Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ

Oruvẹ no Obe Ole nọ O Vi Ile Ze

‘WỌHỌ ododo nọ ọ rrọ udevie enwẹnwẹ, ere oyoyou mẹ ọ rrọ eva udevie idibo emetẹ.’ ‘Wọhọ epanọ ure apol o rrọ eva udevie owhawho ere oyoyou mẹ ọ rrọ eva udevie emoha.’ “Nọ ono ọ wọhọ oke nọ u bi rietha, nọ o wo eru wọhọ ọvẹre, je lo wọhọ ọre?” (Ole nọ O Vi Ile 2:2, 3; 6:10) Eme ọ awọ nana erọ obe Ole nọ O Vi Ile na i mu urirẹ kẹhẹ! Obe Ebaibol nana o vọ avọ eme-ọketa nọ i wo otofa ulogbo avọ erru te epanọ a ro sei ‘Ole nọ O Vi Ile kpobi.’—Ole nọ O Vi Ile 1:1.

Obe ole nana yọ iku nọ Solomọn Ovie Izrẹl oke anwae na o kere ẹsejọhọ eva oware wọhọ 1020 B.C.E., nọ o jọ emuhọ isuẹsu ikpe 40 riẹ. Ole nana yọ iku uyoyou nọ o jọ udevie othuru-igodẹ ọmọzae avọ ọmọtẹ oruori obọ Shulam. Amọfa nọ a fodẹ eva ole na họ, oni gbe inievo emezae ọmọtẹ na, “emetẹ Jerusalem [uvovo-eyae ọgwa],” gbe “emetẹ Zayọn [eyae Jerusalem].” (Ole nọ O Vi Ile 1:5; 3:11) O rrọ use-abọ kẹ ohwo nọ o re se Ebaibol na re o vuhu ahwo kpobi nọ a ta ẹme evaọ obe Ole nọ O Vi Ile na, rekọ a rẹ sae riẹ nnọ ohwo o te roro kpahe ẹme nọ ahwo na a ta hayo oware nọ a ta kpahe ai.

Wọhọ abọjọ ọrọ Ebaibol na, ovuẹ nọ o rrọ obe Ole nọ O Vi Ile na u wo aghare ologbo kẹ omai evaọ ẹjiroro ivẹ. (Ahwo Hibru 4:12) Orọ ọsosuọ, u ru omai riẹ oware nọ uvi uyoyou ọzae avọ aye o rrọ. Orọ avivẹ, ole na o dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ o rrọ udevie Jesu Kristi avọ ukoko Ileleikristi nọ a wholo na.—2 Ahwo Kọrint 11:2; Ahwo Ẹfẹsọs 5:25-31.

“WHA SE UYOYOU MẸ BA ẸTUA”

(Ole nọ O Vi Ile 1:1–3:5)

“Ohae jọ nọ whọ rẹ rọ unu oviọlọ ra viọlọ omẹ. Keme uyoyou ra u woma vi udi.” (Ole nọ O Vi Ile 1:2) Eme nana nọ ọmọtẹ oruori obọ Shulam na ọ ta eva okenọ a rehọ iẹe ziọ ọgwa uvie Solomọn họ emuhọ ọrọ ẹmeọta-kugbe ahwo nọ a rrọ obe Ole nọ O Vi Ile na. Ẹvẹ o ro te ọgwa ovie na?

Ọmọtẹ na ọ ta nọ: “Inievo emezae mẹ e dha-eva kpahe omẹ, a te ru omẹ fihọ ọruẹrẹ ọgbọ-vaene.” Inievo-emezae riẹ a jẹ dha-eva kpahe iẹe fikinọ othuru-igodẹ ọmọzae nọ o you o zizie i rie nọ a kpohọ otafe evaọ ẹdẹjọ nọ ovao ehru na o jọ wowoma. Re a ruẹse whaha ọmọtẹ na, a tẹ kẹe iruo inọ o le “iruakọ esese na, nọ e be raha egbọ vaene na.” Iruo nana e wọ riẹ kẹle evuẹ Solomọn. Nọ ọmọtẹ na o te “ọgbọ ibi-ire na,” a ruẹ nọ o wo erru gaga, fikiere a tẹ rehọ iẹe ziọ evuẹ na.—Ole nọ O Vi Ile 1:6; 2:10-15; 6:11.

