Eware Iwoma Buobu I Te Omẹ Obọ no

Ikuigbe Arthur Bonno

O JỌ ukpe ọ 1951. Mẹ avọ aye mẹ Edith ma jọ okokohọ ologbo nọ ma yo owhowhovia inọ a be te gba ẹgwae kugbe enọ e gwọlọ kpohọ iruo imishọnare.

Mẹ tẹ ta kẹ aye mẹ nọ: “Joma kpohọ ẹgwae na re ma gaviezọ!”

Aye mẹ ọ tẹ ta nọ: “Ọzae mẹ, ma sai ru iruo imishọnare he!”

Mẹ tẹ ta kẹe nọ: “O Edith, joma nya re ma gaviezọ kẹ ẹme nọ a te ta ọvo.”

Nọ a ku ẹgwae na họ no, a tẹ ghale efọmo isukulu imishọnare k’omai kpobi.

Mẹ tẹ tuduhọ aye mẹ awọ inọ: “Joma kere eme fihọ efọmo na.”

Aye mẹ ọ tẹ ta nọ: “Ọzae mẹ, kọ ẹvẹ ma ti ru esẹgbini mai?”

Nọ oware wọhọ ẹgbukpe gbe emerae ezeza e vrẹ no, ma te kpohọ isukulu Giliad, kẹsena a te vi omai kpobọ Ecuador, obọ South America.

Nọ who te muẹrohọ ẹme nọ mẹ avọ aye mẹ ma ta evaọ okokohọ na, whọ rẹ riẹ inọ mẹ rẹ ta oware nọ o rrọ omẹ eva ududu, gbe nnọ ozọ iruo u re mu omẹ hẹ. Rekọ aye mẹ Edith ọ rrọ wowolẹ yọ o re bruoma ha. Nọ ọ jẹ rro ze evaọ ẹmẹwho nọ a re se Elizabeth evaọ obọ America, o kperẹ thabọ no ẹwho na ẹdẹvo ho yọ ọ re nyaku ohwo orẹwho ọfa gbe he. O jọ bẹbẹ kẹe re ọ nya siọ uviuwou riẹ ba. Ghele na, ọ rọwo no udu riẹ kpobi ze re o kpohọ orẹwho ofa kẹ iruo Uvie na. Evaọ 1954 ma te te Ecuador yọ etẹe ma be jọ ru iruo imishọnare rite enẹna. Eware iwoma buobu i te omai obọ no evaọ ikpe nọ ma rria etenẹ no na. Kọ whọ gwọlọ yo kpahe ejọ rai?

Eware Evawere nọ Ma gbẹ be Kareghẹhọ

Oria nọ a kaki vi omai kpohọ evaọ orẹwho na họ okpẹwho-esuo riẹ nọ a re se Quito. O rehọ omai edẹ ivẹ evaọ itreni gbe omoto ologbo re ma te no Guayaquil te obei—oria nọ a rẹ rọ iminiti 30 te enẹna evaọ arupre! Ma rria Quito ikpe ene nọ e  rẹ thọrọ omai ẹro ho. Kẹsena, evaọ ukpe 1958, oware uwoma ofa ọ tẹ via: A zizie omai re ma ru iruo ọsẹro ọnyawariẹ.

Evaọ oke yena, ikogho esese ivẹ ọvo e jọ orẹwho na soso. Fikiere, u te no ikoko nọ ma jẹ hai weze bru no, ma jẹ hae rehọ eka buobu ta usiuwoma evaọ emewho ekakao nọ Isẹri Jihova e jọ họ. Ma jẹ hai wohọ ibriwou ekakao nọ inwido hayo oware ovo o jọ họ ajokpaọ ehwa nọ a re kiẹzẹ. Ma jẹ hae wha etehe ure lele oma nọ istovu, epọto, imidhe, odhe, ehọ ehwa, uwou inwe, iwu, ebe-usi anwae, gbe eware efa e rrọ eva. Ma rẹ rọ ebe-usi na ro di ighogho nọ e rrọ ugbẹhẹ uwou na re edhokpa e siọ uwou na ba ẹruọ.

