Kpohọ eme nọ e riẹ eva

Kpohọ oria eware nọ e riẹe eva

UZOẸME UWUHRẸ 4

OLE AVỌ 18 Wo Edẹro kẹ Ẹtanigbo Na

Eme Ẹtanigbo Na U Wuhrẹ Omai?

Eme Ẹtanigbo Na U Wuhrẹ Omai?

“Ẹkwoma onana Ọghẹnẹ o ro dhesẹ uyoyou riẹ kẹ omai.”1 JỌN 4:9.

OWARE NỌ A JARIẸ TA KPAHE

Oware nọ uwhu Jesu u wuhrẹ omai kpahe oghẹrẹ ohwo nọ Jihova Ọghẹnẹ gbe Jesu Kristi a rrọ.

1. Fikieme u je fo re ma hai ru Emu Owọwọ na kukpe kukpe?

 WHỌ riẹ nọ ẹtanigbo na yọ okpoware nọ Jihova o ru kẹ omai. (2 Kọr. 9:15) Fikinọ Jesu ọ rọ uzuazọ riẹ dhe idhe, uvẹ u rovie no nọ whọ sae rọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jihova. U te je ru nọ who ro wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Kọ Jihova nọ o you omai te enẹ, nọ o je vi Ọmọ riẹ ze te ta omai no igbo, kọ ma gbe dhesẹ nọ oware nọ o ru kẹ omai na o da omai ẹro fia? (Rom 5:8) Kọ oyejabọ Jesu ọ rọ ta nọ ma hai ru Emu Owọwọ na rọ kareghẹhọ uwhu riẹ na re ma hai rri ẹtanigbo na ruaro.—Luk 22:19, 20.

2. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme nana?

2 Enukpe nana, a ti ru Emu Owọwọ na evaọ Ẹdẹ-Ọmaha, nọ o kiefihọ edẹ ikpegbivẹ Ane 2025. Ma riẹ nọ mai kpobi ma bi ru epanọ ma te rọ nya ẹdẹ yena. Evaọ ezi Emu Owọwọ na, ma te roro didi a kpahe oware nọ Jihova avọ Ọmọ riẹ a ru kẹ omai na u ti fiobọhọ kẹ omai gaga. Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oware nọ ẹtanigbo na o lẹliẹ omai riẹ kpahe Jihova avọ Ọmọ riẹ. Ma te jọ uzoẹme notha na ta ẹme kpahe irere nọ i re te omai fiki ẹtanigbo na gbe epanọ ma re ro dhesẹ nọ o da omai ẹro fia.

OWARE NỌ ẸTANIGBO NA O LẸLIẸ OMAI RIẸ KPAHE JIHOVA

3. Ẹvẹ uwhu omọvo o sai ro si ima ahwo buobu no igbo? (Rri uwoho na re.)

3 Ẹtanigbo na o lẹliẹ omai riẹ nọ uvioziẹ o rẹ were Jihova gaga. (Izie. 32:4) Eme ma rọ ta ere? Adamu o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ, ma tẹ reuku uzioraha mi ei. U te ru nọ ma bi ro whu. (Rom 5:12) Re ma sai no igbo uzioraha gbe uwhu, Jihova o te vi Jesu ze ti whu. Kọ ẹvẹ uwhu nọ ohwo-akpọ ọgbagba ọvo o whu o sai ro si ima ahwo buobu no igbo? Pọl ukọ na ọ kẹ uyo na. Ọ ta nọ: “Wọhọ epanọ aghẹmeeyo ọzae ọvo [koyehọ Adamu] o ru ahwo buobu zihe ruọ erahaizi na, ere ọvona a te rọ fiki ẹmeoyo omọvo [koyehọ Jesu] ru ahwo buobu kiẹrẹe.” (Rom 5:19; 1 Tim. 2:6) Ẹme na ọye. Ọzae ọgbagba ọvo nọ o yoẹme he ọye o ru nọ ma rọ rrọ igbo uzioraha gbe uwhu. Fikiere ọzae ọgbagba ọvo nọ o yoẹme ọye o re je si omai no igbo na re.