Nọ ọmọtẹ na o bi dhesẹ urusio riẹ via epanọ ọ rẹ rọ ruẹ othuru-igodẹ nọ o you na, uvovo-eyae ọgwa na a tẹ ta kẹe nọ o “lele ijẹ uthuru na” re ọ rehọ ulo na gwọlọ iẹe. Rekọ Solomọn ọ rọwo si obọ noi hi. Bi dhesẹ epanọ erru riẹ o were riẹ te, ọ tẹ ya eyaa kẹe inọ o “ti ru ọghrọrọ oro kẹ [ẹe], nọ a rehọ idọlọ efuafo kere ereghẹ họ.” Dede na, ọmọtẹ na o wo isiuru kpahe eware yena kpobi hi. Kẹsena othuru-igodẹ ọmọzae na ọ tẹ nyaze evuẹ Solomọn, ruẹ ọmọtẹ na, je bo nọ: “O, ri, who wo eru, oyoyou mẹ, ri, who wo eru!” Ọmọtẹ na o te ru uvovo-eyae ọgwa na bọwo ehao inọ: “Wha se uyoyou mẹ ba ẹtua bẹsenọ o rẹ were omẹ.”—Ole nọ O Vi Ile 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

1:2, 3—Ẹvẹ uyoyou othuru-igodẹ ọmọzae na o rọ wọhọ udi, nọ odẹ riẹ o rọ wọhọ udẹ? Wọhọ epanọ udi u re ru ohwo ghọghọ, gbe nọ ewhri o re ru edada kpotọ na, ere ọmọtẹ na ọ be hai wo ọbọga gbe omosasọ nọ ọ tẹ kareghẹhọ odẹ gbe uyoyou nọ ọmọzae na o wo kẹe. (Olezi 23:5; 104:15) Epọvo na Ileleikristi uzẹme, maero kọ enọ a wholo na a re wo ọbọga gbe uduotahawọ nọ a te roro kpahe uyoyou nọ Jesu Kristi o dhesẹ kẹ ai no.

1:5—Fikieme ọmọtẹ oruori obọ Shulam na ọ rọ rehọ ubiebi omariẹ dhesẹ “iwou idhu Keda”? A jẹ hae rehọ eto ewe ru eware iwoma buobu. (Ikelakele 31:20) Wọhọ oriruo, a jẹ rehọ “ehọ-ubro erọ eto ẹwe” ru “uwou-udhu egagọ  na.” (Ọnyano 26:7) Nwane wọhọ ọkpọ eware nọ ahwo ofẹ Arebia a rẹ rọ bọ iwou-udhu rai makọ rite inẹnẹ na, o wọhọ nọ eware nọ a rehọ eto ewe ibiebi ru a rọ bọ iwou-idhu Keda na.

1:15—Eme othuru-igodẹ ọmọzae na o wo họ iroro nọ ọ ta nọ: “Ibiaro ra e wọhọ ibiaro irueruẹ”? Oware nọ othuru-igodẹ ọmọzae na ọ be ta na họ, ogbẹnyusu ọmọtẹ riẹ na ọ lọhọ ẹro jẹ rrọ wolẹ wọhọ erueruẹ.

2:7; 3:5—Fikieme o ro ru uvovo-eyae ọgwa na rehọ “erua hayo iyo obọ ẹwọ” bọwo ehao? Erua gbe iyo yọ erao nọ i wo erru. Fikiere, ọmọtẹ obọ Shulam na ọ be rehọ eware kpobi nọ i wo erru ta họ uvovo-eyae ọgwa na obọ re a siọ isiuru riẹ ba ẹkpare.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

1:2; 2:6. O rẹ sai fo re a ta eme hayo dhesẹ emamọ uruemu uyoyou eva etoke nọ imava a tẹ be nya usu orọo. Dede na, imava na a rẹ yọrọ oma re a ruẹ nọ eme hayo iruemu nana i gine dhesẹ uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo orọnikọ orọ isiuru nọ u re su kpohọ ọfariẹ-ogbe he.—Ahwo Galesha 5:19.

1:6; 2:10-15. Orọnikọ fikinọ ọmọtẹ obọ Shulam na o nyou-ẹrọ hayo kọ eva riẹ iwoma ha jabọ nọ inievo-emezae riẹ a gbẹ kẹe uvẹ hẹ hẹ, re o lele ọmọzae nọ o you kpohọ obọ igbehru nọ o rẹ fọfọ na. Ukpoye, a jẹ gbẹ edhere epanọ a rẹ rọ whaha iẹe oghẹrẹ uyero nọ o rẹ sai su kpohọ odawọ. Oware nọ imava nọ e be nya usu orọo a re wuhrẹ no onana ze họ, u re fo re a whaha oria nọ u si oma no nọ aimava ọvo a rẹ jọ.

