Ọsẹ riẹ o wo omaurokpotọ gaga, yọ Jesu o you Ọsẹ riẹ ọ tẹ be rọ aro kele iei. (Ol. 18:35; Hib. 1:3) Nwanọ oghẹrẹ uruemu nọ Jihova o wo oye Jesu o wo. Kọ oyena u gbe te oware nọ o rẹ lẹliẹ owhẹ you Jesu?

8. Fikieme eva e be rọ were omai inọ Jesu họ Ovie mai?

⁸ Jesu họ Ovie mai, yọ ma you rie gaga keme ọye họ ohwo nọ o gine fo nọ o re su omai. Jihova ọvo o wuhrẹ Jesu, yọ ọye ọ rehọ Jesu mu re o su omai. (Aiz. 50:4, 5) U te no ere no, Jesu o you omai te epanọ o ro whu kẹ omai. (Jọn 13:1) Jesu họ Ovie ra, fikiere u fo nọ who re you rie no eva ra ze. Ọ ta nọ ahwo kpobi nọ a you rie a re koko ijaje riẹ, yọ o se ahwo otiọye na egbẹnyusu riẹ. (Jọn 14:15; 15:14, 15) Re ohwo ọ jọ ogbẹnyusu Ọmọ Ọghẹnẹ, yọ okpoware gaga.

9. Ẹvẹ ame-ọhọ ilele Jesu ọ rọ wọhọ ọrọ Jesu?

⁹ Ujaje jọ nọ Jesu o jie họ, ilele riẹ kpobi a rẹ họ-ame. (Mat. 28:19, 20) Ọyomariẹ ọ họ-ame re. Ginọ uzẹme inọ eware jọ e riẹ nọ ame-ọhọ Jesu u ro wo ohẹriẹ no orọ ilele riẹ. (Rri ẹkpẹti na, “ Ohẹriẹ nọ O Rrọ Ame-Ọhọ Jesu avọ Ọrọ Ilele Riẹ.”) O make rrọ ere na, u wo eware jọ nọ ame-ọhọ ilele Jesu o rọ wọhọ orọ Jesu. Wọhọ oriruo, Jesu ọ rọ ame-ọhọ riẹ dhesẹ nọ ọ gwọlọ ru oreva Ọsẹ riẹ. (Hib. 10:7) Epọvo na re, nọ mai ilele riẹ ma tẹ họ-ame, yọ ma bi dhesẹ kẹ ahwo kpobi nọ ma rọ omamai mudhe kẹ Jihova no. No umuo oke yena vrẹ, oware nọ Jihova ọ gwọlọ ọvo ma re ru, orọnikọ onọ ma gwọlọ họ. Ma te ru ere, kiyọ Jesu nọ ọ rrọ Olori mai na ma be rọ aro kele na.

10. Eware vẹ e rẹ lẹliẹ owhẹ you Jesu, nọ o te lẹliẹ owhẹ ta nọ whọ rẹ họ-ame?

¹⁰ Whọ rọwo nọ Jesu ọvo Jihova ọ rọ obọ riẹ ma, Jihova ọ tẹ jẹ rehọ iẹe mu re o su omai. Ere ọvo ho, whọ riẹ nọ Jesu o wo omaurokpotọ gaga, yọ ọ rẹ rọ aro kele Ọsẹ riẹ evaọ oware kpobi. Who te je wuhrẹ kpahe epanọ Jesu ọ rọ kuọ ahwo nọ ohọo u je kpe, sasa ahwo oma je siwi ahwo nọ a jẹ mọ. (Mat. 14:14-21) Whọ tẹ jẹ riẹ nọ Jesu o bi su ukoko na nẹnẹ, yọ eware e be riẹ nya evaọ ukoko na. (Mat. 23:10) Yọ whọ riẹ nọ Jesu o ti ru emamọ eware buobu nọ o te mu otọakpọ na họ esu no evaọ obaro. Kọ eware nana e gbẹ lẹliẹ owhẹ you Jesu? O tẹ rrọ ere, ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ who you rie? Whọ rẹ rọ aro kele iei. (Jọn 14:21) Edhere jọ nọ whọ rẹ rọ rehọ aro kele iei họ, whọ rẹ rọ oma ra kẹ Jihova inọ oreva riẹ who re ru, whọ vẹ jẹ họ-ame.

11. Eme o rẹ mae lẹliẹ ohwo ta nọ ọ gwọlọ họ-ame?

¹¹ Oware vẹ o rẹ mae lẹliẹ ohwo ta nọ ọ gwọlọ họ-ame? Jesu ọ fodẹ e riẹ oke nọ ọ jẹ ta kpahe ujaje Ọghẹnẹ nọ o mae rro. Ọ ta nọ: “Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe iroro ra kpobi gbe ẹgba ra kpobi ro you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.” (Mak 12:30) Kọ who you Jihova tere?