Ọzae ọvo ọ zẹ omai fihọ igbo uzioraha gbe uwhu na, fikiere ọzae ọvo ọye o re je si omai no igbo na (Rri edhe-ẹme avọ 3)


4. Fikieme Jihova ọ gbẹ nwane kuvẹ re emọ Adamu nọ i yoẹme a rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ ababọ ewhu nọ Jesu o re whu tao?

4 Kọ Jesu ọ gbẹ maki whu hu, Ọghẹnẹ ọ gbẹ sai si omai no igbo na? Kọ Jihova ọ gbẹ hae sae kẹ emọ Adamu nọ i yoẹme uvẹ re a rria bẹdẹ bẹdẹ ababọ ewhu nọ Jesu o re whu tao? Ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ sae ta nọ jọ a nwani ru ere ukpenọ a re je vi Jesu ze ti whu tao. Rekọ Jihova o ru ere he keme o re bru uvioziẹ, o re ru eware riẹ kpobi lele epanọ u fo nọ a re ru ai. Fikinọ Jihova o re ru eware kpobi epanọ u fo nọ a re ru ai, ọ riẹ nọ ọ tẹ kẹ emọ Adamu uvẹ re a rria bẹdẹ bẹdẹ avọ uzioraha nọ a reuku riẹ na ababọ ẹtanigbo, kiyọ u dhesẹ nọ ọ tubẹ daezọ uzi nọ Adamu ọ raha na ha.

5. Eme Jihova o ru nọ ma rọ riẹ nọ o re ru oware nọ u kiehọ ẹsikpobi?

5 Dae rehọ iẹe nọ Jihova o ru eware na epanọ u fo nọ a re ru ai hi, ọ tẹ ta nọ, ‘Jọ a kẹ emọ Adamu uvẹ re a rria bẹdẹ bẹdẹ o make rọnọ a be raha uzi na.’ Kọ ẹvẹ ahwo a hai ti rri Jihova? Ẹsejọhọ a hae te ta nọ, ‘Otẹrọnọ Ọghẹnẹ o ru oware nana lele epanọ u fo nọ a re ru ei hi, ẹsejọhọ eware efa jọ e riẹ nọ o bi ru lele uzi hi re.’ O hae jọ ere, ẹsejọhọ ma hai ti bru udu inọ, ‘Kọ Ọghẹnẹ o ti ru eyaa riẹ kpobi gba?’ Rekọ ma riẹ nọ Jihova ọ rrọ ere he. Jihova o ru oware nọ u fo nọ a re ru dede nọ ọ riẹ nọ oware nọ o ti ru na o te dae gaga. O siobọno Ọmọ ọvo riẹ re o whu re ọ sae ta omai no igbo. Oware nana nọ Jihova o ru na u dhesẹ nọ o re ru oware nọ u kiehọ ẹsikpobi.

6. Oware jọ vẹ u dhesẹ nọ fikinọ Jihova o you omai jabọ o ro vi Jesu ze ti whu kẹ omai? (1 Jọn 4:9, 10)

6 Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, ẹtanigbo na o lẹliẹ omai riẹ nọ Jihova o re bru uvioziẹ. Rekọ oware nọ ẹtanigbo na o mai wuhrẹ omai kpahe Jihova họ, o you omai gaga. (Jọn 3:16; se 1 Jọn 4:9, 10.) Ẹtanigbo na u ru nọ ma rọ riẹ nọ orọnọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ọvo Jihova ọ gwọlọ nọ ma wo ho, rekọ ọ gwọlọ nọ ma jọ uviuwou riẹ re. Kareghẹhọ nọ okenọ Adamu ọ raha uzi no, Jihova o te lei no uviuwou riẹ no. Fikiere ọmọ kpobi nọ o yẹ, ọ rrọ uviuwou Ọghẹnẹ hẹ. Rekọ fikinọ Jihova o vi Jesu ze ti whu kẹ omai no na, ọ rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai. Yọ evaọ obaro, o ti ru nọ ahwo kpobi nọ a fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na je bi yoẹme a te rọ jọ uviuwou riẹ. Yọ enẹna dede, ma wo usu okpekpe kugbe Jihova, ma te je wo inievo nọ ma gbẹ be gọ Jihova kugbe. Jihova o gine you omai kẹhẹ.—Rom 5:10, 11.

