Wo Ọwhọ Kẹ Uwou Jihova!
Wo Ọwhọ Kẹ Uwou Jihova!
“Oriori uwou ra ọ re omẹ re.”—JỌN 2:17.
1, 2. Eme Jesu ọ jọ etẹmpol na ru evaọ 30 C.E., kọ fikieme?
JỌ UDU ra ruẹ oware nọ o via na. O jọ etoke ehaa Ọnyavrẹ ọrọ ukpe 30 C.E. Jesu o mu odibọgba otọakpọ riẹ họ evaọ emerae ezeza nọ e vrẹ. O te kpobọ Jerusalẹm. Jesu ọ tẹ jọ Ọgwa Ahwo Erẹwho Egedhọ na ruẹ “enọ e be zẹ iruẹ gbe igodẹ gbe irueruẹ, gbe inwene-igho nọ e keria.” Ọ tẹ rehọ oviaviẹ nọ a rehọ ufi ru, o te le erao na kpobi ruọ otafe, enọ e jẹ zẹ ae na a te lele ai. Jesu ọ tẹ gale ekpa igho rai uzou vi, ọ tẹ vẹ emẹjẹ rai tu. O te juzi kẹ enọ e jẹ zẹ irueruẹ na inọ a kwa eware rai re a ruọ otafe.—Jọn 2:13-16.
2 Adhẹẹ nọ Jesu o wo kẹ etẹmpol na oye o lẹle riẹ ru oware nọ o ru na. Ọ ta nọ: “Wha ru uwou Ọsẹ mẹ họ uwou eki hi.” Nọ ilele Jesu a ruẹ oware nọ o ru, a tẹ kareghẹhọ eme nọ Devidi ọso-ilezi na o kere ikpe buobu nọ i kpemu nọ: “Oriori uwou ra ọ re omẹ re.”—Jọn 2:16, 17; Ol. 69:9.
3. (a) Eme họ ọwhọ? (b) Didi onọ ma rẹ sae nọ oma mai?
3 Ọdawẹ gbe ọwhọ nọ Jesu o wo kẹ uwou Ọghẹnẹ oye o wọ riẹ ru oware nọ o ru na. Ọwhọ họ “osegboja gbe isiuru egaga nọ ohwo o wo kpahe oware.” Nẹnẹ, Ileleikristi nọ i wo ọdawẹ kẹ uwou Ọghẹnẹ a bu vrẹ ima ihrẹ. Mai omomọvo ma rẹ sae nọ oma mai nọ, ‘Ẹvẹ mẹ rẹ sae rọ tua ọwhọ nọ me wo kẹ uwou Jihova?’ Re ma sae kẹ uyo onọ yena ziezi, joma kake riẹ oware nọ uwou Ọghẹnẹ o rrọ nẹnẹ. Ma vẹ te ta kpahe iriruo Ebaibol ọrọ ahwo nọ i dhesẹ ọwhọ kẹ uwou Ọghẹnẹ. A kere iriruo rai fihọ otọ re o “kẹ omai ohrẹ” yọ iriruo rai i ti fi obọ họ kẹ omai wo ọwhọ ziezi.—Rom 15:4.
Uwou Ọghẹnẹ Evaọ Okenọ u Kpemu gbe Enẹna
4. Eme a jẹ hai ru evaọ etẹmpol nọ Solomọn ọ bọ na?
4 Evaọ oke emọ Izrẹl, uwou Ọghẹnẹ họ etẹmpol nọ ọ jọ obọ Jerusalẹm. Orọnikọ Jihova ọ jẹ ginẹ rria etẹe he. Ọ ta nọ: “Odhiwu họ agbara-uvie mẹ akpọ na kọ uririawọ mẹ; didi oghẹrẹ uwou wha rẹ bọ kẹ omẹ, kọ diẹse họ oria eriosehọ mẹ?” (Aiz. 66:1) Ghele na, etẹmpol nọ Solomọn ọ bọ na a jẹ hae jọ gọ Jihova jẹ lẹ sei.—1 Iv. 8:27-30.
5. Ọruẹrẹfihotọ vẹ nẹnẹ o rehọ ẹta egagọ nọ a jẹ gọ evaọ etẹmpol Solomọn?