12. Fikieme who ro you Jihova? (Rri uwoho na re.)

 ¹² Eware buobu e riẹ nọ e rẹ lẹliẹ omai you Jihova. Ọjọ họ, “obọ [riẹ] uzuazọ u no ze,” yọ “okẹ uwoma kpobi gbe okẹ ogbagba kpobi” obọ riẹ u no ze re. (Ol. 36:9; Jem. 1:17) Eware iwoma kpobi nọ whọ be re erere rai nẹnẹ na, obọ Jihova Ọghẹnẹ mai nọ o re ru ọghọ gaga na i no ze.

13. Eme o soriẹ ze nọ uwhu Jesu na o rọ rrọ okpoware nọ Jihova o ru kẹ omai?

¹³ Uwhu nọ Jesu o whu kẹ omai na yọ okpoware gaga nọ Jihova o ru kẹ omai. Fikieme ma rọ ta ere? Keme Jihova avọ Ọmọ riẹ Jesu a kpekpe gaga. Jesu ọ ta nọ: “Ọsẹ na o . . . you omẹ.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Me you Ọsẹ na.” (Jọn 10:17; 14:31) Jesu ọ jọ kugbe Jihova ikpe ima-odu buobu evaọ obọ odhiwu. Aimava na a tẹ te kpekpe ohwohwo oma gaga. (Itẹ 8:22, 23, 30) Fikiere o te da Jihova gaga nọ ọ jẹ ruẹ Ọmọ riẹ nọ ọ kpekpe riẹ oma gaga na nọ ọ be reoja, o te je whu uwhremu na. Gine roro iei. Epanọ Jihova o you Jesu te na, ọ kuvẹ nọ o whu re whẹ avọ amọfa kpobi a vẹ sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Jihova o gine you omai gaga, te owhẹ re. (Jọn 3:16; Gal. 2:20) Uwhu Jesu na họ oware nọ o rẹ mae lẹliẹ omai you Jihova.

14. Oghẹrẹ vẹ u gine fo nọ who re yeri uzuazọ ra?

¹⁴ Eware nọ whọ riẹ kpahe Jihova no e lẹliẹ owhẹ you rie vi epaọ anwẹdẹ no. Whọ gwọlọ kẹle Jihova ziezi jẹ jọ ogbẹnyusu riẹ bẹdẹ  bẹdẹ. Whọ sai ginẹ jọ ogbẹnyusu riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Ọ jọ Ebaibol vuẹ owhẹ nọ whọ daoma ru eva were iẹe. (Itẹ 23:15, 16) Kọ ẹvẹ whọ sai ro ru ere? Ẹmeunu ra gbe uruemu ra o rẹ were Jihova. Who te bi yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ o rẹ were Jihova, kiyọ who gine you rie gaga. (1 Jọn 5:3) Oghẹrẹ uzuazọ nọ u gine fo nọ ma re yeri oye.

15. Eme who re ru ro dhesẹ nọ who you Jihova?

¹⁵ Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ who you Jihova? Whọ rẹ lẹ sei jẹ vuẹe nọ whọ roma mudhe no inọ ọye ọvo whọ te gọ. Olẹ nana u wuzou gaga, yọ whẹ ọvo whọ rẹ lẹ olẹ nana kẹ omara. (Ol. 40:8) Kẹsena whọ vẹ te họ-ame ro dhesẹ kẹ ahwo kpobi nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova no. Wọhọ epanọ ma ta ẹsiẹ na, ame-ọhọ o roja gaga, yọ o rẹ lẹliẹ eva were ohwo gaga. No umuo oke yena vrẹ, oghẹrẹ nọ who je yeri uzuazọ ra vẹre, ere o te gbẹ jọ họ. Oware nọ o rẹ were Jihova ọvo who bi ti ru, orọnikọ orọ udu ra ha. (Rom 14:8; 1 Pita 4:1, 2) Ame-ọhọ ginọ okpoware gaga. Rekọ jọ ozọ u mu owhẹ hẹ keme o te lẹliẹ owhẹ yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ o mai woma. Fikieme ma rọ ta ere?

16. Wọhọ epanọ Olezi 41:12 o ta, eme Jihova o ti ru kẹ ahwo nọ a be gọe?

¹⁶ A rẹ ruẹ ohwo nọ o ru ọghọ te Jihova ha. Who te ru oware jọ kẹe, oghale nọ who ti wo o te rro vi oware nọ who ru kẹe. (Mak 10:29, 30) O ti ru nọ who ti ro yeri emamọ uzuazọ, akpọ ra ọ te jọ kpatiẹ dede nọ ma gbẹ rrọ akpọ omuomu nana. Rekọ o jọ etẹe kuhọ họ. Uvẹ u ti rovie kẹ owhẹ nọ whọ rẹ rọ gọe bẹdẹ bẹdẹ. Who ti you Jihova Ọsẹ ra na vi epaọ ọsosuọ, ọyomariẹ o ti you owhẹ gaga re. Epanọ ọyomariẹ ọ be rria bẹdẹ bẹdẹ na, ere whọ te rria bẹdẹ bẹdẹ re.—Se Olezi 41:12.