7. Eme ma wuhrẹ kpahe Jihova nọ ma te roro te uye nọ o bẹ Jesu?

7 Ma te roro te oware nọ Jihova o thihakọ riẹ re ọ sae ta omai no igbo, ma rẹ nwane riẹ nọ o you omai wo umuo ho. Setan ọ ta nọ odibo Ọghẹnẹ ọvuọvo nọ ọ te sai dikihẹ gbẹ gọ Ọghẹnẹ ọ riẹ hẹ nọ edawọ i te tei. Re Jihova ọ sai dhesẹ nọ ọrue Setan ọ ta na, Jihova ọ tẹ kuvẹ re Ọmọ riẹ na ọ ruẹ uye taure o te ti whu. (Job 2:1-5; 1 Pita 2:21) Isu egagọ nọ e jẹ wọso Jesu na a je sei ẹkoko, isoja a fa riẹ, a tẹ tehe iẹe fihọ ure. Jesu ọ tẹ rrọ ehru ure na reoja bẹsenọ o ti ro whu. Nọ a bi ru Jesu eware nana kpobi na, yọ Jihova o bi rri ọvo. (Mat. 27:28-31, 39) Jihova o wo ogaga nọ ọ sai ro ru re ahwo na a siọ Ọmọ riẹ uye ba ẹkẹ. Okenọ ewegrẹ Jesu a ta nọ: “O fievahọ Ọghẹnẹ; jọ O siwi ei otẹrọnọ Ọ gwọlọ e riẹ,” Jihova ọ hae sai gine siwi Jesu. (Mat. 27:42, 43) Rekọ o hae jọ nọ Jihova o ru ere, koyehọ a kpe omai fihọ akpọ no ye. Keme Jesu ọ gbẹ ta omai no igbo ho, ma hai ti wo ẹruore he. Oyejabọ Jihova ọ rọ kuvẹ re Ọmọ riẹ na ọ ruẹ uye bẹsenọ o ro se ẹwẹ họ.

8. Kọ o jẹ da Jihova nọ ọ jẹ ruẹ epanọ a be rọ uye bẹ Ọmọ riẹ na? Ru ei vẹ. (Rri uwoho na re.)

8 Ma du roro nọ fikinọ Ọghẹnẹ o wo ogaga thesiwa na, oware o rẹ gbẹ dae he he. Uwoho Ọghẹnẹ ọ rọ ma omai. Oware o rẹ da omai ẹsejọ, fikiere ma riẹ nọ oware o rẹ da Jihova re. Ebaibol ọ ta nọ ahwo Izrẹl “a ru eva dha” Ọghẹnẹ, yọ a ru “oware nọ o wha uweri sei.” (Ol. 78:40, 41) Oware ofa jọ nọ u dhesẹ nọ oware o rẹ da Ọghẹnẹ ona. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nọ ọ rehọ ọmọ ọvo nọ Sera o yẹ kẹe ro dhe idhe. (Emu. 22:9-12; Hib. 11:17-19) Ẹsejọhọ nọ Abraham o je ru epanọ ọ te rọ rehọ amagha na bru uriohọ Aiziki no re ọ rehọ iẹe dhe idhe na, o jẹ dae gaga. Orọnikọ Aiziki ọ te reoja taure o te ti whu hu, rekọ o jẹ da Abraham ghele. Kọ otẹrọnọ o da riẹ, ẹvẹ o rẹ da Jihova te nọ ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ a je gboja kẹ Ọmọ riẹ bẹsenọ o ti ro whu na!—Kpohọ jw.org re who rri ividio na Rọ Aro Kele Ẹrọwọ Rai—Abraham, Abọ avọ 2.

