Izoge, Wha Salọ Inọ Wha Rẹ Gọ Jihova
Izoge, Wha Salọ Inọ Wha Rẹ Gọ Jihova
“Wha salọ eva ẹdẹ inẹnẹ na ọnọ wha gwọlọ nọ wha rẹ gọ.”—JOSHUA 24:15.
1, 2. Oghẹrẹ ame-ọhọ ọthọthọ vẹ ọ rrọ udevie egagọ Kristẹndọm?
“JỌ [EMAHA] a te epanọ a rẹ rọ riẹ Kristi no re a tẹ jọ Ileleikristi.” Okere-ebe na Tertullian o kere eme eyena evaọ ubrobọ urere ikpe-udhusoi avọ ivẹ ọrọ ekele mai na. O je si-ikẹ kpahe ame-ọhọ emọ efofa, uruemu nọ o jẹ d’owọ muotọ evaọ udevie Egagọ-Ileleikristi erue erọ oke riẹ. Ọsẹ Ichọche na, Augustine ọ rọwokugbe ẹme Tertullian gbe Ebaibol na ha, ọ ta nọ ame-ọhọ o re si epe uzioraha nọ ma reuku riẹ no, je fibae nọ emọ efofa nọ i whu ababọ ame-ọhọ yọ orai u re no. Orọwọ oyena o wha riẹ ze nọ a jẹ hae rọ họ emọ efofa ame vẹrẹ vẹrẹ nọ a tẹ nwani yẹ ai no.
2 Ichọche Kristẹndọm buobu nọ e viodẹ nẹnẹ a gbẹ be họ emọ efofa ame. Ofariẹ, ikuigbe i dhesẹ nọ isu egagọ gbe erọ erẹwho nọ i se oma rai Ileleikristi e jẹ hae gba “ahwo egedhọ” nọ a fi kparobọ họ họ-ame. Rekọ Ebaibol na o wuhrẹ ame-ọhọ emọ efofa gbe ame-ọhọ ọgbahọ họ.
Omaromudhe nọ A Reuku Riẹ O Gbẹ Rrọ Nẹnẹ Hẹ
3, 4. Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ emọ nọ esẹgbini rai e rrọ Ileleikristi rọ unevaze roma mudhe?
3 Ebaibol na o dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o rri emọ efofa fuafo o tẹ make rọnọ omọvo evaọ udevie ọsẹgboni rai họ Oleleikristi nọ o wo ẹrọwọ. (1 Ahwo Kọrint 7:14) Kọ oyena o ru emọ efofa itieye na fihọ idibo Jihova nọ e roma mudhe no? Ijo. Dede na, emọ erọ eyewọ nọ e roma mudhe kẹ Jihova no a rẹ sai wo uwuhrẹ no obọ esẹgbini rai ze nọ u re fi obọ họ kẹ ai rọ unevaze rehọ oma mudhe kẹ Jihova. Solomọn Ovie owareghẹ na o kere nọ: “Ọmọ mẹ, koko izi ọsẹ ra, whọ jẹ uwuhrẹ oni ra kufiẹ hẹ. . . . Re e hae su owhẹ okenọ whọ be nya; e vẹ jẹ sẹro ra okenọ who kiẹzẹ, gbe okenọ whọ rọwo ze, i ve lele owhẹ ta ẹme. Keme ujaje na họ ukpẹ, ewuhrẹ na kọ elo, gbe ẹwhọku ohrẹ oyehọ edhere uzuazọ.”—Itẹ 6:20-23.
4 Ọkpọvio eyewọ Ileleikristi ọ rẹ sae jọ ọthọwẹ kẹ emọ rai, nọ a tẹ rọwo nọ a rẹ nya lele iei. Solomọn ọ ta re nọ: “Ọmọ nọ o wo areghẹ o re ruọ eva were ọsẹ riẹ, rekọ ọmọ ogheghẹ ọ rẹ wha enuobro se oni riẹ.” “Gaviezọ, ọmọ mẹ, re who wo areghẹ, re whọ kpọ iroro ra vi evaọ edhere na.” (Itẹ 10:1; 23:19) Ẹhẹ, re whai emaha na wha ruẹsi wo erere no uwuhrẹ esẹgbini rai ze, o gwọlọ nọ wha rẹ rehọ unevaze jẹ ohrẹ, uthubro, gbe ọwhọkuo rehọ. A yẹ owhai avọ areghẹ hẹ, rekọ wha rẹ sai “wo areghẹ” jẹ rehọ unevaze lele “edhere uzuazọ” na.