Dede nọ iwou na e jẹ jọ biebi fikinọ i wo inwido ho, ma gbẹ be rọ evawere kareghẹhọ epanọ ma jẹ hae keria ehwa na ma ve gbiku k’aso k’aso yọ ma be re emu nọ ma rehọ istovu mai na there. Fikinọ okpakpa o jẹ hae lẹliẹ omẹ du eme họ kẹ ahwo, ẹsejọ aye mẹ ọ rẹ rọ oke nọ ma re ro gbiku na rọ ta kẹ omẹ epanọ u fo nọ me re fi ẹme họ kẹ inievo nọ ma re weze bru na. Mẹ gaviezọ kẹe, o tẹ whae ze nọ iweze mai e jẹ rọ jọ uduotahawọ kẹ inievo na uwhremu na. Ofariẹ, mẹ tẹ be ta ekpehre ẹme kpahe oniọvo jọ, aye mẹ ọ rẹ kpunu fihọ ẹme na ha. Onana o tẹ jẹ lẹliẹ omẹ tẹrovi ewoma inievo na. Rekọ ẹsibuobu, evaọ aso na ma rẹ ta kpahe eware nọ ma wuhrẹ no Uwou-Eroro Na ze gbe eware nọ ma nyaku evaọ usiuwoma ota ẹdẹ yena. Eware nọ ma jẹ hae nyaku e jẹ were oma gaga.

Epanọ Ma rọ Ruẹ Carlos

A jọ ẹwho nọ a re se Jipijapa ta kẹ omai inọ u wo ọzae jọ, Carlos Mejía, nọ o wo isiuru kpahe uwuhrẹ Ebaibol rekọ a dhesẹ oria nọ ọ be rria k’omai hi. Nọ ma no uwou evaọ ohiohiẹ, ma riẹ oria nọ ma rẹ gwọlọ iẹe kpohọ họ, fikiere ma te muhọ ẹnya ọvo. Ma jẹ yọroma re ma siọ awọ ba ezuehọ ọloho keme oso ọ rrọ evaọ aso. Nọ ma te oria jọ no, aye mẹ o te bo se omẹ no emu ze. Nọ me rri emu, mẹ tẹ ruẹ nọ aye mẹ o zue ruọ ọloho nọ o te rie ighilawọ. O gbẹ rọ irui-oviẹ nọ i je no aye mẹ aro ze he, mẹ hae va ro ehwẹ.

Mẹ daoma si ei no ọloho na, rekọ eviẹ riẹ e gbẹ jọ evaọ ọloho na. Emaha ivẹ jọ a jọ etẹe bi rri, fikiere mẹ tẹ ta kẹ ae nọ, “Wha te si eviẹ na no ọloho na ze kẹ omai, mẹ te kẹ owhai ugho.” A tẹ nwani si eviẹ na ze ovovẹrẹ, rekọ aye mẹ ọ gwọlọ oria nọ ọ rẹ jọ wozẹ awọ. Oni emọ na o je rri ughe na, o te se omai ruọ uwou riẹ je fi obọ họ kẹ aye mẹ wozẹ awọ riẹ, yọ emọ riẹ a be wozẹ eviẹ na. Taure ma tẹ te nya vrẹ, oware uwoma jọ o via. Mẹ nọ aye na sọ ọ riẹ ọzae jọ nọ a re se Carlos Mejía. Avọ akpọ nọ o gbe rie unu, ọ tẹ ta nọ, “Yọ ọzae mẹ.” Ma te ti mu obe-uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ai, uwhremu na ahwo uviuwou na kpobi a tẹ te họ-ame. Nọ ikpe jọ e vrẹ no, Carlos, aye riẹ, gbe emọ ivẹ rai a te zihe ruọ ekobaro obọdẹ.

Erẹ nọ E jọ Bẹbẹ gbe Emamọ Odederehọ

O jọ use-abọ re ma ru iruo ọsẹro ọnyawariẹ. Ma jẹ hae ruọ imoto ilogbo, itreni, ekọ nọ a kare, gbe irupre esese. Okejọ o jariẹ nọ John McLenachan nọ ọ jọ ọsẹro ubrotọ, gbe Dorothy aye riẹ, a lele omai kpohọ usiuwoma evaọ iwhre sa-sa nọ ahwo a rẹ jọ kpe iyei kẹle uwhru Colombia. Okọ ẹjini o wọ omai kpohọ iwhre na. Iyei ilogbo nọ e rro te okọ na e jẹ ya lele omai evaọ akotọ okọ na. Makọ ọzae nọ ọ dhẹ okọ reria no nọ ọ jẹ dhẹ okọ na, ozọ iyei na u mu rie te epanọ ọ jẹ rọ dhẹ akakotọ ethẹ na.

 Dede nọ ma nyaku ebẹbẹ evaọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ na, ma ruẹ eware iwoma buobu. Iruo na i ru omai riẹ emamọ inievo buobu nọ i wo ẹzi odederehọ. Iviuwou buobu a jẹ hai sikẹ inọ ma rẹ re emu isiasa evaọ okpẹdẹ dede nọ ẹsiẹvo okpẹdẹ a jẹ re emu. Hayo a rẹ k’omai ehwa ọvo nọ ọ rrọ uwou na, a ve kiẹzẹ otọ. Aye mẹ ọ jẹ hae ta nọ, “Inievo eghaghae nana a ru omẹ riẹ nọ umutho eware ma ginẹ gwọlọ evaọ uzuazọ.”

