1, 2. (a) Ẹvẹ ahwo buobu a rri usu okpekpe nọ a wo kugbe Ọghẹnẹ? (b) Enọ vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

ONIỌVO-ỌMỌTẸ jọ evaọ obọ Canada ọ ta nọ: “Usu okpekpe nọ me wo kugbe Ọghẹnẹ u ru nọ eva e be rọ were omẹ enẹna vi epaọ anwẹdẹ. Yọ u bi je fiobọhọ kẹ omẹ yerikugbe ebẹbẹ ikẹdẹ kẹdẹ mẹ lọlọhọ.” Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ Brazil ọ ta nọ: “Anwọ ikpe udhegbesa nọ mẹ avọ aye mẹ ma rọ rrọ orọo na, eva e be were omai gaga. Onana o sae lọhọ keme ma be daoma re usu mai kugbe Ọghẹnẹ o jọ kpekpekpe.” Yọ oniọvo-ọmọzae ọfa evaọ obọ Philippines ọ ta nọ: “Fikinọ usu mẹ kugbe Ọghẹnẹ o rrọ gaga, me wo ududhomẹno, yọ onana u bi fiobọhọ kẹ omẹ riẹ yerikugbe ibe Ileleikristi mẹ nọ i wo ohẹriẹ no omẹ.”

² Eme itienana i dhesẹ nọ u woma gaga re ohwo o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Fikiere ma rẹ sae nọ omamai nọ, ‘Ẹvẹ mẹ sai ro wo ẹnyaharo evaọ usu mẹ kugbe Jihova je wo erere wọhọ ahwo nọ ma ta kpahe na?’ Rekọ taure ma tẹ te kuyo onọ yena, o gwọlọ nọ ma re wo otoriẹ oware nọ Ebaibol ọ ta kpahe ahwo nọ a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ hayo ahwo nọ a be kuvẹ re ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ ae. Evaọ uzoẹme nana, ma te kuyo enọ esa nana: (1) Eme u dhesẹ re ohwo o wo usu okpekpe kugbe  Ọghẹnẹ? (2) Oriruo amono o ti fiobọhọ kẹ omai wo ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ? (3) Ẹvẹ ọkpọ “iroro Kristi” nọ ma rẹ daoma wo u re ro fiobọhọ kẹ omai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ?

3. Ẹvẹ ohwo nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kpọ o ro wo ohẹriẹ no ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ?

³ Pọl ukọ na o dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ ohwo nọ “ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kpọ” gbe “ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ.” Onana u ru omai riẹ oware nọ u dhesẹ re ohwo o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. (Se 1 Ahwo Kọrint 2:​14-16.) Ohẹriẹ vẹ o rrọ imava nana? Pọl ọ ta nọ “ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ” ọ rẹ jẹ “eware ẹzi Ọghẹnẹ rehọ họ, keme e rrọ eware igheghẹ rọ kẹe; yọ ọ rẹ sai wo otoriẹ rai hi.” Evaọ abọdekọ riẹ, “ohwo nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kpọ” hayo nọ o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ “ọ rẹ kiẹ eware kpobi riwi,” yọ o re wo “iroro Kristi.” Pọl ukọ na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma jọ ahwo nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ kpọ. Idhere efa vẹ ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ a ro wo ohẹriẹ nọ ahwo nọ a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ?

4, 5. Ẹvẹ uruemu ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ o rẹ jọ?

⁴ Orọ ọsosuọ joma ta kpahe ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ. Oware nọ ahwo akpọ a rọ karo họ, epanọ a rẹ rọ rẹrote ẹgwọlọ ugboma rai. Pọl o se onana “ẹzi nọ ọ be kpọ ahwo aghẹmeeyo.” (Ẹf. 2:2) Ẹzi nana ọ be lẹliẹ ahwo buobu wo iroro ọ, onọ ahwo a be mai ru ma re ru. A be tẹrovi isiuru ugboma rai. Onana u ru nọ ahwo buobu a bi ro ru onọ a roro nọ o gba evaọ aro rai yọ a be daezọ họ inọ oware jọ yọ izi Ọghẹnẹ nọ a re koko. Ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ ọ rẹ dhogbo epanọ o re ro wo okpodẹ gbe eware akpọ na hayo epanọ ọ rẹ rọ thọ oware nọ o roro nọ o rrọ utee riẹ.

