Ẹvẹ Uzẹme Na O Ghare Te K’owhẹ?
Ẹvẹ Uzẹme Na O Ghare Te K’owhẹ?
“Wha rẹ te riẹ uzẹme na, uzẹme na u re ti ru owhai emuyẹ.”—JỌN 8:32.
1. Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Pailet ọ rehọ ubiẹme na “uzẹme” t’ẹme o rọ hẹrioma no epanọ Jesu ọ rehọ e riẹ t’ẹme?
“EME họ uzẹme?” Okenọ Pailet ọ nọ onọ nana, o wọhọ nọ isiuru riẹ e jọ orọ uzẹme kpahe eware gheghe nọ a rẹ ta n’unu ze. Evaọ abọdekọ riẹ, Jesu ọ nwane ta no nọ: “Fiki onana a je yẹ omẹ, fiki onana mẹ jẹ ze evaọ akpọ na, re me se isẹi kẹ uzẹme.” (Jọn 18:37, 38) Wo ohẹriẹ no Pailet, Jesu ọ be ta kpahe uzẹme Ọghẹnẹ.
Uruemu Akpọ na Kpahe Uzẹme Na
2. Didi eme ọ Jesu i dhesẹ aghare uzẹme na?
2 Pọl ọ ta nọ: “Orọnọ [ahwo] kpobi a wo ẹrọwọ họ.” (2 Ahwo Tẹsalonika 3:2) A rẹ sae ta ẹme ọvona kpahe uzẹme na. A tẹ make ta uzẹme nọ u no Ebaibol ze kẹ ae, ahwo buobu a re keke aro fihọ siẹe. Ghele na, rri epanọ o ghare te! Jesu ọ ta nọ: “Wha rẹ te riẹ uzẹme na, uzẹme na u re ti ru owhai emuyẹ.”—Jọn 8:32.
3. Didi unuovẹvẹ kpahe iwuhrẹ ẹghẹ ma rẹ gaviezọ kẹ?
3 Pọl ukọ na ọ ta nnọ a rẹ jọ ereghẹ-ididi gbe uruemu anwae ahwo ruẹ uzẹme na ha. (Ahwo Kọlọsi 2:8) Evaọ uzẹme, iwuhrẹ itieye e rẹ viẹ ohwo họ. Pọl ọ vẹvẹ Ileleikristi Ẹfẹsọs unu nọ a te fi ẹrọwọ họ ae, a te jọ wọhọ emaha abọ-ẹzi “enọ [ofou uwuhrẹ kpobi] ọ rẹ wọ kpobonẹ kpobonẹ, fiki ẹghẹ ahwo gbe ẹghẹ ọwhariọ, eva uruemu ẹghẹ eviẹhọ.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:14) Nẹnẹ, ahwo nọ a be wọso uzẹme Ọghẹnẹ a be rọ ereghẹ rai wha “ẹghẹ ahwo” haro. Ereghẹ itieye na e rẹ vẹnẹ uzẹme fihọ erue jẹ wha erue haro wọhọ uzẹme. Re a ruẹ uzẹme na evaọ udevie otunyẹ iwhayo itieye na, ma rẹ rọ ọwhọ kiẹ Ikereakere na riwi.
Ileleikristi avọ Akpọ Na
4. Amono a ru uzẹme na via kẹ, kọ eme họ owha-iruo enọ u te obọ?
4 Be ta kpahe enọ i zihe ruọ ilele riẹ no, Jesu Kristi ọ lẹ se Jihova nọ: “Ru ai erẹri eva uzẹme na; ẹme ra uzẹme.” (Jọn 17:17) A re ru ahwo otiọye na fo, hayo hẹriẹ ae, rọkẹ ẹjiroro ẹgọ Jihova gbe edhesẹvia odẹ gbe Uvie riẹ. (Matiu 6:9, 10; 24:14) Dede nọ orọnikọ ahwo kpobi a wo rie he, uzẹme Jihova o rọ wọhọ okẹ ọvọvẹ rọkẹ enọ e gwọlọ e riẹ kpobi, makọ orẹwho, uyẹ, hayo ogbe ẹria rai. Pita ukọ na ọ ta nọ: “Uzẹme umuomẹ ẹro no nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ ahwo ọvo rehọ họ, rekọ evaọ korẹwho korẹwho ọnọ ọ jarae dhẹe o je ru onọ ukiẹrẹe ọ rẹ rehọ iẹe.”—Iruẹru 10:34, 35.