“Ma Gwọlọ Siọ Uvẹ Ọvuọvo Ho”

Evaọ 1960 oware uwoma ofa o via k’omai—a zizie omai kẹ iruo Ebẹtẹle evaọ Guayaquil. Mẹ jẹ jọ ọfisi ru iruo, yọ Edith aye mẹ ọ be hai lele ukoko jọ nọ o kẹle uwou ogha na kpohọ usiuwoma. Me rri oma mẹ wọhọ ohwo nọ ọ rẹ sai ru iruo ọfisi hi, rekọ wọhọ epanọ Ahwo Hibru 13:21 o dhesẹ, Ọghẹnẹ o re fi obọ họ kẹ omai re ma sai “ru o rọ eva riẹ.” Nọ ikpe ivẹ e vrẹ no, a te zizie omẹ kpohọ isukulu jọ nọ a te jọ wuhrẹ omẹ emerae ikpe evaọ Ebẹtẹle obọ Brooklyn, New York. Evaọ oke yena, eyae e jẹ hai lele ezae rai nya ha. A kere ileta no Ebẹtẹle obọ Brooklyn se aye mẹ. A jọ ileta na nọe sọ ọ sae kuvẹ re ọzae riẹ ọ nya se iẹe ba emerae ikpe soso.

Edith o te kere zihe, ta nọ: “Onana o te jọ bẹbẹ, rekọ ma riẹ inọ Jihova o ti fi obọ họ k’omai fi ebẹbẹ nọ i ti no onana ze kpobi kparobọ. . . . Ma gwọlọ siọ uvẹ ọvuọvo ho, onọ u re ru omai te kẹ ewha-iruo evaọ ukoko na.” Emerae ikpe nọ mẹ jọ obọ Brooklyn na, aye mẹ ọ jẹ hai kere ileta se omẹ k’oka k’oka.

Odibọgba Kugbe Inievo Erọwọ Mai

Evaọ 1966, fiki ẹyao, mẹ avọ Edith ma te zihe kpohọ Quito, ma tẹ wariẹ muọ iruo imishọnare họ, je lele inievo nọ e rrọ ẹwho na kpohọ usiuwoma. Inievo yena a wo ẹrọwọ kẹhẹ!

U wo oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o kru ukoko ga ziezi nọ ọzae riẹ nọ ọ rrọ ukoko ho ọ jẹ hai kpe ẹsikpobi. Ohiohiẹ ẹdẹjọ evaọ ighọjọ ezeza, ohwo jọ o te se omai inọ ọzae nana ọ wariẹ kpe oniọvo-ọmọtẹ na. Mẹ tẹ họrọ kpobọ uwou rai. Nọ mẹ ruẹ oniọvo-ọmọtẹ na, akpọ o te gbe omẹ unu. Oniọvo na o kiẹzẹ ehwa, oma riẹ kpobi u fu fihọ avọ ela. Ọzae riẹ ọ rehọ ọkpọ uwhere rọ fae bẹsenọ u ro wiri. Nọ me di ọzae na họ uwou uwhremu na evaọ ẹdẹ ọyena, mẹ tẹ ta kẹe inọ oware nọ o ru na u yoma kẹhẹ. O te wounu gaga.

Taure 1975 u te ti te yọ oma mẹ o dina ga no, ma tẹ wariẹ muọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ. Ẹwho nọ a re se Ibarra ọ jọ usu ewho nọ ma je weze nya. Nọ ma weze kpohọ ẹwho yena taure ukpe ọ 1960 u te ti te, Isẹri Jihova ivẹ ọvo e jariẹ, koyehọ imishọnare ọvo gbe oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ ohwo ẹwho na. Fikiere nọ ma yo nọ ma te wariẹ zihe kpohọ ẹwho yena, oma u je mu  omai re ma ruẹ ahwo buobu nọ i kurẹriẹ ziọ ukoko na no.