2:1-3, 8, 9. Dede nọ o wo erru gaga, ọmọtẹ obọ Shulam na ọ rrọ omarokpotọ rri oma riẹ wọhọ “ododo Sharọm [ododo ẹwọ]” gheghe. Fiki erru ọmọtẹ na gbe ẹrọwọ nọ o fihọ Jihova, othuru-igodẹ ọmọzae na ọ rehọ e riẹ wọhọ “ododo nọ ọ rọ udevie enwẹnwẹ.” Kọ ẹvẹ kpahe othuru-igodẹ ọmọzae na omariẹ? Fikinọ o wo erru re, eva eriwo ọmọtẹ na ọ jọ wọhọ “orua.” O te jọnọ o wo ẹrọwọ gaga, jẹ roma kẹ Jihova. Ọmọtẹ na ọ ta nọ: “Wọhọ epanọ ure apol o rọ udevie owhawho [nọ o rẹ mọ ibi jẹ kẹ edhedhẹ na] ere oyoyou mẹ [ọ rrọ] udevie emoha.” Kọ ẹrọwọ gbe omarọkẹ Ọghẹnẹ e gbẹ rrọ obọdẹ oware nọ ohwo o re muẹro họ nọ ọ tẹ be salọ ohwo nọ ọ rẹ te jọ ọrivẹ orọo riẹ?

2:7; 3:5. Ọmọtẹ obọ Shulam na o wo urusio obẹlẹ kẹ Solomọn ho. O ru uvovo-eyae ọgwa na bọwo ehao re inọ a du ru ei wo isiuru kẹ omọfa ha ajokpanọ othuru-igodẹ ọmọzae na ọvo. O lọhọ họ yọ u fo gbe he re a wo isiuru obẹlẹ kẹ ohwo kpobi nọ a nyaku. U fo re Oleleikristi nọ ọ be jiroro orọo o roro kpahe odibo omurokpotọ Jihova ọvo.—Ahwo Kọrint 7:39.

“FIKIEME WHA JE [BI] RIWI UGHE ỌMỌTẸ OBỌ SHULAM”

(Ole nọ O Vi Ile 3:6–8:4)

Oware jọ “o bi no obọ itẹwọ tha . . . nọ e wọhọ ekuye iwiri.” (Ole nọ O Vi Ile 3:6) Eme eyae Jerusalẹm a ruẹ nọ a ruọ otafe nyai rri? A kparo ruẹ Solomọn avọ idibo riẹ nọ a bi zihe ziọ okpẹwho na! Yọ ovie na ọ wha ọmọtẹ obọ Shulam na lele oma ze.

Othuru-igodẹ ọmọzae na o lele ọmọtẹ na emuemu, o raha oke he ọ tẹ gbẹ edhere nọ ọ rọ rue riẹ. Nọ ọ be ta kẹ ọmọtẹ na kpahe uyoyou nọ o wo kẹe, eva oke ovona yọ ọmọtẹ na ọ tẹ be ta kẹe inọ ọ gwọlọ no okpẹwho na, ta nọ: “Taore oke o tẹ ke hayo iwoho i te no otọ mẹ rẹ te nya kpohọ ugbehru maa avọ ugbehru frankinsense.” Ọmọtẹ na o te zizie othuru-igodẹ na re ọ “nyaze ọgbọ riẹ [ọgbọ othuru-ogodẹ na omariẹ], re ọ re emamọ ibi-ire riẹ.” Othuru-igodẹ na ọ kuyo nọ: “Mẹ nyaze obọ ọgbọ mẹ [no], oniọvo ọmọtẹ mẹ, ọmọtẹ-ibobo mẹ.” Eyae Jerusalẹm a ta kẹ ai nọ: “Wha re, wha da egbẹnyusu mẹ, Wha da buobu, O ese mẹ.”—Ole nọ O Vi Ile 4:6, 16; 5:1.