Eme Họ Ọkpọhọ-Iroro?
5. Ohrẹ vẹ Pọl ọ kẹ emọ gbe esẹ?
5 Pọl ukọ na o kere nọ: “Whai emaha na, wha yo ẹme enọ i yẹ owhai eva Ọnowo na, keme onana họ onọ u kiehọ. ‘Dhẹ ọsẹ ra avọ oni ra’ (onana họ uzi ọsosuọ avọ eya), ‘re uwoma kẹ owhai, wha ruẹse ria akpọ na kri.’ Whai esẹ, wha kpọ emọ rai eva ha, rekọ wha ru ai re a yo ẹme je wuhrẹ ai [avọ ọkpọhọ-iroro, NW ] Ọnowo na.”—Ahwo Ẹfẹsọs 6:1-4.
6, 7. Eme u dhesẹ re a rehọ “ọkpọhọ-iroro Ọnowo na” wuhrẹ emọ, kọ eme onana u gbe ro dhesẹ nọ esẹgbini a be gba emọ rai họ thọ họ?
6 Kọ a sae ta nọ eyewọ Ileleikristi a be kpọ emọ rai ga hrọ nọ a te bi ru ai “yo ẹme je wuhrẹ ai avọ ọkpọhọ-iroro Ọnowo na”? Ijo. Ono o re brukpe esẹgbini nọ a te bi wuhrẹ emọ rai oware nọ u mu rai ẹro inọ o gba jẹ rrọ erere kẹ emọ rai? Ahwo a rẹ fo otu nọ ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ họ fikinọ a bi wuhrẹ emọ rai nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. Ahwo ichọche Kathọlik a rehọ e riẹ họ ọgbahọ re a wuhrẹ emọ rai orọwọ Kathọlik, yọ whọ rẹ kake ruẹ ohwo nọ ọ rẹ nọ ai unu inọ kọ eme a je bi ru ere he. Epọvo na re, u fo ho re ohwo jọ ọ fo Isẹri Jihova inọ a be kpọ iroro emọ rai, nọ a te bi wuhrẹ emọ rai iroro Jihova kpahe igogo uzẹme gbe itee uruemu ezi.
7 Wọhọ epanọ obe na Theological Dictionary of the New Testament o ta, ẹme Griki ọsosuọ nọ a fa “wuhrẹ” hayo “ẹkpọhọ-iroro, NW ” eva Ahwo Ẹfẹsọs 6:4 na u dhesẹ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ “gwọlọ kpọ iroro vi, ruẹrẹ oware nọ o thọ họ, ru edikihẹ abọ-ẹzi ga ziezi.” Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ọmoha o bi veghe uzou kẹ uwuhrẹ ọsẹgboni riẹ fiki otunyẹ ọhwa, koyehọ isiuru nọ o re ro ru onọ otu riẹ a bi ru? Ono a rẹ fo inọ ọ be gba ọmọ na họ edhere oyoma—ọsẹgboni na manikọ emọ ibe riẹ? Otẹrọnọ ibe ọmọ na a bi tu ei re ọ ruẹse rehọ imu egaga, da idi nọ i re muẹ, hayo gbe-ọfariẹ, kọ u fo re a fo ọsẹgboni fikinọ ọ be daoma kpọ iroro ọmọ na vi, jẹ be daoma fi obọ họ kẹe riẹ enwoma nọ i re no owojẹ utioye na ze?
