Oruvẹ no Obe Ẹsta Ze
Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Ẹsta Ze
OWỌHỌ nọ omaa na o sai fi abọ kie vievie he. Omaa na họ epanọ a re ro kpe ahwo Ju muotọ. Eva ẹdẹvo jọ nọ a ve fihọ, a bi ti kpe ahwo Ju kpobi nọ e be rria ẹkwotọ uvie na soso, nọ o kẹre no India rite Ẹtiopia na. Ona họ iroro ọnọ ọ ma omaa na. Dede na, oware jọ nọ u wuzou gaga o thọrọ e riẹ ẹro. Ọghẹnẹ obọ odhiwu na ọ rẹ sae thọ ahwo riẹ no oghẹrẹ uyero imuozọ kpobi. A gbiku ọthọwẹ nana fihọ obe Ẹsta evaọ Ebaibol na.
Mọdekae, ọzae Ju nọ ọ kpako no, ọye o kere obe Ẹsta. Ekere obe na o rehọ ole ikpe 18, evaọ etoke esuo ovie Pasia na Ahasuerọs, hayo Xerxes I. Ikuigbe nana i dhesẹ epanọ Jihova o re ro siwi idibo riẹ no ẹgwa omuomu ewegrẹ rai, o tẹ make rrọ nọ idibo riẹ a rrọ eria sa-sa eva ẹkwotọ uvie-ulogbo. Onana o rrọ uduotahawọ kẹ idibo Jihova nẹnẹ, enọ e be rehọ edhere ọfuafo gọe eva ekwotọ nọ i bu te 235. Ofariẹ, ahwo nọ a ta ẹme kpahe evaọ obe Ẹsta na a fi emamọ iriruo jọ hotọ kẹ omai nọ ma rẹ raro kele, gbe iriruo efa nọ u fo nọ ma rẹ raro kele he. Uzẹme, “ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo.”—Ahwo Hibru 4:12.
OVIE-AYE NA O RE DHOMAHỌ ẸME NA HRỌ
Evaọ ukpe avesa ọrọ esuo riẹ (493 B.C.E.), Ahasuerọs ovie na o te se ehaa evaọ uvie riẹ. Vashiti, ovie-aye nọ o wo erru gaga na, o ru oware jọ nọ o dha ovie na eva thesiwa, a te mi ei ọkwa riẹ. A tẹ salọ Hadasa, ohwo Ju na rono udevie eyae iwowoma nọ e re riẹ ọzae he evaọ ẹkwotọ na ro nwene ẹta riẹ. Eva ẹnyalele uthubro nọ Mọdekae, ọmọ oniọvo-ọsẹ riẹ ọ kẹ riẹ, Hadasa o dhesẹ oma riẹ wọhọ ohwo Ju hu, ukpoye o te se odẹ Pasia riẹ, Ẹsta.
