Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ

Oruvẹ no Obe Ọtausiuwoma Na Ze

“OHWO nọ aye o yẹ uzuazọ okpẹkpẹe o wo; o tẹ jẹ vọ avọ uye,” ere Job ọ ta. (Job 14:1) O roja gaga inọ ma rẹ raha uzuazọ okpẹkpẹe mai na fihọ eware nọ i fioka ha ha. Didi eware u fo nọ e rẹ rehọ oke gbe ẹgba mai? Eware vẹ ma rẹ whaha? Eme ọ areghẹ nọ a kere fihọ obe Ọtausiuwoma Na evaọ Ebaibol na e kẹ uvi ọkpọvio evaọ abọ nana. Eme nọ e rrọ eva riẹ e rẹ sae kiẹ je dhesẹ “ẹjiroro obọ eva” yọ e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai rria uvi uzuazọ.—Ahwo Hibru 4:12.

Solomọn Ovie Izrẹl anwae, ọzae nọ a riẹ nnọ o wo areghẹ gaga na họ ọnọ o kere obe Ọtausiuwoma Na, obe nọ o vọ avọ uvi ohrẹ kpahe oware nọ u wo aghare evaọ uzuazọ gbe oware nọ u fioka ha. Nọ o rọnọ Solomọn ọ fodẹ iwou nọ ọ bọ na, ma rẹ sae ta nnọ o kere obe Ọtausiuwoma Na okenọ ọ bọ iwou na re no gbe taure o te ti kie no egagọ uzẹme. (Nehemaya 13:26) Oyena u te dhesẹ nọ o kere obe na taure ukpe 1000 B.C.E. u te ti te, ubrobọ ekuhọ esuo ikpe 40 ọrọ Solomọn.

EME Ọ RRỌ UFOFE HE?

(Ọtausiwoma Na 1:1–6:12)

‘Eware kpobi ifofe,’ ere okokahwohọ na ọ ta, ọ tẹ jẹ nọ inọ: “Didi erere o re te ohwo evaọ uye kpobi onọ ọ jọ akpọ ruẹ?” (Ọtausiwoma Na 1:2, 3) Ẹme na “ifofe” ọ roma via unuẹse buobu evaọ obe Ọtausiuwoma Na. Otofa ubiẹme Hibru nọ a fa fihọ “ifofe” na họ “ẹwẹ” hayo “igrigri” yọ u dhesẹ oware nọ a sai kru dhobọ họ, onọ o rẹ tọ họ. Fikiere, eware kpobi—koyehọ, omodawọ ohwo-akpọ kpobi nọ a jo gbabọkẹ oreva Ọghẹnẹ—ifofe.

Solomọn ọ ta nọ: “Yọrọ ẹnyonya ra okenọ who bi kpohọ uwou Ọghẹnẹ. Who [ve] bi kẹle re whọ kezọ.” (Ọtausiwoma Na 5:1) Re ohwo ọ roma kẹ uvi egagọ Jihova Ọghẹnẹ o rrọ ufofe he. Uzẹme riẹ họ, re ma muẹrohọ usu nọ ma wo kugbei o rẹ lẹliẹ ohwo yere uvi uzuazọ.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

1:4-10—Oware vẹ jọ kpahe ọre, ofou gbe ame hayo eware itieye na e rẹ sae wha elọhoma ze? Okokahwohọ na ọ fodẹ esa evaọ usu eware buobu nọ i ru rie lọhọ nọ ma rọ rrọ uzuazọ—ọre, ofou, gbe ọdhẹwariẹ ame. Eware itieye na nọ Ọghẹnẹ ọ ma i re buobu, yọ i bu ona gaga. Ohwo ọ tẹ make rehọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi ro wuhrẹ kpahe ae, o re wo otọriẹ rai vọvọ ghele he. Oyena o sae wha elọhoma ze. O rẹ sai je dhuzou okenọ ma tẹ rehọ uzuazọ okpẹkpẹe mai rọ wawo eware nana nọ i re serihọ họ na. Makọ omodawọ nọ a re ro ku eware ekpokpọ o rẹ wha elọhoma ze. Whaọ, eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma no eye ahwo-akpọ a be ya ro ku eware ekpokpọ rai.

2:1, 2—Fikieme a ro dhesẹ ehwẹ wọhọ “oruẹ”? Ehwẹ e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai kpairoro vrẹ ebẹbẹ mai evaọ ubroke, yọ omawere o rẹ sae lẹliẹ omai rri ebẹbẹ mai kakao. Rekọ, ehwẹ i re si ebẹbẹ mai no ho. Fikiere, a dhesẹ evawere nọ ohwo ọ rẹ rehọ ẹkwoma ehwẹ wo wọhọ “oruẹ.”