5 Nẹnẹ, uwou Jihova orọnikọ yọ uwou jọ nọ o rrọ Jerusalẹm hayo oria ofa jọ họ. Ukpoye, uwou riẹ họ ọruẹrẹfihotọ nọ o ru nọ ma rẹ rọ gọe fiki idhe ẹtanigbo Kristi. Idibo Ọghẹnẹ kpobi evaọ otọakpọ na a be gọ Jihova evaọ etẹmpol abọ-ẹzi nana.—Aiz. 60:4, 8, 13; Iruẹru 17:24; Hib. 8:5; 9:24.
6. Ivie vẹ nọ i su Juda i dhesẹ obọdẹ ọwhọ kẹ egagọ uzẹme?
6 Nọ a ghale uvie Izrẹl kpohọ abava no evaọ 997 B.C.E., ivie 4 evaọ usu ivie 19 nọ i su Juda a dhesẹ obọdẹ ọwhọ kẹ egagọ uzẹme. Ivie ene na họ Esa, Jehoshafat, Hẹzikaya, gbe Josaya. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iriruo rai ze?
Egagọ Udu Kpobi O rẹ Wha Eghale Ze
7, 8. (a) Oghẹrẹ egagọ vẹ e rẹ were Jihova? (b) Ẹvẹ oware jọ nọ Esa Ovie na o ru o rọ rrọ ozọ-usio kẹ omai?
7 Evaọ etoke esuo ovie nọ a re se Esa, Jihova ọ rehọ eruẹaro mu re a fi obọ họ kẹ ahwo orẹwho na gọ Ọghẹnẹ ziezi. Wọhọ oriruo, Ebaibol e ta kẹ omai nọ Esa ọ gaviezọ kẹ Azaraya ọruẹaro na, ọmọ Odẹd. (Se 2 Iruẹru-Ivie 15:1-8.) Egagọ erue nọ Esa o sino otọ o wha okugbe se ahwo Juda gbe ahwo buobu nọ i no ofẹ ọdekọ Izrẹl ze, enọ e nyaze ti kuomagbe ehaa ilogbo nọ a ru eva Jerusalẹm. Aikpobi a gba riẹ mu inọ Jihova ọvo a rẹ gọ. Ma se nọ: “A tẹ rehọ uru owhawha bọwo-ehao kẹ ỌNOWO na, yọ a bi bo, yọ a kporo irete avọ egba. Ahwo Juda kpobi a tẹ ghọghọ fiki ehao na; keme a rehọ udu rai kpobi ya eya, a jẹ rehọ eva rai kpobi gwọlọ iẹe, a tẹ rueriẹe, ỌNOWO na ọ tẹ kẹ ae eri no oke oyena vrẹ.” (2 Irv. 15:9-15) Ere Jihova ọ te ghale omai otẹrọnọ ma rehọ eva mai kpobi gọe.—Mak 12:30.
8 U yoma gaga inọ uwhremu na eva e dha Esa okenọ Hanani ọruẹaro na ọ whọku ei. (2 Irv. 16:7-10) Eme ma re ru nọ Jihova ọ tẹ rọ ẹkwoma ekpako ukoko kẹ omai ohrẹ hayo ọkpọvio? Kọ ma te whaha evedha re ma jẹ ohrẹ rai nọ o no Ebaibol ze na rehọ?
9. Didi ẹbẹbẹ Jehoshafat avọ Juda a rẹriẹ ovao ku, kọ eme a ru?
9 Jehoshafat ọ jọ Ovie Juda evaọ oware wọhọ ikpe odu taure Jesu ọ tẹ te ziọ akpọ. Egbaẹmo Ammọn, Moab, gbe ahwo ofẹ ugbehru Seia a wọ ẹmo bru ei ze. Dede nọ ozọ u je mu ei, eme ovie na o ru? Tei te ahwo riẹ, avọ eyae gbe emọ rai, a kokohọ uwou Jihova re a lẹ. (Se 2 Iruẹru-Ivie 20:3-6.) Rọwo kugbe eme nọ Solomọn ọ ta vẹre okenọ a jẹ rehọ etẹmpol na mudhe, oma o wọ Jehoshafat lẹ se Jihova nọ: “O Ọghẹnẹ mai, whọ gbẹ rehọ ae gu ẹdhọ? Keme ma wo ogaga nọ ma rẹ sae ti ro lele ogbotu nana nọ ọ be wọ ẹmo bru omai tha na te họre he. Ma riẹ onọ ma re ruẹ hẹ, rekọ ma rẹro kpahe owhẹ.” (2 Irv. 20:12, 13) Nọ Jehoshafat ọ lẹ no, ẹzi Jihova ọ tẹ jọ “udevie ogbotu na” ruọ Jahaziẹl, ohwo Livai na oma, ọ tẹ ta eme nọ e kẹ ahwo na omosasọ gbe udu.—Se 2 Iruẹru-Ivie 20:14-17.