Nọ oke o be nya haro na, a tẹ rehọ ọzae jọ nọ o re fu uke gaga nọ a re se Heman mu ọkwa ohwo nọ ọ rọ kẹle ovie. Fikinọ Mọdekae ọ rọwo “vẹ uzou kpotọ . . . jẹ doro họ Heman oma” ha, eva e tẹ jẹ dha Heman, fikiere ọ tẹ gbẹgwae emu re a kpe ahwo Ju kpobi nọ e rrọ Uvie-Ulogbo Pasia no. (Ẹsta 3:2) Heman ọ tẹ tẹzẹ Ahasuerọs re ọ rọwo kugbei evaọ ẹgwae riẹ na je ru nọ ovie na ọ rọ whobọ họ inọ jọ a ginẹ wha ikpakpe na haro. Mọdekae ọ tẹ whẹ “ehọ-ekpa họ oma gbe enwo.” (Ẹsta 4:1) Enẹna, Ẹsta o re dhomahọ ẹme na hrọ. Ẹsta o te zizie ovie na gbe ethabọ ovie na re a ziọ ẹkeriotọ emuọriọ nọ ae ọvo a rẹ te jọ. Nọ a ziọ emuọriọ na avọ evawere, Ẹsta ọ tẹ wariẹ yare nọ a zihe ziọ otiọ ehaa evona eva ẹdẹ nọ ọ kẹle riẹ. O lẹliẹ eva were Heman. Dede na, ofu ọgaga ọ riẹe eva fikinọ Mọdekae ọ rọwo guzou kpotọ doro họ iẹe oma ha. Heman ọ tẹ ma omaa nọ o ti ro kpe Mọdekae taure oke emuọriọ na u te ti te eva ẹdẹ avivẹ na.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
1:3-5—Kọ edẹ 180 a ru ehaa ovie na? Oria ikere nana u dhesẹ nọ unuedẹ yena a ru ehaa na ha rekọ o ta inọ ovie na o dhesẹ efe oruaro gbe ewhẹhọ urirẹ uvie riẹ kẹ iletu na evaọ edẹ 180. Ẹsejọhọ ovie na ọ rehọ etoke othethei nana rehọ oruaro uvie na dhesẹ oma kẹ ikpahwo na jẹ kẹ ai imuẹro inọ ọ sae ginẹ wha omaa riẹ haro. O tẹ rrọ ere kiyọ owọ avọ 3 gbe orọ avọ 5 na o be ta kpahe ehaa edẹ 7 nọ a ru eva obọ ekuhọ omakugbe nọ o rehọ edẹ 180 na.
1:8—Ẹvẹ o rọ jọnọ eva oke udi-oda na, “a jẹ gba ohwo ọvo họ họ”? O wọhọ nọ ahwo Pasia a wo uruemu-ẹwho nọ a jẹ hae rọ gba ohwohwo họ da udi te umuo jọ eva oghẹrẹ ẹkeriotọ otiọnana. Rekọ evaọ ehaa nana, Ahasuerọs ovie na ọ kẹ uvẹ inọ ohwo kpobi ọ rẹ sae da epanọ u je rie, uzi u kru ohwo ọvo ho. Obe jọ o ta nọ: “A rẹ sae da bu hayo kawo te umuo nọ o were rai.”
1:10-12—Fikieme Vashiti aye ovie na ọ jẹ rọ se nọ ọ rẹ nya bru ovie na ha? Ewena-isukulu jọ a ta nọ aye ovie na ọ se fikinọ ọ gwọlọ inọ o re hrẹ oma riẹ kpotọ evaọ iraro erara ovie na nọ e da idi bẹ no na ha. Hayo o sae jọnọ aye ovie nana nọ o wo erru gaga na ọ kare omurokpotọ. Dede nọ Ebaibol na e fodẹ oware nọ o soriẹ nọ ọ rọ se he, ezae iwareghẹ oke yena a rri aghẹmeeyo aye ovie na kẹ ọzae riẹ wọhọ okpẹme gbe inọ ekpehre oriruo Vashiti ọ te whẹruọ eyae nọ i kiọkọ kpobi evaọ ibrotọ-uvie Pasia na.