3:11—Eme Ọghẹnẹ ọ ma hayo ru ‘woma evaọ ezi rai’? Eware jọ nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ ma hayo ru ‘woma’ eva ezi rai họ Adamu avọ Ivi, ọvọ usi-oso na, ọvọ kugbe Abraham, ọvọ kugbe Devidi, ẹnyaze Mesaya, gbe eromuo Jesu Kristi wọhọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ. Rekọ, oware ofa jọ o riẹ nọ Jihova o ti ru “woma” evaọ obaro kẹle na. Ma rẹ sai fievahọ inọ akpọ ọkpokpọ okiẹrẹe na ọ te tha evaọ ẹruoke riẹ.—2 Pita 3:13.

3:15b—Ẹvẹ ‘Ọghẹnẹ ọ be rọ gwọlọ enọ a le vrẹ’? ‘Oware nọ a le vrẹ’ o sai dhesẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ jiroro nọ o ti ru. Dede nọ eware nọ i notọ ze nọ i bi dhe ẹwẹwariẹ wọhọ eyẹ gbe  uwhu avọ ẹmo gbe udhedhẹ e rẹ sae wha elọhoma se ohwo je ru ei roro inọ eware nọ e via vrẹ no e be te hae wariẹ oma rai enenẹ ọvo, Ọghẹnẹ ọ rẹ sae gwọlọ je ru eware nọ Ọ gwọlọ kpobi gba. (Ọtausiwoma Na 3:1-10, 15a) ‘Oware nọ a le vrẹ’ o sai je dhesẹ ikiẹrẹe na, enọ irumuomu na a bi le. Evaọ abọ nana, Jihova ọ be gwọlọ ikiẹrẹe na re ọ ruẹsi “dhesẹ ẹgba riẹ” ro fi obọ họ kẹ ae.—2 Iruẹru-Ivie 16:9.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

1:15. Omolahiẹ gheghe o rrọ re ma raha oke gbe ẹgba mai rọ gwọlọ kpọ okienyẹ nọ ma be ruẹ nẹnẹ vi. Uvie Ọghẹnẹ ọvo u ti si emuemu no.—Daniẹl 2:44

2:4-11. Eware wọhọ ebabọ, ọwhẹrẹ, gbe ikporakporo, avọ uzuazọ akpọriọ yọ “ofou o kie lele” keme e rẹ lẹliẹ uzuazọ ohwo wo ẹjiroro hayo wha evawere ikrẹkri ze he.

2:12-16. Areghẹ o wo erere vi ugheghẹ keme o sai fi obọ họ ku ebẹbẹ jọ họ. Rekọ evaọ abọ uwhu, areghẹ ohwo-akpọ o wo erere ọvuọvo ho. Yọ o tẹ make rọnọ a riẹ ohwo odẹ fiki areghẹ otiọye na, ohwo na o te whu no yọ ọ thẹro no.

2:24; 3:12, 13, 22. Re ma reawere iruo abọ mai o thọ họ.

2:26. A rẹ rehọ areghẹ nọ o no obọ Ọghẹnẹ ze, onọ o rẹ wha evawere ze, rọ kẹ ‘ohwo nọ ọ rẹ were’ Jihova. O lọhọ họ re a wo areghẹ nana ababọ emamọ usu nọ a re wo kugbe Ọghẹnẹ.

3:16, 17. Re ma rẹro nnọ a ti bru uvi oziẹ evaọ ẹsikpobi o thọ. Ukpenọ ma re kpe oma mai no fiki eware nọ e be jọ akpọ na via nẹnẹ, ma rẹ hẹrẹ Jihova re ọ kpọ eware vi.

4:4. Iruo egaga nọ a nabi ru ziezi e rẹ sae wha evevọwẹ ze. Rekọ re a ruiruo gaga re a ro mi amọfa aro ọvo o rẹ wha oma-uhrowo ze yọ u re je su kpohọ egrẹ gbe ihri-eriọ. Iruo nọ ma be rehọ ẹgba mai kpobi ru evaọ odibọgba Ileleikristi na u re no emamọ iroro ze.

4:7-12. Usu uwoma kugbe ahwo o mae rrọ oja vi ekwakwa efe, yọ a re si obọ noi fiki ilale efe he.

4:13. Ọkwa gbe ẹkpako e rẹ wha adhẹẹ se ohwo ẹsikpobi hi. U fo re enọ e rrọ ọkwa-iruo a rehọ areghẹ ru eware kpobi.