O da Jihova nọ ọ jẹ ruẹ epanọ a be rọ rehọ uye bẹ Ọmọ riẹ (Rri edhe-ẹme avọ 8)


9. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ obe Ahwo Rom 8:32, 38, 39, eme u dhesẹ nọ Jihova o you owhẹ gbe inievo ra gaga?

9 Idhe ẹtanigbo na u ru nọ ma rọ riẹ nọ ohwo ọvo nọ o you omai te Jihova ọ riẹ hẹ. Makọ oniọvo mai, ogbẹnyusu ọkpekpe mai hayo ohwo mai ọfa jọ kpobi o you omai te epanọ Jihova o you omai te he. (Se Ahwo Rom 8:32, 38, 39.) Ma tube you omobọ mai te epanọ Jihova o you omai te he. Wọhọ oriruo, kọ whọ gwọlọ nọ whọ rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ? Whaọ Jihova họ ọnọ ọ tubẹ mae gwọlọ nọ whọ rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ. Kọ a tẹ rọ izieraha ra vrẹ owhẹ, o rẹ were owhẹ? O tẹ rrọ ere, riẹ nọ Jihova o rẹ mae tubẹ were dede. Oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru kpobi họ, joma fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na je yoẹme kẹe. Idhe ẹtanigbo na họ oware nọ o mae rro nọ u dhesẹ nọ Jihova o gine you omai gaga. Ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na no, ma te gbẹ riẹ kpahe epanọ Jihova o wo uyoyou te.—Ọtausi. 3:11.

OWARE NỌ IDHE ẸTANIGBO NA O LẸLIẸ OMAI RIẸ KPAHE JESU

10. (a) Fikieme o jẹ rọ da Jesu gaga nọ o bi ti whu? (b) Eme o dhesẹ nọ uwhu Jesu na u ru odẹ Jihova fo? (Rri ẹkpẹti na re “ Jesu nọ O Kru Ẹrọwọ Riẹ Te Urere na U Ru Odẹ Jihova Fo.”)

10 Jesu ọ gwọlọ nọ a rẹ raha odẹ Ọsẹ riẹ vievie he. (Jọn 14:31) O jẹ da Jesu gaga inọ a gu erue fihọ iẹe uzou inọ ọ ta eme-aghọ yọ o bi ti whu uwhu ogbulegbu. O jẹ dae keme ọ riẹ nọ o sai ru nọ a rẹ rọ ta eme iyoma kpahe odẹ Ọsẹ riẹ. Oyejabọ ọ rọ lẹ nọ: “Ọsẹ mẹ, otẹrọnọ o rẹ lọhọ, ru re egho nana ọ vrẹ omẹ.” (Mat. 26:39) Fikinọ Jesu o kru ẹrọwọ riẹ bẹsenọ o ro whu, o dhesẹ nọ erue gheghe Ẹdhọ o gu fihọ Ọsẹ riẹ uzou.

11. Eme Jesu o ru nọ u dhesẹ nọ o gine you ahwo-akpọ gaga? (Jọn 13:1)

11 Idhe ẹtanigbo na o soriẹ ze nọ ma rọ riẹ re nọ Jesu o you ahwo-akpọ gaga, maero kọ ilele riẹ. (Itẹ 8:31; se Jọn 13:1.) Jesu ọ riẹ nọ eware jọ nọ Ọghẹnẹ o vi rie ze ti ru na e te lọhọ tere he, maero kọ uwhu oja nọ o ti whu na. O make rrọ ere na, Jesu ọ jẹ rọ udu riẹ kpobi ru iruo na orọnikọ thakpinọ o ru iruo na ọvo ho. Jesu ọ rọ ẹgba riẹ kpobi ta usi uwoma, wuhrẹ ahwo je ru eware efa nọ i re fiobọhọ kẹ ahwo. Makọ evaọ ẹdẹ nọ a bi ti ro kpei na dede, ọ wozẹ awọ ikọ riẹ, yọ ọ tuduhọ ae awọ jẹ vuẹ ae eware nọ a re ru. (Jọn 13:12-15) Yọ evaọ okenọ a rọ tehe Jesu fihọ ure-oja na no, ọ ta ẹme nọ o lẹliẹ ogbulegbu nọ a kare kẹle iẹe wo ẹruore. O te je mu oni riẹ họ ohwo jọ obọ inọ ọ rẹrotei. (Luk 23:42, 43; Jọn 19:26, 27) Enana kpobi i dhesẹ nọ orọnọ uwhu Jesu na ọvo Jesu o ro dhesẹ nọ o you ahwo-akpọ họ, rekọ te oghẹrẹ nọ o yeri uzuazọ riẹ.

