Rri Jesu Ghaghae Wọhọ Mosis Ologbo na
Rri Jesu Ghaghae Wọhọ Mosis Ologbo na
‘Ọnowo Ọghẹnẹ ọ rẹ te jọ udevie rai na rọ ọruẹaro muẹ, wọhọ omẹ. Wha re yoẹme riẹ.’—IRUẸRU 3:22.
1. Ẹvẹ Jesu Kristi o ro kpomahọ ikuigbe no?
EVAỌ ikpe idu ivẹ nọ i kpemu, ithuru-igodẹ jọ a ruẹ ikọ-odhiwu buobu nọ a je jiri Ọghẹnẹ fiki eyẹ ọmọzae jọ. (Luk 2:8-14) Ikpe ọgba e ruọ emu no, nọ ọmọ yena o t’ọzae no, ọ ta usiuwoma evaọ ikpe esa gbe ubro ọvo, ghele na usiuwoma riẹ u nwene ikuigbe ahwo-akpọ. Oma o wọ ogbiku ikpe-udhusoi avọ 19 na, Philip Schaff, ta kpahe ọzae nana nọ: “Dede nọ o kere uvumọ obe he, uzuazọ nọ o yeri o lẹliẹ ahwo kere ebe buobu, suile, je ru eware efa, enọ ahwo a ri ru fiki okpohwo jọ evaọ oke anwae hayo evaọ oke nana ha.” Uvi ọzae nọ ma be ta ẹme riẹ na họ Jesu Kristi.
2. Eme Jọn ukọ na ọ ta kpahe Jesu gbe odibọgba Riẹ?
2 Jọn ukọ na o kere kpahe odibọgba Jesu, evaọ ekuhọ ekere riẹ ọ ta nọ: “Eware ibuobu efa jọ [e riẹ] nọ Jesu o ru; enọ re a te kere ai kpobi, me roro nọ akpọ na dede ọ sae gba ebe nọ a he ro kere ai hi.” (Jọn 21:25) Jọn ọ riẹ inọ umutho jọ ọvo ọ rẹ sai kere evaọ usu eware nọ Jesu ọ ta je ru evaọ ikpe esa gbe ubro yena. Ghele na, eware nọ Jọn o kere fihọ obe Usiuwoma riẹ na e rrọ erere gaga k’omai.
3. Ẹvẹ ma rẹ sae rọ riẹ ziezi kpahe ọkwa Jesu evaọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ?
3 U te no ebe ene Usiuwoma na no, ma rẹ sae jọ eria efa Ebaibol na se kpahe uzuazọ Jesu, nọ e rẹ bọ ẹrọwọ mai ga. Wọhọ oriruo, ikuigbe Ebaibol ọrọ ezae ẹrọwọ jọ nọ e rria taure a te ti yẹ Jesu i wo evuẹ nọ e lẹliẹ omai riẹ ziezi kpahe ọkwa Jesu evaọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ. Joma ta ẹme kpahe ezae nana jọ.
Idibo Ọghẹnẹ nọ Uzuazọ Rai O Wọhọ orọ Kristi
4, 5. Amono a wọhọ Jesu, kọ evaọ idhere vẹ?
4 Jọn avọ imasa edekọ nọ i kere ebe Usiuwoma na a ta ẹme fodẹ Mosis, Devidi, gbe Solomọn wọhọ ezae nọ uzuazọ rai o wọhọ orọ Jesu, Ọnọ Ọghẹnẹ ọ salọ re ọ jọ Ovie. Edhere vẹ idibo ẹrọwọ Ọghẹnẹ erọ oke anwae a rọ wọhọ Jesu, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe nana ze?
