Jaja Aro Vi Wọhọ Jerimaya

“[Mẹ Jihova] me bi kiekọ kẹ eme mẹ nọ me reti ru gba.”—JERI. 1:12.

1, 2. Fikieme a rọ rehọ ure almọnd dhesẹ epanọ Jihova ọ rẹ kake vẹvẹ ahwo riẹ unu?

EVAỌ ehru igbehru Lebanọn gbe Izrẹl, ure almọnd o rrọ usu ire nọ e rẹ kake whẹ idodo họ. Evaọ ubrobọ urere amara January hayo emuhọ amara February yọ who muọ idodo iwowoma rai họ ẹruẹ no. Otofa odẹ ure almọnd na evaọ ẹvẹrẹ Hibru họ “ọnọ ọ be rọwo ze.”

² Nọ Jihova ọ rehọ Jerimaya mu ọruẹaro, ọ rehọ ure almọnd dhesẹ oware nọ u muẹro. Nọ Jerimaya ọ nwani mu odibọgba riẹ họ, a jọ eruẹaruẹ dhesẹ ure nana nọ o be ta ze obọ kẹe. Kọ eme oyena u dhesẹ? Jihova o ru rie vẹ inọ: “Me bi kiekọ kẹ eme mẹ nọ me reti ru gba.” (Jeri. 1:11, 12) Wọhọ epanọ ure almọnd o rẹ kake whẹ idodo họ na, ere Jihova ọ rẹ kaki vi eruẹaro riẹ re a vẹvẹ ahwo riẹ unu kpahe uye nọ u ti te ai nọ a tẹ ghẹmeeyo kẹe. (Jeri. 7:25) Yọ o re serihọ họ—o re “kiekọ” bẹsenọ ẹme riẹ o re rugba. Evaọ ukpe 607 B.C.E., nọ oke nọ Jihova o fihọ o nwani te no, ọraha o te te orẹwho Juda.

3. Eme o re mu omai ẹro kpahe Jihova?

³ Epọvo na nẹnẹ, Jihova ọ be hẹrẹ bẹsenọ o ti ru oreva riẹ gba. Ọ rẹ siọ eme riẹ ba erugba ha. Ẹvẹ ẹhẹrẹ nọ Jihova ọ be hẹrẹ  na u ro kpomahọ owhẹ? Kọ u mu owhẹ ẹro inọ Jihova o ti ru eyaa riẹ gba enẹna wọhọ epanọ o ru evaọ oke nọ u kpemu? Otẹrọnọ ma wo avro jọ kpahe erugba eyaa Jihova, enẹna họ oke nọ ma rẹ rọ jaja aro vi no owezẹ abọ-ẹzi yena. (Rom 13:11) Jerimaya ọ jaja aro vi. Nọ ma tẹ kiẹ kpahe epanọ Jerimaya ọ rọ jaja aro vi gbe oware nọ o wọ riẹ ru ere, u ti fi obọ họ k’omai ruabọhọ iruo nọ Jihova ọ k’omai na.

Ovuẹ nọ O Rrọ Kpata Kpata

4. Use-abọ vẹ Jerimaya ọ rẹriẹ ovao ku evaọ ewhowho ovuẹ riẹ, kọ fikieme o rọ jọ kpata kpata?

⁴ O wọhọ nọ okenọ Jihova ọ rehọ Jerimaya mu ororoke yọ ọ joma kpako te ikpe 25 no. (Jeri. 1:1, 2) Rekọ o rri oma riẹ wọhọ ọmaha, inọ o te ohwo nọ ọ rẹ ta ẹme kẹ ekpako orẹwho na ha, ezae nana nọ e kpako no jẹ rrọ ekwa ilogbo na. (Jeri. 1:6) O wo ovuẹ ọwhọkuo nọ u re je muozọ, maero rọ kẹ izerẹ na, eruẹaro erue, gbe isu na, jẹ rọ kẹ ‘enọ e be nya ọvuọ edhere rai’ gbe enọ ‘eviẹhọ i re no obọ họ.’ (Jeri. 6:13; 8:5, 6) A te raha emamọ etẹmpol Solomọn na muotọ, onọ a jọ gọ Ọghẹnẹ te ikpe egba ene (400) no. A te raha Jerusalẹm avọ Juda, a ve mu ahwo riẹ kpohọ igbo. O rrọ vevẹ inọ ovuẹ Jerimaya na o jọ kpata kpata.