5. Fikieme a je bi ro kpokpo Ileleikristi ẹsikpobi?
5 Ileleikristi a rẹ ghale uzẹme Ebaibol kugbe amọfa rekọ orọnikọ oria kpobi a re jo dede ae rehọ họ. Jesu ọ vẹvẹ unu nọ: “A re ti fi owhai họ uye obẹbẹ, a re ti kpe owhai; erẹwho na kpobi i re ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ.” (Matiu 24:9) Be ta kpahe owọ Ebaibol nana, osu-ichọche Ireland jọ, John R. Cotter o kere evaọ 1817 nọ: “Ukpenọ omodawọ rai [orọ Ileleikristi] re a rọ usiuwoma ota rai nwene izuazọ ahwo-akpọ u re ru ahwo na kẹ ae uyere, ahwo na a ve mukpahe je kpokpo ilele na fikinọ a fere iruemu iyoma rai via.” Otu ọwọsuọ itieye na a re “you uzẹme nọ u re siwi ai hi.” Fiki onana, “Ọghẹnẹ ọ jẹ kẹ ae iroro ethọthọ re a rọwo ọrue: re enọ e rọwo uzẹme he kpobi gbe enọ e rẹ ghọghọ eva umuomu a wo obrukpe.”—2 Ahwo Tẹsalonika 2:10-12.
6. Didi isiuru Oleleikristi ọ rẹ bọ họ?
6 Jọn ukọ na ọ hrẹ Ileleikristi nọ e be rria akpọ ozighi nana nọ: “Wha you akpọ na hayo eware nọ e rọ eva akpọ na ha. . . . Eware kpobi nọ e rọ eva akpọ na, urusio uwo, gbe urusio ibiaro gbe eyero uzuazọ, o rọ orọ Ọsẹ na ha rekọ yọ o rọ akpọ na.” (1 Jọn 2:15, 16) Nọ ọ ta nọ “eware kpobi” na, Jọn o si uvumọ oware no ho. Fiki onana, ma re yiwi bọ isiuru kẹ oware jọ nọ akpọ na ọ rẹ kẹ hẹ, onọ o rẹ sai si omai no uzẹme na. Eyo ohrẹ Jọn na o sai kpomahọ izuazọ mai gaga. Evaọ oghẹrẹ vẹ?
7. Ẹvẹ eriariẹ uzẹme na e rẹ rọ wọ enọ i wo udu ezi?
7 Evaọ etoke ukpe 2001 na, Isẹri Jihova evaọ akpọ soso a ru iwuhrẹ Ebaibol bu vi ima ene gbe ubro k’amara k’amara, wuhrẹ ahwo gbe itu-ahwo ẹgwọlọ Ọghẹnẹ kẹ uzuazọ. Fikiere, ahwo 263,431 a họ-ame. Elo uzẹme na o tẹ te jọ ghaghae kẹ ilele ekpokpọ enana, a tẹ whaha usu uyoma gbe idhere ọfariẹ nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva nọ e vọ akpọ na. Anwẹnọ a rọ họ-ame no, a ruabọhọ ẹria lele itee nọ Jihova o fihọ no kẹ Ileleikristi kpobi. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:5) Kọ uzẹme na o ghare tere k’owhẹ?
Jihova Ọ be Sẹro Mai
8. Ẹvẹ Jihova o bi rri omarọkẹ mai, kọ fikieme o jẹ rọ areghẹ re ma “kake gwọlọ uvie riẹ”?
8 Ghelọ sebaẹgba mai, Jihova ọ be rọ aruoriwo jẹ omarọkẹ mai rehọ, ruwẹ, wọhọ odẹme, re o si omai gb’oma. Ọ tẹ be rọ enẹ wuhrẹ omai re ma ru itee gbe isiuru mai woma viere. (Olezi 113:6-8) Eva oke ovona, Jihova ọ k’omai uvẹ re ma wo usu kugbei, yọ ọ yeyaa nọ ọ te sẹro mai otẹrọnọ ma “kake guọlọ uvie riẹ gbe ẹrẹreokie riẹ.” Ma te ru ere jẹ sẹro oma mai evaọ abọ-ẹzi, ọ yeyaa nọ: “Eware enana kpobi a reti fi ai họ kẹ owhai.”—Matiu 6:33.