4:15, 16. Evaọ oke ọsosuọ, “ahwo na kpobi” a rẹ jọ abọ “ọmaha na”—ọnọ ọ be te rehọ ẹta ovie na—rekọ ‘uwhremu na a rẹ jọ eva riẹ ghọghọ họ.’ Evaọ uzẹme, odẹ nọ a rẹ riẹ ohwo o rẹ tọ họ.

5:2. Ma re roro elẹ mai te ziezi i ve je wo adhẹẹ, orọnikọ erọ ubu-eme he.

5:3-7. Oma nọ a rẹ rọ kẹ ilale eware iwo ga hrọ o rẹ lẹliẹ ohwo wo okpiroro efe. O rẹ sae jẹ lẹliẹ ohwo jọ ehwa thuẹ evaọ aso, nọ ọ gbẹ rọ wezẹ ziezi hi. Ubu-eme o sai ru ohwo jọ gheghẹ evaọ iraro amọfa, o sai je ru ohwo yeyaa ekpakpata evaọ aro Ọghẹnẹ. ‘Ozodhẹ Ọghẹnẹ uzẹme na’ o rẹ whaha omai eruo enana kpobi.

6:1-9. Didi erere ọ rrọ efe, orro, uzuazọ uthethei, gbe makọ emọ ibuobu otẹrọnọ ohwo ọ be sae reawere rai hi? Yọ “ibiaro nọ a rẹ rọ ruẹ,” hayo evuhumu uyero ohwo dẹẹ, “i woma vi iroro eguọlaguọlọ,” koyehọ, omodawọ nọ a re ro le isiuru nọ a rẹ sai le t’obọ họ. Fikiere, uzuazọ nọ o mai woma ẹrria họ edẹro nọ ma re wo evaọ “emuore gbe emuẹgọ” nọ ma wo nọ ma be reawere eware ezi evaọ uzuazọ jẹ be tẹrovi ẹyọrọ usu okpekpe kugbe Jihova na.—1 Timoti 6:8.

OHRẸ KẸ OHWO OWAREGHẸ

(Ọtausiwoma Na 7:1–12:8)

Ẹvẹ ma sae rọ yọrọ emamọ odẹ mai? Didi uruemu ma re dhesẹ kpahe isu ahwo-akpọ gbe okienyẹ nọ ma be ruẹ? Nọ o rọnọ iwhuowhu a riẹ onahona ha na, ẹvẹ ma rẹ rehọ uzuazọ mai ruiruo enẹna? Edhere vẹ izoge a rẹ rọ rehọ oke gbe ẹgba rai ruiruo avọ areghẹ? A kere uvi ohrẹ orọ okokahwohọ na kpahe eme nana gbe efa k’omai fihọ Ọtausiuwoma Na uzou avọ 7 rite 12.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

7:19—Ẹvẹ areghẹ ọ rọ ga “vi isu ikpe”? A tẹ jọ Ebaibol na fodẹ ikpe evaọ edhere ẹwoho yọ u dikihẹ kẹ ẹgbagba. Solomọn ọ be ta nnọ  ọthọwẹ nọ areghẹ ọ rẹ kẹ o rro vi egbaẹmo nọ i gbunu enọ i bi rowu okpẹwho.

10:15—Oghẹrẹ vẹ ‘uye ahwo ogheghẹ o rẹ rọ whọlọ ae oma’? Ohwo ọ tẹ kare orimuo, uye kpobi nọ o bi ro ruiruo o rẹ wha erere sei hi. Emamọ iyẹrẹ ọvo i re no iruo riẹ tei hi. Omolahiẹ kufiẹ riẹ kpobi u re ru oma whọlọ iẹe ọvo.

11:7, 8—Eme họ otofa ẹme na: “Elo o re ziezi, u te je woma rọ kẹ aro re o riwi ọre.” Elo gbe ọre na e rẹ kẹ enọ e rrọ uzuazọ omawere. Solomọn ọ be jọ etenẹ ta inọ o rrọ ziezi re ma jọ uzuazọ gbe nnọ ma rẹ “ghọghọ” taure edẹ ebi na, hayo owho, i te mi omai ẹgba mai.

11:10—Fikieme a sae rọ ta nọ “ọmoha avọ emuhọ uzuazọ riẹ, ai kpobi ifofe”? A gbẹ rehọ ae ruiruo ziezi hi, enana e rẹ jọ ifofe keme, wọhọ igrigri, edẹ ẹgba uzoge e rẹ rayẹ vrẹ.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

7:6. Ehwẹ nọ a rẹ hwẹ evaọ oke nọ u fo ho u re tu ohwo oma yọ o wọhọ edo inwe nọ e rrọ erae sa nọ e rẹ sai ye emu hu. Ma rẹ yọrọ oma kẹe.

7:21, 22. Ma rẹ ruawa ga hrọ kpahe eme nọ amọfa a ta ha.