2:14-17—Kọ ovie na o lele Ẹsta wezẹ taure ọ tẹ te jọ aye riẹ? Uyo na họ ijo. Ikuigbe na e ta nọ a zihe eyae nọ i kiọkọ nọ a ro se ovie na kpohọ ubruwou avivẹ na evaọ ohiohiẹ bru ọwharọ ovie na, “ọnọ ọ jẹ sẹro ese riẹ.” Fikiere, eyae nọ e jọ kugbe ovie na aso hẹrioke na i zihe ruọ ese hayo eyae avivẹ riẹ. Dede na, a rehọ Ẹsta kpohọ uwou ese na ha okenọ ọ ruẹ ovie na no. Okenọ a rehọ Ẹsta bru Ahasuerọs ze, “ovie na o [te] you Ẹsta vi eyae na kpobi, ọ tẹ dhẹ ruọ ẹe oma, ọ jẹ were iẹe vi emetẹ nọ e riẹ ezae he kpobi.” (Ẹsta 2:17) Oghẹrẹ vẹ Ẹsta ọ rọ ‘dhẹ ruọ Ahasuerọs oma jẹ were iẹe gaga’? Edhere ọvona nọ o ro wo aruoriwo amọfa na. ‘Ọmọtẹ na ọ were Hegae, o te je jiri ei.’ (Ẹsta 2:8, 9) Ugogo oware nọ o lẹliẹ Hegae dhesẹ aruoriwo kẹe họ oware nọ o muẹrohọ evaọ oma riẹ—erru gbe uruemu uwoma riẹ. Evaọ uzẹme, “Ẹsta ọ [jẹ] were ahwo kpobi nọ a rue riẹ.” (Ẹsta 2:15) Epọvo na re, oware nọ ovie na ọ ruẹ eva oma Ẹsta u si rie urru, o tẹ whae ze nọ o ro you rie.
3:2; 5:9—Fikieme Mọdekae ọ gbẹ rọ rọwo guzou kpotọ kẹ Heman he? O jọ oware othọthọ họ re ọmọ Izrẹl o guzou kpotọ kẹ ohwo nọ a ro mu ọkwa okpehru ro dhesẹ nọ a vuhu ọkwa riẹ mu. Dede na, eva orọ Heman na, oware ofa o jariẹ emu. Heman ọ jọ ohwo Agag, ẹsejọhọ ọrọ uyẹ Amalẹk, yọ Jihova o kpoka họ Amalẹk kẹ ọraha no. (Iziewariẹ 25:19) Rọkẹ Mọdekae, re o guzou kpotọ kẹ Heman u re kpomahọ ẹgbakiete riẹ kẹ Jihova. Ọ se riẹriẹriẹ, ta inọ ọye yọ ohwo Ju.—Ẹsta 3:3, 4.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
2:10, 20; 4:12-16. Ẹsta ọ jẹ ọkpọvio gbe ohrẹ rehọ mi odibo Jihova nọ ọ kpako je wo eriariẹ ziezi. O rrọ oware areghẹ re ma “yo ẹme e nọ i bi su [omai, jẹ] rehọ oma kpotọ kẹ ae.”—Ahwo Hibru 13:17.
2:11; 4:5. U fo re ma “guọlọ ifowe oma obọ [mai] ọvo ho, rekọ ifowe amọfa re.”—Ahwo Filipai 2:4.
2:15. Ẹsta ọ kare omorro, o te je dhesẹ oma-oriẹsuo keme ọ nekpẹ ifiare hayo iwu iwoma efa vi enọ Hegae ọ kẹ riẹe he. “Ohwo odidi obọ eva, avọ ẹgọ nọ ọ rẹ raha ha, . . . ẹgọ omaurokpotọ avọ ẹzi udhedhẹ” orọ Ẹsta họ oware nọ o lẹle riẹ si ovie na uru.—1 Pita 3:4.
2:21-23. Ẹsta avọ Mọdekae a fi emamọ oriruo hotọ ọrọ ‘ẹmeoyo kẹ enọ a kẹ udu na.’—Ahwo Rom 13:1.
3:4. Eva otọ iyero jọ, o rẹ sae jọ oware areghẹ re ma ko oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ dhere, wọhọ epanọ Ẹsta o ru na. Dede na, nọ u te kiekpahe edikihẹ mai evaọ okpẹme jọ wọhọ ẹme esuo okpehru Jihova gbe ẹgbakiete mai, ma rẹ dhozọ họ re ma dhesẹ oma inọ mai yọ Isẹri Jihova.
4:3. Nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe ẹdawọ, u re fo re ma lẹ se Jihova kẹ uduowha gbe areghẹ.