9. Ono họ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na,’ kọ ẹvẹ Jihova ọ be rọ rẹrote omai ẹkwoma ‘ọrigbo’ nana?
9 Jesu Kristi ọ salọ ikọ 12 riẹ ọ tẹ rehọ otọhotọ ukoko Ileleikristi nọ a wholo na mu, enọ a se ‘Izrẹl Ọghẹnẹ.’ (Ahwo Galesha 6:16; Eviavia 21:9, 14) A te ti dhesẹ onana wọhọ “ukoko Ọghẹnẹ uzuazọ odẹẹ gbe ugbẹhẹ uzẹme na.” (1 Timoti 3:15) Jesu o dhesẹ ahwo ukoko oyena wọhọ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ gbe “odibo oruọzewọ avọ areghẹ.” Wọhọ epanọ Jesu ọ ta, ọrigbo ẹrọwọ ọyena ọ rẹ te kẹ Ileleikristi ‘emu evaọ ẹruoke riẹ.’ (Matiu 24:3, 45-47; Luk 12:42) Ababọ emuore, ohọo u re kpe omai whu. Epọvo na re, ababọ ẹriọ emu abọ-ẹzi, oma o rẹ lọhọ omai ma ve je whu no evaọ abọ-ẹzi. Fikiere, ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ nọ ọ rrọ akpọ na yọ imuẹro efa inọ Jihova ọ be daezọ mai. Ajọ ma wo ovuhumuo ẹsikpobi rọkẹ eruẹrẹfihotọ eghaghae abọ-ẹzi nọ a be rọ kẹ omai ẹkwoma “ọrigbo” ọyena.—Matiu 5:3.
10. Fikieme u je wuzou k’omai re ma jọ iwuhrẹ ẹsikpobi?
10 Ẹriọ emu abọ-ẹzi o gwọlọ uwuhrẹ omobọ ohwo. O tẹ jẹ gwọlọ ẹnyakugbe Ileleikristi efa gbe ekpohọ iwuhrẹ ukoko. Kọ whọ kareghẹhọ oware nọ whọ re emerae ezeza, hayo tubọ eka ezeza nọ i kpemu gbagba? Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ họ. Ghele na, emu nọ whọ re ọ k’owhẹ ẹgba nọ u ru owhẹ rrọ uzuazọ. Yọ ẹsejọhọ whọ wariẹ re ọkpọ emu ọyena no anwọ oke yena ze. Epọvo na o rrọ kpahe emu abọ-ẹzi nọ a be k’omai eva iwuhrẹ Ileleikristi mai. Ẹsejọhọ ma rẹ kareghẹhọ eme nọ ma yo eva iwuhrẹ na gbagba ha. Yọ ẹsejọhọ a rehọ ovuẹ oyena ze vrẹ ẹsiẹvo no. Ghele na, o rrọ emuore abọ-ẹzi nọ o r’oja kẹ omokpokpọ mai. Iwuhrẹ mai yọ emamọ emu abọ-ẹzi, onọ a be kẹ evaọ ẹruoke.
11. Didi ewha-iruo ma wo okenọ ma te kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi?
11 Ekpohọ iwuhrẹ Ileleikristi o k’omai owha-iruo re. A hrẹ Ileleikristi re a “ta udu họ [ohwohwo] awọ,” jẹ jaja ibe ahwo ukoko na oma re a “wo uyoyou, je ru iruo ezi kpobi.” Oma oruẹrẹhọ mai kẹ, ekpohọ, gbe abọ-owo evaọ iwuhrẹ Ileleikristi kpobi o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga jẹ tuduhọ amọfa awọ. (Ahwo Hibru 10:23-25) Wọhọ emaha nọ a rẹ salọ emu, ejọ mai a rẹ sae gwọlọ uduotahawọ ẹsikpobi re a re emu abọ-ẹzi. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:13) O rrọ oware uyoyou re a kẹ uduotahawọ oyena okenọ a gwọlọ e riẹ re ahwo otiọye na a sae rro te Ileleikristi nọ e kpako, enọ Pọl ukọ na o kere kpahe nọ: “Keme na emu ọgaga ọ rọ kẹ e nọ e route no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae hẹriẹ uwoma no uyoma.”—Ahwo Hibru 5:14.