8:8; 9:5-10, 12. Uzuazọ mai o rẹ sai kuhọ kpregede wọhọ ẹsenọ ede o mu eri hayo nọ ẹta o mu ọvra. Ofariẹ, uvumọ ohwo ọ rẹ sae whaha ẹgba uzuazọ nọ u gbe no oma ha ha evaọ oke uwhu, hayo ohwo ọvo ọ sae dhẹ vabọ no ẹmo nọ uwhu u bi fi ahwo-akpọ họ. Fikiere, ma rẹ raha oke mai kufiẹ hẹ. Jihova ọ gwọlọ nnọ ma rri uzuazọ ghaghae jẹ reawere riẹ evaọ edhere nọ o fo. Re ma sai ru onana, ma rẹ rehọ iruo Jihova karo evaọ uzuazọ mai.

8:16, 17. Uvumọ ohwo ọ rẹ sai wo otoriẹ eware kpobi nọ Ọghẹnẹ o ru gbe enọ ọ kuvẹ nọ e via kẹ ahwo-akpọ họ, o tẹ make rọnọ ma se owezẹ ba be gwọlọ otọ rai. Ma tẹ be ruawa kpahe eware ethọthọ kpobi nọ a ru o rẹ whaha omai omawere uzuazọ.

9:16-18. A re rri areghẹ ghaghae o tẹ make rọnọ ibuobu i bi rri rie vo. Eme nọ ohwo nọ o wo areghẹ ọ rehọ oma kpotọ ta i re woma vi eme nọ ohwo ogheghẹ o do via.

10:1. Ma rẹ yọrọ oma kpahe ẹmeunu gbe uruemu mai. Ma tẹ j’owọ thọ ẹsiẹvo dede, wọhọ ofu, udi-oda vroma ẹsiẹvo, hayo omoware jọ nọ u wo obọ kugbe ọfariẹ-ogbe, o rẹ raha emamọ odẹ nọ ohwo o wo.

10:4. Otẹrọnọ ohwo nọ o wuzou vi omai hayo ọga iruo ọ whọku omai, o rẹ jọ oware areghẹ re ma r’udu kpotọ. Onana u re woma vi ‘ẹta ra nọ who re no,’ koyehọ, re whọ ta nọ who bi no iruo na.

10:5-11. U fo ho re a riọ ohwo nọ o te he nọ a fihọ ọkwa ologbo ihri. Oware osese dede nọ a riẹ ru hu o rẹ sae wha enwoma ze. Ukpoye, erere ọ riẹ otẹrọnọ ma rẹ ‘rehọ areghẹ wo obọkparọ.’ Fikiere, o roja gaga re ma wo ona ziezi evaọ iruo usiuwoma ota Uvie gbe ilele-iruo na.

11:1, 2. Ma rẹ kokẹ n’udu ze. O rẹ lẹliẹ amọfa kẹ omai re.—Luk 6:38.

11:3-6. Ma rẹ kuvẹ hẹ re awaọruọ eware idudhe nọ e rẹ sae jọ uzuazọ via e lẹliẹ omai jọ deghe deghe evaọ iroro-ejẹ.

11:9; 12, 1-7. Emoha a ti guọvunu kẹ Jihova. Fikiere, a rẹ rehọ oke gbe ẹgba rai ruiruo kẹ Ọghẹnẹ taure owho u te ti mi ai ẹgba rai.

EME NỌ “OHWO NỌ O WO AREGHẸ” NA Ọ TA E RẸ KPỌ OMAI

(Ọtausiwoma Na 12:9-14)

Ẹvẹ ma re rri “eme-awere” nọ okokahwohọ na ọ gwọlọ via je kere fihọ otọ na? Wo ohẹriẹ no ‘ebe buobu’ erọ ereghẹ ahwo-akpọ, “eme ohwo nọ o wo areghẹ e rẹ kpọ ohwo viẹ, gbe eme nọ othuru igodẹ o kokohọ na e wọhọ itu nọ a tehe yawo.” (Ọtausiwoma Na 12:11) Eme ọ areghẹ erọ “othuru igodẹ” ọvo mai na, Jihova, i re ru ohwo dikihẹ kothi evaọ uzuazọ.

Elele ohrẹ areghẹ nọ o rrọ obe Ọtausiuwoma Na u re gine fi obọ họ kẹ omai yere uvi uzuazọ evawere. Ofariẹ, a k’omai imuẹro nọ: “U reti woma kẹ enọ e rẹ dhozọ Ọghẹnẹ.” Fikiere, joma gbaemu inọ ma rẹ ‘dhozọ Ọghẹnẹ je koko izi riẹ.’—Ọtausiwoma Na 8:12; 12:13.