5, 6. (a) Ẹvẹ Jihova ọ be rọ rehọ utu Jerimaya na ru iruo nẹnẹ? (b) Eware esa vẹ ma te ta kpahe?

⁵ Evaọ oke mai na, Jihova ọ rehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo ro mu re a jọ iroroke nọ e rẹ vẹvẹ ahwo unu kpahe ọraha akpọ nana nọ ọ be tha na. U kri no nọ inievo nana nọ e rrọ utu Jerimaya na a be rọ tuduhọ ahwo awọ re a muẹrohọ etoke nọ ma be rria na. (Jeri. 6:17) Ebaibol ọ ta inọ o be kpẹlẹ Jihova obọ họ. Ọraha na ọ te ze evaọ oke nọ Jihova o fihọ, nọ ahwo-akpọ a rẹro riẹ hẹ.—Zef. 3:8; Mak 13:33; 2 Pita 3:9, 10.

⁶ Riẹ nnọ Jihova ọ be wezẹ hẹ gbe nnọ ọ te rehọ akpọ ọkpokpọ riẹ ze evaọ ẹruoke. Oyena o rẹ lẹliẹ utu Jerimaya na avọ egbẹnya rai rehọ iruo rai kpata ziezi. Ẹvẹ oyena u bi kpomahọ owhẹ? Kọ o gbẹ wọ owhẹ fi ẹgba họ iruo usiuwoma ota ra ziezi? Ere oruo o rẹ kẹ ahwo kpobi uvẹ re a salọ sọ a rẹ gọ Jihova, wọhọ epanọ Jesu ọ ta. Joma ta kpahe eware esa nọ i fi obọ họ kẹ Jerimaya se iruo riẹ gboja, enọ i ti fi obọ họ kẹ omai ru epọvo na.

O You Ahwo

7. Dhesẹ epanọ uyoyou o rọ wọ Jerimaya ta usiuwoma ghelọ ebẹbẹ.

⁷ Eme ọ wọ Jerimaya ta usiuwoma ghelọ iyero ebẹbẹ? O you ahwo. Jerimaya ọ riẹ inọ ekpehre isu egagọ họ enọ e be wha uye se ahwo na. (Jeri. 23:1, 2) Onana u fi obọ họ kẹe ta usiuwoma avọ uyoyou gbe ohrọ. Ọ gwọlọ nọ ahwo ẹwho riẹ a yo ẹme Ọghẹnẹ re a sae zọ. O kẹ riẹ uye te epanọ ọ rọ viẹ fiki ọraha nọ o bi ti te ai. (Se Jerimaya 8:21; 9:1.) A rẹ jọ obe Enuobro ruẹ epanọ Jerimaya o wo uyoyou gbe ọdawẹ te kẹ odẹ gbe ahwo Jihova. Nẹnẹ, nọ whọ tẹ ruẹ ahwo nọ “a rọ oyoya, a tẹ jẹ vaha wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu,” kọ oma o gbẹ wọ owhẹ re whọ rehọ usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ sasa ae oma?—Mat. 9:36.

8. Eme o dhesẹ nọ uye-oruẹ o lẹliẹ Jerimaya mukpahe ahwo ho?

⁸ Ahwo nọ Jerimaya ọ jẹ gwọlọ fi obọ họ kẹ a gboja kẹe, rekọ o ru rai kele he yọ o mukpahe ae he. O thihakọ kẹ ae, ọ tẹ jẹ jọ wowou, tubẹ rọkẹ Zẹdikaya ekpehre ovie na. Nọ Zẹdikaya o siobọno Jerimaya kẹ otu nọ e gwọlọ e riẹ kpe, Jerimaya ọ lẹ riẹ ghele inọ jọ ọ kezọ kẹ Jihova. (Jeri. 38: 4, 5, 19, 20) Kọ wọhọ Jerimaya, ma wo uvi uyoyou kẹ ahwo?

Ọghẹnẹ Ọ Kẹ Riẹ Aruọwha

9. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ kẹ Jerimaya aruọwha?