Ẹruorote Oma Mai Evaọ Abọ-Ẹzi
12. Ono o wo owha-iruo nọ ma rẹ rọ daji ukoko na? Ru ei vẹ.
12 Ibe-orọo mai hayo esẹgbini mai a sae tuduhọ omai awọ re ma kru ukoko na ga. Epọvo na re, ekpako ukoko a rẹ sae sẹro mai wọhọ abọ uthuru nọ o rrọ otọ ẹruọsa rai. (Iruẹru 20:28) Rekọ ono o wo owha-iruo na otẹrọnọ ma rẹ daji edhere uzuazọ nọ o roma hwa uzẹme na? Uzẹme riẹ họ, owha-iruo na o rrọ omai omomọvo uzou. Yọ ere o rrọ makọ eware e be riẹ nya hayo e rrọ bẹbẹ. Roro kpahe oware nana nọ o via na.
13, 14. Wọhọ epanọ a rọ oriruo omogodẹ dhesẹ na, ẹvẹ ma sai ro wo obufihọ abọ-ẹzi nọ ma gwọlọ?
13 Evaọ obọ Scotland, okenọ imigodẹ jọ e jẹ re ẹbe ọvo rai jọ o te ghoro kpohọ ẹroro ugbehru jọ o te kie kpohọ obotọ. Ọ nwoma ha, rekọ iguegue e ro riẹ oma gaga yọ ọ be sae gadiẹ zihe ze he. O te mu ubo oja họ ebo. Oni riẹ o te ti yo edo riẹ, ọye omariẹ o te muhọ ebo bẹsenọ othuru-igodẹ na ọ rọ nyaze ti si omogodẹ na ze.
14 Rri othotha nọ eware na e rọ via na. Omogodẹ na o bo kẹ obufihọ, oni na o te fi urru riẹ ba ubo riẹ, othuru-igodẹ na ọ tẹ wọ re o siwi ei. Otẹrọnọ arao ọboba avọ oni riẹ a rẹ sae ruẹ enwoma a ve bo kẹ obufihọ vẹrẹ vẹrẹ, kọ ma gbe ru epọvo na okenọ ma te zoruẹ evaọ abọ-ẹzi hayo ma tẹ rrọ ọza idudhe no obọ akpọ Setan ze? (Jemis 5:14, 15; 1 Pita 5:8) Ere ma re ru maero nọ ma tẹ kare eriariẹ fikinọ ma gbẹ rrọ emaha hayo ma kurẹriẹ obọ.
Elele Ọkpọvio Ọghẹnẹ O rẹ Wha Evawere Ze
15. Ẹvẹ o jọ aye jọ oma okenọ o mu usu họ ẹnya kugbe ukoko Ileleikristi na?
15 Roro kpahe ewoma otoriẹ Ebaibol gbe ududhomẹno nọ o rẹ kẹ enọ e be gọ Ọghẹnẹ uzẹme na. Aye ikpe 70 jọ nọ o kpohọ Ichọche England no emaha ze ọ rọwo nọ omọvo Isẹri Jihova jọ o wuhrẹ Ebaibol kugbei. O te ti wuhrẹ nọ odẹ Ọghẹnẹ họ Jihova je kuomagbe be ta nọ “Ami” kẹ uvi elẹ ẹgbede nọ a be lẹ evaọ Ọgwa Uvie ẹwho na. Avọ oma urirẹ, ọ ta nọ: “Ukpenọ a re dhesẹ Ọghẹnẹ wọhọ ohwo nọ o thabọ n’omai ahwo-akpọ gheghe, wha be rehọ iẹe ziọ udevie mai wọhọ ogbẹnyusu oyoyou. Oma u ri ru omẹ enẹ ẹdọvo ho.” Ẹsejọhọ, oware ọsosuọ nọ u duobọte ohwo isiuru oyoyou ọyena o te thọrọ iẹe ẹro ho. Ajọ epanọ uzẹme na o ghare te k’omai evaọ okenọ ma kake jẹe rehọ o thọrọ omai ẹro ho.