Nọ ọmọtẹ obọ Shulam na o gbiku ewezẹ riẹ kẹ uvovo-eyae ọgwa na no, ọ tẹ ta kẹ ai nọ: “Mẹ be mọ ẹyao uyoyou.” A tẹ nọe nọ: “Eme oyoyou ra o ro vi oyoyou ọfa?” Ọmọtẹ na ọ tẹ kuyo nọ: “Oyoyou mẹ ọ rẹ wawae tọkọọ, o re mi usi udevie idu [ezae] ikpe.” (Ole nọ O Vi Ile 5:2-10) Nọ Solomọn o jiri ei thesiwa no, ọ tẹ ta kẹe avọ omurokpotọ nọ: “Fikieme wha je [bi] riwi ughe ọmọtẹ obọ Shulam?” (Ole nọ O Vi Ile 6:4-13) Fikinọ ovie na o roro nọ uvẹ nọ o re ro woi tobọ ona, o te mu ei edẹ efa họ ekuhọ. Dede na, ọmọtẹ na ọ kuvẹ vievie he re omọfa ọ raha uyoyou nọ o wo kẹ othuru-igodẹ ọmọzae riẹ. Ukuhọ riẹ Solomọn o te si obọ noi kpo.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

4:1; 6:5—Fikieme Solomọn ọ rọ rehọ eto ọmọtẹ obọ Shulam na dhesẹ “owa ewe”? Ọtadhesẹ  nana u dhesẹ nọ eto riẹ i je lo jẹ jọ bọbọbọ wọhọ eto ẹwe obiebi.

4:11—Eme a rọ ta kpahe ọmọtẹ obọ Shulam na nọ “ọnyọ [hayo, ame othuzou-ọnyọ, NW ] ọ rọ igbenu ra suẹ,” gbe inọ “ọnyọ gbe ame-ivie-iruẹ e rọ ẹrọo ra”? Ame othuzou-ọnyọ o wo emamọ ore gbe awere vi ame ọnyọ nọ a jẹ kri no. Ọtadhesẹ nana, gbe ẹme na inọ ọnyọ gbe ame-ivie-iruẹ e rrọ igbenu ọmọtẹ na suẹ u fi elo họ eme-ezi nọ e jẹ hai no unu ọmọtẹ obọ Shulam na ze.

5:12—Eme họ otofa ẹme na: “Ibiaro riẹ e wọhọ erueruẹ nọ ọ rọ akotọ eyeri-ame, nọ ọ rehọ ame-ivie-eruẹ họ”? Ọmọtẹ na ọ be jọ etenẹ ta kpahe erru ọrọ ibiaro oyoyou riẹ. O wọhọ nọ ọ be rehọ ekọlọ ibiaro riẹ na dhesẹ erueruẹ nọ o wo okọlọ ọviẹẹ nọ ọ be rehọ ame-ivie-eruẹ họ.

5:14, 15—Fikieme o ro dhesẹ abọ gbe awọ othuru-igodẹ na enẹ? U muẹro inọ ọmọtẹ na ọ be rehọ iziabọ othuru-igodẹ na dhesẹ ẹmẹro-oro, jẹ be rehọ ikpituabọ riẹ na dhesẹ ibi-ivie. Ọ rehọ awọ riẹ dhesẹ ‘odẹẹ nọ a rehọ oro ru’ fikinọ e rrọ gaga jẹ rrọ wowoma.

6:4—Fikieme a jẹ rehọ erru ọmọtẹ na dhesẹ Tirza? Joshua ọye o fi ẹwho Kenan nana kparobọ, kẹsena nọ oke Solomọn o vrẹ no ẹwho na o te zihe ruọ okpẹwho-esuo ọsosuọ orọ uvie erua-ikpe ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Izrẹl. (Joshua 12:7, 24; 1 Ivie 16:5, 6, 8, 15) Obe jọ o ta nọ: “O wọhọ nọ okpẹwho na ọ jọ wowoma gaga,” gbe nnọ “o wọhọ nọ fiki oye a rọ jọ etenẹ [ikere na] ta ẹme kpahe iẹe na.”

6:13—Eme ẹme na ‘ile-igbe evaọ udevie ogbaẹmo ivẹ’ u dikihẹ kẹ? A sai je se ẹme nana “ile-igbe obọ Mahanem.” Mahanem yọ ẹwho nọ ọ jọ ofẹ ovatha-ọre orọ Ethẹ Jọdan, kẹle ukiekpotọ Jabọk. (Emuhọ 32:2, 22; 2 Samuẹle 2:29) ‘Ile-igbe evaọ udevie ogbaẹmo ivẹ’ o rẹ sai je dhesẹ oghẹrẹ ile okpẹwho yena jọ nọ u wobọ kugbe ehaa.

