Whọ Jọ Jihova Ọ Thọrọ Owhẹ Ẹro Ho

EJỌ evaọ usu ahwo na a ru ọkpọ oware nana no vẹre. Rekọ rọkẹ ibuobu rai, onana họ orọ ọsosuọ yọ oye o te jọ orọ urere re a fa ethẹ vrẹ ababọ oma rai nọ o rẹ vo. Jihova o bru ame Ethẹ Jọdan na dhe no. Emọ Izrẹl nọ i bu te ima buobu a te zurie nya otọ yaya na vrẹ ruọ Ẹkwotọ Eyaa na. Wọhọ esẹ rai nọ e fa Abade Ọwawae na vrẹ ikpe 40 nọ i kpemu, enọ e jẹ fa Jọdan na vrẹ a rẹ sae jọ eva rai ta nọ, ‘Oware nọ Jihova ọ jọ etenẹ ru na o rẹ thọrọ omẹ ẹro vievie he.’—Jos. 3:13-17.

Rekọ Jihova ọ riẹ inọ u ti kri hi, ‘iruo riẹ e te thọrọ ae ẹro.’ (Ol. 106:13) Fikiere ọ tẹ ta kẹ Joshua, ọnọ o je su emọ Izrẹl, re ọ wọ itho 12 no ethẹ na nya i fihọ oria ọsosuọ nọ a ti wo họ. Joshua ọ ta nọ: “Itho enana e rẹ te jọ ekareghẹhọ kẹ ahwo Izrẹl ri bẹdẹ.” (Jos. 4:1-8) Itho yena e rẹ kareghẹhọ orẹwho na iruo ilogbo Jihova gbe oware nọ u je fo re a gọe ẹsikpobi.

Kọ ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ a sai wuhrẹ oware jọ nọ u wuzou no iku nana ze? Ee. Wọhọ emọ Izrẹl, jọ Jihova ọ thọrọ omai ẹro ho; ma rẹ gọe ẹsikpobi. Eware efa e riẹ nọ a rọ vẹvẹ emọ Izrẹl unu, enọ i kie kpahe idibo Jihova nẹnẹ. Roro kpahe eme ọ Mosis: “Wha sẹro oma rai, ogbẹrọ erehe ỌNOWO Ọghẹnẹ rai ọ vẹ te thọrọ owhai ẹro, wha vẹ te se izi avọ izi-eguae gbe ijaje riẹ ba ekoko.” (Izie. 8:11) Oyena u dhesẹ inọ Jihova ọ tẹ thọrọ ai ẹro, a vẹ te siọ izi riẹ ba ekoko. Ma rẹ sai kie ruọ ẹta ọvo yena nẹnẹ re. Okenọ Pọl ukọ na o je kere se Ileleikristi, ọ vẹvẹ unu kpahe “oghẹrẹ ẹme ọseba-eyo” onọ emọ Izrẹl a dhesẹ evaọ udhude na.—Hib. 4:8-11.

Joma t’ẹme kpahe eware jọ nọ e via evaọ etoke emọ Izrẹl enọ i dhesẹ inọ u fo ho re Ọghẹnẹ ọ thọrọ omai ẹro. Ofariẹ, eware nọ ma te jọ oma ezae Izrẹl ivẹ jọ wuhrẹ i ti fi obọ họ kẹ omai rọ ithihakọ gọ Jihova.

Oware nọ U Je fo re Ma Kareghẹhọ Jihova

Evaọ ikpe nọ emọ Izrẹl a rọ jọ obọ Ijipti na kpobi, a thọrọ Jihova ẹro ho. Ọ “kareghẹhọ ọvọ riẹ nọ avọ Abraham, gbe Aiziki, gbe Jekọp a re.” (Ọny. 2:23, 24) Oware nọ o ru re ọ ruẹsi si ai no igbo yọ oware nọ o rẹ thẹro ho.