10. (a) Ono ọ rehọ ọkpọvio kẹ Jehoshafat avọ ahwo Juda? (b) Ẹvẹ ma re ro dhesẹ edẹro kẹ ọkpọvio nọ Jihova ọ be kẹ omai nẹnẹ?
10 Ẹhẹ, evaọ oke yena Jihova ọ rehọ ẹkwoma Jahaziẹl kẹ Jehoshafat gbe ahwo Juda ọkpọvio. Nẹnẹ, ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na ọ be kẹ omai ọkpọvio gbe omosasọ. Evaọ uzẹme, ma gwọlọ roma kpotọ jẹ rọ adhẹẹ kẹ ekpako nọ a ro mu na, enọ i bi ru iruo gaga be rẹrote omai jẹ be nya lele ọkpọvio ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na.’—Mat. 24:45; 1 Tẹs. 5:12, 13.
11, 12. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Jehoshafat avọ ahwo Juda ze?
11 Wọhọ epanọ Jehoshafat avọ ahwo riẹ a kokohọ oria ọvo re a wo ọkpọvio Jihova na, joma hai kuomagbe inievo mai ẹsikpobi evaọ iwuhrẹ. Ma te wo idhọvẹ, nọ ma gbẹ riẹ onọ ma re ru hu, joma lele emamọ oriruo Jehoshafat gbe ahwo Juda, re ma bo bru Jihova evaọ olẹ avọ eva kpobi nọ ma re fihọ iẹe. (Itẹ 3:5, 6; Fil. 4:6, 7) Mai ọvo ma tẹ make rrọ oria, olẹ mai se Jihova o re ku omai gbe “imoni [mai] nọ erọ akpọ na soso.”—1 Pita 5:9.
12 Jehoshafat avọ ahwo riẹ a gine ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹkwoma Jahaziẹl ta kẹ ae nọ a ru. Eme u no rie ze? A kparobọ okenọ ahwo na a wọ ẹmo ze, a te zihe kpohọ Jerusalẹm “avọ oghọghọ” gbe “ekpata gbe egba nọ a je kporo rọ ze uwou ỌNOWO na.” (2 Irv. 20:27, 28) Epọvo na ma re wo adhẹẹ kẹ ọkpọvio nọ Jihova ọ be rọ ẹkwoma ọrigbo na kẹ omai, ma ve je kuomagbe jiri ei.
Joma Rẹrote Eria nọ Ma re Kokohọ
13. Didi iruo Hẹzikaya ọ ta kẹ ahwo nọ a ru evaọ emuhọ esuo riẹ?
13 Evaọ amara ọsosuọ ọrọ esuo riẹ, Hẹzikaya o dhesẹ ọwhọ nọ o wo kẹ egagọ Jihova nọ ọ wariẹ rovie etẹmpol na je mu ei họ ẹruẹrẹ. Ọ ta kẹ izerẹ gbe otu Livai na re a ru uwou Ọghẹnẹ fo. A ru onana evaọ edẹ 16. (Se 2 Iruẹru-Ivie 29:16-18.) Iruo yena e kareghẹhọ omai inọ ma rẹ rẹrote jẹ ruẹrẹ eria nọ ma be jọ gọ Jihova, keme onana u re dhesẹ ọwhọ nọ ma wo kẹ egagọ riẹ. Kọ who gbe ri yo kpahe eme ezi nọ ahwo a be ta kpahe ọwhọ nọ inievo mai a bi ro ru iruo itieye na? Ẹhẹ, omodawọ mai o be wha ujiro se Jihova.
14, 15. Iruo vẹ nẹnẹ e wha ujiro se Jihova no? Kẹ iriruo.
14 Evaọ ẹwho jọ evaọ obọ England, eva e jẹ dha ọzae jọ kpahe Ọgwa Uvie jọ nọ inievo na a gwọlọ ruẹrẹ, onọ o kẹle uwou riẹ. Ukpenọ eva e rẹ dha inievo na kọ oware ezi a ru kẹ ọzae na. Nọ a ruẹ nọ eria jọ evaọ ogba nọ o hẹriẹ Ọgwa Uvie na avọ uwou ọzae na e raha, a tẹ jiroro nọ a rẹ ruẹrẹ eria na ababọ ugho nọ a re mi ọzae na. A ru iruo gaga, a tẹ wariẹ ofẹ jọ ogba na soso bọ. Emamọ uruemu nọ a dhesẹ o lẹliẹ ọzae na nwene eriwo riẹ. Enẹna ọ tẹ keria uwou riẹ yọ ọ be jẹlẹ ẹro rri Ọgwa Uvie na be rẹro tei.
