Ekugbe Eware Nọ E Rrọ Odhiwu Gbe Enọ E Rrọ Otọakpọ
Ekugbe Eware Nọ E Rrọ Odhiwu Gbe Enọ E Rrọ Otọakpọ
“[O rrọ] epaọ iroro riẹ . . . re eware kpobi nọ e rọ ehru gbe enọ e rọ akpọ, a wo okugbe ọvo eva [Kristi].”—AHWO ẸFẸSỌS 1:9, 10.
1. Eme họ “iroro” Jihova kẹ odhiwu gbe otọakpọ na?
UDHEDHẸ EHRUGBAKPỌ! Onana họ ẹjiroro okpehru Jihova, “Ọghẹnẹ udhedhẹ” na. (Ahwo Filipai 4:9) Ọ kẹ Pọl ukọ na ẹgba ẹzi ro kere inọ “iroro riẹ” họ “re eware kpobi nọ e rọ ehru gbe enọ e rọ akpọ, a wo okugbe ọvo eva [Kristi].” (Ahwo Ẹfẹsọs 1:9, 10) Eme a rehọ ẹme na “wo okugbe ọvo” nọ ọ rrọ owọ Ebaibol nana dhesẹ? Ọgba-eriariẹ Ebaibol, J. B. Lightfoot, ọ ta nọ: “Ẹme na o dhesẹ okugbe ọrọ ehrugbakpọ na soso, nọ o te kare ahwo ozighi gbe ọwọsuọ, aikpobi na a ve ti kuomagbe evaọ Kristi. Uzioraha gbe uwhu, uweri gbe uye-oruẹ, i ve ti serihọ.”
“Eware Kpobi nọ E Rọ Ehru”
2. Amono họ “eware kpobi nọ e rọ ehru” nọ u fo nọ a re kugbe na?
2 Pita ukọ na ọ gba ẹruore igbunu nọ uvi Ileleikristi a wo ekru nọ o kere nọ: “Wọhọ epaọ eya riẹ, ma rẹ hẹrẹ ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ enọ ẹrẹreokie ọ be ria.” (2 Pita 3:13) “Ihru ekpokpọ” nọ a jọ etenẹ yeyaa riẹ na u dhesẹ esuo ọkpokpọ na, Uvie Mesaya na. “Eware kpobi nọ e rọ ehru” nọ Pọl ọ jọ ileta riẹ ro se ahwo Ẹfẹsọs fodẹ na a ti ku ai gbe “eva Kristi.” Enana họ umutho ahwo-akpọ nọ a salọ re a lele Kristi su evaọ obọ odhiwu. (1 Pita 1:3, 4) A dẹ Ileleikristi 144,000 nana nọ a wholo na “no obọ otọ akpọ na ze,” ‘no udevie ahwo ze,’ re a jọ ibe ereuku kugbe Kristi evaọ Uvie obọ odhiwu riẹ.—Eviavia 5:9, 10; 14:3, 4; 2 Ahwo Kọrint 1:21; Ahwo Ẹfẹsọs 1:11; 3:6.
3. Ẹvẹ a sae rọ ta nnọ enọ a wholo na a “keria gbe Kristi Jesu eva eria obọ odhiwu” nọ a gbẹ make rrọ otọakpọ?
3 A rehọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na wariẹ yẹ Ileleikristi nọ a wholo na re a zihe ruọ emọ abọ-ẹzi erọ Jihova. (Jọn 1:12, 13; 3:5-7) Fikinọ Jihova ọ dẹ rai rehọ no wọhọ “emọ,” a te zihe ruọ inievo Jesu. (Ahwo Rom 8:15; Ahwo Ẹfẹsọs 1:5) Fikiere, nọ a gbẹ make rrọ otọakpọ, a ta kpahe ae nnọ a “keria gbe Kristi Jesu eva eria obọ odhiwu.” (Ahwo Ẹfẹsọs 1:3; 2:6) A rrọ oria ukpehru abọ-ẹzi nana keme ‘a rọ fiki eyaa Ẹzi Ẹri kpoka họ ai, onọ o rrọ imuẹro ukuoriọ rai’ nọ a rawo kẹ ai evaọ obọ odhiwu. (Ahwo Ẹfẹsọs 1:13, 14; Ahwo Kọlọsi 1:5) Fikiere, enana họ “eware kpobi nọ e rọ ehru” na, enọ a ti koko unu rai kpobi họ wọhọ epanọ Jihova ọ jiroro riẹ kpahotọ no.