Jihova ọ kẹ ahwo Ijipti iye izii. Ebo-erayẹ Fẹro a sae whaha iye na ha. Ghele na, Fẹro o rri Jihova vo, ọ se inọ o re siobọno emọ Izrẹl kpo. (Ọny. 7:14–10:29) Rekọ uye avọ ikpe na o gba osu omoya na họ ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ. (Ọny. 11:1-10; 12:12) Mosis o te su orẹwho Izrẹl gbe ogbotu ahwo nọ a kuomagbe ai no Ijipti, aikpobi a bu te oware wọhọ ima esa (3,000,000). (Ọny. 12:37, 38) Rekọ a re nya thabọ họ na, Fẹro o te nwene iroro. Ọ tẹ ta kẹ egbaẹmo riẹ—enọ e mai wo ẹgba evaọ akpọ na soso oke yena—re a mu enọ e jọ erigbo riẹ vẹre na zihe ze. Evaọ oke yena, Jihova ọ tẹ ta kẹ Mosis re ọ rehọ emọ Izrẹl kpohọ Pihahirọt, oria nọ igbehru e rrọ t’ofẹ t’ofẹ riẹ, Abade Ọwawae na o tẹ rrọ aro riẹ.—Ọny. 14:1-9.

U mu Fẹro ẹro inọ o ko emọ Izrẹl họ no, yọ egbaẹmo riẹ a ruẹrẹ oma kpahe no re a  họrọ mu ai. Rekọ Jihova o te fi ẹgho ọlala gbe ẹgho-erae họ udevie rai avọ emọ Izrẹl. Ọghẹnẹ ọ tẹ hẹriẹ Abade Ọwawae na abava, igbẹhẹ ame nọ ẹsejọhọ i kpehru te irula 50 e tẹ rrọ t’abọ t’abọ. Emọ Izrẹl a te mu otọ oyaya họ ẹnya vrẹ. U kri hi ahwo Ijipti a te te unueri na, be ruẹ emọ Izrẹl nọ a whoma te abọdekọ abade na no.—Ọny. 13:21; 14:10-22.

O hae jọnọ Fẹro yọ osu nọ o wo areghẹ ọ hae ta kẹ ahwo riẹ inọ a zihe kpo. Rekọ fiki omoya, tei te egbaẹmo riẹ a tẹ họrọ ruọ edhere nọ ọ rrọ udevie abade na. Ahwo Ijipti a tẹ rọ tua emọ Izrẹl. Rekọ kiọkọ omojọ re a le ai mu, a tẹ bọmu. Ekẹkẹ rai e gbẹ jẹ dhẹ hẹ keme Jihova ọ kpare etẹ rai no.—Ọny. 14:23-25; 15:9.

Nọ ahwo Ijipti a bi ru epanọ a rẹ rọ whẹ etẹ ekẹkẹ rai họ na, emọ Izrẹl kpobi a tẹ ruọ abọdekọ. Mosis ọ tẹ riẹ obọ riẹ họ Abade Ọwawae na. Jihova o te siobọno igbẹhẹ ame na. Ame nọ o kpehru thesiwa na o te zurie ruru Fẹro avọ egbaẹmo riẹ, a tẹ d’ame whu. Aikpobi a whu muotọ. Oma o tẹ fọ emọ Izrẹl.—Ọny. 14:26-28; Ol. 136:13-15.

Usi oware nọ o via na o wha idudu họ erẹwho ekẹloma na oma. (Ọny. 15:14-16) Nọ ikpe udhuvẹ e ruọ emu no, Rehab ohwo Jẹriko na ọ tẹ ta kẹ ezae ivẹ Izrẹl nọ: “Ozọ rai o . . . rọ omai emuo . . . Keme ma yo epanọ ỌNOWO na o ro ru ame ethẹ ọwawae na kpọ kẹ owhai no wha je no obọ Ijipti ze.” (Jos. 2:9, 10) Epanọ Jihova o ro siwi ahwo riẹ o tubẹ thọrọ erẹwho egedhọ yena ẹro ho. U re vevẹ, o mai tubẹ roja inọ Izrẹl ọ rẹ kareghẹhọ Jihova.