8. Oghẹrẹ vẹ a ro wuhrẹ Timoti “rọwo”?
8 Pọl ukọ na o kere se Timoti ọmoha na nọ: “Ruẹabọhọ umutho [nọ] who wuhrẹ jẹ rọwo na, whọ vẹ jẹ riẹ ọnọ whọ jọ obọ riẹ wuhrẹ iẹe. Jegbe epanọ whọ riẹ ikere ẹri na nọ anwọ oke emaha ze, enọ i te epanọ i re ru owhẹ wha ẹro te usiwo eva ẹruọrọsuọ Jesu Kristi.” (2 Timoti 3:14, 15) No ọmọfofa ze, oni gbe oni-ode Timoti nọ a jọ ahwo Ju, a wuhrẹ i rie Ikereakere Efuafo na nọ i ru rie wo ẹrọwọ ọgaga fihọ Ọghẹnẹ. (Iruẹru 16:1; 2 Timoti 1:5) Uwhremu na nọ a zihe ruọ Ileleikristi, a gba Timoti họ lele edhere egagọ nana ha, ukpoye a rehọ iroro-egbagba erọ eriariẹ Ikereakere na rọ ‘tẹzẹ’ iẹe rọwo.
Jihova O Zizie Owhẹ nọ Whọ Salọ
9. (a) Ẹvẹ Jihova ọ rọ kẹ emama riẹ ọghọ, kọ fiki ẹjiroro vẹ? (b) Ẹvẹ Ọmọ otuyẹ Ọghẹnẹ ọ rehọ ufuoma iroro-ejẹ riẹ ru iruo riwi?
9 Jihova ọ hẹ sae ma emama riẹ re a jọ atakẹ-oteru, nọ i he ru oreva riẹ ọvo ababọ ufuoma ẹsalọ. Ukpoye, ọ kẹ rai ọghọ ọrọ ufuoma iroro-ejẹ. Ọghẹnẹ mai ọ gwọlọ nọ unevaze ahwo a rẹ rọ gọe. O rẹ were iẹe re ọ ruẹ nọ emama riẹ, te emaha te ekpako a gọ riẹ fiki uyoyou. Oriruo nọ ọ mai woma ọrọ omarokpotọ kẹ oreva Ọghẹnẹ họ Ọmọ Ọvo riẹ, ọnọ Jihova ọ ta kpahe nọ: “Ọnana họ Ọmọ oyoyou mẹ, ọnọ ọ were omẹ hrọ.” (Matiu 3:17) Ọmọ otuyẹ nana ọ ta kẹ Ọsẹ riẹ nọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ; uzi ra o rọ udu mẹ.”—Olezi 40:8; Ahwo Hibru 10:9, 10.
10. Eme ọ rẹ wọ ohwo gọ Jihova nọ O je wo ọjẹrehọ riẹ?
10 Jihova o bi rẹro mi ahwo nọ a be gọe evaọ otọ ọkpọvio Ọmọ riẹ inọ a ti dhesẹ ọkpọ unevaze ovona kẹ oreva Riẹ uruo. Eva aruọruẹ, ọso-ilezi na ọ so nọ: “Eva edẹ isuẹsu ra ahwo ra a jẹ te kẹ owhẹ okẹ nọ u no eva rai ze eva ehru igbehru ọrẹri na. Ugbeyẹ ra u re ti bru owhẹ tha wọhọ igrigri irioke.” (Olezi 110:3) Ukoko Jihova, te abọ obọ odhiwu gbe abọ otọakpọ na, u dikihẹ fiki uyoyou nọ o be rọ rehọ oma kpotọ kẹ oreva Ọghẹnẹ uruo.
11. Ẹsalọ vẹ ọ rrọ kẹ emaha nọ esẹgbini rai e roma mudhe no?
11 Fikiere whai emaha na, jọ u vẹ owhai ẹro inọ esẹgbini rai hayo ekpako ukoko Ileleikristi na a te gba owhai họ họ-ame he. Whẹ ọvo họ ohwo nọ ọ rẹ jiroro na inọ whọ gwọlọ gọ Jihova. Joshua ọ ta kẹ emọ Izrẹl nọ: “Wha gọ [Jihova] uvi ẹgọ eva orọwọ, . . . wha salọ eva ẹdẹ inẹnẹ na ọnọ wha gwọlọ nọ wha rẹ gọ.” (Joshua 24:14-22) Epọvo na re, whẹ ọvo whọ rẹ rehọ iroro obọra salọ inọ whọ rẹ rọ oma mudhe kẹ Jihova jẹ rehọ uzuazọ ra kpobi kẹ oreva riẹ uruo.