12. Eware vẹ Jesu o gbe bi ru kẹ omai nẹnẹ na?

12 Jesu Kristi o whu “ẹsiẹvo rọkẹ oke kpobi.” (Rom 6:10) Rekọ o gbe bi ru eware buobu kẹ omai. O bi ru epanọ ma sae rọ re erere idhe ẹtanigbo na enẹna. Ma be ta ẹme na, ọye họ Ovie mai, Ozerẹ Okpehru mai, yọ ọye o wuzou ukoko na. (1 Kọr. 15:25; Ẹf. 5:23; Hib. 2:17) O bi ru nọ a bi ro koko enọ a rọ ẹzi wholo na gbe ogbotu obuobu na họ. Yọ o ti koko ae họ taure uye ulogbo na u te ti kuhọ. b (Mat. 25:32; Mak 13:27) Jesu o te bi je ru nọ a be rọ rehọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ omai evaọ edẹ urere nana. (Mat. 24:45) Yọ o ti gbe ru eware buobu kẹ omai evaọ oke Esuo Odu-Ikpe na. Eware nana kpobi i dhesẹ nọ orọnọ ewhu ọvo Jihova o vi Ọmọ riẹ ze ti whu kẹ omai hi, rekọ re o ru eware efa buobu kẹ omai.

HAI GBE WUHRẸ EWARE EFA

13. Ma te bi roro didi kpahe epanọ Jihova avọ Jesu a you omai te, ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ omai?

13 Whọ tẹ be hai roro didi kpahe uyoyou nọ Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu Kristi a wo kẹ omai, who ti gbe wuhrẹ eware efa. Evaọ ezi Emu Owọwọ ukpe nana, whọ sae romatotọ se obe ọvo hayo ivẹ jọ evaọ usu ebe Usi Uwoma na. Whọ nwani se eware buobu ẹsiẹvo ho. Romatotọ sei re who wuhrẹ eware efa nọ e sae lẹliẹ omai you Jihova gbe Jesu viere. Hae daoma vuẹ amọfa eware nọ who wuhrẹ.

14. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ Olezi 119:97 gbe ẹme-obotọ riẹ, erere vẹ o re te omai nọ ma te gbe bi wuhrẹ jẹ kiẹ kpahe ẹtanigbo na gbe eware efa? (Rri uwoho na re.)

14 Otẹrọnọ who kri ukoko na no, ẹsejọhọ whọ te ta nọ, ‘Mẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ o you omai gaga, o re bru uvioziẹ, yọ o vi Ọmọ riẹ ze te ta omai no igbo. Kọ oware ọkpokpọ jọ ọ rrọ etẹe nọ mẹ re riẹ hẹ nọ mẹ te gbẹ riẹ?’ Uzẹme riẹ họ, eware e vọ riẹ nọ ma re gbe wuhrẹ kpahe eware yena gbe eware efa. Fikiere daoma re whọ gbẹ jọ ebe ukoko na wuhrẹ eware efa buobu. Who te se ku oware jọ nọ u vẹ owhẹ ẹro tere he, kiẹ kpahe iẹe. Who ve roro kpahe eware nọ whọ kiẹ kpahe na evaọ okpẹdoke na soso re whọ ruẹ oware nọ u wuhrẹ owhẹ kpahe Jihova, Jesu, gbe epanọ a you omai te.—Se Olezi 119:97 gbe ẹme-obotọ.