15 Ahwo Jihova a bi ru iruo ebabọ evaọ akpọ na soso. Aikpobi a be rọ unevaze kuomagbe bọ Egwa Uvie, Egwa Ikokohọ, gbe iwou Ebẹtẹle. Sam yọ oniọvo nọ o wuhrẹ epanọ a re ro fi ẹkọdishọno gbe oware nọ o rẹ wha ẹroro ze fihọ uwou. Tei te aye riẹ, Ruth, a kpohọ erẹwho buobu no evaọ Europe gbe Africa, re a fi obọ họ evaọ iruo ebabọ. Eria nọ a nya kpobi, o rẹ were ae re a lele inievo na kpohọ usiuwoma ota. Sam ọ fodẹ oware nọ o lẹliẹ e riẹ bi wo obọ evaọ iruo ebabọ itieye na: “Inievo nọ e rrọ Ebẹtẹle gbe erọ erẹwho efa eye e tuduhọ omẹ awọ. Ọwhọ gbe oghọghọ nọ mẹ be jọ oma rai ruẹ ọvo o wọ omẹ re me ru iruo nana.”
Yoẹme kẹ Ithubro Ọghẹnẹ
16, 17. Obọdẹ iruo vẹ ahwo Ọghẹnẹ a rehọ ọwhọ ru no, kọ eme u no rie ze?
16 U te no aruẹrẹ etẹmpol na no, Hẹzikaya ọ wariẹ muọ ehaa Ọnyavrẹ nọ Jihova ọ ta nnọ a ru kukpe kukpe na họ. (Se 2 Iruẹru-Ivie 30:1, 4, 5.) Hẹzikaya avọ ahwo Jerusalẹm a zizie orẹwho na soso ziọ ehaa na. A vi ikọ enọ e wha ebe-uzizie na kpohọ eria sa-sa.—2 Irv. 30:6-9.
17 Anwọ oke jọ ze na ma bi ru iruo evona. Ma rehọ ebe-uzizie ro zizie ahwo nọ e rrọ ekwotọ mai no re a kuomagbe omai ru Emu Owọwọ Olori na, wọhọ epanọ Jesu o j’uzi riẹ. (Luk 22:19, 20) Ithubro nọ a jọ iwuhrẹ odibọgba kẹ omai u fi obọ họ kẹ omai rọ ọwhọ ru iruo nana no. Rri epanọ Jihova ọ ghale omodawọ mai no! Evaọ ukpe n’ukpo, mai ahwo nọ e ghale ebe-uzizie yena ma bu te ima ihrẹ, yọ enọ e ziọ Emu Owọwọ Olori na a bu te 17,790,631!
18. Fikieme ọwhọ kẹ egagọ uzẹme o rọ roja gaga kẹ owhẹ?
18 A ta kpahe Hẹzikaya nọ: “O fievahọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ Izrẹl na; fikiere nọ u noi no, ovie ọvo nọ ọ wọhọ riẹ evaọ otọ Juda ọ jọ họ, makinọ e nọ i su no re u te te ei. Keme ọ dhẹgbalọ ỌNOWO na whawha, ọ se riẹ ba elele vievie he, rekọ ọ yọrọ izi nọ ỌNOWO na ọ rọ kẹ Mosis na whawha.” (2 Iv. 18:5, 6) Joma ru epọvo na re. Ọwhọ nọ ma wo kẹ uwou Ọghẹnẹ o ti fi obọ họ kẹ omai “dhẹgbalọ ỌNOWO na” je wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.—Izie. 30:16.