16. (a) Eme ọ rẹ via otẹrọnọ ma ru igho nọ ma re wo fihọ ute ọsosuọ mai? (b) Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ uvi evawere?
16 Ibuobu e rọwo inọ a te wo igho buobu, a te wereva viere. Rekọ, ma tẹ rọ ilale igho karo evaọ uzuazọ, ma rẹ sae ruẹ-uye “inwe buobu.” (1 Timoti 6:10) Roro unu ahwo nọ a be dẹ ekade edhọ-ifio, raha igho fihọ edhọ-ifio, hayo bi fi igho họ eki bi roro ẹdẹ nọ igho i ti tunye ze kẹ ae. Umutho ahwo gheghe ọvo a be ruẹ igho nọ a bi rẹro rai na. Yọ ẹsibuobu makọ enọ e ruẹ igho na a vẹ te ruẹ nọ efe idudhe rai na o wha evawere se ai hi. Ukpoye, evawere ikrẹkri i re no eruo oreva Jihova ze, iruo iru kugbe ukoko Ileleikristi na avọ ekpakpọ ẹzi ọfuafo Jihova gbe obufihọ enjẹle riẹ. (Olezi 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Ma te ru enẹ, eghale nọ ma rẹro rai hi e sai bru omai ze. Kọ uzẹme na o ghare k’owhẹ te epanọ o rẹ sae rọ wha eghale itieye na s’owhẹ?
17. Eme uwou Saimọn, ọlọheviẹ na, nọ Pita o wohọ u dhesẹ via kpahe uruemu ukọ na?
17 Roro kpahe oware jọ nọ o via kẹ Pita ukọ na. Evaọ ukpe 36 C.E., ọ rọ Ukiekpotọ Sharọn kpohọ erẹ imishọnare. Ọ wẹriẹ Lida oria nọ o jo siwi Ineas ọmo na ọ tẹ ruọ edhere kpohọ unueri Jọpa. Ọ tẹ jọ obei kpare Dọkas. Iruẹru 9:43 o ta k’omai nọ: “Pita ọ tẹ ria Jopa edẹ buobu evaọ uwou Saimọn, ọlọheviẹ na.” Eme ekpẹkpẹe nana i dhesẹ uruemu ababọ ọriẹwẹ Pita nọ ọ jẹ gbodibo kẹ ahwo evaọ okpẹwho oyena. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Frederic W. Farrar, ọgba-eriariẹ Ebaibol na, o kere nọ: “Ahwo nọ a re lele Uzi [Mosis] nọ a rọ Unu Kpeze na kekeke a re wohọ uwou ọlọheviẹ hẹ. Eviẹ erao gbe ugboma erao sa-sa nọ a re ro gboma kẹdẹ kẹdẹ fiki iruo na, gbe ekwakwa nọ o gwọlọ kpobi, u ru iruo na rrọ tọtọtọ je tuoma evaọ aro enọ i re kru izi kekeke kpobi.” O tẹ make rọnọ uwou Saimọn nọ “orọ akotọ abade” na o kẹle uwou olọheviẹ riẹ hẹ, Saimọn o je ru ‘iruo nọ ahwo kpobi a rri tọtọtọ, onọ o rẹ lẹliẹ ahwo rri enọ i bi ruiruo na vo,’ ere Farrar ọ ta.—Iruẹru 10:6.
18, 19. (a) Fikieme eruẹaruẹ nọ i te Pita obọ i je gbei unu? (b) Didi oghale nọ o rẹro riẹ u te Pita obọ?
18 Pita nọ ọ kare ọriẹwẹ na ọ jẹ ọghoruo Saimọn rehọ, Ọghẹnẹ ọ tẹ jọ etẹe kẹ Pita ovuẹ nọ o rẹro riẹ hẹ kpahe epanọ ọ rẹ nya. Ọ ruẹ eruẹaruẹ nọ a jọ ta kẹe nọ ọ re erao nọ uzi ahwo Ju u rri tọtọtọ. Pita o si ikẹ nnọ ọ rẹ “te re ekpehre oware ọvo gbe onọ orẹ tọtọ [ẹdọvo] ho.” Rekọ a ta kẹe isiasa nọ: “Onọ Ọghẹnẹ o ru fo uno, who ru ei họ ekpehre he.” Wọhọ epanọ o rẹ jọ, ‘Pita o je riwi gede gede bi roro otofa eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na.’—Iruẹru 10:5-17; 11:7-10.