⁹ Okenọ Jihova ọ kaki vi Jerimaya uwou, ozọ uwou na u mu rie. Onana u dhesẹ inọ aruọwha nọ o dhesẹ uwhremu na orọnikọ o woi n’otọ ze he. Eva kpobi nọ Jerimaya o fihọ Ọghẹnẹ o kẹ riẹ obọdẹ ẹgba nọ o je ro ru iruo. Evaọ uzẹme, Jihova ọ jọ kugbe ọruẹaro na “wọhọ ogbaẹmo ologbo” keme o fi obọ họ kẹe jẹ kẹe ẹgba evaọ iruo riẹ. (Jeri. 20:11) Ahwo a riẹ kpahe aruọwha Jerimaya te epanọ, okenọ Jesu ọ jẹ ta usiuwoma, ahwo jọ a ta inọ Jesu họ Jerimaya nọ ọ kparoma ze no.—Mat. 16:13, 14.

10. Oghẹrẹ vẹ a ro vi okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na “bru erẹwho gbe etọ ivie kpobi”?

¹⁰ Jihova, ọnọ ọ rrọ “Ovie erẹwho” na, o vi Jerimaya re o whowho ovuẹ riẹ kẹ erẹwho gbe ivie. (Jeri. 10:6, 7) Rekọ edhere vẹ a ro vi okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na “bru erẹwho gbe etọ ivie kpobi”? (Jeri. 1:10) Wọhọ epanọ Osu ehrugbakpọ na o vi Jerimaya uwou evaọ oke anwae na, ere o vi enọ a rọ ẹzi wholo na. A kẹ idibo Ọghẹnẹ nọ a rọ ẹzi wholo na udu re a jọ akpọ soso whowho ovuẹ ẹdhoguo riẹ kẹ erẹwho gbe ivie. Ẹkwoma udu nọ Erumeru na ọ kẹ rai avọ eme riẹ nọ e rrọ vevẹ evaọ Ebaibol na, utu Jerimaya na a bi whowho inọ Ọghẹnẹ ọ te raha erẹwho gbe ivie akpọ na muotọ evaọ oke nọ o fihọ gbe oghẹrẹ nọ u je rie. (Jeri. 18:7-10; Evia. 11:18) Utu Jerimaya na a rehọ iruo ewhowho ẹdhoguo Jihova na zaro ho.

11. Nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe ọwọsuọ, eme o re fi obọ họ k’omai ruabọhọ usiuwoma ota?

¹¹ Ọwọsuọ, ukpokpoma, hayo ababọ ezọgaviẹ kẹ usiuwoma mai e rẹ wha elọhoma se omai ẹsejọ. (2 Kọr. 1:8) Rekọ wọhọ Jerimaya, joma ruabọhọ iruo na. Jọ udu u n’owhẹ awọ họ. Jọ mai omomọvo ma hae gbẹ lẹ se Ọghẹnẹ, rẹroso ẹe, je “wo udu” nọ ma bi rẹro obufihọ riẹ na. (1 Tẹs. 2:2) Mai idibo Ọghẹnẹ, ma rẹ ruabọhọ iruo nọ ọ k’omai na. Ma rẹ gbaemu re ma ruabọhọ usiuwoma ota kpahe ọraha nọ o bi ti te Kristẹndọm, wọhọ epanọ a raha ahwo Jerusalẹm nọ a kieno egagọ Ọghẹnẹ na. Utu Jerimaya na u ti whowho “ukpe aruoriwo ỌNOWO na” gbe “ẹdẹ orukele Ọghẹnẹ mai” na.—Aiz. 61:1, 2; 2 Kọr. 6:2.

Uvi Oghọghọ

12. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ Jerimaya o wo evawere, kọ eme o fi obọ họ kẹe wo evawere?