⁵ Eme ọfa a sae rọ riẹ ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ? Ahwo otiọna a rẹ roma kẹ oghẹrẹ “iruo uwo” kpobi. (Gal. 5:​19-21) Pọl ọ jọ ileta ọsosuọ nọ o kere se ukoko obọ Kọrint fodẹ iruemu sa-sa nọ a re ro vuhu ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ. Ejọ rai họ, a rẹ wha ohẹriẹ ze, lele amọfa whọ, tu ahwo ẹdhọ, a rẹ rọ adhẹe kẹ enọ i wuzou hu, yọ a rẹ re emu vroma jẹ da idi vrẹta. Ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ o re kri ekie he nọ ọ tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ. (Itẹ 7:​21, 22) Jud ọ ta kpahe ahwo nọ uruemu rai u ti yoma te epanọ u ti ro dhesẹ oma via inọ a “wo ẹzi Ọghẹnẹ hẹ.”​—Jud 18, 19.

6. Eme u re dhesẹ nọ ohwo o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ?

⁶ Kọ eme u dhesẹ re ohwo ọ kuvẹ re “ẹzi Ọghẹnẹ ọ [kpọe]” hayo wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ? Wo ohẹriẹ no ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ, ohwo nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kpọ o re roro kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ ẹsikpobi. Ohwo otiọye na ọ rẹ daoma “rọ aro kele Ọghẹnẹ.” (Ẹf. 5:1) Onana u dhesẹ nọ ọ rẹ gwọlọ riẹ iroro Jihova kpahe iyero sa-sa, je wo eriwo riẹ. Usu riẹ kugbe Jihova o rẹ jọ kpekpekpe. Wo ohẹriẹ no ohwo nọ ọ roma kẹ isiuru ohwo-akpọ, ohwo otiọye ọ rẹ daoma ru lele izi Jihova ẹsikpobi. (Ol. 119:33; 143:10) Ọ rẹ daoma dhesẹ “ubi ẹzi na” orọnikọ iruo uwo ho. (Gal. 5:​22, 23) Re ma gbe dhesẹ ohwo nọ o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ ziezi, roro kpahe oriruo nana: Ohwo nọ o se okọ riẹ gboja o re roro kpahe iẹe noke toke. Epọvo na re, ohwo nọ o se egagọ Ọghẹnẹ gboja hayo nọ o wo usu okpekpe kugbei o re roro kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ ẹsikpobi.

7. Eme Ebaibol na ọ ta kpahe usu kugbe Ọghẹnẹ nọ ma re roro kpahe?

⁷ Ebaibol na o dhesẹ nọ u wuzou gaga re ohwo ọ tẹrovi usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ. Obe  Matiu 5:3 o ta nọ: “Eva e were enọ e riẹ nọ u fo re a riẹ Ọghẹnẹ, keme Uvie odhiwu o rrọ kẹ ae.” Obe Ahwo Rom 8:6 u te je dhesẹ epanọ u woma te re ohwo ọ hai roro kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, o ta nọ: “Iroro nọ a re fihọ eware uwo o rẹ wha uwhu ze, rekọ iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha uzuazọ gbe udhedhẹ ze.” Ma tẹ tẹrovi eware ẹzi, u re ru omai wo udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ gbe oma mai enẹna, je ru omai wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

8. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma daoma wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ jẹ sẹro usu na?

⁸ Dede na, ma be rria akpọ nọ ogbekuo ọ da fia. Nọ orọnọ ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ a wariẹ omai họ na, o gwọlọ nọ ma rẹ daoma gaga re ma sai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ jẹ sẹro usu na. Nọ ohwo ọ tẹ raha usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, u re ru nọ o re ro kie lele isiuru ohwo-akpọ lọlọhọ. Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai whaha onana? Ẹvẹ ma sai ro wo ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ?

9. (a) Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ? (b) Amono a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ nọ ma te ta kpahe?