A Mu Rai họ Ekokohọ
4. Oke vẹ gbe oghẹrẹ vẹ ekokohọ “eware kpobi nọ e rọ ehru” na o ro muhọ?
4 Rọwo kugbe “ọruẹrẹfihotọ” Jihova, ekokohọ “eware kpobi nọ e rọ ehru” u ti muhọ nọ ‘oke na u te no.’ (Ahwo Ẹfẹsọs 1:10) Oke na u te eva Pẹntikọst 33 C.E. Ẹdẹ yena, ẹzi ọfuafo o hwẹ ku ikọ na gbe ẹko ilele jọ, te ezae te eyae. (Iruẹru 1:13-15; 2:1-4) Onana o kẹ imuẹro inọ ọvọ ọkpokpọ na o mu iruo họ no, nọ u kpoka họ eyẹ ukoko Ileleikristi na gbe orẹwho okpokpọ orọ Izrẹl abọ-ẹzi, ‘Izrẹl Ọghẹnẹ.’—Ahwo Galesha 6:16; Ahwo Hibru 9:15; 12:23, 24.
5. Fikieme Jihova ọ rọ rehọ “orẹwho” okpokpọ mu re u nwene Izrẹl uwo?
5 Ọvọ Uzi nọ a lele Izrẹl uwo re na o rehọ “uvie izerẹ gbe orẹwho Ọrẹri” nọ u ti ruiruo bẹdẹ bẹdẹ evaọ obọ odhiwu ze he. (Ọnyano 19:5, 6) Jesu ọ ta kẹ isu egagọ ahwo Ju na nọ: “A re ti mi owhai uvie Ọghẹnẹ a vẹ te rehọ iẹ kẹ orẹwho nọ o rẹ mọ ibi riẹ.” (Matiu 21:43) Ahwo nọ a ru orẹwho yena, Izrẹl abọ-ẹzi na via họ Ileleikristi nọ a wholo nọ a rehọ ziọ ọvọ ọkpokpọ na. Pita ukọ na o kere se enana nọ: “Whai họ otie-ahwo nọ a sanọ rehọ, ọkwa-ozerẹ orua-uvie, orẹwho ọrẹri, ahwo obọ Ọghẹnẹ, re wha woro iruo urirẹ riẹ via ọnọ o se owhai no ebi e ruọ eva elo ọnwranwra riẹ. Okejọ nọ vrẹ wha jọ ahwo ọvo ho, rekọ enẹna whai ahwo Ọghẹnẹ.” (1 Pita 2:9, 10) Izrẹl uwo a gbẹ rrọ ahwo Jihova nọ a rrọ ọvọ kugbei hi. (Ahwo Hibru 8:7-13) Wọhọ epanọ Jesu ọ ruẹaro riẹ, a mi rai uvẹ nọ a rẹ rọ jọ abọjọ Uvie Mesaya na a tẹ rehọ iẹe kẹ ahwo 144,000 erọ Izrẹl abọ-ẹzi na.—Eviavia 7:4-8.
A Riọvọ Uvie Kugbe Ai
6, 7. Ọvọ obọdẹ vẹ Jesu ọ re kugbe inievo riẹ nọ a rehọ ẹzi wholo, kọ eme onana u dhesẹ kẹ ai?
6 Evaọ aso nọ Jesu ọ rọ rehọ Ekareghẹhọ uwhu riẹ mu, ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ i wo ẹrọwọ nọ: “Whai họ enọ i lele omẹ gbẹ jọ eva ẹdawọ mẹ; epanọ ọsẹ mẹ ọ rehọ uvie mu kẹ omẹ, ere me ro mu kẹ owhai re. Re wha re, jẹ da eva emẹjẹ mẹ eva uvie mẹ, jegbe re wha keria egbara uvie re wha bruoziẹ erua kpegbivẹ Izrẹl.” (Luk 22:28-30) Jesu ọ jọ etenẹ ta kpahe ọvọ obọdẹ nọ ọ re kugbe inievo 144,000 riẹ nọ a rehọ ẹzi wholo, enọ i ti kru ẹrọwọ rai “bọwo ẹdẹ uwhu” je dhesẹ nnọ a “kpare-obọ.”—Eviavia 2:10; 3:21.