19 Pita ọ riẹ hẹ inọ họriẹ ẹdẹ yena evaọ Sisaria, ikilomita 50 no etẹe, Ọgẹdhọ nọ a re se Kọniliọs o wo eruẹaruẹ jọ re. Ẹnjẹle Jihova ọ ta kẹ Kọniliọs re o vi idibo riẹ nyae gwọlọ Pita evaọ uwou Saimọn ọlọheviẹ na. Kọniliọs o vi idibo riẹ kpohọ uwou Saimọn, Pita o te lele ai zihe kpohọ Sisaria. Ọ tẹ jọ obei ta usiuwoma kẹ Kọniliọs gbe imoni gbe egbẹnyusu riẹ. Fikiere, a te zihe ruọ Egedhọ ọsosuọ nọ e yawo ho nọ e rọwo enọ ẹzi ọfuafo o te obọ wọhọ ereuku Uvie na. Dede nọ ezae na e yawo ho, enọ i yo eme ọ Pita kpobi a họ-ame. Onana u te rovie edhere na kẹ ahwo erẹwho na, enọ ahwo Ju a je rri tọtọtọ vẹre, re a zihe ruọ ahwo ukoko Ileleikristi na. (Iruẹru 10:1-48; 11:18) Ẹvẹ uvẹ-ọghọ nọ Pita o wo na o rro te—onana kpobi fikinọ ọ rehọ uzẹme na ghaghae o tẹ jẹ wọe yoẹme kẹ ọkpọvio Jihova je ruiruo evaọ ẹrọwọ!
20. Didi obufihọ Ọghẹnẹ ma re wo ma tẹ rọ uzẹme na karo evaọ izuazọ mai?
20 Pọl ọ tuduhọ omai awọ nọ: “Ta uzẹme eva uyoyou, re ma he kpo họ aro evaọ edhere kpobi, eruọ evaọ oye nọ rọ ọnọ owo uzou, e ruọ evaọ Kristi.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:15, ẹjẹlẹ ibiẹme na ọmai.) Ẹhẹ, uzẹme na o te k’omai evawere buobu enẹna otẹrọnọ ma rehọ e riẹ karo evaọ izuazọ mai ma tẹ jẹ kẹ Jihova uvẹ re ọ rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo riẹ kpọ ithihi mai. Jẹ kareghẹhọ obufihọ enjẹle efuafo na evaọ iruo usiuwoma ota mai. (Eviavia 14:6, 7; 22:6) Rri oghẹrẹ nọ uvẹ-ọghọ mai o rro te re ma wo uketha utioye na evaọ iruo nọ Jihova o vi omai nọ ma ru na! Ekru ẹgbakiete u ti ru omai jiri Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na, bẹdẹ bẹdẹ. Kọ oware jọ o rẹ ghare viere?—Jọn 17:3.
Eme Ma Wuhrẹ No?
• Fikieme ibuobu e gbẹ be jẹ uzẹme na rehọ họ?
• Ẹvẹ Ileleikristi a re rri eware akpọ Setan?
• Eme ọ rẹ jọ uruemu mai kpahe iwuhrẹ, kọ fikieme?
• Didi owha-iruo ma wo nọ ma rẹ rọ sẹro oma mai evaọ abọ-ẹzi?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Udhesẹ-oria/Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]
ABADE OLOGBO
Sisaria
UKIEKPOTỌ SHARỌN
Jopa
Lida
Jerusalẹm
[Uwoho]
Pita o lele ọkpọvio Ọghẹnẹ ọ tẹ ruẹ eghale nọ o rẹro rai hi
[Ọnọ o wo uwoho]
Udhesẹ-oria: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]
Jesu o se isẹri kpahe uzẹme na
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Wọhọ emuore iwo, emuore abọ-ẹzi o r’oja kẹ omokpokpọ mai