7:4—Fikieme Solomọn ọ rọ rehọ uriohọe ọmọtẹ obọ Shulam na dhesẹ “uwou-ukpehru nọ a rọ akọ-eni bọ”? Eva oke ọsosuọ, Solomọn o jiri ọmọtẹ na inọ: “Ohọre ra o wọhọ uwou ukpehru Devidi.” (Ole nọ O Vi Ile 4:4) Uwou-ukpehru o rẹ jọ thethei, yọ akọ-eni ọ rẹ jọ riẹriẹriẹ. Epanọ uriohọe ọmọtẹ na u theri jẹ riẹriẹ te u si Solomọn uru.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

4:7. Dede nọ ọmọtẹ Shulam na yọ ohwo-akpọ sebaẹgba, o kie kẹ Solomọn ho okenọ ọ jẹ lẹliẹ iẹe, onana u dhesẹ nọ ọmọtẹ na o kru ẹgbakiete riẹ. Ẹfuọ uruemu riẹ u fiba erru ugboma riẹ. Ere u fo nọ eyae Ileleikristi a rẹ jọ.

4:12. Wọhọ udhu uwoma nọ a di ogba wariẹ họ nọ a rẹ sae rehọ unuẹthẹ ovuọvo nọ a kare rọ rueva, uyoyou ọmọtẹ obọ Shulam na o jọ kẹ ọzae kpobi hi, rekọ ọ sẹro omariẹ hẹrẹ ọzae nọ ọ te rehọ iẹe. Onana yọ emamọ oriruo kẹ inievo-emetẹ gbe erọ emezae nọ e re rọo ho.

‘EBRERAE ỌNOWO’

(Ole nọ O Vi Ile 8:5-14)

Okenọ inievo-emezae erọ ọmọtẹ obọ Shulam na a rue riẹ nọ o bi zihe ziọ uwou, a tẹ nọe nọ: “Yọ ono o bi no obọ ẹwọ tha, nọ ọ rehọ oma rẹrẹ oyoyou riẹ?” Oniọvo-ọmọzae riẹ jọ ọ ta eva oke jọ nọ u kpemu inọ: “Orọnọ ugbẹhẹ ọ rọ, ma rẹ te rehọ isiliva bọ uwou iroroke fihọ ehru riẹ; rekọ o rọnọ ẹthẹ ọ rọ, ma rẹ rehọ ekpala ure-sida rọ hwai ruru.” Whaọ enẹna nọ a dawo jẹ ruẹ nọ obọdẹ uyoyou ọmọtẹ obọ Shulam na o gine wo na, ọmọtẹ na ọ tẹ ta nọ: ‘Mẹ yọ ugbẹhẹ, ivie mẹ e tẹ rrọ sọdọ wọhọ uwou-ukpehru, mẹ rrọ aro riẹ wọhọ ohwo nọ ọ rẹ wha udhedhẹ ze.’—Ole nọ O Vi Ile 8:5, 9, 10.

Uvi uyoyou yọ ‘ebrerae ỌNOWO.’ Fikieme o jẹ rrọ ere? Fikinọ uyoyou utioye na obọ Jihova u noze. Ọye họ ọnọ ọ kẹ omai uruemu-aghae na, nọ ma sai ro wo uyoyou. Uyoyou yọ ebrerae nọ a rẹ sai furie he. Obe Ebaibol orọ Ole nọ O Vi Ile na u dhesẹ inọ uyoyou nọ o rẹ jọ udevie ọzae avọ aye o rẹ sae jọ “gaga [o rẹ va ha] wọhọ uwhu.”—Ole nọ O Vi Ile 8:6.

Ole Solomọn nọ o vi ile na o te je fi elo họ obọdẹ usu nọ o rrọ udevie Jesu Kristi avọ utu “ọva” riẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu. (Eviavia 21:2, 9) Uyoyou nọ Jesu o wo kẹ Ileleikristi nọ a wholo na o ga vi uyoyou kpobi nọ o rẹ sae jọ udevie ọzae avọ aye. Oware ovo u bi nyuhu ahwo nọ a ru utu ọva na ha evaọ omarọkẹ rai. Jesu ọ rehọ ẹkwoma uyoyou si obọ no uzuazọ riẹ fiki “igodẹ efa” na re. (Jọn 10:16) Fikiere eg’Ọghẹnẹ uzẹme kpobi a rẹ sae raro kele oriruo ọmọtẹ obọ Shulam na evaọ edhesẹ omarọkẹ gbe uyoyou nọ u re kpoho ho.