7 Umutho ahwo nana a kpairoro vrẹ ẹrria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ wọhọ ahwo-akpọ. A ti lele Kristi su evaọ obọ odhiwu, keria egbara-uvie re a su ahwo-akpọ. (Eviavia 20:4, 6) Joma rri ikereakere efa nọ i kie kpahe enana nọ a wholo na ọvo nọ u dhesẹ oware nọ “igodẹ efa” na a gbẹ rọ re ebrẹdi jẹ da udi Ekareghẹhọ na ha.—Jọn 10:16.
8. Okenọ enọ a wholo na a tẹ re ebrẹdi na, eme a bi dhesẹ na? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 11.)
8 Enọ a wholo na a te ruẹ uye wọhọ Kristi, yọ u no rai eva ze re a whu oghẹrẹ uwhu riẹ. Wọhọ omọvo utu yena, Pọl ọ ta nnọ ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ ruẹ uye kpobi re ọ “ruẹse wo erere Kristi . . . re [ọ] ruẹse riẹ e avọ ogaga omokparọ riẹ, re [o] wo ẹkẹ eva uye riẹ.” Ẹhẹ, u no Pọl eva ze re ọ “jọ wọhọ iẹ eva uwhu riẹ,” koyehọ re o whu oghẹrẹ uwhu nọ o whu. (Ahwo Filipai 3:8, 10) Ibuobu Ileleikristi nọ a wholo na a jọ oma rai “wha [oghẹrẹ uye] uwhu Jesu” no.—2 Ahwo Kọrint 4:10.
9. Ugboma ono ebrẹdi Ekareghẹhọ na u dikihẹ kẹ?
9 Nọ ọ jẹ to Emu Owọwọ Olori na họ, Jesu ọ ta nọ: “Onana họ oma mẹ.” (Mak 14:22) Ọ jẹ ta kpahe uzedhe ugboma riẹ, onọ a be te rehọ eviaviẹ fa kẹle u ve ti je hwẹ azẹ. Ebrẹdi nọ e kare ẹvi o jọ oka nọ u fo ọrọ ugboma yena. Fikieme? Keme evaọ Ebaibol na, ẹvi ọ rẹ sai dikihẹ kẹ uzioraha hayo emuemu. (Matiu 16:4, 11, 12; 1 Ahwo Kọrint 5:6-8) Jesu ọ jọ gbagba, yọ ugboma ohwo-akpọ riẹ o kare uzioraha. Ọ te rehọ ugboma ogbagba yena kẹ wọhọ idhe ofu-okie. (Ahwo Hibru 7:26; 1 Jọn 2:2) Oyena o te wha erere se uvi Ileleikristi kpobi, makọ a wo ẹruore uzuazọ evaọ obọ odhiwu hayo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ aparadase.—Jọn 6:51.