Fi Ithubro họ Iruo Ababọ Okioraha
19. Didi oma inievo jọ a be dawo evaọ oke Ekareghẹhọ na?
19 Okenọ Josaya omariẹ ọ jọ ovie, o se ehaa Ọnyavrẹ na, yọ ọ ruẹrẹ eware buobu họ kẹ ehaa na. (2 Iv. 23:21-23; 2 Irv. 35:1-19) Epọvo na re, ma rẹ thoma kpahe ziezi kẹ ikokohọ gbe Emu Owọwọ. Inievo evaọ erẹwho jọ a re tube fi uzuazọ rai họ ọza re a ruẹsi ru ekareghẹhọ uwhu Kristi. Ekpako ukoko nọ i wo ọwhọ a rẹ ruẹ nnọ a fi obọ họ kẹ inievo na kpobi ziọ Emu Owọwọ na. A re fi obọ họ kẹ enọ e kpako no gbe enọ e be mọ re a jariẹ.
20. (a) Eme ọ via evaọ etoke esuo Josaya Ovie na, kọ eme o ru? (b) Eme ma wuhrẹ no oriruo Josaya ze?
20 Okenọ Josaya Ovie na ọ jẹ ruẹrẹ etẹmpol na, Hilkaya Ozerẹ Okpehru “ọ tẹ ruẹ obe-izi ỌNOWO na nọ ọ rọ kẹ Mosis na.” Ọ tẹ rehọ iẹe kẹ Shefan okere-obe ovie na, Shefan o te se eme nọ e rrọ obe na kẹ Josaya. (Se 2 Iruẹru-Ivie 34:14-18.) Eme ovie na o ru? Ọ bẹre iwu dhoma fiki uweri o te vi ahwo re a nekpẹ mi Jihova. Ọghẹnẹ ọ tẹ rọ ẹkwoma Họlda ọruẹaro aye na ta kẹ ae inọ eware etọtọ jọ nọ a be jọ Juda ru na e be dhae eva. Ghele na, Ọghẹnẹ o muẹrohọ oma nọ Josaya ọ dawo nọ o ro si ẹdhọgọ no orẹwho na, yọ Jihova o dhesẹ aruoriwo kẹe dede nọ ọ fodẹ ọraha nọ o ti te orẹwho na soso. (2 Irv. 34:19-28) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Ma re wo ọkpọ ọwhọ Josaya. Ma re fi ithubro Jihova họ iruo ababọ okioraha, kareghẹhọ nọ uye o sai te omai otẹrọnọ ma kie no egagọ uzẹme. Yọ o rẹ sai mu omai ẹro inọ Jihova o ti muẹrohọ ọwhọ nọ ma wo kẹ egagọ uzẹme, wọhọ epanọ o muẹrohọ ọwhọ Josaya na.
21, 22. (a) Fikieme ma re ro wo ọwhọ kẹ uwou Jihova? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme n’otha na?
21 Ivie ene erọ Juda na—Esa, Jehoshafat, Hẹzikaya, gbe Josaya—a fi emamọ oriruo họ otọ kẹ omai evaọ ọwhọ nọ a wo kẹ egagọ Ọghẹnẹ gbe uwou riẹ. Epọvo na re, ọwhọ o rẹ wọ omai rẹroso Ọghẹnẹ re ma jẹ dawo utho ẹgba mai evaọ egagọ riẹ. O ginẹ rrọ oware areghẹ yọ o rẹ wha evawere ze re ma kezọ kẹ ithubro Ọghẹnẹ je wo ovuhumuo kẹ ẹruọsa gbe ọkpọvio nọ ọ be rọ ẹkwoma ukoko na gbe ekpako na rọ kẹ omai.
22 Uzoẹme n’otha na o te ta ẹme kpahe epanọ ma re ro wo ọwhọ kẹ usiuwoma ota na, o te jẹ tuduhọ izoge awọ re a rọ ọwhọ gọ Ọsẹ oyoyou mai. Ma te ta kpahe epanọ ma rẹ rọ whaha oware jọ nọ Setan ọ be mai ro gbe ahwo ku nẹnẹ. Ma te bi fi ithubro nana kpobi họ iruo yọ ma bi lele oriruo Jesu, Ọmọ Jihova, ọnọ Ebaibol e ta kpahe nọ: “Oriori uwou ra ọ re omẹ re.”—Ol. 69:9; 119:111, 129; 1 Pita 2:21.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
• Oghẹrẹ egagọ vẹ e rẹ were Jihova, kọ fikieme?
• Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ ma bi fievahọ Jihova?
• Ẹvẹ ọwhọ o sai ro fi obọ họ kẹ omai fi ithubro Ọghẹnẹ họ iruo?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]
Ẹvẹ Esa, Jehoshafat, Hẹzikaya, gbe Josaya a ro dhesẹ ọwhọ nọ a wo kẹ uwou Jihova?