5 Ebaibol na i dhesẹ inọ Mosis ọ jọ ọruẹaro, obruthe, gbe osiwi. Ere Jesu ọ rrọ re. Devidi ọ jọ othuru-igodẹ gbe ovie ọnọ o fi ewegrẹ Izrẹl kparobọ. Jesu omariẹ yọ othuru-igodẹ gbe ovie nọ o bi fi kparobọ. (Izik. 37:24, 25) Okenọ ọ gbẹ jẹ gọ Ọghẹnẹ ziezi, Solomọn ọ jọ ovie owareghẹ, yọ okenọ o je su, udhedhẹ o jọ Izrẹl. (1 Iv. 4:25, 29) Jesu omariẹ o wo areghẹ gaga, a te je sei “Ovie Udhedhẹ.” (Aiz. 9:6) O rrọ vevẹ inọ ọkwa Kristi Jesu o wọhọ orọ ezae yena, rekọ ọkwa Jesu evaọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ o rro vi erai. Orọ ọsosuọ, joma rehọ Jesu wawo Mosis re ma ruẹ epanọ onana u ti ro fi obọ họ kẹ omai wo ovuhumuo ziezi kpahe ọkwa Jesu evaọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ.
Mosis—Ọnọ Ọ Karo kẹ Jesu
6. Ẹvẹ Pita ukọ na o ro dhesẹ epanọ o roja te re a gaviezọ kẹ Jesu?
6 Nọ Pẹntikọst 33 C.E. o nwane vrẹ no, Pita ukọ na ọ wariẹ ẹme jọ nọ Mosis ọ ta, onọ o jọ oma Jesu Kristi rugba. Oke yena Pita o dikihẹ aro ahwo Ju evaọ etẹmpol na. “Urirẹ ulogbo” u mu ahwo na nọ Pita avọ Jọn a siwi ọyareware jọ nọ ọ ko no eva ze, aikpobi a tẹ dhẹ nya re a rọ ẹro rai ruẹ. Pita ọ tẹ ta inọ ẹzi ọfuafo Jihova nọ ọ rọ ẹkwoma Jesu Kristi kẹ ae oye u ru nọ oware igbunu nana o rọ via. Ọ tẹ wariẹ eme jọ no Ikereakere Hibru ze, inọ: “Mosis ọ tẹ ta nọ, ‘Ọnowo Ọghẹnẹ ọ rẹ te jọ udevie rai na rọ ọruẹaro muẹ, wọhọ omẹ. Koware koware kpobi nọ ọ rẹ te ta kẹ owhai wha ve yoi.’”—Iruẹru 3:11, 22, 23; se Iziewariẹ 18:15, 18, 19.
7. Fikieme ẹme nọ Pita ọ ta kpahe ọruẹaro nọ ọ rro vi Mosis o ro vẹ enọ e jẹ gaviezọ kẹe na ẹro?
7 O wọhọ nnọ ahwo nọ Pita ọ jẹ ta ẹme kẹ na a riẹ eme Mosis yena ziezi. Fikinọ ahwo Ju a rrọ, a rri Mosis ghare gaga. (Izie. 34:10) Avọ ọwhọ, a je rẹro ẹtha ọruẹaro nọ ọ rro vi Mosis na. Orọnikọ ọruẹaro yena ọ be te jọ mesaya jọ ọvo ho, ọnọ Ọghẹnẹ ọ salọ wọhọ epanọ ọ salọ Mosis, rekọ uzedhe Mesaya na, ‘Kristi ọrọ Ọghẹnẹ na, ọsanọ’ Jihova.—Luk 23:35; Hib. 11:26.
Ithatho nọ E Rrọ Udevie Mosis avọ Jesu
8. Ẹvẹ uzuazọ Mosis avọ orọ Jesu i ro thoma?
8 Evaọ idhere jọ, uzuazọ nọ Jesu o yeri evaọ otọakpọ o wọhọ orọ Mosis. Wọhọ oriruo, ovie ọgeva jọ o je ti kpe Mosis evaọ okenọ a yẹi obọ, yọ ere o via kẹ Jesu re. (Ọny. 1:22–2:10; Mat. 2:7-14) Ofariẹ, a se aimava na no “otọ Ijipti” ze. Hosia ọruẹaro na ọ ta nọ: “Okenọ Izrẹl ọ gbẹ jọ ọmaha me you rie, eva otọ Ijipti me [se ọmọ mẹ no ze].” (Hos. 11:1) Eme ọ Hosia na i dhesẹ okenọ Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ ẹkwoma Mosis ro su Izrẹl no Ijipti ze. (Ọny. 4:22, 23; 12:29-37) Dede na, orọnikọ eware nọ e via vrẹ no ọvo eye eme ọ Hosia na i kie kpahe he. Eme riẹ na yọ eruẹaruẹ nọ i rugba evaọ okenọ Josẹf avọ Meri a rehọ Jesu zihe no Ijipti ze okenọ Herọd Ovie na o whu no.—Mat. 2:15, 19-23.