⁹ Wọhọ epanọ ọmọ o re wuhrẹ no oriruo ọsẹgboni riẹ ze jẹ rọ aro kele ai na, ere o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ no oriruo ahwo nọ a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ ze jẹ rọ aro kele ai. Evaọ abọdekọ riẹ, oriruo ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ eware nọ u fo nọ ma rẹ kẹnoma kẹ. (1 Kọr. 3:​1-4) Ebaibol na ọ ta kpahe iriruo ahwo ivẹ nana. Rekọ nọ orọnọ epanọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ o rẹ rọ ga ma gwọlọ na, joma ta kpahe ahwo jọ nọ a wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ nọ ma rẹ sae rọ aro kele. Ma te ta kpahe Jekọp, Meri, gbe Jesu.

10. Ẹvẹ Jekọp o ro dhesẹ nọ usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ o jọ gaga?

¹⁰ Joma kake ta kpahe Jekọp. Wọhọ epanọ o rrọ kẹ omai buobu nẹnẹ na, akpọ ọ lọhọ kẹ Jekọp ho evaọ oke riẹ. O lele  Esọ oniọvo riẹ rria ghelọ ekpehre iruemu riẹ, ọnọ ọ jẹ tubẹ gwọlọ kpei no dede. U te no ere no, ọgọ riẹ ọ viẹ riẹ họ jẹ gwọlọ epanọ ọ rẹ rọ whae re unuẹse buobu. Dede nọ Jekọp ọ jọ kugbe ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ, usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ o gbẹ jọ gaga ghele. O fi ẹrọwọ họ eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya kẹ Abraham, jẹ daoma epanọ ọ rẹ rọ rẹrote uviuwou riẹ nọ u ti fiobọhọ ru ẹjiroro Jihova gba. (Emu. 28:​10-15) Eme nọ Jekọp ọ ta gbe eware nọ o ru i dhesẹ nọ o je roro kpahe izi Ọghẹnẹ gbe oreva riẹ noke toke. Wọhọ oriruo, nọ o yo nọ Esọ ọ be gwọlọ epanọ o re ro kpei no, ọ lẹ se Ọghẹnẹ nọ: “Siwi omẹ, mẹ lẹ owhẹ, . . . Whọ ta nọ, ‘Me re ti ru owhẹ woma, je ru iruọmọ ra wọhọ uwẹkpẹ abade.’” (Emu. 32:​6-12) O rrọ vevẹ, o fi ẹrọwọ họ eyaa nọ Jihova ọ ya kẹ esẹ-esẹ riẹ gbe ọyomariẹ, yọ ọ gwọlọ nọ o re ru lele oreva Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ.

11. Eme u dhesẹ nọ Meri o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ?

¹¹ Meri yọ omọfa jọ nọ ma rẹ sae rọ aro kele. Fikieme Jihova ọ rọ salọ Meri re ọ jọ oni Jesu? Avro ọ riẹ hẹ, fikinọ o wo usu okpekpe kugbe Jihova. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Evaọ okenọ o weze bru imoni riẹ Zekaraya avọ Ẹlizabẹt, eme nọ ọ ta ro jiri Ọghẹnẹ i dhesẹ onana via. (Se Luk 1:​46-55.) Eme nọ Meri ọ ta i dhesẹ nọ ikereakere na e were riẹ gaga, gbe inọ ọ riẹ Ikereakere Hibru na ziezi. (Emu. 30:13; 1 Sam. 2:​1-10; Mal. 3:12) Muẹrohọ re inọ dede nọ Meri avọ Josẹf a rọo obọ evaọ oke yena, a rọwo wezẹ kugbe he taure a te ti yẹ Jesu. Eme oyena u dhesẹ? U dhesẹ nọ oreva Jihova o mae jọ aimava na oja orọnikọ isiuru obọrai hi. (Mat. 1:25) Nọ oke o be nyaharo na, Meri o je muẹrohọ oghẹrẹ nọ uzuazọ Jesu o jọ nọ ọ jẹ rro ze na, jẹ nabe gaviezọ kẹ eme areghẹ nọ ọ jẹ ta. Yọ “ọ jẹ nabi fi eme nana kpobi họ udu.” (Luk 2:51) O rrọ vevẹ nọ, ẹjiroro Ọghẹnẹ kpahe Mesaya na o jariẹ oja gaga. Oriruo Meri o rẹ sai gine fiobọhọ kẹ omai roro kpahe epanọ ma sae rọ rehọ oreva Ọghẹnẹ karo evaọ uzuazọ.

