Ebaibol I te Ukoliko Ọwawae Ologbo Na

MADAGASCAR nọ o rehọ emaele 250 thabọ no ofẹ ovatha-ọre Africa, oye họ ukoliko ame avene nọ o mae rro evaọ otọakpọ. U kri no nọ ahwo Madagascar a rọ riẹ odẹ na Jihova, keme o vrẹ ikpe udhoree gbe ikpe (170) no nọ a rọ fa Ebaibol fihọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar nọ odẹ Ọghẹnẹ o rrọ. Ahwo nọ a fa Ebaibol nana a wo ithihakọ gbe ẹzi omarọkẹ.

Orẹwho nọ a re se Mauritius a kake jọ daoma sọ a rẹ sae fa Ebaibol fihọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar. Evaọ 1813, ọba ahwo Britain nọ a re se Sir Robert Farquhar, ọ j’owọ re a fa ebe Usiuwoma na fihọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar. Ọ tẹ te tuduhọ ovie Madagascar, Radama I, awọ re o zizie imishọnare no obọ London Missionary Society ziọ Ukoliko Ọwawae Ologbo na, oghẹrẹ nọ ahwo buobu a re se Madagascar.

Evaọ August 18, 1818, imishọnare ivẹ i te no obọ London ze, David Jones avọ Thomas Bevan, a tẹ rọ ofẹ Mauritius ziọ Toamasina, okpẹwho nọ ekọ-iyibo e rẹ kpahe. A tẹ ruẹ nnọ ahwo na a rehọ oma kẹ egagọ gaga, yọ egagọ esemọ gbe ekielele iwuhrẹ nọ i no anwae ze e jọ odode. Ẹvẹrẹ rai ọ rẹ were gaga.

Nọ a rovie isukulu ọsese jọ no, Jones avọ Bevan a tẹ rehọ eyae gbe emọ rai no obọ Mauritius ziọ Toamasina. Rekọ uliaro u te kru rai kpobi, aye gbe ọmọ Jones a te whu evaọ December 1818. Nọ emerae ivẹ e ruọ emu no, Bevan avọ aye gbe emọ riẹ kpobi a te whu. Kọ David Jones ọvo o kiọkọ.

Jones ọ kuvẹ hẹ re onana o wha elọhoma sei. Ọ gba riẹ mu inọ ọ rẹ fa Ebaibol kẹ ahwo Madagascar. Nọ o zihe kpobọ Mauritius no re oma riẹ o ruẹse ga, Jones o te muọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar họ ewuhrẹ. U kri hi, o te muọ obe Usiuwoma Jọn họ ẹfa.

Evaọ October 1820, Jones o te zihe kpobọ Madagascar. Okpẹwho-esuo na, Antananarivo o ro kiotọ, o te rovie isukulu nọ a re jo wuhrẹ emaha. Eware nọ i fo nnọ e rẹ jọ isukulu e jariẹ hẹ. A wo ebe he, a wo egbara ha, yọ a wo ebọdo nọ a re kere eware fihọ họ. Rekọ eware nọ a je wuhrẹ i woma, yọ ọwhọ ọ jọ emọ na oma re a wuhrẹ.

Nọ Jones ọvo o ru iruo na emerae ihrẹ no, a te vi imishọnare ọfa nya, odẹ riẹ David Griffiths. Imava nana a ru iruo gaga re a ruẹse fa Ebaibol fihọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar.

Efafa Ebaibol I Muhọ No

Evaọ emuhọ etoke ikpe 1820, oghẹrẹ nọ a jẹ hai ro kere ẹvẹrẹ Madagascar kpobi họ sorabe—koyehọ eme ọ Madagascar nọ a rọ ibieme ahwo Arab kere. Umutho ahwo jọ ọvo a rẹ sai sei. Fikiere nọ imishọnare na a lele ovie na Radama I gbẹgwae no, ovie na ọ tẹ kẹ ai uvẹ re a rehọ ọkpọ ibieme nọ ahwo Oyibo a re ro kere eme rọ fa Ebaibol na viukpọ sorabe.

 A mu efafa họ evaọ September 10, 1823. Jones ọ jẹ fa obe Emuhọ gbe Matiu, Griffiths ọ tẹ jẹ fa obe Ọnyano gbe Luk. Ezae ivẹ na a jọ gaga. A be fa Ebaibol na yọ a be jọ isukulu wuhrẹ emaha evaọ ohiohiẹ gbe uvo. Evaọ oke ọvona yọ a bi ru ichọche kẹ ahwo evaọ evẹrẹ esa. Ghele na, efafa Ebaibol a rọ karo.