9. (a) Didi eware igbunu Mosis avọ Jesu a ru? (b) Fodẹ eware jọ nọ Jesu avọ Mosis a ro thoma. (Rri ẹkpẹti na “Idhere Efa nọ Jesu Ọ rọ Wọhọ Mosis,” evaọ ẹwẹ-obe avọ 26.)
9 Te Mosis te Jesu a ru eware igbunu, onọ a ro dhesẹ inọ Jihova ọ jọ kugbe ai. Evaọ uzẹme, Mosis họ ohwo ọsosuọ nọ o ru eware igbunu. (Ọny. 4:1-9) Wọhọ oriruo, Mosis o ru oware igbunu nọ o ro zihe ame Naele ruọ azẹ, nọ ọ rọ hẹriẹ ame Abade Ọwawae, gbe nọ o ru nọ ame o ro no utho ze. (Ọny. 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Jesu omariẹ o ru iruo igbunu jọ nọ i w’obọ kugbe ame. Oware igbunu ọsosuọ nọ o ru họ o zihe ame ruọ udi eva ehaa-orọo jọ. (Jọn 2:1-11) Uwhremu na, o ru ẹkporo serihọ evaọ Abade Galili. Yọ evaọ okejọ, ọ nya evaọ ehru ame. (Mat. 8:23-27; 14:23-25) Ma rẹ sae jẹ jọ ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 26 na ruẹ eware efa nọ Mosis avọ Jesu a ro thoma.
Rri Kristi Ghaghae Wọhọ Ọruẹaro
10. Eme uvi ọruẹaro o re ru, kọ fikieme Mosis ọ rọ jọ uvi ọruẹaro?
10 Ahwo buobu a re rri ọruẹaro wọhọ ohwo nọ ọ rẹ ta kpahe obaro, rekọ oyena yọ abọjọ gheghe ọrọ iruo ọruẹaro. Uvi ọruẹaro yọ ọtota ọrọ Jihova, ohwo nọ o re whowho “iruo ogaga nọ Ọghẹnẹ [o] ru.” (Iruẹru 2:11, 16, 17) Usu iruo riẹ họ, ọ rẹ ruẹaro kpahe eware nọ e te jọ obaro via, ta kpahe abọ sa-sa ọrọ ẹjiroro Jihova, hayo whowho ẹdhoguo Ọghẹnẹ. Ọruẹaro otiọye na Mosis ọ jọ. Ọ ta ẹme kpahe Iye Ikpe nọ i te Ijipti na ọvuọvo taure e tẹ te via. Ẹkwoma riẹ Ọghẹnẹ ọ rọ riọvọ Uzi na kugbe emọ Izrẹl eva Saena. Yọ o wuhrẹ orẹwho na oreva Ọghẹnẹ. Ghele na, ọruẹaro nọ ọ rro vi Mosis ọ rẹ te tha.
11. Ẹvẹ Jesu ọ rọ ginẹ jọ ọruẹaro nọ ọ rro vi Mosis?
11 Uwhremu na, evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Zekaraya ọ ta ẹme wọhọ ọruẹaro okenọ ọ ta kẹ ahwo kpahe iruo nọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ Jọn ọmọ riẹ ru. (Luk 1:76) Ọmọ yena họ ọnọ o zihe ruọ Jọn Ọhọahwo-Ame na, ọnọ ọ ruẹaro kpahe Jesu Kristi, ọruẹaro nọ ọ rro vi Mosis nọ a jẹ hẹrẹ anwẹdẹ na. (Jọn 1:23-36) Jesu ọ ta kpahe eware buobu nọ e te via wọhọ epanọ ọruẹaro o re ru na. Wọhọ oriruo, ọ ta kpahe epanọ o ti ro whu, oria nọ o ti jo whu, gbe ahwo nọ a ti si uwhu kpei. (Mat. 20:17-19) Avọ igbunu kẹ enọ e jẹ gaviezọ kẹe, Jesu ọ tẹ jẹ ruẹaro kpahe ọraha Jerusalẹm avọ etẹmpol riẹ. (Mak 13:1, 2) Ọ ruẹaro kpahe eware jọ nọ e be via evaọ oke mai na.—Mat. 24:3-41.