4:6-8. Mọdekae ọ gwọlọ ifue abọ-uzi kpahe ọza nọ ẹgwae omuomu Heman ọ wha ze na.—Ahwo Filipai 1:7.
4:14. Oghẹrẹ udufihọ nọ Mọdekae o fihọ Jihova u fo aruorokele.
4:16. Avọ ẹrorọsuọ Jihova, Ẹsta ọ rehọ ẹrọwọ avọ uduowha rẹriẹ ovao dhe uyero nọ o hae te wha uwhu sei. U wuzou re ma rẹroso Jihova ukpenọ ma rẹ rọ ẹro so omobọ mai.
5:6-8. Re ọ ruẹsi wo aruoriwo Ahasuerọs, Ẹsta o zizie i rie kpohọ emuọriọ eva orọ avivẹ. Ọ jowọ areghẹ, wọhọ epanọ u fo nọ ma re ru.—Itẹ 14:15.
ẸKẸRE O KURẸRIẸ
Nọ oke o be nyaharo na, ẹkẹre o te kurẹriẹ. A tehe Heman họ ehru ure nọ ọ ruẹrẹ họ je ti ro kpe Mọdekae, a tẹ rehọ ohwo nana nọ o je ti kpe vẹre na mu ethabọ ovie! Kọ ẹvẹ kpahe omaa nọ a ma inọ a ti kpe ahwo Ju na? Ẹkẹre ọ rẹ te jọ onana kurẹriẹ re.
Ẹsta nọ o wo ẹrọwọ na ọ tẹ wariẹ jowọ. Avọ uzuazọ riẹ nọ o fi họ ọza, ọ tẹ nya bru ovie na avọ ayare re a ruẹse whaha oware nọ Heman ọ momaa riẹ nọ o re ru ahwo Ju na. Ahasuerọs ọ riẹ oware nọ o re ru eva ẹme na. Fikiere, nọ ẹdẹ nọ a ve fihọ kẹ ikpakpe na o te no, ukpọ ahwo Ju na, kọ ahwo nọ a jẹ gwọlọ ai kpe na họ otu nọ a kpe. Mọdekae o te juzi nọ a hai ru Ehaa Piurim na kukpe kukpe rọ kareghẹhọ esiwo ologbo nana. Wọhọ ọnọ ọ rọ kẹle Ahasuerọs ovie na, Mọdekae ọ tẹ jẹ “gwọlọ ewoma gbe udhedhẹ rọ kẹ ahwo riẹ kpobi.”—Ẹsta 10:3.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
7:4—Ẹvẹ ekpe ahwo Ju na o hae rọ whae ze nọ ‘oware o rẹ rọ va ovie na abọ vru’? Ẹkwoma ona nọ ọ rọ ta inọ a rẹ sae zẹ ahwo Ju na wọhọ erigbo, Ẹsta o te fi ẹgba họ epanọ oware u re ro vru mi ovie na otẹrọnọ a kpe ahwo na. Ewẹ isiliva 10,000 nọ Heman ọ ya eyaa nọ o ti fihọ ẹkpa-ugho ovie na u te oware ovo ho nọ a tẹ rehọ iẹe wawo igho buobu nọ e hai ti bru ovie na ze o hẹ jọnọ Heman ọ momaa inọ a zẹ ahwo Ju na wọhọ erigbo. Ofariẹ, o hae jọnọ a wha omaa ikpakpe nọ Heman o ru na haro, aye ovie na ọ hai ti whu re.
7:8—Fikieme ewharọ na a ro ruru Heman ovao? O wọhọ nọ onana u dhesẹ oka omovuọ hayo okpẹtu nọ o bi ti te ohwo kẹle. Wọhọ epanọ obe jọ o ta, “ẹsejọ ahwo anwae erọ etoke yena a jẹ hai ruru ovao ohwo nọ a bi ti kpe.”