‘Ọ Sẹro Rai Wọhọ Ọmọ-Ẹro Riẹ’

Nọ emọ Izrẹl a nya Abade Ọwawae na vrẹ no, a te ti te Udhude Saena, ‘udhude ologbo avọ idudu.’ Nọ a jẹ nya “otọ oyaya nọ ame ọ jọ họ” na vrẹ—yọ emu nọ ogbotu ahwo yena kpobi a rẹ re o jariẹ gbe  he—Jihova ọ rẹrote ai. Mosis ọ kareghẹhọ nọ: ‘[Jihova] ọ ruẹ Izrẹl evaọ otọ udhude gbe oria ufofe. Ọ tẹ wariẹ e họ jẹ sẹro riẹ, ọ tẹ jẹ sẹro riẹ wọhọ ọmọ-ẹro riẹ.’ (Izie. 8:15; 32:10) Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ rọ sẹro rai?

Jihova ọ “rehọ emu no ehru” ze rọ ko ai, onọ a je se mana, nọ o jẹ rọ edhere igbunu kie fihọ otọ udhude na. (Ọny. 16:4, 14, 15, 35) Jihova o te je ru nọ ame o ro no “utho ogaga ze.” Avọ eghale Ọghẹnẹ, iwu rai e bẹre he, yọ awọ rai i fu gbe he evaọ ikpe 40 nọ a jẹ nya udhude na. (Izie. 8:4) Eme Jihova ọ gwọlọ nnọ a re ru ro dhesẹ edẹro? Mosis ọ ta kẹ Izrẹl nọ: “Wha rẹ yọrọ oma, re wha sẹro [uzuazọ] rai ziezi, ogbẹrọ erehe eware nọ ibiaro rai e ruẹ na e vẹte thọrọ owhai ẹro, i veje ti no owhai eva evaọ edẹ uzuazọ rai.” (Izie. 4:9) Otẹrọnọ emọ Izrẹl a kareghẹhọ iruo igbunu Jihova, a te gọe ẹsikpobi a vẹ jẹ daoma koko izi riẹ. Kọ eme emọ Izrẹl a ti ru?

Ethẹro O rẹ Wha Ababọ Uyere Ze

Mosis ọ ta nọ: “Wha tẹ [jẹ] se Utho nọ u wo owhai Ọghẹnẹ nọ o yẹ owhai ọ tẹ thọrọ owhai ẹro.” (Izie. 32:18) U kri hi eware nọ Jihova o ru evaọ Abade Ọwawae na, ẹro nọ o ro te ai evaọ udhude na, gbe eware iwoma efa nọ o ru e tẹ thọrọ ae ẹro. Emọ Izrẹl a tẹ siọ ẹme ba eyo kẹ Ọghẹnẹ.

Evaọ okejọ emọ Izrẹl a tẹ jẹ rọ eme fa Mosis ovao fiki ame nọ a wo ho. (Ik. 20:2-5) Kpahe emana nọ a jẹ rọ ko ai na, a jẹ go nọ: “Emu nana nọ o wo otọhọ na ọ vẹso omai no.” (Ik. 21:5) A je gu unoma kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ a tẹ jẹ siọ Mosis wọhọ osu, ta nọ: “Kọ o gbẹ hai woma re ma whu evaọ otọ Ijipti! Hayo kọ o gbẹ hai woma re ma whu evaọ igbrẹwọ nana! . . . Jọ ma ha osu, re ma zihe kpo obọ Ijipti.”—Ik. 14:2-4.

Ẹvẹ aghẹmeeyo emọ Izrẹl o jọ Jihova oma? Ọso-ilezi jọ o kere kpahe eware nọ e via evaọ oke yena nọ: “Bro ẹse a wo udu kẹ e eva obọ igbrẹwọ, je ru ei eva dha eva obọ ẹwọ! Kẹse kẹse a jẹ dawo iẹ, a tẹ rariẹ ofu Ọrẹri Izrẹl. A kareghẹhọ ogaga riẹ hẹ, a gbe je roro ẹdẹ nọ ọ thọ rai no obọ ọwegrẹ rai hi. Okenọ o ru eka riẹ eva Ijipti.” (Ol. 78:40-43) Ẹhẹ, ethẹro emọ Izrẹl o da Jihova gaga.