12. (a) Ẹvẹ Jesu o ro fi otọhotọ họ kẹ usiuwoma ota akpọ-soso na? (b) Fikieme ma rẹ rọ raro kele oriruo Jesu nẹnẹ?
12 U te no ọruẹaro nọ Jesu ọ jọ no, ọ jọ ọtausiuwoma gbe owuhrẹ. O whowho emamọ usi orọ Uvie Ọghẹnẹ, yọ ohwo ọvo nọ ọ t’ẹme avọ aruọwha wọhọ Jesu ọ jọ họ. (Luk 4:16-21, 43) A rẹ ruẹ owuhrẹ nọ ọ wọhọ e riẹ hẹ. Ahwo jọ nọ a yo eme riẹ a ta nọ: “Ohwo ọvo ọ re ta ẹme wọhọ ohwo ọnana ha!” (Jọn 7:46) Jesu ọ jẹ rọ ọwhọ whowho emamọ usi na, yọ onana o lẹliẹ ilele riẹ wo ajọwha kẹ ewhowho emamọ usi na re. Fikiere, o fi otọhotọ họ kẹ usiuwoma ota akpọ-soso nọ o gbẹ r’otọ nẹnẹ na. (Mat. 28:18-20; Iruẹru 5:42) Ukpe n’ukpo, ilele Jesu nọ i bu te ima ihrẹ a raha euwa ima-odu ọvo gbe ima egba isoi (1,500,000,000) evaọ ewhowho emamọ usi Uvie na gbe ewuhrẹ enọ i wo isiuru kpahe uzẹme Ebaibol na. Kọ who bi wo obọ ziezi evaọ iruo yena?
13. Eme o ti fi obọ họ kẹ omai “siọ owezẹ ba”?
13 Avro ọ riẹ hẹ inọ Jihova o gine vi ọruẹaro nọ ọ wọhọ Mosis ze wọhọ epanọ eruẹaruẹ na e ta. Erere vẹ who wo no onana nọ whọ riẹ na ze? Kọ onana o lẹliẹ owhẹ fievahọ eruẹaruẹ Ebaibol nọ i ri rugba ha? Ẹhẹ, nọ ma te roro didi kpahe oriruo Mosis Ologbo na, o rẹ wọ omai “siọ owezẹ ba re ma jọ aruro,” koyehọ re ma mu ẹro hotọ kpahe eware nọ Ọghẹnẹ o bi ti ru kẹle na.—1 Tẹs. 5:2, 6.
Rri Kristi Ghaghae Wọhọ Obruthe
14. Ẹvẹ Mosis ọ rọ jọ obruthe evaọ udevie emọ Izrẹl avọ Ọghẹnẹ?
14 Jesu ọ jọ obruthe wọhọ Mosis. Jihova ọ rehọ Mosis ru iruo wọhọ obruthe nọ ọ kẹ emọ Izrẹl ọvọ Uzi na. Otẹrọnọ emọ Jekọp a koko izi Ọghẹnẹ, a rẹ te jọ efe-agheghọ Ọghẹnẹ, ukoko riẹ. (Ọny. 19:3-8) Ọvọ yena o jọ iruo no 1513 B.C.E. rite ikpe-udhusoi ọsosuọ na.