10. Edhere vẹ enọ e be da udi Ekareghẹhọ na a be rọ ‘da azẹ Kristi’?
10 Kpahe udi nọ Ileleikristi nọ a wholo a rẹ da evaọ Ekareghẹhọ na, Pọl o kere nọ: “Egho oghale nọ ma bi guọvunu họ na, ogbẹrọnọ ọyena họ azẹ okugbe Kristi nọ ma be da na?” (1 Ahwo Kọrint 10:16) Edhere vẹ enọ e be da udi na a bi ro wo obọ evaọ “azẹ okugbe Kristi”? Orọnikọ ae a kẹ omai ẹtanigbo na ha, keme ae omarai a gwọlọ ẹtanigbo. Ẹkwoma ẹrọwọ nọ a fihọ ogaga ẹtanigbo ọrọ azẹ Kristi, a bi wo erọvrẹ izieraha rai, a te je whowho ai nnọ a kiẹrẹe kẹ uzuazọ evaọ obọ odhiwu. (Ahwo Rom 5:8, 9; Taitọs 3:4-7) Ẹkwoma azẹ Kristi nọ o hwẹ a ro ru 144,000 erọ ibe ereuku Kristi na ‘fuafo,’ ru ai fo no uzioraha re a zihe ruọ “erezi.” (Ahwo Hibru 10:29; Daniẹl 7:18, 27; Ahwo Ẹfẹsọs 2:19) Ẹhẹ, ẹkwoma azẹ riẹ nọ o hwẹ Kristi ọ rọ “ta ahwo kẹ Ọghẹnẹ ronọ k’oria k’oria gbe evẹrẹ gbe ahwo gbe orẹwho ze, o je ru otọ-uvie gbe izerẹ kẹ Ọghẹnẹ mai, a vẹ te re uvie evaọ akpọ na.”—Eviavia 5:9, 10.
11. Eme enọ a wholo na a be rehọ ẹda udi Ekareghẹhọ na dhesẹ?
11 Okenọ Jesu ọ rehọ Ekareghẹhọ uwhu riẹ mu, ọ rehọ egho udi na kẹ ikọ riẹ nọ i wo ẹrọwọ jẹ ta nọ: “Whai kpobi wha da e; keme onana họ azẹ mẹ orọ ọvọ na, nọ o hwẹ kẹ ibuobu fiki erọvrẹ izieraha.” (Matiu 26:27, 28) Wọhọ epanọ azẹ iruẹ gbe ewe o ru ọvọ Uzi nọ ọ jọ udevie Ọghẹnẹ gbe orẹwho Izrẹl dikihẹ na, azẹ Jesu o ru ọvọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ re kugbe Izrẹl abọ-ẹzi na dikihẹ, muhọ no Pẹntikọst 33 C.E. vrẹ. (Ọnyano 24:5-8; Luk 22:20; Ahwo Hibru 9:14, 15) Ẹkwoma ẹda udi nọ u dikihẹ kẹ ‘azẹ ọvọ na,’ yọ enọ a wholo na a bi dhesẹ inọ a riọvọ ọkpokpọ kugbe ai no gbe nnọ irere riẹ i bi te ai obọ.
12. Ẹvẹ a be rọ họ enọ a wholo na ame fihọ uwhu Kristi?
12 Ẹda udi na o rẹ kareghẹhọ enọ a wholo na oware ofa re. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ i kru ẹrọwọ rai nọ: “Egho nọ mẹ rẹ da, wha rẹ te da e, gbe ame-ọhọ nọ a rọ họ omẹ a rẹ te rehọ iẹ họ owhai.” (Mak 10:38, 39) Uwhremu na Pọl ọ ta nnọ Ileleikristi a te ‘họ-ame fihọ uwhu’ Kristi. (Ahwo Rom 6:3) Enọ a wholo na a bi yeri uzuazọ wọhọ ẹsenọ a rehọ uzuazọ rai dheidhe no. Uwhu rai o rrọ uwhu idheidhe keme a si obọ no ẹruore kpobi ọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. Ame-ọhọ nọ Ileleikristi nana nọ a wholo na a họ fihọ uwhu Kristi o rẹ te gba nọ a te kru ẹrọwọ rai te urere nọ a je whu, a vẹ te kpare ae wọhọ emama ẹzi re a lele Kristi “re uvie” wọhọ ivie evaọ obọ odhiwu.—2 Timoti 2:10-12; Ahwo Rom 6:5; 1 Ahwo Kọrint 15:42-44, 50.
Ẹre Ebrẹdi gbe Ẹda Udi Na
13. Fikieme enọ i wo ẹruore otọakpọ a gbẹ rọ re ebrẹdi jẹ da udi Ekareghẹhọ na ha, rekọ fikieme a je kpohọ Ekareghẹhọ na?