Imava nọ Eware nọ E Via E Thẹro Ho

Orọnikọ emọ Izrẹl kpobi Jihova ọ thẹro ho. Imava jọ họ Joshua avọ Kelẹb. A jọ usu  ahwo 12 nọ a vi no Kadesh-banea re a nyai rri Ẹkwotọ Eyaa na. Imakpe a wha ekpehre iyẹrẹ ze, rekọ Joshua avọ Kelẹb a ta kẹ ahwo na nọ: “Otọ na, nọ ma nya i ri na, emamọ otọ. Otẹrọnọ eva mai e were ỌNOWO na, ọ rẹ te rehọ omai te otọ onana, ọ vẹ te rehọ iẹ kẹ omai, otọ nọ o vọ avọ ame-ivie-eruẹ gbe ọnyọ. Fikiere, wha mu kpahe ỌNOWO na ha.” Nọ ahwo na a yo eme nana, a tẹ ta nnọ a rẹ rọ itho fi Joshua avọ Kelẹb. Rekọ ezae ivẹ na a fi eva rai kpobi họ Jihova.—Ik. 14:6-10.

Nọ ikpe buobu e ruọ emu no, Kelẹb ọ ta kẹ Joshua nọ: “Nọ Mosis, odibo ỌNOWO na o vi omẹ no obọ Kadesh-banea nya e lẹlẹ ri otọ na, yọ omẹ kpako te udhe-ukpe-uvẹ no, mẹ tẹ vuẹ e eware kpobi nọ omẹ ruẹ. Imoni nọ oma gbẹ nya a tẹ ta ozọ họ ahwo na ẹro, rekọ mẹ oma mẹ, mẹ rehọ eva mẹ kpobi lele ỌNOWO na Ọghẹnẹ mẹ.” (Jos. 14:6-8) Fikinọ a fievahọ Ọghẹnẹ, Kelẹb avọ Joshua a thihakọ ebẹbẹ buobu. A gba riẹ mu inọ a rẹ kareghẹhọ Jihova evaọ edẹ uzuazọ rai kpobi.

Kelẹb avọ Joshua a yere Jihova fikinọ o ru eyaa riẹ gba nọ ọ rọ rehọ otọ nọ u wo ẹvi kẹ ahwo riẹ. Ẹhẹ, emọ Izrẹl a rẹ riẹ inọ fiki Jihova a rọ rrọ uzuazọ. Joshua o kere nọ: “ỌNOWO na ọ rehọ otọ nọ ọ yeya riẹ kẹ esẹ rai . . . Eware iwoma kpobi nọ ỌNOWO na ọ yeya riẹ rọ kẹ uwou Izrẹl, ọvuọvo nọ o ru gba ha ọ rọ họ, ai kpobi e gba re.” (Jos. 21:43, 45) Ẹvẹ ma rẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ uyere nẹnẹ wọhọ epanọ Kelẹb avọ Joshua a ru na?

Hae kẹ Uyere

Odibo Ọghẹnẹ jọ o kere nọ: “Eme mẹ rẹ za rọ kẹ ỌNOWO fiki irere nana kpobi nọ o ro ru omẹ ọghọ na?” (Ol. 116:12) Idhe ẹtanigbo na avọ eghale abọ-iwo gbe erọ abọ-ẹzi nọ Jihova ọ kẹ omai no i bu te epanọ ma tẹ maki yere ei bẹdẹ bẹdẹ dede, u re te he. Evaọ uzẹme, ma rẹ sae hwosa eware nọ Jihova o ru kẹ omai no rọ kẹe he. Rekọ mai kpobi ma rẹ sai yere ei.

Kọ ehrẹ Jihova i fi obọ họ kẹ owhẹ whaha ebẹbẹ no? Kọ erọvrẹ riẹ u fi obọ họ kẹ owhẹ wo eva efuafo no? Irere nọ ma bi wo no  ehrẹ gbe erọvrẹ riẹ ze e rrọ krẹkri, yọ ere uyere nọ ma rẹ kẹe u re kri te re. Sandra, ọmọtẹ ikpe 14, o kie ruọ ebẹbẹ ilogbo rekọ avọ obufihọ Jihova o te fi ai kparobọ. Ọ ta nọ: “Mẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ, yọ edhere nọ o ro fi obọ họ kẹ omẹ u gb’omẹ unu. Mẹ tẹ te riẹ oware nọ ọsẹ mẹ ọ jẹ hae rọ ta ẹme k’omẹ kpahe Itẹ 3:5, 6: ‘Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha. Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.’ U mu omẹ ẹro nnọ epanọ Jihova o fi obọ họ k’omẹ rite inẹnẹ na, o ti gbe fi obọ họ k’omẹ.”