12. (a) Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ ọ wọhọ Ọsẹ riẹ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹² Dede na, evaọ usu ahwo nọ a rria akpọ na no, ono ọ mai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ nọ ma rẹ rọ aro kele? Jesu họ ohwo na. Evaọ etoke uzuazọ gbe odibọgba riẹ kpobi, o dhesẹ nọ ọ gwọlọ rọ aro kele Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu riẹ. Ọ rọ aro kele Ọsẹ riẹ Jihova evaọ iroro, eriwo, gbe eware kpobi nọ o je ru, yọ o yeri uzuazọ riẹ rọwokugbe oreva gbe izi Ọghẹnẹ. (Jọn 8:29; 14:9; 15:10) Wọhọ oriruo, muẹrohọ oghẹrẹ nọ Aizaya ọruaro na o dhesẹ ohrọ-oriọ Jihova, gbe oware nọ Mak nọ ọ rrọ omọvo enọ i kere ebe Usiuwoma na ọ ta kpahe ohrọ nọ Jesu o wo. (Se Aizaya 63:9; Mak 6:34.) Kọ wọhọ Jesu, ma be ruẹrẹ oma kpahe ẹsikpobi re ma hai dhesẹ ohrọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ obufihọ? U te no ere no, Jesu ọ roma kpobi kẹ iruo usiuwoma ota na. (Luk 4:43) Enana yọ iruemu nọ a re ro vuhu ohwo nọ o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ.

13, 14. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi idibo Ọghẹnẹ oke mai na nọ i wo usu okpekpe kugbei? (b) Kẹ oriruo jọ.

¹³ U te no idibo Ọghẹnẹ oke anwae nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na no, amọfa a riẹ evaọ oke mai na nọ a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ, nọ a be rọ aro kele Jesu ziezi. Ẹsejọhọ who muẹrohọ ajọwha nọ a wo kẹ usiuwoma ota na no, ọdawẹ rai, hayo obọdẹ iruemu efa nọ a bi dhesẹ. Wọhọ omai, ahwo nana a be daoma wo emamọ iruemu nana ghelọ ẹbẹbẹ elọhoma gbe sebaẹgba rai. Rachel evaọ obọ Brazil ọ ta nọ: “Osẹ akpọ na ọ jẹ hae were omẹ gaga. Onọ u ru nọ osẹ mẹ o gbẹ jẹ rọ jọ kpatiẹ hẹ. Rekọ uzẹme na nọ me wuhrẹ u ru nọ  mẹ rọ daoma nwene re mẹ ruẹsi wo emamọ usu kugbe Jihova. O lọhọ kẹ omẹ hẹ re me ru inwene yena, rekọ inwene na nọ mẹ sai ru o kẹ omẹ evawere gbe evevọwẹ evaọ uzuazọ.”

¹⁴ Sista Reylene evaọ obọ Philippines o wo oghẹrẹ ẹbẹbẹ ọfa. Ọ jẹ tẹrovi epanọ o re ro kpohọ isukulu ikpehru je wo emamọ iruo, re ọ ruẹsi yeri obọdẹ uzuazọ evaọ akpọ na. Ọ ta nọ: “Me te je gbabọnyẹ itee nọ me fihọ vẹre evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Rekọ mẹ tẹ te ruẹ nọ oware jọ nọ u wuzou vi iruo mẹ u bi vru mi omẹ evaọ uzuazọ. Onana u te ru nọ mẹ rọ wariẹ kpọ eriwo mẹ vi, jẹ tẹrovi egagọ Jihova.” Anwọ oke yena ze, Reylene o fi ẹrọwọ họ eyaa Jihova nọ e rrọ Matiu 6:​33, 34 jẹ rọ ere fi emamọ oriruo hotọ. Ọ ta nọ: “Mẹ riẹ vevẹ nọ Jihova ọ te rẹrote omẹ!” Ẹsejọhọ whọ jọ ukoko ra riẹ inievo jọ nọ i fi emamọ oriruo otiọna hotọ. Kọ oma o gbẹ be wọ omai rọ aro kele inievo itiena nọ i bi lele oriruo Jesu Kristi na!​—1 Kọr. 11:1; 2 Tẹs. 3:7.