15. Oghẹrẹ vẹ Jesu ọ rọ rrọ obruthe nọ ọ mae rro?
15 Evaọ ukpe 33 C.E., Jihova ọ riọvọ nọ ọ mai woma kugbe Izrẹl ọkpokpọ, ‘Izrẹl Ọghẹnẹ,’ onọ u zihe ruọ ukoko akpọ-soso nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a ru via. (Gal. 6:16) Evaọ ọvọ nọ Mosis ọ jọ obruthe riẹ na, Ọghẹnẹ o kere izi riẹ fihọ utho, rekọ evaọ ọvọ nọ Jesu ọ rrọ obruthe riẹ na, Ọghẹnẹ o kere izi riẹ fihọ oware nọ u woma vi utho. Idu ahwo o kere izi riẹ họ. (Se 1 Timoti 2:5; Ahwo Hibru 8:10.) Fikiere, enẹna ‘Izrẹl Ọghẹnẹ na’ họ efe-agheghọ Ọghẹnẹ, ‘orẹwho nọ o be mọ ibi’ Uvie Mesaya na. (Mat. 21:43) Ahwo orẹwho abọ-ẹzi yena họ enọ e rrọ ọvọ ọkpokpọ na. Ghele na, orọnikọ ae ọvo a bi wo erere noi ze he. Ima ahwo buobu gbidi gbidi, makọ ibuobu nọ i whu no, a ti wo eghale ebẹdẹ bẹdẹ fiki obọdẹ ọvọ yena.
Rri Kristi Ghaghae Wọhọ Osiwi
16. (a) Idhere vẹ Jihova ọ rọ rehọ Mosis siwi emọ Izrẹl? (b) Wọhọ epanọ Ọnyano 14:13 o ta, ono o gine siwi emọ Izrẹl?
16 Evaọ aso urere taure a te ti no Ijipti, emọ Izrẹl jọ a jọ ọza ologbo. Ukọ-odhiwu Ọghẹnẹ ọ be te nya ẹkwotọ Ijipti vrẹ, o ve kpe emọ otuyẹ kpobi no. Jihova ọ ta kẹ Mosis inọ obọ u ti te emọ otuyẹ Izrẹl he otẹrọnọ emọ Izrẹl a rehọ azẹ omogodẹ Ọnyavrẹ na wholo t’abọ t’abọ gbe ehru inuethẹ rai. (Ọny. 12:1-13, 21-23) Uwhremu na, orẹwho na soso o tẹ rẹriẹ ovao ku ẹbẹbẹ ologbo. Egbaẹmo Ijipti a ko rai họ Abade Ọwawae na. Jihova ọ tẹ wariẹ rehọ ẹkwoma Mosis siwi ai, ọnọ ọ rehọ edhere igbunu hẹriẹ ame abade na.—Ọny. 14:13, 21.
17, 18. Idhere vẹ Jesu ọ rọ rrọ osiwi nọ ọ rro vi Mosis?
17 Dede nọ oghẹrẹ nọ Jihova o ro siwi emọ otunyẹ Izrẹl gbe oghẹrẹ nọ o ro siwi emọ Izrẹl soso evaọ Abade Ọwawae na u gbunu, oghẹrẹ nọ ọ rọ rehọ Jesu siwi ahwo o mae tubẹ rro. Ẹkwoma Jesu a ti ro siwi ahwo ẹmeoyo no igbo uzioraha. (Rom 5:12, 18) Yọ esiwo yena o rrọ esiwo “ebẹdẹ bẹdẹ.” (Hib. 9:11, 12) Otofa Jesu họ “Jihova Họ Esiwo.” Orọnikọ izieraha mai nọ e vrẹ no ọvo Jesu o siwi omai no ho, rekọ ọ gbẹ edhere k’omai nọ ma re ro wo evawere evaọ obaro. Fikinọ o siwi ilele riẹ no igbo uzioraha, Jesu ọ thọ rai no ofu Ọghẹnẹ ọ tẹ rehọ ae ziọ emamọ usu kugbe Jihova.—Mat. 1:21.