13 Nọ eware nana kpobi e rrọ eva ẹre ebrẹdi gbe ẹda udi nọ a re ro ru Ekareghẹhọ na, u fo vievie he re enọ i wo ẹruore otọakpọ a re ebrẹdi jẹ da udi na. Enọ i wo ẹruore otọakpọ a riẹ kẹ omarai inọ a rrọ ahwo ugboma Kristi nọ a wholo ho, yọ a rrọ ọvọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ re kugbe enọ i ti lele Jesu Kristi su hu. Nọ “egho na” o dikihẹ kẹ ọvọ ọkpokpọ na, enọ e rrọ ọvọ ọkpokpọ na ọvo a rẹ re ebrẹdi jẹ da udi na. Enọ i wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ wọhọ ahwo-akpọ nọ a gba no evaọ otọ Uvie na a họ rai ame fihọ uwhu Jesu hu, yọ a se rai re a lele iei su evaọ obọ odhiwu hu. A tẹ re ebrẹdi jẹ da udi na, yọ a be j’abọ kru oware nọ o rrọ orai hi. Fikiere, a rẹ re jẹ da ha, rekọ a re dhesẹ adhẹẹ nọ a wo kẹ ọruẹrẹfihotọ na ẹkwoma ekpohọ Ekareghẹhọ na. A be kẹ uyere fiki eware kpobi nọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma Ọmọ riẹ ru kẹ ai no, onọ u kugbe erọvrẹ izieraha rai fiki azẹ Kristi nọ o hwẹ.
14. Oghẹrẹ vẹ enọ a wholo na a bi ro wo ẹgba abọ-ẹzi no obọ Ọghẹnẹ ze ẹkwoma ẹre ebrẹdi gbe ẹda udi na?
14 Oka urere nọ a bi kpehọ umutho Ileleikristi nọ a se nnọ a su kugbe Kristi evaọ obọ odhiwu u bi kuhọ no. Bẹsenọ a rẹ nyate ekuhọ uzuazọ rai evaọ otọakpọ nọ a ro dheidhe no na, enọ a wholo na a bi wo ẹgba abọ-ezi no obọ Ọghẹnẹ ze ẹkwoma ẹre ebrẹdi gbe ẹda udi Ekareghẹhọ na. A wo ọgbakugbe ọvona kugbe inievo rai wọhọ ahwo ugboma Kristi. Ẹre ebrẹdi gbe ẹda udi na o be kareghẹhọ ai inọ o gba rai họ re a kru ẹrọwọ rai rite uwhu.—2 Pita 1:10, 11.
Ekokohọ ‘Eware nọ E Rrọ Otọakpọ’
15. Amono a koko họ no ziọ abọ Ileleikristi nọ a wholo na?
15 No anwọ udevie ikpe ọ 1930 ze, “igodẹ efa” buobu, enọ ẹruore rai ọ rrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ, enọ e rrọ “uthuru okakao” na ha, a dhẹ gbalọ enọ a wholo na no. (Jọn 10:16; Luk 12:32; Zekaraya 8:23) A zihe ruọ egbẹnya omarokpotọ erọ inievo Kristi no, be thae uke ziezi evaọ ewhowho “usiuwoma uvie na” re o jọ isẹi kẹ erẹwho na kpobi. (Matiu 24:14; 25:40) A rọ enẹ dhesẹ via inọ a rrọ usu ahwo nọ Kristi o ti kuenu kẹ wọhọ “igodẹ” riẹ nọ o ti fihọ “obọze” aruoriwo riẹ nọ ọ te nyaze ti gu erẹwho na ẹdhọ na. (Matiu 25:33-36, 46) Ẹkwoma ẹrọwọ nọ a fihọ azẹ Kristi, a te jọ “otu obuobu” na nọ e te zọ vrẹ ‘uye ulogbo’ na.—Eviavia 7:9-14.