15, 16. (a) Eme o gwọlọ nọ ma re ru re ma sae jọ wọhọ Kristi? (b) Ẹvẹ ma sai ro wo ọkpọ “iroro Kristi”?

¹⁵ Ẹvẹ mai omomọvo ma sae rọ rehọ aro kele Jesu? A jọ obe 1 Ahwo Kọrint 2:16 ta kpahe “iroro Kristi” nọ ma re wo, obe Ahwo Rom 15:5 o tẹ jẹ ta kpahe “oghẹrẹ iroro Kristi Jesu.” Fikiere, ma tẹ gwọlọ jọ wọhọ Jesu, ma rẹ daoma riẹ iroro gbe iruemu riẹ ziezi. Kẹsena ma vẹ rọ kpahe ithihi riẹ. Oware nọ Jesu o re roro kpahe ẹsikpobi họ, usu riẹ kugbe Jihova. Fikiere, ma tẹ be daoma rọ aro kele Kristi, u re ru omai si kẹle Jihova ziezi. Onana o wha riẹ ze nọ o rọ gwọlọ nọ ma rẹ daoma wo ọkpọ iroro Kristi na.

¹⁶ Ẹvẹ ma sai ro ru ere? Ilele Jesu a ruẹ eware igbunu nọ Jesu o je ru, a yo eware nọ o je wuhrẹ, a ruẹ epanọ o je ro yerikugbe oghẹrẹ ahwo kpobi, jẹ ruẹ epanọ o ro fi ehri-izi Ọghẹnẹ hiruo. Ilele na a ta nọ: “Ma ruẹ eware kpobi nọ o ru.” (Iruẹru 10:39) Rekọ mẹ avọ owhẹ ma rẹ sae rọ ẹro ruẹ Jesu nọ o bi ru eware nana ha. Dede na, Jihova o ru nọ ma ro wo ebe Usiuwoma na nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai jọ iroro mai ruẹ oghẹrẹ ohwo nọ Jesu ọ rrọ. Ma tẹ be hai se obe Matiu, Mak, Luk, gbe Jọn je roro didi kpahe oware nọ ma se, u re ru omai wo ọkpọ iroro Kristi. Ere ma te sai ro “lele ithihi riẹ kpekpekpe” je “wo oghẹrẹ iroro riẹ.”​—1 Pita 2:21; 4:1.

17. Ẹvẹ iroro Kristi nọ ma re wo u re ro fiobọhọ kẹ omai?

¹⁷ Ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ daoma wo ọkpọ iroro Kristi? Wọhọ epanọ emamọ emu o re ru oma ga na, ere ọvona ọkpọ iroro Kristi nọ ma re wo u re fiobọhọ ru usu mai kugbe Jihova jọ gaga. Ẹmẹrera na ma vẹ te riẹ oware nọ Jesu ọ hai ti ru evaọ uyero kpobi nọ ma rẹriẹ ovao dhe. Onana u ve ti ru nọ ma te rọ jẹ emamọ iroro ababọ obruoziẹ-iroro mai nọ o re brukpe omai, je ru omai wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ. Kọ whọ gbẹ ruẹ nọ irere nana i te epanọ ma rẹ rọ “whẹ uruemu Olori na Jesu Kristi họ oma”?​—Rom 13:14.

18. Eme who wuhrẹ no uzoẹme nana ze?

¹⁸ Ma ta kpahe oware nọ u dhesẹ re ohwo o wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ no. Ma tẹ jẹ ruẹ nọ ma rẹ sai wuhrẹ mi idibo Ọghẹnẹ nọ i wo usu okpekpe kugbei. Kẹsena ma tẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ “iroro Kristi” nọ ma re wo u re ro fiobọhọ kẹ omai wo ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Dede na, u wo eware efa nọ i re dhesẹ nọ ma wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Wọhọ oriruo, ẹvẹ ma sae rọ riẹ epanọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ o ga te? Eme ọfa ma rẹ sai ru re usu na o gbẹ jọ gaga? Kọ ẹvẹ onana u re ro kpomahọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ mai? Ma te kuyo enọ nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.