Rọ Ovao Dhe Owha-Iruo Ra
12. (a) Dede nọ esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ emọ rai, eme a rẹ sai ru kẹ ai hi? (b) Oke vẹ Jihova ọ sae rọ nekpẹ mi ọmaha kpahe ẹsalọ riẹ?
12 Oke u re te nọ ẹrọwọ esẹgbini rai ọ gbẹ sae rọ th’owhai emaha na ha. (1 Ahwo Kọrint 7:14) Jemis olele na o kere nọ: “Kohwo kohwo nọ riẹ oware nọ ukiete nore ruẹ, o gbeje ruei hi, uzioraha o rọ kẹe.” (Jemis 4:17) Esẹgbini a rẹ sae gọ Ọghẹnẹ kẹ emọ rai hi, nwane wọhọ epanọ emọ a rẹ sae gọ Ọghẹnẹ kẹ esẹgbini rai hi na. (Izikiẹl 18:20) Kọ who wuhrẹ kpahe Jihova gbe ẹjiroro riẹ no? Kọ whọ kpako te epanọ who bi ro wo otoriẹ oware nọ who wuhrẹ je mu usu okpekpe họ emu kugbe Jihova no? Kọ who gbe roro nọ Ọghẹnẹ o rri inọ who te epanọ whọ rẹ rọ salọ nọ whọ rẹ gọe no?
13. Enọ vẹ u fo nọ izoge nọ e re họ-ame a rẹ nọ omarai?
13 Whẹ yọ ọmọ nọ ọyewọ Oleleikristi ọ be yọrọ, nọ ọ be hai kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi, je tube kpohọ usiuwoma ota Uvie na rekiyọ whọ re họ-ame he? O tẹ rrọ ere, ginẹ nọ oma ra nọ: ‘Fikieme me bi ro ru onana? Fikinọ ọsẹgboni mẹ a gwọlọ nọ me ru ere manikọ fikinọ mẹ gwọlọ ru Jihova eva were me bi ro kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi gbe usiuwoma ota?’ Kọ who wo imuẹro na kẹ oma ra no, orọ oware ‘uwoma nọ o gbunu nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ’?—Ahwo Rom 12:2.
Fikieme Who bi ro Go Oke Ame-Ọhọ Ra Haro?
14. Iriruo Ebaibol na vẹ i dhesẹ nọ u du fo re a mu go oke ame-ọhọ kparo ho?
14 “Keme ọ be whaha omẹ ame ọhọ?” Ohwo Ẹtiopia nọ ọ nọ Filip ọtausiuwoma na onọ yena ọ nwani wuhrẹ no obọ inọ Jesu họ Mesaya na. Rekọ o wo eriariẹ Ikereakere na ziezi no te epanọ o ro vuhumu inọ ọ rẹ gbẹ raha oke he re o dhesẹvia inọ umuo oke yena vrẹ o re kuomagbe ukoko Ileleikristi na gọ Jihova, yọ oyena o wha oghọghọ ulogbo sei. (Iruẹru 8:26-39) Epọvo na re, aye nọ a re se Lidia nọ a “rovie eva riẹ re o yo ẹme nọ Pọl ọ rẹ ta,” ọ ‘họ ame’ ẹsiẹsiẹ na, tei te ahwo uviuwou riẹ. (Iruẹru 16:14, 15) Ere re, ohwo nọ ọ jẹ sẹro uwou-odi evaọ Filipai ọ gaviezọ kẹ Pọl avọ Saelas okenọ a “ta ẹme Ọnowo na kẹ e,” kẹsena “a jẹ nwane họ e, avọ ekru riẹ ame.” (Iruẹru 16:25-34) Fikiere, otẹrọnọ who wo ugogo eriariẹ kpahe Jihova gbe ẹjiroro riẹ, je wo uvi isiuru nọ whọ gwọlọ ro ru oreva riẹ, who te je wo emamọ uruemu evaọ ukoko na je bi kpohọ iwuhrẹ je w’obọ evaọ iruo usiuwoma ota Uvie na kẹse kẹse, kọ eme ọ rẹ whae ze nọ who je go oke ame-ọhọ ra haro?—Matiu 28:19, 20.