Avọ obufihọ emọ-uwuhrẹ 12, imishọnare ivẹ na a tẹ fa Ikereakere Griki na soso gbe ebe buobu erọ Ikereakere Hibru na evaọ ukpe ọvo gbe ubro. Ukpe nọ u lele i rie, a tẹ fa Ebaibol na re. Iruo nọ i kiọkọ họ epanọ a re ro sei re a kpọ eme nọ e jariẹ thọ vi. Fikiere a te vi David Johns avọ Joseph Freeman no obọ England nyai fi obọ họ.

A Thihakọ Ebẹbẹ

Nọ a fa Ebaibol na re no, London Missionary Society o te vi Charles Hovenden kpobọ Madagascar re ọ whẹ ẹjini nọ o re kporo ebe họ, ọrọ ọsosuọ evaọ orẹwho na. Hovenden o te obei evaọ November 21, 1826. Rekọ uliaro u te kpei evaọ amara nọ o ro te obei, yọ omọfa ọ riẹ kpahe ẹjini na ha. Ukpe nọ u lele i rie, James Cameron, ọzae jọ nọ ọ rẹ zẹ eware nọ o no obọ Scotland ze, ọ tẹ jọ udevie ẹjini na ruẹ omobe jọ nọ u fi obọ họ kẹe rọ udugaga whẹ ẹjini na họ. Nọ ọ daoma whẹ ẹjini na họ no, Cameron o te kporo uzou ọsosuọ ọrọ obe Emuhọ evaọ December 4, 1827. *

Ẹbẹbẹ ọfa ọ roma via evaọ July 27, 1828 nọ Radama I o whu. Ovie na ọ jẹ tha efafa na uke gaga. David Jones ọ ta evaọ oke yena nọ: “Radama ovie na o fi obọ họ gaga. Ọ gwọlọ inọ ahwo riẹ kpobi a rẹ riobe, yọ o rri aruorovie ahwo riẹ ghare vi Igoru gbe Isiliva.” Nọ Ovie na o whu no, aye riẹ, Ranavalona, ọ tẹ rehọ ẹta riẹ, yọ o tẹ jọ vevẹ inọ ọ te tha iruo efafa na uke te ọzae riẹ hẹ.

Nọ aye na o muọ esuo họ no, ohwo jọ o te no obọ England ze re o lele iei ta ẹme kpahe iruo efafa na. Aye na ọ kẹ riẹ ovao ho. Oke ofa jọ, nọ imishọnare na a ta kẹ aye na inọ eware buobu e gbẹ riẹ nọ a gwọlọ wuhrẹ ahwo na, kugbe evẹrẹ Griki gbe Hibru, aye na ọ tẹ ta nọ: “Mẹ daezọ Griki gbe Hibru hu, rekọ mẹ gwọlọ riẹ sọ wha sai wuhrẹ ahwo mẹ eware nọ i re w’iruo kẹ ae, wọhọ epanọ a re ru odha.” Fiki ozọ inọ ẹsejọhọ aye na ọ sai le ai no orẹwho na dede nọ a ri kporo Ebaibol na ha, Cameron ọ tẹ ta kẹe inọ ọ kẹe oka ọvo re o roro kpahe ẹme na.

Oka ọvo o vrẹ no, Cameron ọ tẹ rọ edha esese ivẹ nọ o ru rọ kẹ ahwo nọ ovie-aye na o vi bru rie. Onana gbe eware efa nọ imishọnare na a je ru kẹ ahwo orẹwho na o lẹliẹ udu ovie-aye na kpotọ bẹsenọ a ro kporo enwenọ ebe Ikereakere Hibru na kpobi.

Emamọ Usi, Kẹsena Ekpehre Usi

Dede nọ ovie-aye na ọ kake jẹ kẹ imishọnare na uzou s’okpọ họ, evaọ May 1831 o te j’uzi jọ nọ o jọ emamọ usi rọ kẹ ae. O j’uzi nnọ ahwo riẹ a rẹ sae họ-ame wọhọ Ileleikristi. Rekọ emamọ usi nana u kri hi. Wọhọ epanọ obe na, A History of Madagascar o ta, “unu ahwo nọ e jẹ họ-ame a bu te epanọ, enọ e gwọlọ enwene he nọ i je ru iruo kẹ ovie-aye na a rọ ta kẹe inọ iruẹru ichọche na i bi ru ahwo whoma họ egọmeti Britain.” Fikiere, nọ emerae ezeza ọvo e vrẹ no, evaọ ubrobọ ekuhọ ukpe 1831, ovie-aye na ọ tẹ wariẹ j’uzi inọ a gbẹ họ ahwo ame he.