¹² Jerimaya ọ jẹ wereva evaọ iruo riẹ. Ọ ta kẹ Jihova nọ: “Me du eme ra ruẹ, mẹ tẹ re ae, eme ra i te zihe ruọ oghọghọ gbe evawere evaọ eva mẹ; keme odẹ ra a bi ro se omẹ, E ỌNOWO.” (Jeri. 15:16) Jerimaya o rri odẹ Ọghẹnẹ nọ a ro sei gbe usiuwoma nọ ọ jẹ ta na wọhọ uvẹ-ọghọ ulogbo. Okenọ Jerimaya ọ tẹrovi ẹkoko nọ ahwo a je sei, ọ gbẹ jẹ wereva ha. Rekọ nọ ọ tẹrovi epanọ ovuẹ riẹ u wuzou je woma te, ọ tẹ wariẹ wo evawere.—Jeri. 20:8, 9.

13. Re ma sai wo evawere, fikieme o jẹ r’oja re ma rọ “emu ọgaga” nọ ọ rrọ Ebaibol na rọ ko oma mai?

¹³ Re ma wo evawere evaọ usiuwoma ota mai nẹnẹ, ma rẹ rọ “emu ọgaga” nọ ọ rrọ Ebaibol na rọ ko oma mai. (Hib. 5:14) Nọ ma tẹ be kiẹ Ebaibol na kokodo, o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga. (Kọl. 2:6, 7) U re ru omai riẹ inọ uruemu mai u re kpomahọ Jihova. Otẹrọnọ ma bi wo uvẹ se Ebaibol tere he, u fo re ma wariẹ kiẹ eware nọ ma be rọ oke mai ru riwi. O tẹ make rọnọ  umutho iminiti jọ ọvo ma bi ro se Ebaibol je roro didi kẹdẹ kẹdẹ, u ti ru omai si kẹle Jihova ziezi jẹ wha “oghọghọ gbe evawere” se omai wọhọ epanọ o jọ kẹ Jerimaya.

14, 15. (a) Fikinọ Jerimaya ọ ruabọhọ usiuwoma ota riẹ, erere vẹ o no rie ze? (b) Eme idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a vuhumu kpahe usiuwoma ota na?

¹⁴ Jerimaya ọ ruabọhọ ewhowho ovuẹ ẹdhoguo Jihova, ghele na o se iruo nọ a kẹ riẹ re ọ “bọ jẹ kọ” na gboja ziezi. (Jeri. 1:10) Iruo riẹ nọ ọ jẹ rọ bọ ahwo na ga jẹ kọ ẹme Ọghẹnẹ họ ae udu na e wha irere ze. Nọ a raha Jerusalẹm evaọ 607 B.C.E., ahwo Ju jọ gbe amọfa nọ a rrọ ahwo Ju hu a zọ. Ejọ họ ahwo uviuwou Rikab, Ẹbẹdmẹlẹk, gbe Barọk. (Jeri. 35:19; 39:15-18; 43:5-7) Uvi egbẹnyusu Jerimaya nana nọ e jẹ gọ Ọghẹnẹ na a dikihẹ kẹ enọ i wo ẹruore otọakpọ na nẹnẹ nọ i mu usu kugbe enọ a rọ ẹzi wholo na. Eva e be were enọ a rọ ẹzi wholo na gaga nọ a be bọ “otu obuobu” na ga na. (Evia. 7:9) Epọvo na re, eva e be were otu obuobu na nọ a bi fi obọ họ kẹ enọ i wo udu oruọzewọ na re a riẹ uzẹme Ebaibol.

 ¹⁵ Idibo Ọghẹnẹ a vuhumu inọ usiuwoma ota rai o be wha erere se enọ i bi yoi, o tẹ jẹ rrọ abọjọ egagọ rai kẹ Ọghẹnẹ. Te ahwo a gaviezọ hayo a gaviezọ họ, usiuwoma ota mai nọ ma be rọ wha orro se Jihova na o be wha oghọghọ ulogbo se omai.—Ol. 71:23; se Ahwo Rom 1:9.

Ruabọhọ Iruo Ra!

16, 17. Ẹvẹ Eviavia 17:10 gbe Habakuk 2:3 i ro dhesẹ nọ urere na o kẹle no?