18 Esiwo nọ Jesu o siwi omai no uzioraha na u ti je si ẹyao gbe makọ uwhu dede n’otọ. Re whọ ruẹ ewoma nọ o ti no onana ze, roro kpahe oware nọ o via evaọ okenọ Jesu o kpohọ uwou ọzae jọ nọ a re se Jairọs, ọnọ ọmọtẹ ikpe 12 riẹ o whu. Jesu ọ tuduhọ Jairọs awọ nọ: “Whọ [dhozọ họ], thakpe rọwo, a re ti si yei.” (Luk 8:41, 42, 49, 50) Wọhọ epanọ Jesu ọ ginẹ ta na, ọmọtẹ na ọ kparoma ze. Dai roro epanọ eva e were ọsẹgboni riẹ te! Whọ te rọ enẹ riẹ oghẹrẹ nọ eva e te were omai te okenọ ‘enọ e rrọ eva uki kpobi i ti ro yo uru Jesu, a vẹ te nya via’ evaọ ẹkparomatha na. (Jọn 5:28, 29) Ginọ Jesu họ Osiwi mai!—Se Iruẹru Ikọ Na 5:31; Tait. 1:4; Evia. 7:10.
19, 20. (a) Ẹvẹ eroro kpahe ọkwa Jesu wọhọ Mosis Ologbo na u re ro kpomahọ omai? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?
19 Nọ ma riẹ nnọ Ọghẹnẹ ọ sae rehọ omai ro fi obọ họ kẹ ahwo wo erere no uwhu Jesu ze na o rẹ wọ omai wo obọ evaọ iruo usiuwoma ota gbe ewuhrẹ ahwo. (Aiz. 61:1-3) Ofariẹ, eroro kpahe ọkwa Jesu wọhọ Mosis Ologbo na o rẹ kẹ omai udu ziezi inọ o ti siwi ilele riẹ nọ ọ te nyaze ti kpe irumuomu na.—Mat. 25:31-34, 41, 46; Evia. 7:9, 14.
20 Ẹhẹ, Jesu họ Mosis Ologbo na. O ru eware igbunu buobu nọ i vi enọ Mosis o ru. Eme ọ Jesu wọhọ ọruẹaro gbe iruo riẹ wọhọ obruthe i kpomahọ ahwo-akpọ kpobi. Orọnikọ esiwo ubroke oye Jesu o ru lọhọ kẹ ahwo-akpọ họ rekọ orọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ghele na, eware efa buobu e gbẹ riẹ nọ ma rẹ jọ oma ezae ẹrọwọ erọ anwae wuhrẹ kpahe Jesu. Uzoẹme nọ o rrọ aro na u ti dhesẹ epanọ ọ rọ rrọ Devidi Ologbo gbe Solomọn Ologbo na.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Enọ Nana Vevẹ?
Ẹvẹ Jesu ọ rọ rro vi Mosis wọhọ
• ọruẹaro?
• obruthe?
• osiwi?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Idhere Efa nọ Jesu rọ Wọhọ Mosis
◻ Aimava a nyasiọ ọkwa ologbo ba re a ruẹse gbodibo kẹ Jihova avọ ahwo riẹ.—2 Kọr. 8:9; Fil. 2:5-8; Hib. 11:24-26.
◻ Aimava a jọ enọ Jihova ọ salọ.—Mak 14:61, 62; Jọn 4:25, 26; Hib. 11:26.
◻ Aimava a rehọ odẹ Jihova nyaze.—Ọny. 3:13-16; Jọn 5:43; 17:4, 6, 26.
◻ Aimava a rehọ oma kpotọ.—Ikele. 12:3; Mat. 11:28-30.
◻ Aimava a ko ogbotu ahwo.—Ọny. 16:12; Jọn 6:48-51.
◻ Aimava a jọ ibruoziẹ gbe ekẹ-izi.—Ọny. 18:13; Mal. 4:4; Jọn 5:22, 23; 15:10.
◻ Aimava na a wo owha-iruo ẹruorote uviuwou Ọghẹnẹ.—Ikele. 12:7; Hib. 3:2-6.
◻ A dhesẹ aimava na wọhọ uvi isẹri Jihova.—Hib. 11:24-29; 12:1; Evia. 1:5.
◻ Okenọ Mosis avọ Jesu a whu, Ọghẹnẹ o si ugboma rai no.—Izie. 34:5, 6; Luk 24:1-3; Iruẹru 2:31; 1 Kọr. 15:50; Jud 9.