Rehọ Ithihakọ Ra Dhesẹ nnọ Whọ be Kareghẹhọ Jihova

Ebaibol e fodẹ oware ofa jọ nọ u re dhesẹ nnọ ma be kareghẹhọ Jihova: “Jọ akothiho rai ọ jọ uvi riẹ, re wha kiete jẹ gbunu, oware ovo o se owhai bẹ ẹkarọ.” (Jem. 1:4) Eme o gwọlọ re ohwo o “kiete jẹ gbunu”? Ma re wo iruemu-aghae nọ i re fi obọ họ kẹ omai rọ udu dhe ebẹbẹ avọ obufihọ Jihova. Ithihakọ itieye na e rẹ wha evawere ze nọ edawọ na i te kuhọ no. Yọ e te seba ekuhọ họ.—1 Kọr. 10:13.

Oniọvo jọ nọ ọ gọ Jihova kri no nọ ẹyao ọ lahiẹ gaga no ọ fodẹ oware nọ u fi obọ họ kẹe thihakọ: “Mẹ rẹ daoma roro kpahe oware nọ Jihova o bi ru, orọnikọ oware nọ mẹ gwọlọ ru hu. Ẹgbakiete o gwọlọ inọ mẹ rẹ tẹrovi ẹjiroro Ọghẹnẹ, orọnikọ isiuru mẹ hẹ. Ebẹbẹ e tẹ roma via, mẹ rẹ ta ha inọ, ‘Jihova, fikieme onana o rẹ rọ via kẹ omẹ?’ Mẹ rẹ ruabọhọ ẹgọ nọ mẹ be gọe mẹ vẹ talamu ei nọ ebẹbẹ idudhe e tẹ make roma via.”

Nẹnẹ, ma be jọ ukoko Ileleikristi na “rehọ ẹzi gbe uzẹme gọ” Jihova. (Jọn 4:23, 24) Ọghẹnẹ ọ te thọrọ uvi Ileleikristi ẹro ho wọhọ epanọ ọ thọrọ emọ Izrẹl ẹro. Rekọ thakpinọ ma rrọ ukoko na ọvo oye o rẹ lẹliẹ omai kru ẹgbakiete he. Wọhọ Kelẹb avọ Joshua, mai omomọvo ma rẹ kẹ Jihova uyere je thihakọ evaọ iruo riẹ. Ma wo emamọ ẹjiroro nọ ma re ro ru ere keme Jihova ọ gbẹ be kpọ jẹ sẹro mai omomọvo evaọ edẹ urere obẹbẹ nana.

Wọhọ itho ekareghẹhọ nọ Joshua ọ kwa koko na, edhere nọ Ọghẹnẹ o ro siwi ahwo riẹ evaọ oke anwae o k’omai imuẹro inọ o ti gbabọkẹ ahwo riẹ hẹ. Fikiere wo ọtamuo ọso-ilezi na, ọnọ o kere nọ: “Mẹ rẹ kareghẹhọ iruo ỌNOWO na; e, mẹ rẹ kareghẹhọ iruo urirẹ ra okenọ ukpemu. Mẹ rẹ kareghẹhọ iruo ra kpobi, me ve je roro iruo ogaga ra.”—Ol. 77:11, 12.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Orẹwho na kpobi ọ nya “otọ oyaya nọ ame ọ jọ họ” vrẹ

[Ẹnọ i wo Uwoho]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]

Okenọ emọ Izrẹl a wohọ Kadesh-banea, a te vi ahwo re a lẹlẹ nyai rri Ẹkwotọ Eyaa na

[Ẹnọ i wo Uwoho]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]

Nọ emọ Izrẹl a raha ikpe buobu no evaọ udhude na, a yere Jihova kẹ Ẹkwotọ Eyaa nọ o wo ẹvi na

[Ẹnọ i wo Uwoho]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

Ma tẹ be tẹrovi ẹjiroro Jihova u re fi obọ họ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ nọ ma rẹriẹ ovao ku kpobi