17. Oware vẹ whọ rẹ sae kẹ Jihova nọ ọ ta nọ whẹ ọvo ọ rọ iroro obọra kẹe?

¹⁷ Nọ whọ tẹ roma mudhe jẹ họ-ame no, yọ uvẹ nọ who re ro ru obọdẹ oware jọ kẹ Jihova Ọsẹ ra oye u rovie kẹ owhẹ no na. Jihova o ru eware iwoma buobu kẹ owhẹ no nọ e be lẹliẹ eva were owhẹ. Kọ eme who ti ru kẹe? Whọ tẹ họ-ame no, whọ te kẹ Jihova nọ o wo  odhiwu gbe akpọ na oware jọ nọ o wo vẹre he, nọ whẹ ọvo ọ rẹ rọ eva obọ ra kẹe. Oye họ ẹgọ nọ whọ be te gọe na. (Job 1:8; 41:11; Itẹ 27:11) Re whọ gọ Jihova, a rẹ ruẹ oware nọ u woma tei hi. Eware buobu e riẹ nọ e rẹ lẹliẹ owhẹ ta nọ whọ gwọlọ họ-ame, rekọ onọ o mae rro họ, ru ere fikinọ who you Jihova.

18. Enọ vẹ u fo nọ whọ rẹ nọ omara?

¹⁸ Obọnana a tẹ nọ owhẹ nọ, kọ whọ gwọlọ họ-ame, eme whọ te ta? Obọ ra o rrọ sọ whọ rẹ họ-ame. Rekọ oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ họ, nọ omara nọ: ‘Eme ọ be whaha omẹ ame-ọhọ?’ (Iruẹru 8:36) Kareghẹhọ eware esa nọ e rẹ lẹliẹ ohwo ta nọ ọ gwọlọ họ-ame, nọ ma ta ẹme te no na. Orọ ọsosuọ, uzẹme gbe oware uwoma o rẹ were owhẹ. Nọ omara nọ, ‘Kọ me bi rẹro oke nọ ahwo kpobi a te rọ ta uzẹme je ru oware uwoma?’ Orọ avọ ivẹ, who you Jesu Kristi. Nọ omara nọ, ‘Kọ mẹ gwọlọ rọ aro kele Jesu, mẹ tẹ jẹ gwọlọ nọ o su omẹ?’ Orọ avọ esa, who you Jihova, yọ oye o mae roja. Nọ omara nọ, ‘Kọ u gine no omẹ eva ze inọ mẹ rẹ gọ Jihova je ru eva were iẹe? Otẹrọnọ Ee who yo kẹ enọ esa nana, kọ eme whọ gbẹ be hẹrẹ re whọ tẹ họ-ame?—Iruẹru 16:33.

19. Fikieme ozọ ame-ọhọ u gbe ro mu owhẹ hẹ? Kẹ oriruo. (Jọn 4:34)

¹⁹ Otẹrọnọ ozọ ame-ọhọ u bi mu owhẹ, Jesu ọ kẹ oriruo jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ. (Se Jọn 4:34.) Jesu ọ ta nọ re o ru oreva Ọghẹnẹ, o wọhọ ẹsenọ ọ be re emu. Fikieme ọ rọ ta ere? Keme emu o re fiobọhọ kẹ ugboma mai na. Jesu ọ riẹ nọ ma te bi ru oreva Jihova, u re fiobọhọ kẹ omai. Yọ oreva Jihova họ, whọ rẹ họ-ame. Jihova ọ sae vuẹ omai nọ ma ru oware nọ ọ riẹ nọ u ti si uye se omai hi. (Iruẹru 2:38) Fikiere riẹ nọ whọ tẹ họ-ame, wọhọ epanọ Jihova ọ gwọlọ na, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ. Kọ a tẹ wọ emamọ emu fihotọ kẹ owhẹ, whọ te raha oke re who te muhọ ẹre? Ijo. O tẹ rrọ ere, kọ u fo re whọ raha oke re whọ tẹ te họ-ame?

20. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme notha na?

²⁰ Kọ eme ọ be whaha owhẹ ame-ọhọ? Whọ tẹ nọ ahwo jọ, a rẹ vuẹ owhẹ nọ, ‘Me ri te epanọ mẹ rẹ rọ họ-ame he.’ Ginọ uzẹme nọ re ohwo ọ ta nọ ọ gwọlọ họ-ame, yọ okpoware ọ gwọlọ ru na. O re roro kpahe iẹe ziezi, o rrọ oware asohẹrioke he, yọ ọ rẹ daoma fihọ iẹe. Rekọ whọ tẹ ginẹ gwọlọ nọ whọ rẹ họ-ame, eware jọ vẹ whọ rẹ hai ru re whọ sai te epanọ whọ rẹ rọ họ-ame? Ma te ta ẹme kpahe onọ yena evaọ uzoẹme notha.