Ewuhrẹ ọsosuọ nọ ma kpohọ evaọ ẹwho na, oniọvo nọ a re se Rodrigo Vaca o je ru ẹme nọ o gwọlọ ọkpahefihọ ogbotu. Nọ ọ tẹ nọ onọ, inievo nọ e rrọ ogbotu na a ve bo nọ “Yo, yo!” (koyehọ, Mẹ, mẹ) ukpenọ a rẹ kpare obọ rai. U te gbe omẹ avọ aye mẹ unu. Me te roro nọ: ‘Eme ọ be via?’ Uwhremu na ma tẹ riẹ nọ Brọda Vaca o tuaro rekọ o re vuhu urru inievo nọ e rrọ ukoko na nọ a te bo via. Brọda Vaca yọ othuru nọ ọ ginẹ riẹ urru igodẹ riẹ! Onana u ru omai kareghẹhọ eme ọ Jesu nọ e rrọ Jọn 10:3, 4, 14 kpahe Othuru-Igodẹ Owoma nọ ọ riẹ igodẹ riẹ ziezi gbe igodẹ nọ e riẹ othuru rai. Nẹnẹ, ikoko sa-sa e rrọ ẹwho Ibarra, ezeza erọ ẹvẹrẹ ahwo Spain, ọvo ọrọ ẹvẹrẹ Quichua, ọfa kọ ọrọ obọ rọ t’emẹ. Brọda Vaca ọ ruabọhọ iruo riẹ wọhọ ọkpako ukoko gbe ọkobaro obọdẹ. *

Ma Yere Jihova kẹ Ewoma Riẹ

Evaọ 1974, Jihova o ru oware uwoma ofa kẹ omai nọ a zizie omai re ma zihe kpohọ Ebẹtẹle, a tẹ wariẹ k’omẹ iruo ọfisi, uwhremu na a tẹ rọ omẹ mu omọvo ọ Ogbẹgwae Uwou-Ogha. Edith ọ kake jọ ikichini ru iruo, uwhremu na a tẹ kẹe iruo ọfisi, nọ ọ gbẹ rrọ te inẹnẹ wọhọ ọnọ ọ rẹ rẹrote ileta.

Evaọ ikpe na kpobi, ma rọ oghọghọ dede inievo nọ i nwrotọ no isukulu Giliad rehọ no, enọ i bi fi obọ họ kẹ ikoko nọ a vi rai kpohọ wo ajọwha ziezi. Inievo nọ i bu te idu buobu nọ i no erẹwho nọ i bu vi 30 ze fiki iruo odibọgba na e wha uduotahawọ se omai no re. Ẹzi omolahiẹ rai ọ were omai gaga. Ejọ e zẹ iwou gbe ekọ rai re a sae nyaze te ta usiuwoma evaọ eria nọ a mae jọ gwọlọ iwhowho-uvie. A dẹ imoto nọ a rẹ rọ ta usiuwoma evaọ eria nọ i thabọ, a rehọ ikoko ekpokpọ mu, je fi obọ họ bọ Egwa Uvie. Inievo-emetẹ buobu nọ e re rọo ho a no erẹwho efa ze re a ru iruo ọkobaro evaọ obonẹ—yọ inievo nana i wo ajọwha gbe onaa gaga!

Evaọ uzẹme, eware iwoma buobu i te omẹ obọ no anwẹnọ mẹ be rọ gọ Ọghẹnẹ na. Onọ o mae rro họ usu mẹ kugbe Jihova. Ofariẹ, eva e were omẹ inọ Jihova ọ kẹ omẹ “ofiobọhọ.” (Emu. 2:18) Nọ me te roro kpahe ikpe 69 nọ ma rọ rrọ orọo na, mẹ rẹ kareghẹhọ Itẹ 18:22, onọ o ta nọ: ‘Ọnọ o wo emamọ aye, emamọ oware u te rie obọ.’ O rọ oware omawere nọ mẹ avọ Edith ma rọ rrọ orọo. O fi obọ họ k’omẹ no evaọ idhere buobu. Ọ tẹ jẹ jọ emamọ ọmọ kẹ oni riẹ. Aye mẹ ọ jẹ hai kere ileta se oni riẹ k’oka k’oka no oke nọ ma ro te Ecuador rite ukpe 1990 nọ oni riẹ o ro whu nọ ọ kpako te ikpe 97 no.

Enẹna mẹ rrọ ikpe 90 yọ Edith ọ rrọ ikpe 89. O rrọ oware evawere gaga k’omai nọ ma ro fi obọ họ kẹ ahwo nọ a bu te 70 kurẹriẹ te go Jihova. Eva e were omai inọ ma rehọ efọmo isukulu Giliad na ikpe 60 nọ i kpemu. Onana o lẹliẹ eware iwoma buobu te omai obọ no.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]

Uwoho nọ mai gbe enọ ma gbẹ jọ isukulu Giliad ma ro evaọ Yankee Stadium, New York, 1958

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Uviuwou Osẹri jọ nọ ma weze bru okenọ mẹ jọ ọsẹro ọnyawariẹ, 1959

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 32]

Evaọ uwou ogha obọ Ecuador, 2002