15, 16. (a) Iroro ethọthọ vẹ e rẹ sae lẹliẹ izoge jọ dobọ ji nọ a gbẹ kake rọ gwọlọ họ-ame he? (b) Ẹvẹ omaromudhe gbe ame-ọhọ o sae rọ jọ ọthọwẹ kẹ izoge na?
15 Kọ o sae jọnọ who bi go oke orọ obọdẹ owojẹ nana haro fiki ozodhẹ inọ a te nọ owhẹ unu nọ whọ tẹ thọ uzi? O tẹ rrọ ere, roro kpahe oriruo nana: Kọ whọ te se inọ whọ rẹ rehọ obe-udu omoto-ọdhẹ hẹ fiki ozodhẹ inọ ẹdẹjọ whọ sai wo asidẹnte? Vievie! Epọvo na re, u du fo nọ who si uke kpemu hu nọ whọ tẹ nyate ute ame-ọhọ no. Evaọ uzẹme, oma o te wọ owhẹ daoma gaga whaha uzioraha okenọ whọ tẹ rehọ oma mudhe kẹ Jihova no jẹ rọwo nọ who re ru oreva riẹ. (Ahwo Filipai 4:13) Ivie, whai emaha na, wha du roro nọ wha te go oke ame-ọhọ rai haro o te whae ze nọ Ọghẹnẹ ọ te gbẹ rọ nekpẹ oware ovo mi owhai hi hi. Whọ tẹ kpako te umuo nọ whọ sae rọ wọ owha-iruo no, Jihova ọ te nekpẹ mi owhẹ kpahe iruẹru ra te whọ họ-ame hayo whọ họ-ame he.—Ahwo Rom 14:11, 12.
16 Isẹri Jihova buobu wariẹ akpọ na họ a ta inọ iroro-ejẹ rai nọ a rọ họ-ame eva okenọ a gbẹ jọ emaha u fi obọ họ kẹ ai gaga. Wọhọ oriruo, joma ta ẹme kpahe Osẹri jọ nọ ọ rrọ ikpe 23 evaọ ofẹ ukiediwo-ọre Europe. Ọ ta nọ ame nọ ọ họ evaọ okenọ ọ jọ ikpe 13 o kẹ riẹ ajọwha yọrọ oma nọ o gbe ro kie kẹ “urusio ogena” ha. (2 Timoti 2:22) No emaha ze ọ rọ ta nọ ọ gwọlọ jọ ọgbodibo oke-kpobi. Obọnana o bi ru iruo avọ evawere evaọ uwou ogha Isẹri Jihova. Eghale buobu e be hẹrẹ izoge kpobi, te owhẹ omara re nọ wha salọ nọ wha rẹ gọ Jihova.
17. Abọ sa-sa vẹ uzuazọ u je fo nọ a rẹ jọ gwọlọ riẹ otọ epanọ “oreva Ọnowo na” o rrọ?
17 Omaromudhe gbe ame-ọhọ e rrọ emuhọ ọrọ edhere uzuazọ nọ ma re jo roro kpahe oreva Jihova evaọ oware kpobi nọ ma bi ru. Re ma sae rria te omaromudhe mai o gwọlọ nọ ma rẹ ‘dẹ oke.’ Ẹvẹ ma sai ro ru ere? Ẹkwoma oke nọ ma hae raha kẹ iruẹru nọ i fioka ha nọ ma re ro wuhrẹ Ebaibol na avọ osegboja, kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi, je wo abọ vọvọ te epanọ o rẹ lọhọ te evaọ ewhowho “ovuẹ usiuwoma uvie na.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:15, 16; Matiu 24:14) Omaromudhe mai kẹ Jihova gbe isiuru nọ ma re ro ru oreva riẹ u re kpomahọ kabọ kabọ uzuazọ mai wowoma, te oghẹrẹ nọ ma rẹ raha oke eriosehọ mai, uruemu mai kpahe emuọriọ gbe idi-eda, gbe oghẹrẹ ile nọ ma rẹ gaviezọ kẹ. Kọ eme whọ gbẹ salọ oghẹrẹ arozaha eriosehọ nọ whọ rẹ sae reawere riẹ bẹdẹ bẹdẹ hẹ? Emoha Isẹri Jihova buobu a rẹ sae ta kẹ owhẹ inọ emamọ oghẹrẹ erozaha buobu e riẹ nọ e wọso “oreva Ọnowo na” ha.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:17-19.