¹⁶ Eruẹaruẹ nọ e rrọ Eviavia 17:10 i dhesẹ inọ etoke nọ ma be rria na yọ oke nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma na kpata kpata. Ovie avihrẹ na, koyehọ Ogaga-Esuo Akpọ-Soso ọrọ Britain gbe America, o muhọ esu no. Ebaibol ọ ta kpahe iẹe nọ: “Nọ [ogaga-esuo akpọ-soso ọrọ avihrẹ na] ọ nyaze i no, ọ rẹ te ria omoke kpẹkpẹe.” Ababọ avro, “omoke kpẹkpẹe” na o kẹle ekuhọ no. Habakuk ọruẹaro na ọ k’omai imuẹro kpahe urere uyerakpọ omuomu nana inọ: “Eruaruẹ na e be hẹrẹ oke rai, . . . hẹrẹ iẹe; ọ rẹ seba ẹtha ha, ọ te raha oke he.”—Hab. 2:3.

¹⁷ Nọ oma ra nọ: ‘Kọ mẹ be rọ oghẹrẹ nọ me bi yeri uzuazọ mẹ dhesẹ nọ u mu omẹ ẹro inọ urere na o kẹle no? Kọ mẹ be jọ uzuazọ mẹ dhesẹ inọ mẹ gwọlọ re urere na o ze kẹle? Manikọ eware nọ me bi le gbe iroro nọ mẹ be jẹ i dhesẹ nọ me rri urere na nọ u gbe thabọ, hayo inọ o te ze he?’

18, 19. Fikieme oke nana o gbẹ rrọ oke nọ ma rẹ rọ moyẹlẹ hẹ?

¹⁸ Iruo utu iroroke na i ri re he. (Se Jerimaya 1:17-19.) O rrọ oware evawere inọ okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na o dikihẹ gidigba wọhọ ‘ẹthẹẹ utehru’ gbe “okpẹwho omofọwẹ”! A rehọ “umueku uzẹme ro mu no,” koyehọ a kuvẹ re eme Ebaibol e bọ ae ga bẹsenọ iruo usiuwoma ota rai i re kuhọ. (Ẹf. 6:14) Epọvo na otu obuobu na a be rọ ajọwha tha utu Jerimaya na uke evaọ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai na.

¹⁹ Orọnikọ enẹna họ oke nọ ma rẹ rọ moyẹlẹ hẹ evaọ iruo Uvie na, rekọ oke nọ ma re ro roro kpahe eme nọ e rrọ Jerimaya 12:5. (Sei.) Mai kpobi ma wo ebẹbẹ nọ ma bi thihakọ rai. Ebẹbẹ nana e wọhọ ẹsenọ ma bi lele amọfa dhẹ ohrẹ. Ghele na, nọ ‘uye ulogbo’ na u bi si kẹle na, ma sai rẹro inọ ebẹbẹ i ti vihọ. (Mat. 24:21) Ebẹbẹ ibuobu nọ ma te rẹriẹ ovao dhe evaọ oke yena e te wọhọ ẹsenọ ma ti “lele anyenya hrouoma.” O gwọlọ omodawọ ogaga re ohwo ọ sai lele anyenya dhẹ ohrẹ. Fikiere, o r’oja re ma thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai enẹna, re ma sai thihakọ enọ e rrọ obaro tha.

20. Eme họ ọtamuo ra?

²⁰ Mai kpobi ma rẹ sae rọ aro kele Jerimaya re ma sae kparobọ evaọ iruo usiuwoma ota mai na! Ekwakwa-aghae wọhọ uyoyou, aruọwha, gbe oghọghọ eye i ru Jerimaya ruabọhọ odibọgba riẹ nọ o ru te ikpe 67 na. Idodo iwowoma almọnd na e kareghẹhọ omai inọ Jihova ọ rẹ kake vẹvẹ ahwo riẹ unu re o te ru ẹme riẹ gba. Joma rehọ ovuẹ mai vẹvẹ amọfa unu re. Jerimaya ọ jaja aro vi, yọ ma rẹ sai ru epọvo na re.

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Oghẹrẹ vẹ uyoyou o rọ wọ Jerimaya ruabọhọ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ?

• Fikieme ma rọ gwọlọ aruọwha nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ?

• Eme o fi obọ họ kẹ Jerimaya wo evawere?

• Fikieme whọ rọ gwọlọ ruabọhọ iruo na?

[Enọ Uwuhrẹ]

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Kọ whọ te ruabọhọ usiuwoma ota ghelọ ukpokpoma?