O tẹ make rọnọ ma kri ukoko na no, ma sai gbe wuhrẹ eware efa nọ e rẹ lẹliẹ omai rri ẹtanigbo na ruaro gaga (Rri edhe-ẹme avọ 14)


15. Eme u je fo re ma hae gbẹ kiẹ re ma wuhrẹ eware efa evaọ Ebaibol?

15 Ẹsenọ whọ gbẹ sai wuhrẹ oware ọkpokpọ ọvo ho nọ who te bi ru uwuhrẹ omobọ ra hayo ru ekiakiẹ, o kẹ owhẹ uye he. Ohwo nọ ọ rẹ kiẹ gwọlọ igoru ọ rẹ tọ gwọlọ igoru auwa ọvo, euwa ivẹ, ẹsejọ dede, edẹ bro re ọ tẹ te ruẹ ẹmẹwẹ igoru ọvo. O make rrọ ere na, ọ rẹ gbẹ tọ ghele keme ọ riẹ nọ igoru ọ rrọ ghaghae. Emamọ eware nọ ma rẹ kiẹ ku evaọ Ebaibol e ghare vi igoru kpekufiẹ. (Ol. 119:127; Itẹ 8:10) Fikiere hai gbe se Ebaibol kẹdẹ kẹdẹ, jọ o bẹ owhẹ no ho.—Ol. 1:2.

16. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova avọ Jesu?

16 Hai roro kpahe epanọ who re ro ru eware nọ who bi wuhrẹ. Ma rehọ iẹe nọ who wuhrẹ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ o re ru ewoma kẹ ahwo kpobi. Whọ sae rọ aro kele iei. Edhere jọ nọ whọ sai ro ru ei họ, who re ru eware iwoma kẹ ahwo kpobi orọnikọ ahwo jọ ọvo ho. Yọ who te kru ẹrọwọ ra fiki odẹ Jihova dede nọ uye o be bẹ owhẹ, je bi fiobọhọ kẹ inievo ukoko na, kiyọ whọ be rọ aro kele Jesu dhesẹ nọ who you Jihova gbe amọfa. Edhere ọfa jọ nọ whọ rẹ rọ rehọ aro kele Jesu họ, nọ whọ tẹ be ta usi uwoma kẹ ahwo re a riẹ okpoware nọ Jihova o ru kẹ ae, a ve fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na.

17. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme notha?

17 Nọ ma tẹ be daoma riẹ eware efa kpahe idhe ẹtanigbo na, je bi rri rie ruaro, ma ti you Jihova avọ Ọmọ riẹ vi epaọ anwẹdẹ. Ae omarai a ve ti you omai gaga re. (Jọn 14:21; Jem. 4:8) Fikiere joma gbe wuhrẹ kpahe idhe ẹtanigbo na ziezi. Ma te jọ uzoẹme notha na ta kpahe irere nọ ma bi wo fikinọ Jesu o whu kẹ omai gbe epanọ ma sai ro dhesẹ nọ o da omai ẹro fia.

OLE AVỌ 107 Uyoyou Ọghẹnẹ Yọ Oriruo kẹ Omai

a ẸME NỌ A RU VẸ: Re a “roro didi” u dhesẹ epanọ ohwo o re fi iroro riẹ họ oware jọ, o ve roro kpahe iẹe ziezi.

b Evaọ obe Ahwo Ẹfisọs 1:10, Pọl ọ ta ẹme te epanọ a ti ro koko “eware nọ e rrọ obọ idhiwu na” họ. Evaọ obe Matiu 24:31 gbe Mak 13:27, Jesu ọ tẹ ta ẹme te epanọ a ti ro koko “eriẹ nọ a salọ na” họ. Orọnikọ oware ovona Pọl gbe Jesu a be ta kpahe na ha. Ẹme nọ Pọl ọ ta na o kiekpahe oke nọ Jihova ọ rọ rehọ ẹzi riẹ wholo ahwo, ọ tẹ rọ ere salọ ae re a jọ emọ riẹ. Rekọ ẹme nọ Jesu ọ ta na o kiekpahe okenọ a ti ro koko Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ i kiọkọ otọakpọ na họ kpobọ odhiwu evaọ oke uye ulogbo na.