8:17—Edhere vẹ “ahwo buobu evaọ orẹwho na a [je ro] se oma rai nọ ae ahwo Ju”? U muẹro inọ ahwo Pasia buobu a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju, fikinọ a roro inọ enwene ọrọ uzi nọ o jẹ te wha uwhu se ahwo Ju na u dhesẹ nọ aruoriwo Ọghẹnẹ ọ rrọ kugbe ai. Oware ovona o be via nẹnẹ eva orugba eruaruẹ nọ e rrọ obe Zekaraya. O ta nọ: “Imakpe i re ti no kẹvẹrẹ kẹvẹrẹ erẹwho kpobi tha te jẹ obọ họ iwu ahwo Iju, anọ, ‘Je oma lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ avọ owhai a gbẹrọ.’ ”—Zekaraya 8:23.
9:10, 15, 16—Dede nọ uzi na o kẹ uvẹ inọ a rẹ rehọ eware ahwo nọ a kpe na, fikieme ahwo Ju na a gbe ru ere he? Obọ nọ a ro te oware ovo ho o kẹ imuẹro ivevẹ inọ ọthọwẹ uzuazọ rai ọvo họ oware nọ a gwọlọ, orọnikọ re a ru oma rai fe he.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
6:6-10. “Omovia o rẹ wha ọraha tha, uzou-uveghe o rẹ wha ekie tha.”—Itẹ 16:18.
7:3, 4. Kọ ma be hae gbaudu dhesẹ oma wọhọ Isẹri Jihova, o tẹ make rọnọ ere oruo o rẹ sae wha ukpokpoma ze?
8:3-6. Ma rẹ sae yare udu-esuo egọmeti gbe ekọto ẹdhoguo rọkẹ uketha no obọ ewegrẹ mai, yọ u fo nọ ma ru ere.
8:5. Avọ ona, Ẹsta o se odẹ ovie na kugbe he inọ o wobọ kugbe uzi nọ a fihọ nọ a ti ro kpe ahwo Ju na. Epọvo na re, o gwọlọ nọ ma re dhesẹ ona nọ ma te bi se isẹri kẹ ahwo nọ a rrọ esuo.
9:22. U fo nọ ma rẹ kpairoro vrẹ iyogbere nọ e rrọ udevie mai hi.—Ahwo Galesha 2:10.
“Obufihọ avọ Othọ” U re ti No Obọ Jihova Tha
Mọdekae ọ ta inọ o sae jọnọ ọkwa aye ovie nọ Ẹsta o te na u wobọ kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ. Okenọ uzuazọ rai o jọ ọza, ahwo Ju na a se emuọriọ ba jẹ lẹ kẹ obufihọ. Aye ovie na ọ nya bru ovie na ze ababọ uzizie nọ u no obọ ovie na ze, yọ unuẹse nọ ọ nya bru ovie na o wo aruoriwo eva aro riẹ. Owezẹ u su ovie na ha eva aso nọ ẹbẹbẹ na ọ jọ gaga na. Uzẹme, obe Ẹsta yọ ikuigbe kpahe epanọ Jihova o ro nwene eware rọkẹ obokparọ idibo riẹ.
Ikuigbe esasa erọ obe Ẹsta na e rrọ obọdẹ uduotahawọ kẹ omai nọ ma be rria “oke urere” na. (Daniẹl 12:4) “Eva ẹdẹ urere,” hayo ekuhọ etoke urere na, Gọg obọ Magọg—Setan Ẹdhọ na—ọ te rehọ ẹgba riẹ kpobi họre idibo Jihova. Ugogo ẹjiroro riẹ o te jọ epanọ o re ro si egagọ uzẹme notọ. Rekọ wọhọ epanọ o jọ eva edẹ Ẹsta na, Jihova ọ te kẹ idibo riẹ ‘obufihọ gbe ọthọwẹ.’—Izikiẹl 38:16-23; Ẹsta 4:14.