Ozodhẹ fikinọ ovie-aye na ọ be hai nwene iroro ẹsikpobi gbe nnọ enọ e gwọlọ enwene he nọ e rrọ egọmeti a bi wo udu  gaga, o lẹliẹ imishọnare na ku iruẹru Ebaibol na họ vẹrẹ vẹrẹ. A kporo Ikereakere Griki Ileleikristi na no, yọ a muọ idu buobu họ ẹghale no. Rekọ ẹbẹbẹ ọfa ọ tẹ roma via evaọ March 1, 1835 nọ Ranavalona I, ovie-aye na, ọ ta nnọ ọ gbẹ gwọlọ Egagọ-Ileleikristi evaọ orẹwho riẹ hẹ, o te j’uzi inọ ohwo nọ o wo ebe nọ a kere no Ebaibol ze kpobi ọ rehọ ai se egọmeti.

Uzi ọ ovie-aye na u te je dhesẹ inọ ahwo Madagascar a gbẹ sae jọ oria nọ a be jọ kporo ebe na ru iruo ho. Umutho imishọnare jọ ọvo i kiọkọ kẹ iruo na, a te je ru iruo t’aso t’uvo, kẹsena evaọ June 1835, a te siobọno oma Ebaibol na soso. Ẹhẹ, Ebaibol ẹvẹrẹ ahwo Madagascar ọ lahwe no!

Nọ awhaha na ọ jọ otọ, a tẹ rọ ovovẹrẹ ghale Ebaibol na, a tẹ tọ Ebaibol 70 fihọ otọ re ahwo egọmeti a se ai ba ẹraha. Emamọ iroro a jẹ na keme taure ukpe yena u te ti re, imishọnare ivẹ ọvo i kiọkọ orẹwho na. Rekọ ẹme Ọghẹnẹ ọ jẹ vaha evaọ Ukoliko Ọwawae Ologbo na.

Ebaibol E Were Ahwo Madagascar

A re gbiku evawere riẹ hẹ re ahwo Madagascar a se Ebaibol na evaọ ẹvẹrẹ rai! A kere eware jọ thọ evaọ Ebaibol na, yọ eme jọ nọ e rrọ Ebaibol na i nwene no evaọ ẹvẹrẹ na. Ghele na, o rrọ bẹbẹ re a ruẹ uwou nọ Ebaibol e rrọ họ, yọ ahwo Madagascar buobu a re sei kẹse kẹse. Oware jọ nọ a rẹ jọ Ebaibol nana ruẹ họ odẹ Ọghẹnẹ, Jihova, nọ o roma via unuẹse buobu evaọ Ikereakere Hibru na. Evaọ erọ ọsosuọ, odẹ na Jihova o jọ Ikereakere Griki na re. Fiki onana, ahwo Madagascar buobu a riẹ odẹ Ọghẹnẹ.

Okenọ a kporo erọ ọsosuọ ọrọ Ikereakere Griki na no, ọzae nọ a re se Baker, ọnọ ọ jẹ rọ ẹjini na ru iruo, ọ jẹ ruẹ oghọghọ nọ o rrọ ovao ahwo Madagascar na, o te bo nọ: “Orọnikọ mẹ be ruẹaro ho, rekọ a sai ti si Ebaibol no orẹwho nana ha.” Eme riẹ i rugba no. Uliaro hayo use-abọ ewuhrẹ epanọ a rẹ ta ẹvẹrẹ ọgaga hayo ekpehre izi nọ osu jọ o fihọ e whaha ẹfa Ebaibol ho evaọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar.

Rekọ eware e jọ orẹwho na woma viere no. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Evaọ 2008, a siobọno Ebaibol New World Translation of the Holy Scriptures na evaọ ẹvẹrẹ Madagascar. Efafa nana ọ rrọ ziezi keme ọ lọhọ ese gaga. Fikiere Ebaibol e d’owọ muotọ vi epaọ ọsosuọ no evaọ Ukoliko Ọwawae Ologbo na.—Aiz. 40:8.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Ebaibol “New World Translation” evaọ ẹvẹrẹ ahwo Madagascar e be rọ ọghọ kẹ odẹ Ọghẹnẹ, Jihova