16. Amono ọfa a te jọ abọjọ ‘eware otọakpọ na,’ kọ ẹvẹ enana kpobi a ti ro wo uvẹ nọ a rẹ rọ jọ “emọ Ọghẹnẹ”?
16 Oka ukpehọ urere ọrọ 144,000 na o te gbẹ edhere kẹ obusino “ifou” ọraha nọ a te rọ raha uyerakpọ omuomu Setan evaọ otọakpọ. (Eviavia 7:1-4) Evaọ etoke Esuo Odu Ikpe ọrọ Kristi gbe ibe izerẹ gbe ivie riẹ na, ogbotu ahwo gbidigbidi nọ e kparoma ze a re ti kuomagbe otu obuobu na. (Eviavia 20:12, 13) Enana a ti wo uvẹ nọ a te rọ rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọ Ovie Mesaya na, Kristi Jesu. Eva ekuhọ Esuo Odu Ikpe na, ‘eware otọakpọ’ enana kpobi na e vẹ te rẹriẹ ovao ku odawọ urere na. A vẹ te dẹ enọ i kru ẹrọwọ rai rehọ wọhọ “emọ Ọghẹnẹ” nọ e rrọ otọakpọ.—Ahwo Ẹfẹsọs 1:10; Ahwo Rom 8:21; Eviavia 20:7, 8.
17. Ẹvẹ ẹjiroro Jihova o ti ro rugba?
17 Enẹ Jihova ọ te rọ rehọ ẹkwoma “ọruẹrẹfihotọ” areghẹ riẹ ru ẹjiroro riẹ gba “re eware kpobi nọ e rọ ehru gbe enọ e rọ akpọ, a wo okugbe ọvo eva [Kristi].” Enẹ a ti ro koko emama iwareghẹ kpobi evaọ obọ odhiwu gbe otọakpọ họ nọ a ti ro wo udhedhẹ ehrugbakpọ, be rehọ oghọghọ roma kpotọ kẹ esuo okiẹrẹe ọrọ Ọjiroro Ologbo na, Jihova.
18. Ẹvẹ enọ a wholo na gbe egbẹnya rai a ti ro wo erere no ekpohọ Ekareghẹhọ na ze?
18 Ẹvẹ o te jọ ọbọga ẹrọwọ te nọ umutho enọ a wholo na avọ egbẹnya rai erọ igodẹ efa nọ i te ima buobu, a ti kuomagbe evaọ April 12, 2006! A ti ru Ekareghẹhọ ọrọ uwhu Kristi, wọhọ epanọ Jesu ọ kẹ ujaje riẹ na: “Wha ru onana roro omẹ.” (Luk 22:19) Enọ e be te jariẹ kpobi ẹdẹ yena a rẹ kareghẹhọ eware nọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma Ọmọ ọghaghae riẹ, Kristi Jesu, ru kẹ ai no.
Ọkiẹkpemu
• Eme họ ẹjiroro Jihova kẹ eware nọ e rrọ obọ odhiwu gbe enọ e rrọ otọakpọ?
• Amono họ eware “nọ e rọ ehru” na, kọ ẹvẹ a ro koko ai họ no?
• Amono họ eware nọ “e rọ akpọ” na, kọ ẹruore vẹ a wo?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]
“Oma Kristi”
Eva 1 Ahwo Kọrint 10:16, 17, nọ Pọl ọ jẹ ta kpahe epanọ ebrẹdi na o wuzou te kẹ inievo Kristi nọ a rehọ ẹzi wholo, ọ tẹ fodẹ “oma” evaọ edhere obọdẹ. Ọ ta nọ: “Kọ ebrẹdi nọ ma be ghale na, ogbẹrọnọ oma Kristi ma bi kuomagbe ria na? Wọhọ epanọ ukulu nọ ma rẹ ghale o rọ ọvo na, ere, nọ ma re buobu na oma ovo ma rọ, keme mai kpobi a gbebi kuomagbe ghale ukulu na.” Okenọ Ileleikristi nọ a wholo a tẹ re ebrẹdi Ekareghẹhọ na, yọ a bi dhesẹ okugbe nọ a wo evaọ ukoko enọ a wholo na, onọ o wọhọ ugboma avọ Kristi wọhọ Ọnowuzou riẹ.—Matiu 23:10; 1 Ahwo Kọrint 12:12, 13, 18.
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]
Fikieme enọ a wholo na ọvo a rẹ rọ re ebrẹdi jẹ da udi na?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]
Ẹkwoma ọruẹrẹfihotọ Jihova, a re ti ku emama kpobi nọ e rrọ obọ odhiwu gbe otọakpọ gbe