“Je Oma Lele Owhai”
18. Onọ vẹ u fo nọ emaha na a rẹ nọ omarai?
18 Eva 1513 B.C.E. rite Pẹntikọst 33 C.E., Jihova ọ jọ otọakpọ na wo ukoko ahwo nọ ọ salọ re a gọe jẹ jọ isẹri riẹ. (Aizaya 43:12) A yẹ emaha ahwo Izrẹl fihọ orẹwho yena. Anwọ oke Pẹntikọst 33 C.E. ze, Jihova ọ jọ otọakpọ wo “orẹwho” okpokpọ, Izrẹl abọ-ẹzi, ahwo nọ o “ro mu kẹ isẹri ise kẹ odẹ riẹ.” (1 Pita 2:9, 10; Iruẹru 15:14; Ahwo Galesha 6:16) Pọl ukọ na ọ ta nọ Kristi o ru “ahwo riẹ fo kẹ oma riẹ enọ e rehọ oma rai kẹ iruo iwoma iruo.” (Taitọs 2:14) Whai emaha na, uvẹ o rrọ kẹ owhai nọ wha sae rọ jiroro na kẹ omarai kpahe oria nọ a jẹ sai duku ahwo yena. Amono a ru ‘orẹwho ukiẹrẹe nọ o be yọrọ ẹrọwọ’ nẹnẹ na, nọ o be rria lele ehri-izi Ebaibol na, nọ a bi ru iruo wọhọ Isẹri ẹrọwọ kẹ Jihova, je bi whowho Uvie riẹ wọhọ ẹruore ọvuọvo nọ ọ rrọ kẹ ahwo-akpọ? (Aizaya 26:2-4) Rri iruẹru ichọche Kristẹndọm gbe egagọ efa, re whọ rehọ ai wawo oware nọ Ebaibol na ọ gwọlọ mi idibo uzẹme Ọghẹnẹ.
19. Eme o mu ima ahwo buobu ẹro no wariẹ akpọ na soso họ?
19 U mu ima ahwo buobu ẹro no, te emaha buobu wariẹ akpọ na họ, inọ okiọkotọ nọ a wholo ọrọ Isẹri Jihova na a ru ‘orẹwho ukiẹrẹe’ yena. A be ta kẹ otu orẹwho Izrẹl abọ-ẹzi nana nọ: “Je oma lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ avọ owhai a gbẹrọ.” (Zekaraya 8:23) O ginẹ rrọ irẹro mai, ma tẹ jẹ be lẹ nọ whai emaha na wha salọ re wha ruọ usu kugbe ahwo Ọghẹnẹ jẹ rehọ ere ‘salọ uzuazọ’—uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ Jihova.—Iziewariẹ 30:15-20; 2 Pita 3:11-13.
Evaọ Edhere Ọkiẹkpemu
• Eme họ ọkpọhọ-iroro?
• Oghẹrẹ egagọ vẹ Jihova ọ rẹ jẹrehọ?
• Ẹsalọ vẹ ọ rrọ kẹ emaha kpobi nọ esẹgbini rai e roma mudhe no?
• Fikieme u gbe ro fo re a mu go oke ame-ọhọ haro ho?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Ono whọ te gaviezọ kẹ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 28]
Ẹvẹ omaromudhe gbe ame-ọhọ o sae rọ jọ ọthọwẹ kẹ owhẹ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]
Eme ọ be whaha owhẹ ame-ọhọ?